وهابیت: تفاوت میان نسخه‌ها

صفحه نیمه‌حفاظت‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
آهن (بحث | مشارکت‌ها)
۴۳ ویرایش‌ها
املایی
برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
افزایش اطلاعات و منابع
خط ۴: خط ۴:
{{نوار کناری اسلام}}
{{نوار کناری اسلام}}
{{سلفی}}
{{سلفی}}
وهابیت یک [[جنبش احیای اسلام]] و بنیادگرای سنی است که با عقاید اصلاح‌طلب محقق، متکلم، واعظ، و فعال اسلامی عرب قرن هجدهم [[محمد بن عبدالوهاب]] مرتبط است. <ref>{{Cite book|last=Ahsan|first=Sayyid|title=Trends in Islam in Saudi Arabia|publisher=Aligarh Muslim University|year=1987|location=Department of Islamic Studies, Aligarh Muslim University, Aligarh|pages=141–142|chapter=Chapter – IV Foundations of the Saudi State – ll : Reforms of Muhammad Ibn 'Abd al-Wahhab}}</ref><ref>{{cite book|author-last=Wagemakers|author-first=Joas|year=2021|chapter=Part 3: Fundamentalisms and Extremists – The Citadel of Salafism|editor1-last=Cusack|editor1-first=Carole M.|editor1-link=Carole M. Cusack|editor2-last=Upal|editor2-first=M. Afzal|editor2-link=Afzal Upal|title=Handbook of Islamic Sects and Movements|location=Leiden and Boston|publisher=[[Brill Publishers]]|series=Brill Handbooks on Contemporary Religion|volume=21|doi=10.1163/9789004435544_019|doi-access=free|page=341|isbn=978-90-04435544|issn=1874-6691}}</ref><ref>{{cite book|editor1-last=Bokhari|editor1-first=Kamran|editor2-last=Senzai|editor2-first=Farid|year=2013|chapter=Conditionalist Islamists: The Case of the Salafis|chapter-url=https://books.google.com/books?id=ThiuAgAAQBAJ&pg=PA81|title=Political Islam in the Age of Democratization|location=New York|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|pages=81–100|doi=10.1057/9781137313492_5|isbn=978-1137313492}}</ref><ref>{{harvnb|Commins|2006|p=vi}}. "What is the Wahhabi Mission?{{nbs}}... A neutral observer could define the Wahhabi mission as the religious reform movement associated with the teachings of Muhammad ibn Abd al-Wahhab (1703–1792)"</ref> او نهضت موحدون را در منطقه نجد در عربستان مرکزی و همچنین عربستان جنوبی غربی تأسیس کرد، <ref>{{Cite book|last=W. Brown|first=Daniel|title=A New Introduction to Islam: Second Edition|publisher=Wiley-Blackwell|year=2009|isbn=978-1405158077|location=Malden, MA|pages=245}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Ahmad Khan, Jones|first=MU'ĪNUDDĪN, Harford|date=March 1968|title=A Diplomat's Report on Wahhabism of Arabia|journal=Islamic Studies|volume=7|issue=1|pages=33–46|jstor=20832903}}</ref><ref>{{Cite book|last=Mattar|first=Philip|title=ENCYCLOPEDIA OF THE Modern Middle East & North Africa: Second Edition|publisher=Thomson Gale|year=2004|isbn=0-028659872|location=Farmington Hills, MI|pages=1625}}</ref><ref>{{Cite book|last=Agoston, Masters|first=Gabor, Bruce|title=Encyclopedia of the Ottoman Empire|publisher=Facts on File|year=2009|isbn=978-0816062591|location=New York|pages=587–588}}</ref> یک جنبش اصلاحی با تأکید ویژه بر پاکسازی اسلام از اعمالی مانند [[بزرگداشت مقدسین مسلمان]] و [[زیارت قبور]] که در میان مردم نجد رواج داشت.<ref name="Esposito333">{{harvnb|Esposito|2003|p=333}}</ref><ref name="global-wahhabi">{{cite web|date=27 April 2005|title=Wahhabi|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/gulf/wahhabi.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20050507090328/http://www.globalsecurity.org/military/world/gulf/wahhabi.htm|archive-date=7 May 2005|access-date=10 May 2008|publisher=GlobalSecurity.org}}</ref> ابن عبدالوهاب و پیروانش از دانشمند حنبلی، [[ابن تیمیه]] (1263-1328 م/ 661 - 728 قمری) الهام گرفته بودند که خواهان بازگشت به روش سه نسل اول صحابه (سلف) بود و مسلمانان را از افزودنهای غیر معتبر (بدعت) منع میکرد، و آثار او را به عنوان منابع اصلی الهیات میدانستند.<ref>{{Cite book|last=DE BELLAIGUE|first=CHRISTOPHER|title=The Islamic Enlightenment: The Struggle Between Faith and Reason- 1798 to Modern Times|publisher=LIVERIGHT PUBLISHING CORPORATION|year=2017|isbn=978-0871403735|location=New York|pages=15–16|chapter=Chapter 1: Cairo}}</ref><ref>{{Cite book|last=W. Hughes|first=Aaron|title=Muslim Identities: An Introduction to Islam|publisher=Columbia University Press|year=2013|isbn=978-0231161473|location=New York|page=235|chapter=Chapter 10: Encounters with Modernity}}</ref><ref>{{Cite book|last=Hoover|first=Jon|title=Makers of the Muslim World: Ibn Taymiyya|publisher=One World Publications|year=2019|isbn=978-1786076892|location=London|pages=3, 11, 43, 68–69, 144}}</ref> این جنبش با اینکه حنبلی بود، تقلید را حتی از علمایی مانند ابن تیمیه و [[ابن قیم الجوزیه|ابن قیم]] (متوفی 1350 م/ 751 ق) رد میکرد.<ref>{{Cite book|editor=Peri Bearman|editor2=Thierry Bianquis|editor3=C Edmund Bosworth|editor4=E J Van Donzel|editor5=Wolfhart Heinrichs|title=The Encyclopedia of Islam: New Edition Vol. XI|publisher=Brill|year=2002|isbn=90-04127569|location=Leiden|page=39}}</ref>
'''وهابیت''' جنبشی مذهبی است که [[محمد بن عبدالوهاب]] در قرن هجدهم در [[نجد]] [[عربستان]] بنیان گذاشت و از سال ۱۷۴۴ مورد پذیرش [[خاندان سعودی]] قرار گرفت. دیدگاه وهابی به یک پالایش اساسی در اسلام معتقد است و زیارت قبور و تقدیس برخی افراد را دلالتی بر [[شرک (دین)|شرک]] می‌داند. وهابیت هدف خود را بازگشت به آموزه‌های اصیل در [[قرآن]] و [[حدیث]] (سنت محمد) می‌داند و با هر نوع بدعتی مخالفت می‌کند. وهابیت از نظر ایدئولوژیکی پیرو اعتقادات [[ابن تیمیه]] و از نظر فقهی پیرو [[مذهب حنبلی]] است.


