فیلم‌شناسی بهرام بیضایی
| فیلم‌شناسی بهرام بیضایی | |
|---|---|
 | |
| فیلم | ۱۴ |
| از سلسلهٔ مقالات دربارهٔ |
 |
|---|
| فهرست‌های کارها |
| دیـگر |
|
|
|
بهرام بیضایی (۱۳۱۷) چهارده فیلمِ سینمایی ساخته؛ و در کارِ چند فیلمِ دیگر دست داشته‌است. او فیلمسازی صاحب سبک به‌شمار می‌رود،[۱][۲][۳] چنان که گفته‌اند «فیلمهای بیضایی احتیاجی نیست که تیتراژ داشته باشد تا بفهمیم این فیلم متعلق به بیضایی است.»[۴] از وی چهار فیلمِ کوتاه و دَه فیلمِ بلندِ سینمایی ساخته از سالِ ۱۳۴۹ تا ۱۳۸۷ باقی است؛[پانویس ۱] و هنگامی که امکانِ فیلمسازی نبوده، به کارِ نمایش و نویسندگی و پژوهش پرداخته‌است. تجربه‌های تصویریِ گم‌شده و خصوصی به کنار، عمو سیبیلو از سالِ ۱۳۴۹ نخستین فیلمِ بیضایی به‌شمار می‌رود: کوتاه و به سفارشِ کانونِ پرورشِ فکریِ کودکان و نوجوانان. سالِ بعد نخستین فیلمِ بلندش را ساخت و رگبار نامید.
پس از آن بیضایی کوشید تا با ناصر تقوایی و شاپور قریب یک شرکتِ مستقلِ سینمایی تأسیس کند، و برای پشتوانه‌اش هر یک فیلمی ساختند؛ ولی هر سه فیلم، از جمله غریبه و مهِ پرخرجِ[۵] بیضایی، شکستِ تجاری خورد و کارِ شرکت به جایی نرسید.[۶] عضویتِ بیضایی در کانونِ سینماگرانِ پیشرو (تا ۱۳۵۳) هم که از پایه‌گذارانش بود، مانندِ عضویتِ پیشینش در سندیکای هنرمندانِ فیلمِ ایرانی (تا تیرِ ۱۳۵۲)، دیری نپایید؛[۷] و بدین ترتیب کوشش‌هایش برای کارِ سازمانی در سینما در عمل تا حدِّ زیادی شکست خورد. ساختِ حقایق درباره‌ی لیلا دختر ادریس منتفی شد، عیّار تنها به جایی نرسید، و سرانجام کلاغ (۱۳۵۶)، ملهم از کلاغِ آنری-ژرژ کلوزو، شد فیلمِ بعدی بیضایی. پس از انقلابِ ۱۳۵۷، غیر از کارهای دیگرش و با وجودِ کوشش‌هایِ فراوانِ دیگری که کرد تا فیلم بسازد،[پانویس ۲] فقط شش فیلمِ بلند ساخت: مرگ یزدگرد (۱۳۶۰) که توقیف شد، باشو، غریبه‌ی کوچک (۱۳۶۴) که به کمکِ رضا براهنی از توقیف درآمد، شاید وقتی دیگر (۱۳۶۶) که واپسین کارش با سوسن تسلیمی بوده، مسافران (۱۳۷۰) که درش مژده شمسایی همچون ستارهٔ جدیدِ کارهای بیضایی کشف شد، سگ‌کُشی (۱۳۷۹) که پرفروش‌ترین فیلمِ سینمای ایران در سالِ ۱۳۸۰ شد، و وقتی همه خوابیم (۱۳۸۷) که شد واپسین فیلمِ بیضایی، و کوچش را در ۱۳۸۹ به آمریکا در پی داشت.
فهرست فیلم[ویرایش]
فیلمهای بیضایی[ویرایش]
مفصّل‌ترین مجموعهٔ فیلمهای بیضایی که به صورتِ رسمی منتشر شده بستهٔ شش فیلمِ عمو سیبیلو و باشو، غریبه‌ی کوچک و شاید وقتی دیگر و مسافران و سگ‌کُشی و وقتی همه خوابیم از چهارده فیلمِ منتشرشدهٔ اوست که در دههٔ ۱۳۹۰ در ایران منتشر شد. انتشارِ اغلبِ فیلمهای دیگرِ بیضایی در این زمان در ایران از نظرِ دولت مجاز نبوده‌است.
