اقتصاد افغانستان

تعمیر وزارت مالیۀ افغانستان مرجع با صلاحیت اقتصاد افغانستان

انار بی‌دانه تگاب و انار دانه‌دار خُلم و قندهار یکی از صادرات افغانستان است

اقتصاد افغانستان بر اثر جنگ‌های چندین دهه از هم پاشیده بود. تا سال‌های ۱۹۹۲م میزان اقتصاد افغانستان تدریجاً در حال نزول بود. تا آنکه از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۱ اقتصاد این کشور در زمین فرورفت. کشور ازین ناحیه شدیداً صدمه دید و سبب فرورفتگی عمیقی در حیات اقتصادی این ملت شد. در نتیجه سرمایۀ دورانی و ارزش پول این کشور به نسبت عدم پشتیبانی بانکی و از میان رفتن اکثر سرمایۀ ثابت از چرخش باز افتاد. مرگ‌ومیر کودکان بالاتر از ۶۰ درصد، مرگ مادران در حال زایمان از هر چهار نفر به یکنفر کشانده شد. سطح بیکاری به حد نهایی خود رسید؛ به جز تولیدات ناچیز زراعتی دیگر همه تولیدات وجود نداشت. امراض فقر مانند عدم آموزش و پرورش کودکان، شیوع بیماری‌ها، گرسنگی، عدم احترام به حقوق انسان‌ها و صدها مسایل دیگر بروز نمود؛ که هر کدام گوشه‌ای از جامعه را رنج می‌داد. اقتصاد افغانستان به میزان قابل توجه‌ای پس از سال ۲۰۰۲م به نسبت کمک‌های بین‌المللی ازدیاد یافت. در سال ۲۰۰۲ جامعۀ جهانی در شهر بن مبلغ ۹۷ میلیارد دلار را غرض کمک به افغانستان وعده دادند که از آن جمله ۳۹ میلیارد دلار آن در عرصه‌های ساختمانی، راه و میدان سازی، اعمار کانال‌ها، آبرسانی شهرها و دهات‌ها، کمک به دهاقین و مالداران دهات، تربیۀ اردو و پولیس، تعلیم و تربیت معارف، و تقویۀ دولت به مصرف رسیده‌است. زیاده ازین پول‌ها را دونرها از طریق خود به شرکت اعمارکننده یا قراردادی پرداخته‌اند؛ که فارغ از پلان انکشافی دولت شمرده شده‌است. تولید ناخالص این کشور ۲۷٫۳۶ GDP-PPP میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ بوده که ۱۱۱مین کشور در جهان محسوب می‌گردد. تولید ناخالص به نرخ رسمی ۱۵٫۶۱ میلیارد در سال ۲۰۱۰ بوده‌است. رشد درآمد ناخالص ۸٫۳٪ در سال ۲۰۱۰ بوده‌است. غرض اصلاح و بهبود کشاورزی تعداد زیادی از سازمان‌ها کشاورزی خارجی دهقانان را از طریق ادارۀ انکشاف دهات همکاری نمودند. سازمان‌ها در نظر دارند محصولات زراعتی افغانستان را از لحاظ کیفیت و کمیت ارتقا دهند تا بتواند جلوگیری از کشت کوکنار گردد. امروز افغانستان ۹۲ درصد گندم خود را خودش تولید می‌کند. با این حال این کشور وابسته به کمک‌های خارج در قطار کشورهای فقیر و در حال انکشاف شمرده می‌شود. درآمد سرانۀ این کشور حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ دلار می‌باشد. ۸۰ درصد نفوس مشغول کشاورزی و مالداری می‌باشد. ۶۷٪ بودجۀ عادی دولت و ۱۰۰٪ بودجۀ قوای مسلح از طریق همکاری کشورهای خارج به‌خصوص ایالات متحدۀ آمریکا پرداخته می‌شود. با قطع‌شدن چنین همکاری افغانستان وضع اقتصادی بدی را سپری خواهد نمود. غرض پرساختن این خلأ یگانه وسیله‌ای که می‌تواند عواید این کشور را نجات دهد همانا استفاده از معادن افغانستان می‌باشد. ارزش مجموعی معادن افغانستان ۱٬۱۳۱٬۸۴۰ میلیارد دلار بوده که می‌تواند ازین مدرک سالانه مبلغ ۳–۵ میلیارد دلار عواید به‌دست آرند. طوریکه معلوم گردید مصارف سالانۀ دولت افغانستان ۶٫۹ میلیارد دلار آمریکایی در یک سال می‌باشد. با بدست آوردن چنین مبلغی، افغانستان می‌تواند بودجۀ داخلی خود را تأمین نماید. در طی مدت ۱۱ سال دولت افغانستان نتوانست اراضی زراعتی، تأسیسات کشاورزی و صنعتی، سدهای برقی خویش را توسعه دهد تا می‌توانست بودجۀ عادی خود را خود تمویل نماید. اکنون ده درصد نفوس مشغول کار صنعت می‌باشد. محصولات صنعتی این کشور کوکا کولا، نساجی، چرم، بوت لوازم پلاستیک، زغال‌سنگ، گاز، کوبالت، مس، صابون، صنایع دستی، فرنیچر، کود کیمیایی و چوب می‌باشد. حدود ۳۵ درصد نفوس از نبودن نان، خانه، برق، آب آشامیدنی، خدمات صحی رنج می‌برند. واحد پولی افغانستان افغانی است. یک افغانی به صد پول تقسیم شده‌است. پول‌های فلزی این کشور یک افغانی دو افغانی پنج افغانی و پول‌های کاغذی آن ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ افغانی می‌باشد. قیمت یک دلار در اطراف ۷۵ تا ۸۰ افغانی در سال ۲۰۲۰م است. حسابات مالی سال از ۲۱ دسامبر تا ۲۰ دسامبر سال آینده می‌باشد. به اساس ارقام بانک مرکزی اکنون در معاملات بانکی ۱۱۹ میلیارد افغانی در معامله است. بانک مرکزی و بانک جهانی در هفته ۶۰–۵۰ میلون دلار را به بازار عرضه می‌دارند.