وهابیت به گونه‌های مختلف به‌عنوان «ارتدوکس» <ref name="Encyclopedia-Wahhabis">{{cite book|title=Encyclopedia of Global Religion|editor1=Mark Juergensmeyer|editor2=Wade Clark Roof|publisher=Sage Publications|year=2011|chapter=Wahhabis|chapter-url=https://books.google.com/books?id=WwJzAwAAQBAJ&pg=PA1369|page=1369|isbn=978-1452266565}}</ref> «خالص گرا»، <ref name="Kampeas">{{cite web|last=Kampeas|first=Ron|title=Fundamentalist Wahhabism Comes to U.S.|url=http://www.beliefnet.com/Faiths/Islam/2001/12/Fundamentalist-Wahhabism-Comes-To-U-S.aspx|publisher=Belief.net, Associate Press|access-date=27 February 2014}}</ref><ref name="Wahhabi">{{cite encyclopedia|title=Wahhabi|encyclopedia=Encyclopedia Britannica Online|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/634039/Wahhabi|access-date=12 December 2010}}</ref> «انقلابی» <ref>{{Cite book|last=Bonacina|first=Giovanni|title=The Wahhabis Seen through European Eyes (1772–1830): Deists and Puritans of Islam|publisher=Brill|year=2015|isbn=978-90-04-29301-4|location=Koninklijke Brill nv, Leiden, The Netherlands|chapter=1:A Deistic Revolution in Arabia|pages=12–40}}</ref><ref>{{Cite book|last=Coller|first=Ian|title=Muslims and Citizens: Islam, Politics, and the French Revolution|publisher=Yale University Press|year=2022|isbn=978-0-300-24336-9|location=New Haven, USA|pages=151, 235}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Bessel, Guyatt, Rendall|first1=Richard, Nicholas, Jane|title=War, Empire and Slavery, 1770–1830|last2=Bayley|first2=C. A.|publisher=Palgrave Macmillan|year=2010|isbn=978-0-230-54532-8|location=175 Fifth Avenue, New York, NY 10010|pages=21–41|chapter=1: The ‘Revolutionary Age’ in the Wider World, c. 1790–1830}}</ref> و به‌عنوان «جنبش اصلاحی» برای تجدید پرستش توحیدی خوانده شذه است.<ref name="Commins-vi">{{harvnb|Commins|2006|p=vi}}. "wahhabism"</ref> اصطلاح «وهابیت» توسط خود ابن عبدالوهاب استفاده نشده است، بلکه عمدتاً توسط بیگانگان استفاده می شود، طرفدارانش معمولاً آنرا استفاده نمی کنند و ترجیح می دهند «سلفی» نامیده شوند (اصطلاحی که پیروان سایر جنبش های اصلاحی اسلام نیز از آن استفاده می کنند. )<ref name="Wahhabi2">{{cite encyclopedia|title=Wahhabi|encyclopedia=Encyclopedia Britannica Online|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/634039/Wahhabi|access-date=12 December 2010}}</ref> پیروان اولیه جنبش خود را موحدون می‌خواندند. <ref>{{Cite book|last=E. Safra, Aguilar-Cauz|first=Jacob, Jorge|title=Britannica Encyclopedia of World Religions|publisher=Encyclopedia Britannica|year=2006|isbn=978-1593394912|page=761}}</ref><ref>{{Cite book|last=Hay|first=Jeff|url=https://books.google.com/books?id=1n5mDwAAQBAJ&pg=PA331|title=The Greenhaven Encyclopedia of World Religions|publisher=Greenhaven Press|year=2007|isbn=978-0737732177|location=Farmington Hills, MI|page=331}}</ref><ref>{{Cite book|last=Rentz|first=George|url=https://books.google.com/books?id=JENPAAAACAAJ&q=The+Birth+of+the+Islamic+Reform+Movement+in+Saudi+Arabia:+Muhammad+Ibn+Abd+Al-Wahhab+(1703/4-1792)+and+the+Beginnings+of+Unitarian+Empire+in+Arabia|title=The Birth of the Islamic Reform Movement in Saudi Arabia: Muhammad Ibn 'Abd Al-Wahhāb (1703/4–1792) and the Beginnings of Unitarian Empire in Arabia|publisher=King Abdulaziz Public Library|year=2004|isbn=9789960944364}}</ref><ref>{{Cite book|last=Kjeilen|first=Tore|url=https://books.google.com/books?id=6NnajwEACAAJ&q=Muwahhidun|title=Encyclopaedia of the Orient: Wahhabism/Muwahhidun|year=2001}}</ref> <ref name="GlasseIsl">see also: Glasse, Cyril, ''The New Encyclopedia of Islam'', Rowman & Littlefield, (2001), pp. 469–72</ref>
وهابیت در منطقه خاورمیانه سبب پیدایش گروه‌های [[اسلام‌گرایی|اسلام‌گرای]] بسیاری شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://ps.ihu.ac.ir/article_200464_ad88d711cfcc026860bad6372580a0b1.pdf|عنوان=مولفه‌های مؤثر بر عربستان سعودی و فرقه وهابیت}}</ref> گروه [[داعش]] یکی از گروه‌هایی است که با عقاید وهابی فعالیت می‌کند.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://books.google.com/books?id=-7guCwAAQBAJ&lpg=PT82&dq=wahhabism%20and%20isis&pg=PT82#v=onepage&q=wahhabism%20and%20isis&f=false | عنوان=ISIS Containment & Defeat: Next Generation Counterinsurgency - NexGen COIN | ناشر=iUniverse.}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.huffingtonpost.com/alastair-crooke/isis-wahhabism-saudi-arabia_b_5717157.html | عنوان=You Can’t Understand ISIS If You Don’t Know the History of Wahhabism in Saudi Arabia | ناشر=huffingtonpost}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.independent.co.uk/voices/comment/iraq-crisis-how-saudi-arabia-helped-isis-take-over-the-north-of-the-country-9602312.html | عنوان=Iraq crisis: How Saudi Arabia helped Isis take over the north of the country | ناشر=independent}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.entekhab.ir/fa/news/297553/قمار-بزرگ-عربستان-با-درگیری-علیه-ایران-چرا-سعودی-ها-از-توافق-هسته-ای-عصبانی-اند | عنوان=امریکن اینترپرایز: قمار بزرگ عربستان با درگیری علیه ایران / چرا سعودی‌ها از توافق هسته‌ای عصبانی اند؟ | ناشر=انتخاب}}</ref>