| فیلم‌ها | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سال | نام | کارگردان | تدوینگر | فیلمنامه‌نویس | تهیه‌کننده | موسیقی | مدّت (دقیقه) | رنگ | توضیحات |
| ۱۳۸۷ | وقتی همه خوابیم |  |
|
|
|
محمّدرضا درویشی | ۱۰۷ | رنگی | |
| ۱۳۸۵ | قالی سخنگو | |
|
|
رضا میرکریمی | محمّدرضا درویشی | ۸ | رنگی | بخش سوّمِ فیلم فرش ایرانی |
| ۱۳۷۹ | سگ‌کُشی | |
|
|
|
وارطان ساهاکیان و صبا خضوعی | ۱۴۵ | رنگی | سرمایه‌گذاران: بیضایی و بهروز هاشمیان |
| ۱۳۷۷ | گفتگو با باد | |
|
|
محسن غریب | ۲۰ | رنگی | این بخش از قصّه‌های کیش حذف شد و بیضایی حقوقش را از تهیه‌کننده خرید. | |
| ۱۳۷۰ | مسافران | |
|
|
|
بابک بیات | ۹۸ | رنگی | |
| ۱۳۶۶ | شاید وقتی دیگر | |
|
|
بابک بیات | ۱۶۰ | رنگی | نیز سازندهٔ آنونس | |
| ۱۳۶۴ | باشو، غریبه‌ی کوچک | |
|
|
علیرضا زرّین | ۱۲۱ | رنگی | تا ۱۳۶۹ توقیف شد. | |
| ۱۳۶۰ | مرگ یزدگرد | |
|
|
|
بابک بیات | ۱۱۰ | رنگی | |
| ۱۳۵۷ | چریکه‌ی تارا | |
بهرام بیضایی و گورگن گریگوریانس | |
|
۱۱۰ | رنگی | طرّاحِ صحنه و لباس هم. نخستین فیلم توقیفی پس از انقلاب ۱۳۵۷ | |
| ۱۳۵۶ | کلاغ | |
|
|
بهمن فرمان‌آرا | شیدا قراچه‌داغی | ۱۲۵ | سیاه‌وسفید | |
| ۱۳۵۲ | غریبه و مه | |
|
|
۱۴۰ | رنگی | |||
| ۱۳۵۱ | سفر | |
|
|
۳۴ | سیاه‌وسفید | |||
| ۱۳۵۱ | رگبار | |
مهدی رجاییان | |
باربد طاهری | شیدا قراچه‌داغی | ۱۲۸ | سیاه‌وسفید | |
| ۱۳۴۹ | عمو سیبیلو | |
عبّاس گنجوی | |
اسفندیار منفردزاده | ۲۹ | سیاه‌وسفید | ||
همکاری در فیلمهای دیگران[ویرایش]
 | این بخش مقاله نیازمند گسترش است. |
| فیلمهای کارگردانانِ دیگر | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سال | نام | کارگردان | تدوینگر | فیلمنامه‌نویس | تهیه‌کننده | موسیقی | مدّت (دقیقه) | رنگ | توضیحات |
| ۱۳۷۹ | بادِ سرخ | علی‌محمّد قاسمی | بهرام بیضایی | قاسمی، علی‌محمد؛ شهبازی، رامتین (اردیبهشت ۱۳۸۲). «اهمیت چگونه گفتن». سینمای نو (۳۹): ۴۶–۴۷. | |||||
| ۱۳۷۹ | زمانه | حمیدرضا صلاحمند | بهرام بیضایی | حمیدرضا صلاحمند، پوپک راد | کارگردان پس از تدوینِ بیضایی در کار دست بُرد. | ||||
| ۱۳۷۶ | نقشی بر آب | حمیدرضا صلاحمند | بهرام بیضایی | ||||||
| ۱۳۷۵ | فصل پنجم | رفیع پیتز | حسن حسن‌دوست | بهرام بیضایی | |||||
| ۱۳۷۴ | بازی‌های پنهان | کریم هاتفی‌نیا | بهرام بیضایی | کریم هاتفی‌نیا، عباس اکبری | |||||
| ۱۳۷۴ | برج مینو | ابراهیم حاتمی‌کیا | بهرام بیضایی | ابراهیم حاتمی‌کیا | |||||
| ۱۳۷۳ | روز واقعه | شهرام اسدی | مهدی رجاییان | بهرام بیضایی | رنگی | نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۳ | |||
| ۱۳۶۳ | دونده | امیر نادری | بهرام بیضایی | رنگی | |||||
| ۱۳۶۰ | خطِّ قرمز | مسعود کیمیایی | عبّاس گنجوی | بهرام بیضایی | رنگی | ||||
| ۱۳۶۰ | بچه‌های جنوب؛ جستجوی دو (فیلم نیمه بلند) | امیر نادری | بهرام بیضایی | ||||||
| ۱۳۵۹ | سلندر | واروژ کریم‌مسیحی | بهرام بیضایی | بهرام بیضایی | ۳۳ | رنگی | |||
سکانسِ پایانیِ تنگنا (۱۳۵۲) را هم بیضایی تدوین کرده‌است.[۸] نیز سهراب شهید ثالث در گفتگویی به علی دهباشی گفته که سازدهنی (۱۳۵۲) امیر نادری را تدوین کرده بوده، ولی سپس‌تر بیضایی دوباره تدوینش کرد.[۹] در فیلمهای زمانه (۱۳۷۸) و شبانه‌روز (۱۳۹۰) نیز نامِ بیضایی همچون «مشاور کارگردان» آمده‌است.