تاریخچۀ اقتصاد افغانستان

در مجموع اقتصاددانان و سیاست‌مداران تاریخچۀ اقتصاد افغانستان را در سه دوره خلاصه نموده‌است. عبدالحی حبیبی درکتاب تاریخ صنایع افغانستان تاریخ سیاسی اقتصادی افغانستان را در سه دوره خلاصه نموده‌است.

۲. دورۀ یکم: دورۀ قبل التاریخ که انسان‌های آن زمان از طریق شکار و محصولات نباتات طبیعی امرار معاش می‌نمودند. الی دوره دوم این‌ها توانستند ظروف مسی فلزی بسازند.

۲. دورۀ دوم: مرحلۀ اول این دوره سرودها است که درین دوره مردم خط را نمی‌شناختند، ولی تاریخ و رویداد را به شکل قصه‌ها و افسانه‌ها نسل به نسل انتقال نموده‌اند. درین دوره سیستم تبادلۀ اجناس زیاده مروج بود و مردم دین را شناختند. زراعت را می‌شناختند؛ صنایع فلزی و اسباب زراعتی را تولید می‌نمودند. مرحلۀ دوم دوره دوم از تمدن بلخ و بخدی شروع الی ورود اعراب دوام می‌کند. تمدن باختران، کوشانیان هخامنشیان شامل این دوره می‌باشد. درین مرحله خط زیورات سکۀ فلزی را می‌شناختند؛ ابزار کار استفاده از حیوانات، سنگ‌تراشی و ساختن ظروف از صنایع آنزمان بوده‌است.