اصطلاح "وهابی" به عنوان یک توهین فرقه‌ای نیز بکار میرود<ref>{{harvnb|Commins|2006|pp=vi, 137, 192}}</ref><ref>{{Cite book|last=Daly Metcalf|first=Barbara|jstor=j.ctt7zvmm2|title=Islamic Revival in British India: Deoband, 1860–1900|publisher=Princeton University Press|year=1982|pages=271–72, 279}}</ref><ref>{{Cite web|last=H. Cordesman|first=Anthony|date=31 December 2002|title=Saudi Arabia Enters The 21st Century: IV. Opposition and Islamic Extremism Final Review|url=https://www.csis-website-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/media/csis/pubs/s21_04.pdf&ved=2ahUKEwiFp7-1rbzuAhXUV3wKHcKTAu8QFjAFegQICxAB&usg=AOvVaw1Rp_wrGdqoASa8cDzjUiXq|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201223180655/https://csis-website-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/media/csis/pubs/s21_04.pdf|archive-date=23 December 2020|website=Center for Strategic and International Studies|pages=8–9}}</ref><ref>{{Cite web|last=Reem|first=Abu|date=1 April 2007|title=The Wahhabi Myth: Debunking the Bogeyman|url=https://muslimmatters.org/2007/04/01/the-wahhabi-myth-debunking-the-bogeyman/|website=Muslim Matters|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201129021851/https://muslimmatters.org/2007/04/01/the-wahhabi-myth-debunking-the-bogeyman/|archive-date=29 November 2020}}</ref>

وهابیت اولین اعتراض بزرگ اعراب علیه حکومتهای ترک، فارس و خارجی که از زمان تهاجم مغول و سقوط خلافت عباسی در قرن سیزدهم بر جهان اسلام تسلط داشتند بود و بعدها به عنوان یک انگیزه انقلابی برای پان عربیسم قرن نوزدهم نیز عمل کرد. <ref>{{Cite book|last=Lewis|first=Bernard|title=The Shaping of the Modern Middle East|publisher=Oxford University Press|year=1994|isbn=0-19-507281-2|location=198 Madison Avenue, New York|chapter=5: The Revolt of Islam|page=103}}</ref><ref>{{Cite book|last=Tibi|first=Bassam|title=Arab nationalism: A Critical Enquiry|publisher=The Macmillan Press Ltd|year=1990|isbn=978-1-349-20804-3|edition=Second|location=London, UK|pages=162|translator-last=Farouk Sluglett, Peter Sluglett|translator-first=Marion, Peter}}</ref>

در سال 1744، ابن عبدالوهاب با محمد بن سعود پیمانی منعقد کرد،<ref name="lacey-glory">{{harvnb|Lacey|2009|pp=[https://archive.org/details/insidekingdomkin00lace_0/page/10 10–11]}}. "the two ... concluded a pact. Ibn Saud would protect and propagate the stern doctrines of the Wahhabi mission, which made the Koran the basis of government. In return, Abdul Wahhab would support the ruler, supplying him with 'glory and power'. Whoever championed his message, he promised, 'will, by means of it, rule and lands and men'."</ref> یک اتحاد سیاسی-مذهبی که تا 150 سال بعد ادامه یافت و از نظر سیاسی با اعلام پادشاهی عربستان سعودی در سال 1932 به اوج خود رسید. جنبش او به عنوان یکی از تأثیرگذارترین جریان های اصلاحی قرن هجدهم در سراسر جهان اسلام گسترش یافت. بازگشت به ارزش‌های بکر اسلامی مبتنی بر قرآن و سنت برای بازآفرینی قدرت اجتماعی و سیاسی از دست رفته مسلمانان و مضامین انقلابی آن بر بسیاری از احیاگران اسلامی، دانشمندان، ایدئولوگ های پان اسلامیست و فعالان ضد استعمار تا غرب آفریقا تأثیر گذاشت.<ref>{{Cite book|last=Motadel|first=David|title=Islam and the European Empires|publisher=Oxford University Press|year=2014|isbn=978-0-19-966831-1|location=Great Clarendon Street, Oxford, OX2 6DP, United Kingdom|pages=19–20|chapter=Introduction}}</ref><ref>{{Cite book|last=Murzik Kobo|first=Ousman|title=Unveiling Modernity in Twentieth-Century West African Islamic Reforms|publisher=Brill|year=2012|isbn=978-90-04-21525-2|location=Koninklijke Brill NV, Leiden, The Netherlands|pages=221, 277, 283–285}}</ref> برای بیش از دو قرن تا به امروز، تعالیم ابن عبدالوهاب به عنوان شکل رسمی اسلام و عقیده غالب در سعودی مورد حمایت قرار گرفت.<ref name="pbs-wahhabism">{{cite web|title=Analysis Wahhabism|url=https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/saudi/analyses/wahhabism.html|access-date=13 May 2014|publisher=PBS Frontline}}</ref><ref name="Glasse-where">{{cite book|last=Glasse|first=Cyril|title=The New Encyclopedia of Islam|date=2001|publisher=AltaMira Press|page=469}}</ref><ref name="demo">{{cite web|last=Izady|first=Mehrdad|year=2014|orig-date=1999|url=http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/GulfReligionGeneral_lg.png|title=Demography of Religion in the Gulf|work=Mehrdad Izady}}</ref>

از سال 2017، تغییرات در سیاست مذهبی عربستان توسط ولیعهد [[محمد بن سلمان آل سعود|محمد بن سلمان]]، برخی را بر آن داشت که پیشنهاد کنند اسلام‌گرایان سراسر جهان باید از این روش پیروی کنند وگرنه در سمت نادرست قرار دارند.<ref name="DAOUD-NYT-16-11-17">{{cite news|last1=Daoud|first1=Kamel|title=If Saudi Arabia Reforms, What Happens to Islamists Elsewhere?|url=https://www.nytimes.com/2017/11/16/opinion/saudi-arabia-reform-islamists.html?ribbon-ad-idx=5&rref=opinion&module=Ribbon&version=origin&region=Header&action=click&contentCollection=Opinion&pgtype=article|access-date=16 November 2017|work=[[The New York Times]]|date=16 November 2017}}</ref>در سال 2018، محمد بن سلمان، این موضوع را رد کرد.<ref>{{Cite news|last=Goldberg|first=Jeffrey|date=2 April 2018|title=Saudi Crown Prince: Iran's Supreme Leader 'Makes Hitler Look Good'|work=The Atlantic|url=https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/04/mohammed-bin-salman-iran-israel/557036/|url-status=live|access-date=26 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20190118022826/https://www.theatlantic.com/amp/article/557036/|archive-date=18 January 2019}}</ref>