نمایش‌ها[ویرایش]
از بیشترِ نمایش‌هایی که بیضایی بر صحنه نمایش داده فیلمبرداری شده‌است. غیر از فیلمهای کارنامه‌ی بندار بیدخش و بانو آئویی و چهارراه، که نمایش‌های محدودی داشته، بقیهٔ این فیلم‌ها هنوز منتشر نشده‌است − مگر عروسکها که خود تله-تئاتر بوده‌است.
مستند[ویرایش]
فیلمهای مستندی از پشت صحنه و در گفتگو با عوامل کارهای نمایشی بیضایی با کمک خودش ساخته شده‌است؛ و از این میان تنها مسافران در راه (۱۳۸۳) و پرونده‌ی کوتاهِ سگ‌کُشی (۱۳۸۳) و پاره‌هایی از فیلمِ دربارهٔ شاید وقتی دیگر منتشر شده‌است.
فهرستِ فیلمنامه‌ها[ویرایش]
بیضایی در فیلم[ویرایش]
تصویرِ بیضایی در فیلمهای بسیاری ثبت شده، و این‌ها اغلب فیلمِ سخنرانی‌های عمومی یا گفتگوهایی در فیلمهای مستند بوده‌است.
فیلم‌هایی از شرکت در تشییعِ جنازهٔ فروغ فرّخزاد در بهمنِ ۱۳۴۵ (در فیلمِ مستندِ فروغ فرّخزاد ۱۳ دی ۱۳۱۳ − ۲۴ بهمن ۱۳۴۵)[۱۰] و دریافتِ جایزهٔ جشنوارهٔ جهانیِ فیلمِ تهران در سالِ ۱۳۵۱[۱۱] و پشتِ صحنهٔ مسافران (در فیلمِ مستندِ حمیدِ هما) و حضور در جشنِ ۱۳۸۰ دنیای تصویر و چند دورهٔ جشنوارهٔ تیرگان و دریافتِ دکتری افتخاری در دانشگاه سنت اندروز به سالِ ۱۳۹۶[۱۲] و پاره‌های کوتاهِ تصویری از پشتِ صحنهٔ کارهای سینمایی و تئاتری (مثلاً اَفرا[۱۳] و جانا و بلادور[۱۴] و طرب‌نامه[۱۵] و چهارراه) و نیز گفتگوهایی کوتاه از صوتی و تصویری با بعضی رسانه‌های جمعی (مثلاً دربارهٔ سهراب‌کُشی[۱۶] و گزارش ارداویراف و طرب‌نامه یا دربارهٔ خودش)[۱۷] نیز از بیضایی موجود است.
مقداری فیلم هم از بیضایی ضبط شده که منتشر نشده، مثلِ آنچه امیر سیّدی در خانهٔ خیابانِ پرچمِ تهرانش گرفته‌است.[نیازمند منبع]
پانویس[ویرایش]
توضیحات[ویرایش]
- ↑ و چند فیلمِ ساخته یا ناتمامش گم شده؛ مثلِ فیلمِ کوتاهِ ناتمامی که سالِ ۱۳۵۲ می‌ساخت.
- ↑ مثلاً در مقالهٔ «نمایش فیلمهای هندی و ترکی ممنوع شد» در شمارهٔ ۲۷ اسفندِ ۱۳۵۸ روزنامهٔ اطّلاعات آمده که بیضایی به مسئولانِ سینمایی طرحِ فیلم داده‌است.
ارجاعات[ویرایش]
- ↑ براهنی، «ادبیات ایرانیِ معاصر»، ۷۷.
- ↑ آغداشلو، «از دور و نزدیک»، ۳۷۵.
- ↑ جاهد، مقیمی و محمّدی، «سینمای امروز ایران آینده‌نگر نیست»، ۱۲.