۳. ورود اعراب است. درین دوره مردم افغانستان معماری، نجاری، فلزسازی، بافندگی، عطاری و تجارت را شناختند. دولت‌های غزنویان، تیموریان، بابر و درانی پرقدرت و دارای اقتصاد قوی بودند. در سدۀ ۱۸ حضور انگلیس در هندوستان بالای اقتصاد افغانستان تأثیرات منفی را وارد نمود. در روزگار سلطنت احمدشاه درانی و تیمور شاه درانی ثروت زیادی در افغانستان تجمع نموده بود. پس از سلطنت شاه زمان نفاق و خانه‌جنگی در ضعیف ساختن اقتصاد افغانستان تأثیرات ناگوار نمود. از گذشته‌ها الی امروز بنیاد اقتصاد مردم افغانستان زراعت، مالداری و تا حدودی کم استخراج معادن احجار بوده‌است. برای نخستین‌بار در افغانستان در سال ۱۳۰۰ هجری خورشیدی فابریکۀ تولید برق جبل السراج احداث گردید. عصر پیشرفت و ترقی در افغانستان از زمان محمد ظاهر شاه آغاز گردید. در کشور پلان‌های انکشافی ۵ ساله و ۲۵ ساله طرح و تا ۲ مرحله کاملاً تطبیق گردید. در مرحلۀ سوم مشکلات در بودجه وارد گردیده و مرحلۀ چهارم نیز به صورت موفقیت‌آمیز به اکمال رسید. در نتیجه افغانستان صاحب شاهراه حلقوی، ۱۱ سد برق، ۵٬۲۰۰ موسسه‌های صنایع کوچک و فابریکه‌ها گردید. وضع حمل و نقل خصوصی و دولتی بهتر و منظم گردید. از تأسیسات و فابریکه‌های مهم آنوقت فابریکۀ نساجی گلبهار، نساجی بگرامی، نساجی افغان، پشمینه بافی، نختابی کابل، بوت آهو، پشمینه بافی قندهار، کود و برق مزارشریف، صابون سازی، سیلوها، فابریکۀ سمنت غوری، جبلال‌سراج، و هرات، دوچرخه‌سازی پامیر، پلاستیک سازی‌ها، دستگاه ساختمانی هلمند، افغانی، بنایی، سپین غر، راه میدان سازی، فابریکۀ پایه‌سازی، تصدی جنگلک، فابریکۀ حجاری بتون، فابریکۀ حجاری و نجاری، کابل فلز، خشکشویی‌ها، کامازها، افسوتر، فابریکه‌های کشمش پاکی، بانک‌ها شرکت‌های صادراتی بین‌المللی، بنادر تجارتی، سفارت خانه‌ها، وزارت خانه‌ها، تأسیسات و بناهای دولتی، فابریکۀ شکر بغلان، فابریکۀ جین و پرس مزارشریف، فابریکۀ روغن‌سازی سپین زر، استخراج زغال‌سنگ و سایر معادن، ایجاد مکتب‌ها و لیسه‌ها، توزیع کوپون مواد اولیه به مأمورین، توشیع قوانین، قوای مسلح مجهز، تشکیل احزاب سیاسی، کوپراتیف‌ها و اتحادیه‌های صنفی، مطابع، میدان‌های هوایی، محلات رهایشی، شرکت صادراتی قالین، قره‌قل و غیره می‌باشد. در آنزمان افغانستان از لحاظ تولیدات زراعتی متکی بخود بوده سالانه صادرات میوه‌جات خشک و تازه، پوست، قالین و نباتات طبی را داشت؛ که توازن اقتصاد کشور را مستحکم حفظ نموده بود. در طول پادشاهی محمد ظاهرشاه نرخ ارزها ثابت بوده از ۳۴ افغانی هیچگاه بلند نرفته‌است. تشکیل سرای صرافی شهزاده مشکلات هزاران تاجران و سایر افغان‌ها را مرفوع ساخته‌است که الی امروز این فروشگاه موجود است.

صادرات افغانستان

نوشتار(های) وابسته: تولید مواد مخدر در افغانستان

صادرات عمدۀ افغانستان به کشورهای آمریکا، هند، پاکستان و فرانسه می‌باشد. مجموعاً صادرات که در سال ۲۰۰۸ صورت گرفته‌است ۶۰۳ میلیون دلار عواید بدست آمده‌است. یک بر سه حصه این عواید از درک فروش محصولات بته کوکنار بدست می‌آید. محصولات زراعتی و احجار قیمتی و نیمه‌قیمتی، پنبه، صنایع دستی، نباتات طبی، پشم، پوست، روده، زغال‌سنگ و کبالت از صادرات مهم این کشور به‌شمار می‌رود. صادرات این کشور در سال ۲۰۰۹ مبلغ ۵۴۷ میلیون دلار بوده که در قطار ۱۶۴مین کشور جهان محسوب می‌شود. صادرات سال ۲۰۰۸ مبلغ ۶۰۳ میلیون دلار می‌باشد که ارقام منفی صادرات غیرقانونی یعنی reexports کوکنار و حشیش می‌باشد. درصدی صادرات افغانستان به کشور پاکستان ۲۵٫۹٪، هند (۲۵٫۵٪)، ایالات متحده ۱۴٫۹ درصد، تاجیکستان ۹٫۶٪، آلمان ۵٪ (۲۰۱۰) می‌باشد.