تا سال 2021، کاهش قدرت روحانیون دینی ناشی از تغییرات اجتماعی، مذهبی، اقتصادی، سیاسی و سیاست آموزشی جدید با تأکید بر "هویت ملی سعودی" که بر مؤلفه‌های غیراسلامی تاکید می‌کند، منجر به ایجاد ایده '''''دوران پسا وهابی''''' شد.<ref name="dawn.com">{{Cite web|date=20 June 2021|title=Saudi Arabia seeks religious reset as clerical power wanes|url=https://www.dawn.com/news/1630509|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210620163808/https://www.dawn.com/news/1630509|archive-date=20 June 2021|website=Dawn}}</ref><ref name="Alhussein">{{Cite web|last=Alhussein|first=Eman|date=19 June 2019|title=Saudi First: How hyper-nationalism is transforming Saudi Arabia|url=https://ecfr.eu/publication/saudi_first_how_hyper_nationalism_is_transforming_saudi_arabia/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210906031038/https://ecfr.eu/publication/saudi_first_how_hyper_nationalism_is_transforming_saudi_arabia/|archive-date=6 September 2021|website=ECFR}}</ref><ref name="FAROUK, J. BROWN">{{Cite web|last=Farouk, J. Brown|first=Yasmine, Nathan|date=7 June 2021|title=Saudi Arabia's Religious Reforms Are Touching Nothing but Changing Everything|url=https://carnegieendowment.org/2021/06/07/saudi-arabia-s-religious-reforms-are-touching-nothing-but-changing-everything-pub-84650|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210619081314/https://carnegieendowment.org/2021/06/07/saudi-arabia-s-religious-reforms-are-touching-nothing-but-changing-everything-pub-84650|archive-date=19 June 2021|website=Carnegie Endowment for International Peace}}</ref><ref name="Al-Rasheed">{{Cite web|last=Al-Rasheed|first=Madawi|date=28 April 2021|title=Mohammed bin Salman's Saudi TV interview exposes empty promises|url=https://www.middleeasteye.net/opinion/saudi-arabia-mohammed-bin-salmans-vision2030-empty-promises|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210529203547/https://www.middleeasteye.net/opinion/saudi-arabia-mohammed-bin-salmans-vision2030-empty-promises|archive-date=29 May 2021|website=Middle East Eye}}</ref>

در سال 2022، تصمیم به جشن گرفتن «روز تأسیس عربستان سعودی» در 22 فوریه برای بزرگداشت تأسیس امارت [[درعیه]] در سال 1727 توسط محمد بن سعود، به جای جشن سالانه گذشته که [[عهدنامه 1744 ابن سعود-ابن عبدالوهاب]] را جشن میگرفت گرفته شد.<ref>{{Cite web|last=Hassan|first=Hassan|date=22 February 2022|title=The 'Conscious Uncoupling' of Wahhabism and Saudi Arabia|url=https://newlinesmag.com/argument/the-conscious-uncoupling-of-wahhabism-and-saudi-arabia/|archive-url=https://web.archive.org/web/20220222102858/https://newlinesmag.com/argument/the-conscious-uncoupling-of-wahhabism-and-saudi-arabia/|archive-date=22 February 2022|website=Newlines Magazine}}</ref><ref>{{Cite news|date=22 February 2022|title=Saudi Arabia for first time marks its founding, downplaying conservative roots|work=The Economic Times|url=https://m.economictimes.com/news/international/saudi-arabia/saudi-arabia-for-first-time-marks-its-founding-downplaying-conservative-roots/amp_articleshow/89742152.cms|archive-url=https://web.archive.org/web/20220222064121/https://m.economictimes.com/news/international/saudi-arabia/saudi-arabia-for-first-time-marks-its-founding-downplaying-conservative-roots/amp_articleshow/89742152.cms|archive-date=22 February 2022|via=Rueters}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 February 2022|title=Riyadh celebrates the state's founding, downplays the role of Wahhabi Islam|work=Asia News|url=https://www.asianews.it/news-en/Riyadh-celebrates-the-state%E2%80%99s-founding,-downplays-the-role-of-Wahhabi-Islam-55214.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303165437/https://www.asianews.it/news-en/Riyadh-celebrates-the-state%E2%80%99s-founding,-downplays-the-role-of-Wahhabi-Islam-55214.html|archive-date=3 March 2022}}</ref><ref>{{Cite web|last=Alamer|first=Sultan|date=23 February 2022|title=The Saudi 'Founding Day' and the Death of Wahhabism|url=https://agsiw.org/the-saudi-founding-day-and-the-death-of-wahhabism/#:~:text=On%20January%2027%2C%20King%20Salman,the%20decree%2C%20in%20February%201727.|archive-url=https://web.archive.org/web/20220304085933/https://agsiw.org/the-saudi-founding-day-and-the-death-of-wahhabism/|archive-date=4 March 2022|website=AGSIW}}</ref> و منجر به "انفصال" رسمی دولت عربستان سعودی از روحانیون مذهبی شد.


== تاریخچه ==
== تاریخچه ==

نسخهٔ ‏۲۷ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۳:۴۳

بخشی از سلسله مقالات درمورد
اسلام‌گرایی
مبادی
ایدئولوژی‌ها
بنیادگرایی اسلامی
مفاهیم
تأثیرات
جنبش‌ها
مدرسی

سیاسی

شبه‌نظامیان

متون کلیدی
سران حکومت
ایدئولوگ‌های کلیدی
انتقاد از اسلام‌گرایی
موضوعات مرتبط
نشان درگاه درگاه اسلام
سلفی‌گری
چهره‌های اصلی
نهادها
جریان‌ها
افراد مرتبط
ایدئولوژی‌های مرتبط

وهابیت یک جنبش احیای اسلام و بنیادگرای سنی است که با عقاید اصلاح‌طلب محقق، متکلم، واعظ، و فعال اسلامی عرب قرن هجدهم محمد بن عبدالوهاب مرتبط است. [۱][۲][۳][۴] او نهضت موحدون را در منطقه نجد در عربستان مرکزی و همچنین عربستان جنوبی غربی تأسیس کرد، [۵][۶][۷][۸] یک جنبش اصلاحی با تأکید ویژه بر پاکسازی اسلام از اعمالی مانند بزرگداشت مقدسین مسلمان و زیارت قبور که در میان مردم نجد رواج داشت.[۹][۱۰] ابن عبدالوهاب و پیروانش از دانشمند حنبلی، ابن تیمیه (1263-1328 م/ 661 - 728 قمری) الهام گرفته بودند که خواهان بازگشت به روش سه نسل اول صحابه (سلف) بود و مسلمانان را از افزودنهای غیر معتبر (بدعت) منع میکرد، و آثار او را به عنوان منابع اصلی الهیات میدانستند.[۱۱][۱۲][۱۳] این جنبش با اینکه حنبلی بود، تقلید را حتی از علمایی مانند ابن تیمیه و ابن قیم (متوفی 1350 م/ 751 ق) رد میکرد.[۱۴]

