جهانگیرخان قشقایی

حکیم قشقایی جهانگیرخان قشقایی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۴۳ قمری ۱۲۱۳ خورشیدی دهاقان ، ایران
درگذشته	۱۳ رمضان ۱۳۲۸ ۲۶ شهریور ۱۲۸۹ اصفهان، ایران
محل دفن	تکیه کلباسی، تخت فولاد، اصفهان
دین	اسلام
محل اقامت	اصفهان
دوران	حکیم و عارف سده ۱۳–۱۴ق
مذهب	شیعه
تحصیلات	حوزه علمیه اصفهان
پیشه	فلسفه صداریی و عرفان
مرتبه
استادان	آقا محمدرضا قمشه‌ای
تأثیرپذیرندگان حاج آقا رحیم ارباب

حکیم میرزا جهانگیرخان قشقایی (۱۲۰۶ خورشیدی / ۱۲۴۳ قمری - ۲۶ شهریور ۱۲۸۹ خورشیدی / ۱۳ رمضان ۱۳۲۸ ه‍.ق) مجتهد، فقیه اصولی و فیلسوف شیعه و یکی از استادان برجسته حوزه علمیه اصفهان بود. او در شهر دهاقان چشم به جهان گشود.

آغاز زندگی

جهانگیرخان قشقایی، در سال ۱۲۴۳ هجری قمری در دهاقان (سمیرم سفلی قدیم) چشم به جهان گشود. پدرش محمدخان، از خان‌ها و اشراف طایفه دره‌شوری، تیره جانبازلو در ایل قشقائی و مادرش دختر یکی از خوانین شهرستان سمیرم بوده است.

جهانگیرخان در اوایل عمر چندسالی در زادگاهش ماند و به تحصیل پرداخت. سپس به حرکت با طایفه روی آورد. در ایل بیش‌تر به نواختن تار و شاهنامه خوانی مشغول بود. ولی از آن جا که مستعد بود، پس از آن که مدتی خواستار تحصیل شد و چون تحصیل با حرکت و همراهی ایل شدنی نبود، از آن جدا شده و در اصفهان توقف کرد و به تحصیل مشغول شد.

تحصیلات حوزوی

در یکی از تابستان‌ها که ایل قشقایی به ییلاق رفته بود، جهانگیرخان نیز مانند سایر افراد ایل که برای خرید و فروش و رفع حوایج شخصی خود به اصفهان می‌رفتند، به اصفهان رفت و در ضمن می‌خواست تارش را هم که شکسته بود، تعمیر کند؛ از این رو از شخصی که گویا همای شیرازی بوده، سراغ تارسازی را گرفت. آن مرد علاوه بر آن که او را راهنمایی کرد، به وی گفت: «ضمناً این را بدان، همان‌طور که تار انسان خراب می‌شود، خود انسان هم خراب می‌شود! برو علم و دانش بیاموز که بهترین کار است». این گفته آن شخص چنان تأثیری بر جهانگیرخان گذاشت که به یک باره از ایل خود جدا شده و در مدرسه صدر بازار اصفهان حجره‌ای برای خود برگزید و به تحصیل علم و دانش و سیر و سلوک پرداخت و به مقام و منزلتی رسید که بزرگان از نقاط مختلف برای بهره بردن از محضرش راهی اصفهان می‌شدند.

پس از آن که حکیم قشقایی علوم مختلف را فراگرفت، بساط تعلیم و آموزش را در مدرسه صدر اصفهان گسترد و بزرگان از نقاط مختلفْ برای درک محضر او راهی اصفهان شدند. حکیم جهانگیرخان در زمینه حکمت و فلسفه، به ویژه فلسفه ملاصدرا صاحب نظر بود و در این زمینه، شاگردان بزرگی تربیت کرد. آن بزرگوار روزهای پنجشنبه و جمعه، ریاضی و هیئت تدریس می‌کرد؛ و گاهی نیز به تدریس نهج‌البلاغه می‌پرداخت و آن را با حکمت درمی‌آمیخت.

تدریس فقه و اصول ایشان هم بسیار مورد توجه طلاب قرار می‌گرفت؛ و خلاصه اینکه حکیم قشقایی در کلیه سطوح درسی حوزه و در رشته‌های مختلف به تدریس و تعلیم پرداخت و شاگردان بزرگی تربیت کرد.

حکیم قشقایی در کلام بزرگان

مرتضی مطهری دربارهٔ شخصیت و جایگاه علمی و معنوی حکیم قشقایی چنین می‌نویسد:

«مرحوم خان، علاوه بر مقام علمی و فلسفی، در متانت و وقار و انضباط اخلاقی و تقوا نمونه بوده‌است. تا آخر عمر در همان لباس عادی اول خود باقی بوده و فوق‌العاده مورد ارادت شاگردان و آشنایان بوده‌است.»

همچنین شیخ عباس قمی مؤلف کتاب مفاتیح الجنان در احوالات این حکیم فرزانه چنین بیان می‌کند:

«حکیم قشقایی عالمی جلیل و فاضلی دانا بود که در علوم معقول و منقول و در عرفان به کمال رسیده بود. او در علم و عمل به جایی رسید که بزرگان از شهرهای دیگر به حوزه درسش می‌آمدند».