برنامۀ GSP:در سپتامبر سال ۲۰۰۷ ایالات متحدۀ آمریکا غرض تشویق تجارت افغانستان برنامه تجارتی ۳۲٫۶ میلیارد دلاری را با افغانستان بنا نمود. درین برنامه ۵٬۰۰۰ قلم اموال افغانستان می‌تواند بدون محصول گمرکی داخل ایالات متحدۀ آمریکا شود. در صورت که دولت‌های افغانستان تجارت خود را سریع و هر ساله رشد دهد می‌تواند تا ۳۰ سال این قرار داد را پوره نماید. در غیر آن الی ۵۰ سال همۀ صادرات ما به نرخ خوب بازار خواهد داشت.

ادارۀ انکشاف صادرات افغانستان: این ادارۀ دولتی در سال ۲۰۰۶ به‌کار آغاز نموده‌است. هدف این اداره به مقاصد همکاری و انکشاف تجارت دولتی و خصوصی می‌باشد. این اداره ۲ درصد مالیه حاصل می‌نماید.

واردات افغانستان

واردات افغانستان در سال ۲۰۰۸ بالغ بر ۸٫۲۷ میلیارد دلار گردیده بود. واردات افغانستان طور عمده منسوجات، محصولات نفتی، ماشین‌آلات و دیگر کالاهای سرمایه‌ای، مواد ساختمانی و مواد غذایی می‌باشد. واردات از کشورهای روسیه، آمریکا، هند، چین، جاپان، کرۀ جنوبی، آلمان، کنیا و پاکستان صورت می‌گیرد. واردات افغانستان ۵٫۳ میلیارد در سال (۲۰۰۸) می‌باشد به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۱۰مین کشور می‌باشد. واردات در سال ۲۰۰۷ مبلغ ۴٫۵ میلیارد دلار بوده‌است. درصدی واردات افغانستان بتناسب کشورها: ایالات متحده ۲۹٫۱٪، پاکستان (۲۳٫۳٪)، هند ۷٫۶ ٪، روسیه ۴٫۵٪، آلمان ۴٫۲٪ (۲۰۱۰)

بندرهای افغانستان: شیرخان بندر، حیرتان، آقنه، تورغندی در شمال افغانستان، اسلام‌قلعه و چابهار با ایران، سپین بولدک، تورخم و غلام‌جان با پاکستان، افزون‌بر این بنادر، بنادر دیگر که رسمیت ندارد در کشور وجود دارد ولی استفادۀ اعظمی صورت نمی‌گیرد. مثلاً پل بدخشان-تاجیکستان، نورستان-پاکستان کنر با پاکستان، فراه و نیمروز با ایران وغیره. درین اواخر دولت افغانستان می‌خواهد یک بندر راه خشکه را در داخل خاک اعمار نماید.

مقروضیت دولت جمهوری افغانستان

دولت افغانستان مبلغ ۱٬۲۳۲ میلیون دالر مقروض می‌باشد. مبلغ ۱٬۲۳۸۱٫۷۸ میلیون دالر از طرف کشورهای کمک‌کننده معافیت حاصل نمود. این قرض زیاده از طرف کشور روسیه پرداخته شده‌بود. این قرضه ۳٫۴٪ در رشداقتصادی کشور تمام گردیده‌است.

مجموع قرض‌های خارجی پیش از سال ۲۰۰۱م. را که در آینده جمهوری اسلامی افغانستان باید بپردازد یا معافیت حاصل نماید قرار ذیل می‌باشد.