وهابیت به گونه‌های مختلف به‌عنوان «ارتدوکس» [۱۵] «خالص گرا»، [۱۶][۱۷] «انقلابی» [۱۸][۱۹][۲۰] و به‌عنوان «جنبش اصلاحی» برای تجدید پرستش توحیدی خوانده شذه است.[۲۱] اصطلاح «وهابیت» توسط خود ابن عبدالوهاب استفاده نشده است، بلکه عمدتاً توسط بیگانگان استفاده می شود، طرفدارانش معمولاً آنرا استفاده نمی کنند و ترجیح می دهند «سلفی» نامیده شوند (اصطلاحی که پیروان سایر جنبش های اصلاحی اسلام نیز از آن استفاده می کنند. )[۲۲] پیروان اولیه جنبش خود را موحدون می‌خواندند. [۲۳][۲۴][۲۵][۲۶] [۲۷]

اصطلاح "وهابی" به عنوان یک توهین فرقه‌ای نیز بکار میرود[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱]

وهابیت اولین اعتراض بزرگ اعراب علیه حکومتهای ترک، فارس و خارجی که از زمان تهاجم مغول و سقوط خلافت عباسی در قرن سیزدهم بر جهان اسلام تسلط داشتند بود و بعدها به عنوان یک انگیزه انقلابی برای پان عربیسم قرن نوزدهم نیز عمل کرد. [۳۲][۳۳]

در سال 1744، ابن عبدالوهاب با محمد بن سعود پیمانی منعقد کرد،[۳۴] یک اتحاد سیاسی-مذهبی که تا 150 سال بعد ادامه یافت و از نظر سیاسی با اعلام پادشاهی عربستان سعودی در سال 1932 به اوج خود رسید. جنبش او به عنوان یکی از تأثیرگذارترین جریان های اصلاحی قرن هجدهم در سراسر جهان اسلام گسترش یافت. بازگشت به ارزش‌های بکر اسلامی مبتنی بر قرآن و سنت برای بازآفرینی قدرت اجتماعی و سیاسی از دست رفته مسلمانان و مضامین انقلابی آن بر بسیاری از احیاگران اسلامی، دانشمندان، ایدئولوگ های پان اسلامیست و فعالان ضد استعمار تا غرب آفریقا تأثیر گذاشت.[۳۵][۳۶] برای بیش از دو قرن تا به امروز، تعالیم ابن عبدالوهاب به عنوان شکل رسمی اسلام و عقیده غالب در سعودی مورد حمایت قرار گرفت.[۳۷][۳۸][۳۹]

از سال 2017، تغییرات در سیاست مذهبی عربستان توسط ولیعهد محمد بن سلمان، برخی را بر آن داشت که پیشنهاد کنند اسلام‌گرایان سراسر جهان باید از این روش پیروی کنند وگرنه در سمت نادرست قرار دارند.[۴۰]در سال 2018، محمد بن سلمان، این موضوع را رد کرد.[۴۱]

تا سال 2021، کاهش قدرت روحانیون دینی ناشی از تغییرات اجتماعی، مذهبی، اقتصادی، سیاسی و سیاست آموزشی جدید با تأکید بر "هویت ملی سعودی" که بر مؤلفه‌های غیراسلامی تاکید می‌کند، منجر به ایجاد ایده دوران پسا وهابی شد.[۴۲][۴۳][۴۴][۴۵]

در سال 2022، تصمیم به جشن گرفتن «روز تأسیس عربستان سعودی» در 22 فوریه برای بزرگداشت تأسیس امارت درعیه در سال 1727 توسط محمد بن سعود، به جای جشن سالانه گذشته که عهدنامه 1744 ابن سعود-ابن عبدالوهاب را جشن میگرفت گرفته شد.[۴۶][۴۷][۴۸][۴۹] و منجر به "انفصال" رسمی دولت عربستان سعودی از روحانیون مذهبی شد.

تاریخچه

عبدالوهاب بعد از اینکه به دلیل مواضع خود از مدینه بیرون شد به شمال شرقی نجد رفته و خاندان سعودی را پیرو باورهای خود کرد و این باعث شد تا وهابیت از نظر سیاسی متحد دودمان سعودی شود. شیخ سعودی متقاعد شد که وظیفه مذهبی آن‌ها به راه انداختن جنگ مقدسی علیه تمام انواع دیگر اسلام است. بر همین اساس، در سال ۱۷۴۴ میلادی دولت وهابی ائتلافی بین حاکم نجد یعنی محمد بن سعود و محمد بن عبدالوهاب به عنوان اصلاحگر مذهبی پیوند خورد و منجر به تشکیل ایدئولوژی حکومتی شد.[۵۰] سپس نیروهای نجد که تحت تأثیر آموزش‌های ایدئولوژی جدید قرار گرفتند، به‌طور مداوم و مستمر به سواحل شرقی شبه‌جزیره عربستان که محل تجمع شیعیان شبه‌جزیره بود حمله کردند. در سال ۱۷۹۱ میلادی به ادعای پاک کردن منطقه از اصنام و اوثان (بت‌های سنگی) به منطقه الاحساء یورش بردند. در جریان این حمله ائتلاف وهابی‌ها و سعودی‌ها، تمامی مساجد و حسینیه‌های شیعیان، همه مقبره‌های آنان و هرچه در محل عبادتشان بود را تخریب کردند.[۵۱]

حمله به کربلا

مقالهٔ اصلی: غارت کربلا (۱۸۰۲)

پس از آنکه سعودی‌ها بر تمامی نجد مسلط شده، مکه و مدینه را اشغال کرده و در سال‌های ۱۸۰۱ و ۱۸۰۲ میلادی به شهرهایی از عراق همچون کربلا حمله‌ور شدند. در حمله به کربلا محمد بن سعود فرماندهی نیروها را بر عهده داشت. لشکریان وهابی-سعودی پس از یورش به کربلا، اغلب ساکنین آن را در بازار و خانه‌هایشان به قتل رساندند و گنبد مقبره حسین بن علی را تخریب نموده و همه اموال شیعیان از پول، طلا، نقره، اسلحه و وسایل خانه را به تاراج بردند.[۵۲] با فتح بخشی از عراق، تقریباً تمام شبه‌جزیره عربستان به جز یمن به تسلط ائتلاف سعودی-وهابی درآمد.

دوره دوم حکومت

سلطان عثمانی که عربستان را تابع خود می‌دانست، با کمک گرفتن از حاکم وقت مصر نخستین حکومت وهابی را در سال ۱۸۱۸ میلادی ساقط کرد، اما آن‌ها تحت رهبری فیصل بن ترکی دوباره احیا شده و حکومت خود را بین سال‌های ۱۸۲۴ تا ۱۸۳۴ میلادی تا حدودی بازیابی کردند. وی به منظور کسب وفاداری مردم در منطقه احساء با شیعیان صلح برقرار کرد و در عوض مالیات‌های سنگینی برای آنان وضع کرد. از سوی دیگر شیخ عبدالرحمن بن حسن عالم وهابی آن‌زمان به تفتیش عقاید شیعیان مشغول شد و مردم را وادار می‌کرد که به قرائت وهابیت از اسلام بپیوندند.[۵۳] با این‌حال، بار دیگر و این بار به دست خاندان رشیدیه از شمال عربستان از قدرت کنار رفتند. در ۱۸۸۴ ریاض از کنترل آن‌ها خارج شد و در ۱۸۸۹ به کویت پناهنده شدند.