- ↑ بهاری، مسعود. مرد آرام پرده نقره‌ای. صفحهٔ ۱۱۷.
- ↑ Naficy, A Social History of Iranian Cinema, 2: 366.
- ↑ تقوایی و طالبی‌نژاد، «به روایتِ ناصر تقوایی»، ۷۷.
- ↑ بیضایی، «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی»، ۲۰.
- ↑ گلمکانی، «کتابِ تنگنا»، ۴۳–۴۴.
- ↑ شهید ثالث، «گفتگو با سهراب شهید ثالث»، ۳۵۷.
- ↑ عقیقی، سعید؛ غیاث، رضا (۱۴۰۰). سینمای ناصر تقوایی. تهران: گیلگمش. ص. ۳۱۹. شابک ۹۷۸-۶۲۲-۹۷۷۷۳-۵-۰.
- ↑ HAMDAM خبرهای داغ (27 August 2017). "جشنواره فیلم تهران دردوران شاه و لحظه جایزه گرفتن بهرام بیضایی وپرویز فنی زاده". Retrieved 23 July 2018 – via YouTube.
- ↑ Stanford Iranian Studies Program (21 August 2017). "Honorary degree ceremony for Bahram Beyzaie at University of St. Andrews". Retrieved 23 July 2018 – via YouTube.
- ↑ Fanda Media (در اصل صفحهٔ اینستاگرامِ مرضیه برومند) (2007). "نحوه تمرین دادن بازیگران توسط استاد بهرام بیضایی در تیاترهایی که در ایران کارگردانی می کرد". Retrieved 28 December 2023 – via YouTube.
- ↑ Behnood Mokri (16 July 2012). "جانا و بلادور، نمایش تازه بهرام بیضایی". Retrieved 23 July 2018 – via YouTube.
- ↑ Yassin Karimi (1 November 2016). "بهرام بیضایی". Retrieved 23 July 2018 – via YouTube.
- ↑ https://www.bbc.com/persian/arts/2009/10/091021_pm_fb_beizaei_sohrabkoshi
- ↑ https://p.dw.com/p/CgRo
منابع[ویرایش]
- آغداشلو، آیدین (۱۳۹۱). از دور و نزدیک: ۴۵ مقاله و گفتگو درباره‌ی سینما از ۱۳۵۳ تا ۱۳۹۰. تهران: دید. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۱۹۵-۰۴-۰.
- براهنی، رضا (بهمن و اسفند ۱۳۷۱). «ادبیات ایرانیِ معاصر». دنیای سخن (۵۳): ۷۰−۸۱.
- بیضایی، بهرام (۱۳۸۶). «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی». سیمیا (۲): ۲۸–۱۵.
- تقوایی، ناصر؛ طالبی‌نژاد، احمد (۱۳۹۲). به روایتِ ناصر تقوایی. تهران: زاوش. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۸۴۶-۱۳-۲.
- جاهد، پرویز؛ مقیمی، شکوه؛ محمّدی، حمیدرضا (۳ آبان ۱۳۹۵). «سینمای امروز ایران آینده‌نگر نیست». ایران (۶۳۴۱): ۱۲.
- شهید ثالث، سهراب (۱۳۷۸). دهباشی، علی، ویراستار. یادنامهٔ سهراب شهید ثالث. تهران: انتشارات سخن و انتشارات شهاب ثاقب.
- گلمکانی، هوشنگ, ویراستار (۱۳۸۶). کتابِ تنگنا. تهران: روزنه کار. شابک ۹۶۴-۶۷۲۸-۵۴-۵.
- Naficy, Hamid (2011). A Social History of Iranian Cinema, II: The Industrializing Years, 1941-1978. Duke University Press.
- Sheibani, Khatereh (2011). The Poetics of Iranian Cinema: Aesthetics, Modernity and Film after the Revolution. London: I. B. Tauris. ISBN 978-1-84885-741-4.
پیوند به بیرون[ویرایش]
- فیلم‌شناسی بهرام بیضایی در IMDb
- فیلم‌شناسی بهرام بیضایی در بانک جامع اطلاعات سينماى ايران
- سیف‌الهی، علی. «رازهای فیلمسازی بهرام بیضایی». فیلیمو.
- شاهوند، احمد. «جای شما خالی است عالیجناب بهرام بیضایی». فیلیمو.
مرگ یزدگردِ بهرام بیضایی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| چهرهها |
| ||||
| بازیگرانِ اصلی |
| ||||
| عوامل |
| ||||
| نمایش‌های سرشناس | |||||
| دیـگر | |||||