۱. قرض‌های صندوق توسعه‌ای حکومت کویت بالغ به ۲۱٫۹ میلیون دلار آمریکایی

۲. قرض‌های دولت ایران بالغ به ۹٫۹۹ میلیون دلار آمریکایی

۳. قرض‌های صندوق انکشافی اوپک مبلغ ۱٫۹۴ میلیون دلار آمریکایی می‌باشد.

۴. قرض‌عای حکومت بلغارستان بالغ بر ۵۱٫۰۴ میلیون دلار آمریکایی می‌باشد. (از درک برق حرارتی کابل)

مجموع معافیت قرض‌های خارجی جمهوری اسلامی افغانستان به تفکیک کشورهای معاف‌کننده و تاریخ اعلان معافیت.

۱. حکومت چین در ماه مارس ۲۰۰۴ مبلغ ۱۸٫۸۰ میلیون دلار آمریکایی قرضۀ خود را معاف نمود.

۲‌ حکومت دانمارک مبلغ ۵ میلیون کرون را که مبلغ ۰٫۹ میلیون دلار می‌شود معاف نمود.

۳. دولت اسلوواکی در ماه ژانویۀ ۲۰۰۵م. مبلغ ۲۹٫۳۴ میلیون دلار را معاف نمود.

۴‌ دولت آلمان در ماه سپتامبر ۲۰۰۲ مبلغ ۶۷٫۵۱ میلیون دلار آمریکایی را معاف نمود.

۵. دولت آلمان در ماه حوت سال ۱۳۸۵خ. مبلغ ۲۹٫۶ میلیون دلار را معاف نمود.

۶. دولت روسیه در ماه اوت سال ۲۰۰۷ مبلغ ۱۰٬۳۱۶٫۲۲ میلیون دلار را معاف نمود.

۷. دولت عربستان سعودی در ماه ژانویۀ سال ۲۰۰۸ مبلغ ۲۴ میلیون دلار را معاف نمود.

۸. دولت عراق در ماه مۀ سال ۲۰۰۸ مبلغ ۹٫۵ میلیون دلار قرضۀ خود را معاف نمود.

۹. دولت کرواسی مبلغ ۰٫۴۹ میلیون دلار را معاف نمود.

۱۰. بانک انکشاف جهانی در ماه مۀ ۲۰۱۰م. مبلغ ۶۹٫۸ میلیون دلار را معاف نمود.

۱۱. دولت ایالات متحده مبلغ ۱۰۸٫۵ میلیون دلار قرضۀ خویش را در ۲۲ ژوئیۀ ۲۰۱۰ معاف نمود.

۱۲. قرض‌های جمهوری دموکراتیک آلمان پیشین به‌تاریخ ۱۷ مارس ۲۰۱۰م. مبلغ میلیون دلار آمریکایی قرضۀ خود را معاف نمود.

اتاق‌های تجارت وصنایع در افغانستان

اتاق تجارت و صنایع افغانستان به عنوان یک نهاد مستقل قانونی غیرسیاسی، غیرانتفاعی و غیردولتی بوده که در راستای خدمت به جامعه و بخش خصوصی افغانستان فعالیت می‌نمایند. این نهاد ملی مدافع بخش خصوصی افغانستان می‌باشد. افزون‌بر حمایت لازم از تاجران و سرمایه‌گذران ملی، سرمایه‌گذاران خارجی و بین‌المللی را نیز جهت دست‌یافتن به یک تجارت موفق در افغانستان حمایت و رهنمایی می‌نماید تا با فعالیت در چوکات بخش خصوصی افغانستان به اهداف‌شان نایل شود. اتاق تجارت و صنایع واحد افغانستان از اثر ادغام اتاق‌های تجارت و صنایع پیشین که در سال ۱۹۳۱ میلادی تأسیس گردیده قسماً در چوکات دولت فعالیت می‌نمود. در سال ۲۰۰۴ اتاق تجارت بین‌المللی افغانستان به طرز مؤثرتر توسط متشبثین خصوصی تأسیس گردید. تا آنکه در ۱۹ حوت سال ۱۳۸۶ه‍.خ برابر با ۹ مارس ۲۰۰۸م. به عنوان یک نهاد نیرومند ملی، مؤثر و نمایندۀ واقعی سکتور خصوصی افغانستان فعالیت خود را آغاز نمود. اتاق‌های تجارت افغانستان افزون‌بر کابل در ۲۰ ولایت و یک ولسوالی نمایندگی دارد. علاوه براینکه در داخل فعالیت دارند، غرض سهولت تاجران در ده کشور اروپایی، آمریکایی و آسیایی نمایندگی دارند. اتاق‌های تجارت و صنایع افغانستان رابطۀ نزدیک تجارتی با کشورهای همسایه داشته با کشورهای چین، پاکستان، و ایران ۴ اتاق تجارت و صنایع مشترک دارد. با ۱۳ کشور اروپایی و آسیایی همکاری داشته و رابطۀ نزدیک دارد. عضویت اتاق تجارت بین‌المللی (ICC)، عضویت اتاق تجارت اسلامی (ICC)، عضویت اتاق تجارت سازمان همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا (SAARC)، سازمان ترانسپورت جاده (IRU)، سازمان همکاری‌های اقتصادی جنوب آسیا (SAARC)، سازمان بین‌المللی کار (ILO) و سازمان همکاری‌های اقتصادی (ECO) را نیز دارا می‌باشد. این نهاد دارای ۲۱ سکتور و ۹ دفتر می‌باشد.