دوره سوم حکومت

در قرن بیستم سومین مرحله احیای وهابیت با موفقیت‌های ملک عبدالعزیز فرا رسید که در سال ۱۹۰۲ میلادی ریاض را تصرف کرده و شروع به بازپس‌گیری تقریباً تمام مناطق از دست رفته کرد که تا سال ۱۹۳۲ این بازپس‌گیری ادامه داشت. او در اولین اقدام به سوی احساء و قطیف حرکت کرد و در نامه‌ای به بزرگان شیعه در آن منطقه، آن‌ها را به کشتار افراد، نابودی اموال و از بین بردن کرامت آنان تهدید کرد. شیعیان قطیف نیز اعلام کردند که آماده‌اند به صورت صلح‌آمیز از شاه‌سعودی اطاعت کنند.[۵۴] از سوی دیگر امیر دولت عثمانی در منطقه احساء نیز تسلیم شد و مردم منطقه قطیف از لشکر سعودی‌ها که به سرکردگی عبدالرحمن بن سوایلیم وارد شهر شده بود استقبال کردند تا مورد خشم او قرار نگیرند؛ با این حال باز هم مورد سرکوب قرار گرفتند.[۵۵] امیر وهابی در قطیف بلافاصله ۴ شرط برای ساکنان آن منطقه مقرر کرد. اذعان به تعلق داشتن منطقه قطیف به اجداد ابن‌سعود، فرستادن ۱۰ مرد از هر روستای منطقه قطیف برای کمک به نیروهای سعودی، دیدار چهار نفر از بزرگان قطیف با پادشاه سعودی و اهدای پول به او و همچنین تحریم صادرات سبزی‌جات به منطقه بحرین (که آن زمان تحت‌الحمایه بریتانیا بود) خواسته‌های امیر وهابی قطیف بود.[۵۶]

بر این اساس، ملک عبدالعزیز سومین حکومت وهابی-سعودی را پایه‌گذاری کرد که به اسم پادشاهی عربستان سعودی بنیان‌گذاری شد و از آن زمان تسلط سیاسی و مذهبی وهابیت بر شبه‌جزیره عربستان تضمین شده‌است.[۵۷]

اعتقادات

چهارمین نخست‌وزیر مالزی ماهاتیر محمدکه مسلمان شافعی‌مذهب است در ژوئن ۲۰۱۶ از کشورهای بزرگ و ثروتمند عرب که جوانان مسلمان را به سمت اعتدال هدایت نمی‌کنند و به ترویج وهابیت می‌پردازند، انتقاد کرد و بیان داشت که «اکنون وهابیت به مشکلی برای کشورهای جهان تبدیل شده‌است.»[۵۸]

محمد بن عبدالوهاب معتقد بود تمام مطالبی که پس از قرن سوم هجری به اسلام افزوده شده جعلی است و بایستی از دین اسلام حذف شود. این دیدگاه به یک پالایش اساسی در مذهب سنی اعتقاد داشت و زیارت قبور، تقدیس اولیاء و زندگی مجلل را از بزرگترین گناهان می‌دانست. مساجد وهابی پیرو همین اعتقادات ساده و بدون مناره هستند. پیروان آن لباس‌های ساده‌ای می‌پوشند و از استعمال تنباکو و حشیش می‌پرهیزند.[۵۹]

پیروان وهابیت معمولاً خود را سلفی یا «موحدون» می‌خوانند، نامی که از تأکید آن‌ها بر وحدت مطلق خداوند (اصل توحید) برگرفته شده‌است.[۶۰] آن‌ها هر عملی را که دلالت‌کننده به شرک (چندخدایی) بدانند مانند زیارت قبور و تقدیس برخی افراد ممنوع می‌شمارند. آن‌ها بازگشت به آموزه‌های اصیل در قرآن و حدیث (سنت پیامبر) را هدف می‌دانند و با هر نوع بدعتی مخالفت می‌کنند. وهابیت از نظر ایدئولوژیکی پیرو اعتقادات ابن تیمیه و از نظر فقهی پیرو مذهب حنبلی است. آن‌ها تأکید زیادی بر معانی ظاهری قرآن و حدیث و پایه‌گذاری دولتی اسلامی بر اساس فقه اسلامی دارند.[۶۱]

در کاربرد معاصر، وهابیت به امور متعددی اطلاق می‌شود، از جمله:

  1. سلفی‌گری
  2. جهادگری
  3. اعتقادات و اعمال دینی رایج در عربستان سعودی
  4. تفسیر تحت‌اللفظی قرآن و سنت
  5. تعابیری از اسلام که به جای توجه به معنا به صحت آداب و رسوم تأکید دارند و به‌طور کلی هرنوع جنبش مقاومتی که اسلام یا اصطلاحات اسلامی را به عنوان مرجع خود معرفی می‌کند.

چنین نگرشی به عمل تکفیر منجر می‌شود که بنابر آن هرکسی که با تفسیر آن‌ها از اسلام موافق نباشد کافری دانسته می‌شود که باید با او جهاد کرد. به این ترتیب این دیدگاه معرف تفسیری از اسلام شمرده می‌شود که به‌طور ویژه فاقد تحمل و مداراست.[۶۲] این در حالی است که دین اسلام در رفتارهای فردی واجتماعی و مراودات معمولی خشونت را جایز ندانسته و آن را نهی کرده‌است.[۶۳] همچنین با توجه به متن صحیح قرآن، جهادهای اسلامی همگی به جهاد دفاعی برمی‌گردند و هیچ جهادی برای کشورگشایی، تحمیل عقیده و چپاول و غارت نیست.[۶۴]

رابطه با سلفی‌گری

حامد الگار سه عنصر را بین وهابیت و سلفی‌گری مشترک می‌داند:

  1. همه بالندگی‌های پس از دو یا سه نسل اول اسلام (که به آن سلف صالح اطلاق می‌شود) را بی‌ارزش می‌دانند.
  2. تصوف را مردود می‌دانند.
  3. پایبندی به یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنّت را ضروری نمی‌دانند.

به علاوه وی به دو ویژگی اشاره می‌کند که سلفی‌ها را از وهابی‌ها متفاوت کرده‌است:

  1. سلفی‌ها به جای توسل به زور به متقاعد کردن دیگر مسلمانان به پیوستن به گروهشان روی می‌آورند.
  2. سلفی‌ها نسبت به بحران‌های سیاسی و اجتماعی-اقتصادی پیش روی جهان اسلام آگاهی دارند.[۶۵]

رهبران وهابیت

از چهره‌های مطرح وهابیت می‌توان به عبدالعزیز بن باز (مفتی پیشین عربستان) و شیخ عبدالعزیز آل الشیخ (مفتی کنونی عربستان) اشاره کرد.

