ساکا

Scythia and Parthia in about 170 BC (before the Yuezhi invaded Bactria).

سکا (پارسی باستان: 𐎿𐎣𐎠) اصطلاحی در فارسی و سانسکریت برای قوم سکاها بوده که قبایلی از ایرانیان شرقی بیابان‌گرد در استپ‌های اوراسیا بودند. مردمانی در ناحیهٔ تاشکند، فرغانه، کاشغر، نشیمن داشتند که در منابع چینی به آن سسه (Sse) گفته می‌شد، در منابع فارسی و هندی به آنان سکا یا شاکا گفته می‌شد، یونانی‌ها به آن‌ها ساکای می‌گفتند. آن‌ها در واقع «سکاهای آسیایی» بودند. آن‌ها شاخه‌ای از خانوادهٔ بزرگ سکایی-سرمتی بودند و ایرانیان بیابان‌گردی در استپ‌های شمال غربی بودند.

سکاهای سیستان و داخل فلات ایران

برخی از طوایف سکایی به درون پهنه مرکزی ایران روی آورده بودند و در کنارهٔ برخی مکانهای با طوایف ماد و پارس همسایه شدند. این تیره‌های سکایی «به‌صورت قبیله‌ای در ارتفاعات بالای جیحون نیز سکنی داشتند». این طایفه‌های سکایی در جنوب شرقی ایران نیز در منطقه‌ای به نام «زرنگ» و «زرنج» حضور داشتند و فرماندهی آن ناحیه را نیز در دست داشتند. زرنگ به دلیل بودن سکاها «سکستان» (سگستان، سجستان، سیستان امروزی) نیز نام داشت.

آن دسته از سکاهای داخل فلات ایران، مانند سیستان و… در مقابل هجوم و ورود ترکان، به فلات ایران تا مدتها سدّ محکمی در شرق ناحیهٔ اصلی ایران ایجاد کرده بودند و در برابر تجاوزات آنها به حدود شرقی ایران پایداری داشته‌اند که در بخش پهلوانی شاهنامه (یعنی داستانهای مربوط به رستم) نیز این موضوع منعکس است. برخی احتمال داده‌اند که خاندان سام و زال و رستم مذکور در شاهنامه فردوسی درواقع همان سکاهای سکنی گزیده در پهنه ایران هستند که در ساتراپ «زرنگا» نیز زندگی می‌کرده‌اند.

جستارهای وابسته

• فرهنگ‌های سکایی
• سکاها

منابع

• Saka. (2015, December 10). In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 04:49, December 26, 2015, from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Saka&oldid=694615601
• جایگاه و تأثیر قوم سکایی در تاریخ و شاهنامه فردوسی
• جاگیر، مریم؛ رستمی، حمیدرضا اردستانی (۲۰۱۷-۰۴-۲۷). «مقاله بررسی جایگاه قوم سکاها در تاریخ ایران». سیویلیکا، مقالات علمی کنفرانس و ژورنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۰۹.
• جایگاه و تأثیر قوم سکایی در تاریخ و شاهنامه فردوسی