زبان‌های ایرانی شرقی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
ایرانی شرقی
پراکنش:آسیای میانه، جنوب آسیا، سرمتستان و سکاستان و قفقاز
تبار:زبان های هندواروپایی
زیرگروه‌ها:
شمال شرقی
جنوب شرقی
گلاتولوگeast2704[۱]
{{{mapalt}}}
نقشه گویشوران زبان‌های ایرانی

زبان‌های ایرانی شرقی زیرگروهی از زبان‌های ایرانی هستند که در دوره ایرانی میانه (از سدۀ ۴ پیش از میلاد) پدیدار شدند. زبان اوستایی معمولاً به عنوان زبان ایرانی شرقی دسته‌بندی می‌شود. برخلاف گویش‌های ایرانی میانه غربی، ایرانی‌های میانه شرقی تلفظ هجاهای پایانی کلمه را حفظ کردند.

زبان‌های ایرانی میانۀ شرقی مرزهای همگویی چندان روشنی ندارد. تصور یک ناحیۀ زبانی ایرانی شرقی، توضیحی درخور برای ویژگی‌های مشترک این گروه به دست می‌دهد.[۲]

بزرگ‌ترین زبان زنده ایرانی شرقی زبان پشتو با حدود ۴۰ میلیون گویشور از کرانه‌های آمودریا در افغانستان تا سند در پاکستان است. دومین زبان بزرگ این خانواده آسی با حدود ۶۰۰٬۰۰۰ گویشور است. سایر زبان‌های شرقی مجموعاً ۲۰۰٬۰۰۰ نفر سخنور دارند.

بیشتر زبان‌های ایرانی شرقی در یک منطقۀ پیوسته، جنوب و شرق افغانستان، مناطق مجاور در غرب پاکستان، ولایت خودمختار بدخشان کوهستانی در تاجیکستان و غرب منطقه سین‌کیانگ چین گفتگو می‌شوند. دو زبان زنده در مناطق جداگانه یافت می‌شود: زبان یغنابی در شمال غرب تاجیکستان (نواده سغدی) و زبان آسی در قفقاز (نواده سکایی). این‌ها بقایای یک زنجیره قومی-زبانی بزرگ هستند که در بیشتر مناطق آسیای میانه، اروپای شرقی و بخش‌هایی از قفقاز و غرب آسیا در هزاره یکم پیش از میلاد پراکنده بودند که به نام سکاستان معروف است. ادامۀ حضور زبان‌های ایرانی شرقی در اروپای شرقی تا سدۀ چهارم میلادی با جانشینان سکاها، سرم‌ها، دیده شد.[۳]

نمودار درختی[ویرایش]

زبان‌های ایرانی باستان

اوستایی گاه به عنوان ایرانی شرقی دسته‌بندی می‌شود، اما در رده‌بندی‌های اخیر برای آن شاخه‌ای در نظر گرفته نمی‌شود.

زبان‌های ایرانی میانه
زبان‌های نوین (ایرانی نو)

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "ایرانی شرقی". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
  2. اشمیت، رودیگر: راهنمای زبان‌های ایرانی (جلد اول)، تهران: انتشارات ققنوس، ص ۲۶۱.
  3. J.Harmatta: "Scythians" in یونسکو Collection of History of Humanity – Volume III: From the Seventh Century BC to the Seventh Century AD. Routledge/UNESCO. 1996. pg. 182

https://en.wikipedia.org/wiki/Eastern_Iranian_languages