کمک‌های بلاعوض سال۱۳۹۰ افغانستان

بمنظور ثبات و خودکفایی افغانستان، جامعۀ بین‌المللی مبلغ ۹۷ میلیارد دلار را غرض کمک به افغانستان وعده دادند؛ که همه سال این پول در پروژه‌های انکشافی و عادی دولت افغانستان به مصرف می‌رسد. تمویل‌کنندگان کمک‌های بلاعوض کشورها، شرکت‌ها و سازمان‌های غیردولتی می‌باشند که پلان کاری آن توسط ادارۀ (USAID) پلان‌گذاری و کنترل می‌گردد. کمک‌های بلاعوض بخش عمده‌ای از بودجۀ ملی افغانستان را تحت پوشش قرار می‌دهد. در سال ۱۳۹۰ه‍.خ کمک‌های بلاعوض ۴۴٫۵٪ بودجه عادی را تشکیل داده و تقریباً ۷۴٪ مصارف بودجۀ انکشافی را تمویل می‌نماید. منابع اساسی کمک‌های بلاعوض تمویل‌کنندگان در قسمت بودجۀ عادی از طریق صندوق امانتی بازسازی افغانستان، (ARTF)، صندوق امانتی نظم و قانون «LOTFA»، برای پولیس ملی افغانستان و قوماندانی مشترک امنیتی افغانستان (CSTC-A) برای ارتش ملی افغانستان فراهم می‌گردد. قومندانی مشترک امنیتی افغانستان (CSTC-A) وجوهی را برای پولیس ملی افغانستان نیز فراهم می‌نماید. مجموع کمک‌های بلاعوض برای بودجۀ عادی سال ۱۳۹۰ه‍.خ مبلغ ۶۶٬۷۱۰ میلیارد افغانی تخمین گردیده که نشان‌دهندۀ ۳۷٫۵٪ افزایش می‌باشد. کمک‌های بلاعوض صندوق امانتی برای بازسازی افغانستان در هر سال حدود ۲۵ میلیون دلار آمریکایی (برابر با ۱٬۱۷۵ میلیون افغانی) جهت متکی ساختن هر چه بیشتر حکومت به منابع داخلی کاهش می‌یابد. توقع می‌رود تا کمک از طریق صندوق امانتی برای بازسازی افغانستان برای بودجه عادی الی سال ۱۳۹۷ه‍.خ به صفر تقرب نماید.