جمعیت وهابیت

جمعیت وهابی‌های جهان ساکن در ناحیه خلیج فارس معادل ۴/۵۶ میلیون نفر تخمین زده شده‌است.[۶۶]

  • عربستان سعودی: ۲۲/۹ درصد (۳/۹۷ میلیون نفر)
  • امارات: ۴۴/۸ درصد (۳۹۰ هزار نفر)
  • قطر: ۴۶/۷۸ درصد (۱۵۰ هزار نفر)
  • کویت: ۲/۱۷ درصد (۲۰ هزار نفر)
  • بحرین: ۵/۷ درصد (۳۰ هزار نفر)

منابع

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به وهابیت در ویکی‌گفتاورد موجود است.
  1. ↑ Ahsan, Sayyid (1987). "Chapter – IV Foundations of the Saudi State – ll : Reforms of Muhammad Ibn 'Abd al-Wahhab". Trends in Islam in Saudi Arabia. Department of Islamic Studies, Aligarh Muslim University, Aligarh: Aligarh Muslim University. pp. 141–142.
  2. ↑ Wagemakers, Joas (2021). "Part 3: Fundamentalisms and Extremists – The Citadel of Salafism". In Cusack, Carole M.; Upal, M. Afzal (eds.). Handbook of Islamic Sects and Movements. Brill Handbooks on Contemporary Religion. Vol. 21. Leiden and Boston: Brill Publishers. p. 341. doi:10.1163/9789004435544_019. ISBN 978-90-04435544. ISSN 1874-6691.
  3. ↑ Bokhari, Kamran; Senzai, Farid, eds. (2013). "Conditionalist Islamists: The Case of the Salafis". Political Islam in the Age of Democratization. New York: Palgrave Macmillan. pp. 81–100. doi:10.1057/9781137313492_5. ISBN 978-1137313492.
  4. ↑ (Commins 2006، ص. vi). "What is the Wahhabi Mission?الگو:Nbs... A neutral observer could define the Wahhabi mission as the religious reform movement associated with the teachings of Muhammad ibn Abd al-Wahhab (1703–1792)"
  5. ↑ W. Brown, Daniel (2009). A New Introduction to Islam: Second Edition. Malden, MA: Wiley-Blackwell. p. 245. ISBN 978-1405158077.
  6. ↑ Ahmad Khan, Jones, MU'ĪNUDDĪN, Harford (March 1968). "A Diplomat's Report on Wahhabism of Arabia". Islamic Studies. 7 (1): 33–46. JSTOR 20832903.
  7. ↑ Mattar, Philip (2004). ENCYCLOPEDIA OF THE Modern Middle East & North Africa: Second Edition. Farmington Hills, MI: Thomson Gale. p. 1625. ISBN 0-028659872.
  8. ↑ Agoston, Masters, Gabor, Bruce (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Facts on File. pp. 587–588. ISBN 978-0816062591.
  9. ↑ (Esposito 2003، ص. 333)
  10. ↑ "Wahhabi". GlobalSecurity.org. 27 April 2005. Archived from the original on 7 May 2005. Retrieved 10 May 2008.
  11. ↑ DE BELLAIGUE, CHRISTOPHER (2017). "Chapter 1: Cairo". The Islamic Enlightenment: The Struggle Between Faith and Reason- 1798 to Modern Times. New York: LIVERIGHT PUBLISHING CORPORATION. pp. 15–16. ISBN 978-0871403735.
  12. ↑ W. Hughes, Aaron (2013). "Chapter 10: Encounters with Modernity". Muslim Identities: An Introduction to Islam. New York: Columbia University Press. p. 235. ISBN 978-0231161473.
  13. ↑ Hoover, Jon (2019). Makers of the Muslim World: Ibn Taymiyya. London: One World Publications. pp. 3, 11, 43, 68–69, 144. ISBN 978-1786076892.
  14. ↑ Peri Bearman; Thierry Bianquis; C Edmund Bosworth; E J Van Donzel; Wolfhart Heinrichs, eds. (2002). The Encyclopedia of Islam: New Edition Vol. XI. Leiden: Brill. p. 39. ISBN 90-04127569.
  15. ↑ Mark Juergensmeyer; Wade Clark Roof, eds. (2011). "Wahhabis". Encyclopedia of Global Religion. Sage Publications. p. 1369. ISBN 978-1452266565.
  16. ↑ Kampeas, Ron. "Fundamentalist Wahhabism Comes to U.S." Belief.net, Associate Press. Retrieved 27 February 2014.
  17. ↑ "Wahhabi". Encyclopedia Britannica Online. Retrieved 12 December 2010.
  18. ↑ Bonacina, Giovanni (2015). "1:A Deistic Revolution in Arabia". The Wahhabis Seen through European Eyes (1772–1830): Deists and Puritans of Islam. Koninklijke Brill nv, Leiden, The Netherlands: Brill. pp. 12–40. ISBN 978-90-04-29301-4.
  19. ↑ Coller, Ian (2022). Muslims and Citizens: Islam, Politics, and the French Revolution. New Haven, USA: Yale University Press. pp. 151, 235. ISBN 978-0-300-24336-9.
  20. ↑ Bessel, Guyatt, Rendall, Richard, Nicholas, Jane; Bayley, C. A. (2010). "1: The 'Revolutionary Age' in the Wider World, c. 1790–1830". War, Empire and Slavery, 1770–1830. 175 Fifth Avenue, New York, NY 10010: Palgrave Macmillan. pp. 21–41. ISBN 978-0-230-54532-8.{{cite book}}: نگهداری CS1: موقعیت (link) نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  21. ↑ (Commins 2006، ص. vi). "wahhabism"
  22. ↑ "Wahhabi". Encyclopedia Britannica Online. Retrieved 12 December 2010.
  23. ↑ E. Safra, Aguilar-Cauz, Jacob, Jorge (2006). Britannica Encyclopedia of World Religions. Encyclopedia Britannica. p. 761. ISBN 978-1593394912.
  24. ↑ Hay, Jeff (2007). The Greenhaven Encyclopedia of World Religions. Farmington Hills, MI: Greenhaven Press. p. 331. ISBN 978-0737732177.
  25. ↑ Rentz, George (2004). The Birth of the Islamic Reform Movement in Saudi Arabia: Muhammad Ibn 'Abd Al-Wahhāb (1703/4–1792) and the Beginnings of Unitarian Empire in Arabia. King Abdulaziz Public Library. ISBN 9789960944364.
  26. ↑ Kjeilen, Tore (2001). Encyclopaedia of the Orient: Wahhabism/Muwahhidun.
  27. ↑ see also: Glasse, Cyril, The New Encyclopedia of Islam, Rowman & Littlefield, (2001), pp. 469–72
  28. ↑ (Commins 2006، صص. vi, 137, 192)
  29. ↑ Daly Metcalf, Barbara (1982). Islamic Revival in British India: Deoband, 1860–1900. Princeton University Press. pp. 271–72, 279. JSTOR j.ctt7zvmm2.
  30. ↑ H. Cordesman, Anthony (31 December 2002). "Saudi Arabia Enters The 21st Century: IV. Opposition and Islamic Extremism Final Review". Center for Strategic and International Studies. pp. 8–9. Archived (PDF) from the original on 23 December 2020.
