عبدالله عزام

عبدالله عزام
زادهٔ	۱۹۴۱ Silat al-Harithiya، قیمومت بریتانیا بر فلسطین
درگذشت	۲۴ نوامبر ۱۹۸۹ (۴۷–۴۸سال) پیشاور، پاکستان
ملیت	قیمومت بریتانیا بر فلسطین (۱۹۴۱–۴۸) Jordanian (۱۹۴۸–۸۹)
محل تحصیل	دانشگاه دمشق
پیشه	Islamic scholar and theologian
شناخته‌شده برای	پدر جهاد جهانی

عبدالله عزام (۱۹۴۱م /۱۳۲۰ش در جنین، فلسطین- ۲۴ نوامبر ۱۹۸۹م/۱۳۶۸ش در پیشاور پاکستان) اسلام‌گرا و مجاهد که در دهه ۱۹۸۰م/۱۳۶۰ش در افغانستان با ارتش شوروی می‌جنگید. او در سال ۱۹۸۹م، در مسیر رفتن به مسجدی در پیشاور پاکستان بر اثر انفجار بمب به همراه دو پسرش کشته شد.

عزام که به «پدر جهاد جهانی» معروف است کمک‌های مالی زیادی را برای مجاهدین افغان جمع‌آوری کرده و داوطلبان مسلمان زیادی را از کشورهای مختلف برای جنگ به افغانستان آورد. عزام همچنین از معلمان اسامه بن لادن بود. اسامه به تشویق او برای جهاد به افغانستان آمد.

تحصیلات و فعالیت‌ها پیش از افغانستان

عزام در سال ۱۹۶۶ لیسانس/کارشناس خود را در رشته علوم شرعی از دانشگاه دمشق دریافت کرد. سپس به عضویت اخوان‌المسلمین درآمد و پس از یک سال در جنگ شش‌روزه عرب‌ها و اسرائیل در صف داوطلبان اخوان‌المسلمین در نبرد شرکت داشت. او در سال‌های ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۰ امیر اخوان المسلمین در اردن بود. او در سال ۱۹۶۹ از دانشگاه الازهر کارشناسی‌ارشد در رشته اصول دین و در سال ۱۹۷۳ دکترای اصول فقه را دریافت نمود و تا سال ۱۹۸۰ در دانشگاه‌های اردن به تدریس اشتغال داشت. پس از آن به دلیل فعالیت‌هایش از اردن اخراج شده و به جده در عربستان سعودی رفت و در دانشگاه ملک عبدالعزیز آغاز به تدریس نمود و تا سال ۱۹۸۱ در جده ماند.

عزام در سال‌های بودنِ خود در اردن با حمایت دولت‌های عربی و افراد سلفی اقدام به تأسیس و بنیانگذاری حماس نمود و ارتباط خود را تا از قبل از حضور در افغانستان با گروهش حفظ کرد.

جهاد افغانستان

از عبدالله عزام به عنوان سردار اعراب در جنگ شوروی در افغانستان نام برده شده‌است. او از سال ۱۹۸۰ میلادی زمینهٔ ورود هزاران جوان عرب به افغانستان را فراهم آورد. عزام در ابتدا در یک جمعیت خیریه عربی در پیشاور برای کمک به مهاجرین افغان مشغول کار شد اما پسانتر تشکیلات مستقل جهادی را بنام مکتب الخدمات المجاهدین پایه‌گذار کرد. او برنامه خود را آزاد سازی فلسطین پس از آزاد سازی افغانستان اعلام کرد.

عبدالله عزام برخلاف همفکران و متحدان خود دیدگاه مثبتی نسبت به احمدشاه مسعود داشت. به گفته موسی القرنی در آن دوران تقریباً تمام مجاهدین عرب در پیشاور به جز عبدالله عزام نسبت به مسعود نظر منفی داشتند و اتهام‌های زیادی تا حد کفر را به او وارد می‌کردند. همچنین این بحث مطرح شده بود که آیا کمک مالی به مسعود از نظر شرعی جایز است یا نه؟ حتی یک محاکمه غیابی نیز در پیشاور برگزار شد که در آن ۲۱ نفر علیه مسعود شهادت داده و دو نفر نیز از او دفاع کردند. عبدالله عزام، اسامه بن لادن و عبدالمجید الزندانی در این دادگاه به عنوان قاضی حضور داشتند و در نهایت دادگاه در حکم خود اعلام کرد که نمی‌تواند مسعود را تأیید یا رد کند.

کتاب‌ها

• «تیتان شمال» دربارهٔ احمد شاه مسعود.
• «دفاع از سرزمین‌های اسلامی: اولین ضرورت پس از ایمان».
• «پیوستن به کاروان»
• «کوه رفیع» دربارهٔ تمیم عدنانی از مجاهدین افغان.
• «نشانه‌های رحمت در جهاد افغان».
• وصیتنامه امام شهید عبدالله عزام

همکاران و همراهان

در طول مدت فعالیت شیخ عزام در افغانستان نفرات بسیاری از دنیای عرب و اسلام با او همراه شدند. برخی از سرشناس‌ترین این افراد که در گروه عبدالله عزام بودند عبارتند از:

• اسامه بن لادن
• راشدحسین حسینی فاطمی هاشمی قرشی سامرایی
• ایمن الظواهری
• ابوهاجر
• ملا کریکار رهبر نهضت اسلامی کردستان عراق
• حسین بیبرس لرستانی
• مستنصر باالله شوشتری
• عمرالبشیر
• شیخ عبدالرحمن
• ابوسیاف (فیلیپین)
• ابوحفض
• ابوسیاف (چچن)
• ابوهانی

سرانجام مرکز عبدالله عزام

پس از عبدالله عزام؛ اعضای گروه با عبدالحمید زندانی بیعت کردند اما او از رهبری این گروه سر باز زد و تعدادی از آنان به مرکز قاعدة الانصار به رهبری اسامه بن لادن پیوستند.