استادان حکیم جهانگیر خان قشقایی

بزرگ‌ترین استاد حکیم قشقایی، محمدرضا قمشه‌ای بود که در زمینه حکمت و فلسفه سرآمد زمان خویش به‌شمار می‌آمد و قشقایی از محضر او استفاده فراوانی برد تا این که خود نیز یکی از بزرگ‌ترین استادان فلسفه در عصر خویش شد. وی در زمینه فقه و اصول از محضر اساتیدی چون ملاحسین علی تویسرکانی، محمدباقر نجفی و میرزا محمدحسن نجفی استفاده‌ها برد و نیز علم طب را از طبیب معروف اصفهان، آخوند ملا عبدالجواد تونی آموخت. از این رو وی علوم مختلف را در خود گرد آورد و پس از آن، در مدرسه صدر اصفهان بساط تعلیم و ارشاد گسترد و شاگردان بزرگی از خود به یادگار گذاشت.

خان دانشمندی بود که علم را با عرفان و اخلاق جمع کرده بود. در دین استوار و ثابت قدم بود و در امور زندگی و برنامه‌های روزانه اش، کمال نظم و ترتیب را به کار برد. آقا رحیم ارباب که یکی از شاگردان برجسته حکیم جهانگیرخان بود، دربارهٔ احوالات وی می‌نویسد: «حکیم قشقایی جامع حکمت و عرفان و معقول و منقول بود. ایشان بسیار خوش‌اخلاق بوده و نسبت به طلاب، بسیار مهربان و در تربیت آن‌ها کوشا بود».

سیره و روش

حکیم قشقایی از هنگامی که وارد حوزه علمیه اصفهان شد، تا موقعی که درگذشت با همان لباس ساده ایل قشقایی شامل: کلاه و پالتوی پوستین، زندگی را در حجره ای ساده سپری نمود و در همان‌جا نیز به دیدار حق شتافت.

شاید او برای پیروی از استادش؛ آقا محمد رضا قمشه‌ای این گونه لباس می‌پوشید و بعضی از شاگردان وی، مانند حاج آقا رحیم ارباب و شیخ غلام حسین ربانی چادگانی، نیز تغییر لباس ندادند.

حکیم قشقایی- به علت استحباب در گذاشتنِ عمامه به هنگام نماز - در زمان اقامه نماز جماعت، کلاه از سر برمی‌گرفت و با شالِ کمر خویش عمامه‌ای درست کرده و بر سر می‌نهادند.

شاگردان

• آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی
• محمدعلی حکیم الهی فریدنی
• محمد حسین اشنی
• آیت الله حاج آقا رحیم ارباب
• آیت الله سید حسین طباطبایی بروجردی
• آیت الله محمد حکیم خراسانی
• آیت الله محمد داعی‌الاسلام لاریجانی
• آیت الله ضیاءالدین درّی
• آیت الله محمدعلی شاه‌آبادی
• آیت الله محمدحسین فاضل تونی
• آیت الله آقا سید جمال‌الدین گلپایگانی
• مهدی دولت‌آبادی
• آیت الله سید حسن مدرس
• آیت الله شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی
• آیت الله محمدعلی زاهد
• آیت الله حسین نائینی
• مرتضی طالقانی
• جواد آدینهی
• آیت الله آقا نجفی قوچانی
• محمد پاسبانی پور
• آیت الله ملا شکراله رضوانی دهاقانی (مجد الشریعه)
• آیت الله حاج ملا حسین امین جعفری دهاقانی
• ملا علی اصغر وصال دهاقانی (مهجور)
• آقا محمد فیاض همدانی
• وحید دستگردی
• میرزا علی اکبر شیخ‌الاسلام
• حاج میرزا محمّد باقر امامی بن سیّد احمد
• علامه عبدالرّحیم صاحب الفصول حائری
• آقا ضیاءالدین عراقی

درگذشت

جهانگیرخان قشقایی، پس از ۸۵ سال عمر پر برکت، که ۴۵ سال از آن را به تحصیل و تدریس گذراندند، سرانجام در شب سیزدهم ماه رمضان سال ۱۳۲۸ ه‍.ق (برابر۲۶ شهریور ۱۲۸۹) در اصفهان درگذشت و در تکیه کلباسی تخت فولاد بخاک سپرده شد.

نامگذاری ها

یک باب مدرسه و یک میدان در دهاقان و یک خیابان در سمیرم به اسم وی نامگذاری شده‌است.همچنین یکی از مدارس علمیه تاریخی در محله مسجد جامع قم، پس از بازسازی به دستور سیدحسین بروجردی، به نام جهانگیرخان نامگذاری شد.

منابع

• اسماعیلی، معصومه. (۱۳۸۷). قوت می بشکند ابریق را (۱۳ رمضان؛ سالروز درگذشت میرزا جهانگیرخان قشقایی). مطالعات قرآنیِ نامه جامعه، شماره ۴۸، صص ۲۷–۲۶.
• دانشنامهٔ بزرگ اسلام
• تبیان

پیوند به بیرون

• ویدئو ، آیت الله مسعود عالی ،د رمورد آیت الله جهانگیر خان قشقایی