  31. ↑ Reem, Abu (1 April 2007). "The Wahhabi Myth: Debunking the Bogeyman". Muslim Matters. Archived from the original on 29 November 2020.
  32. ↑ Lewis, Bernard (1994). "5: The Revolt of Islam". The Shaping of the Modern Middle East. 198 Madison Avenue, New York: Oxford University Press. p. 103. ISBN 0-19-507281-2.{{cite book}}: نگهداری CS1: موقعیت (link)
  33. ↑ Tibi, Bassam (1990). Arab nationalism: A Critical Enquiry. Translated by Farouk Sluglett, Peter Sluglett, Marion, Peter (Second ed.). London, UK: The Macmillan Press Ltd. p. 162. ISBN 978-1-349-20804-3.
  34. ↑ (Lacey 2009، صص. 10–11). "the two ... concluded a pact. Ibn Saud would protect and propagate the stern doctrines of the Wahhabi mission, which made the Koran the basis of government. In return, Abdul Wahhab would support the ruler, supplying him with 'glory and power'. Whoever championed his message, he promised, 'will, by means of it, rule and lands and men'."
  35. ↑ Motadel, David (2014). "Introduction". Islam and the European Empires. Great Clarendon Street, Oxford, OX2 6DP, United Kingdom: Oxford University Press. pp. 19–20. ISBN 978-0-19-966831-1.{{cite book}}: نگهداری CS1: موقعیت (link)
  36. ↑ Murzik Kobo, Ousman (2012). Unveiling Modernity in Twentieth-Century West African Islamic Reforms. Koninklijke Brill NV, Leiden, The Netherlands: Brill. pp. 221, 277, 283–285. ISBN 978-90-04-21525-2.
  37. ↑ "Analysis Wahhabism". PBS Frontline. Retrieved 13 May 2014.
  38. ↑ Glasse, Cyril (2001). The New Encyclopedia of Islam. AltaMira Press. p. 469.
  39. ↑ Izady, Mehrdad (2014) [1999]. "Demography of Religion in the Gulf". Mehrdad Izady.
  40. ↑ Daoud, Kamel (16 November 2017). "If Saudi Arabia Reforms, What Happens to Islamists Elsewhere?". The New York Times. Retrieved 16 November 2017.
  41. ↑ Goldberg, Jeffrey (2 April 2018). "Saudi Crown Prince: Iran's Supreme Leader 'Makes Hitler Look Good'". The Atlantic. Archived from the original on 18 January 2019. Retrieved 26 January 2021.
  42. ↑ "Saudi Arabia seeks religious reset as clerical power wanes". Dawn. 20 June 2021. Archived from the original on 20 June 2021.
  43. ↑ Alhussein, Eman (19 June 2019). "Saudi First: How hyper-nationalism is transforming Saudi Arabia". ECFR. Archived from the original on 6 September 2021.
  44. ↑ Farouk, J. Brown, Yasmine, Nathan (7 June 2021). "Saudi Arabia's Religious Reforms Are Touching Nothing but Changing Everything". Carnegie Endowment for International Peace. Archived from the original on 19 June 2021.
  45. ↑ Al-Rasheed, Madawi (28 April 2021). "Mohammed bin Salman's Saudi TV interview exposes empty promises". Middle East Eye. Archived from the original on 29 May 2021.
  46. ↑ Hassan, Hassan (22 February 2022). "The 'Conscious Uncoupling' of Wahhabism and Saudi Arabia". Newlines Magazine. Archived from the original on 22 February 2022.
  47. ↑ "Saudi Arabia for first time marks its founding, downplaying conservative roots". The Economic Times. 22 February 2022. Archived from the original on 22 February 2022 – via Rueters.
  48. ↑ "Riyadh celebrates the state's founding, downplays the role of Wahhabi Islam". Asia News. 23 February 2022. Archived from the original on 3 March 2022.
  49. ↑ Alamer, Sultan (23 February 2022). "The Saudi 'Founding Day' and the Death of Wahhabism". AGSIW. Archived from the original on 4 March 2022.
  50. ↑ فؤاد ابراهیم، شیعیان در جهان مدرن عرب، ترجمه: رضا سیمبر، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، ۳۵.
  51. ↑ فؤاد ابراهیم، شیعیان در جهان مدرن عرب، ترجمه: رضا سیمبر، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، ۳۶.
  52. ↑ Vassiliev, Alexei. The History of Saudi Arabia. Saqi. ISBN 978-0-86356-779-7. Retrieved 9 August 2016.
  53. ↑ فؤاد ابراهیم، شیعیان در جهان مدرن عرب، ترجمه: رضا سیمبر، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، ۳۷.
  54. ↑ مدیحه احمد درویش، تاریخ الدوله السعودی حتی الربع الاول من القرن العشرین (ویرایش دوم)، جده ۱۹۸۳، ۸۴.
  55. ↑ ابراهیم الراوی، من الصوره العربیه الکبری الی العراق الحدیث، بیروت ۱۹۶۹، نشر:ذکریات، ۱۹–۲۲.
  56. ↑ A. J. Barker, The Neglected War: Mesopotamia, 1914-1918, London,1967,67-77
  57. ↑ Encyclopædia Britannica Online, s. v. "Wahhabi", accessed June 29, 2014
  58. ↑ http://time.com/4363930/mahathir-mohamad-malaysia-najib-razak/
  59. ↑ Wahhabi. The Columbia Electronic Encyclopedia, Sixth Edition Columbia University Press. , 2012. accessed November 13, 2012
  60. ↑ "Wahhabism - Wikipedia". en.m.wikipedia.org (به انگلیسی). Retrieved 2021-03-22.
  61. ↑ Encyclopædia Britannica Online, s. v. "Wahhabi", accessed September 28, 2012, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/634039/Wahhabi.
  62. ↑ Oxford Bibliographies, Wahhabism, accessed June 29, 2014
  63. ↑ http://www.farsi.al-shia.org/جایگاه-خشونت-و-مدارا-در-اسلام/
  64. ↑ محمد نوید داراب زاده (۲۷ اسفند ۱۳۹۱). «خشونت گرایی قرآن کریم». راسخون. دریافت‌شده در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۹.
  65. ↑ Algar, Hamid (2002). Wahhabism: A Critical Essay. Oneonta, NY: Islamic Publications International.
  66. ↑ Mehrdad Izady. «"Demography of Religion in the Gulf».
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=وهابیت&oldid=36013841»