با در نظر داشت افزایش تعداد نیروهای اردوی ملی و پولیس ملی افغانستان، پیش‌بینی می‌گردد تا کمک‌های بلاعوض صندوق امانتی برای نظم و قانون (LOTFA) و قوماندانی مشترک امنیتی افغانستان (CSTC-A) به ترتیب الی مبلغ ۲۵٫۶۳۸ میلیارد افغانی و ۲۷٫۸۰۹ میلیارد افغانی افزایش یابد. همچنان قوماندانی مشترک امنیتی افغانستان مبلغ ۳٫۸۶۲ میلیارد افغانی را برای پولیس ملی فراهم می‌نماید. افزایش کمک‌های بلاعوض تمویل کنندگان برای سکتور امنیت، حکومت نیز تعهد نموده تا تمویل سکتور امنیت را الی مبلغ ۳٫۰ میلیارد افغانی افزایش دهد. در سال ۱۳۹۰ حکومت مصارف معاش و ۳٬۲۵۰ افغانی معاشات تشویقی تا ۳٪ از نیروهای پولیس ملی که بالغ بر ۰٫۵ میلیارد افغانی می‌گردد تمویل می‌نماید؛ و همچنان مصارف اعاشه ۸۲٬۰۰۰ نفر نیروهای پولیس (که بالغ بر ۳٫۳ میلیارد افغانی می‌گردد تمویل خواهد نمود. در بودجه سال ۱۳۹۰، حکومت مصارف اعاشه و معاش نیروهای اردوی ملی را از ۸۷٬۰۰۰ نفر به ۱۰۰٬۰۰۰ نفر افزایش خواهد داد. این امر تمویل حکومت از بودجه سکتور امنیت را افزایش داده و تمویل دونرها را الی ۱٫۸ میلیارد افغانی کاهش می‌دهد. قوماندانی مشترک امنیتی افغانستان (CSTC-A)امتیازات تشویقی، امتیازات مناطق پر خطر و مصارف اعاشه و معاش نیروهای امنیتی بالاتر از ۱۰۰٬۰۰۰ نفر را پرداخت خواهد نمود. مجموع منابع بودجه انکشافی در سال ۱۳۹۰ مبلغ ۶۵٫۸۶۲ میلیارد افغانی تخمین گردیده که متشکل از۳۴٫۹۴۴ میلیارد افغانی از منابع جدید و ۲۴٫۷۳۴ میلیارد افغانی از وجوه غیر اختیاری انتقالی سال گذشته می‌باشد. بر علاوه، مبلغ ۱۱٫۹۹۸ میلیارد افغانی از عواید داخلی و معدن مس عینک برای تمویل پروژه‌های اختیاری انکشافی می‌باشد.

بانکداری در افغانستان

چرخش اقتصادی یک کشور توسط بانک‌ها صورت می‌گیرد. گفته می‌توانیم بانک‌ها نبض اقتصادی یک کشوررا در دست دارند. زیرا همین بانک‌ها است که پول چاپ می‌کند کنترل مناسبات پولی را می‌نماید از همه مهم‌تر سرمایه از خارج توسط همین مرجع انتقال و توسط همین مرجع در پروژه‌ها و بنیادهای جدید تأسیس یک کشور به مصرف می‌رسد. درحقیقت محل حفاظت سرمایه کشور می‌باشد. در افغانستان سیستم بانکداری دولتی و خصوصی وجود دارد؛ که همه این بانک‌ها توسط د افغانستان بانک یا بانک مرکزی افغانستان کنترل می‌گردد. در سیتم دولتی علاوه بر افغانستان بانک و بانک ملی بانک‌های سکتوری از قبیل بانک پشتنی تجارتی بانک، بانک انکشاف زراعتی، بانک انکشاف صنعتی می‌باشد. قانون جدید بانکداری دولت افغانستان تلاش نمود تا ضمن توسعه بانک‌های دولتی زمینه را برای گسترش و فعالیت بانک‌های خصوصی نیز فراهم نماید تا این بانک‌ها در راستای تحقق برنامه‌های اقتصادی کشور فعالیت نمایند و منابع مالی را به سوی فعالیت‌های سودمند و مولد اقتصادی سوق دهند. فعالیت بانک‌های خصوصی افغانستان سریع تر از بانک‌های دولتی اند و دلیل آن اینست که سیتم بانک‌های خصوصی کاملاً از سیتم جدید بانکداری و انترنیت مجهز می‌باشند. در انتقال پول از یک ولایت به ولایت دیگر مشکلات مردم را مرفوع نموده‌اند. پس از ورود قوتهای بین‌المللی سیستم و نظام بانکداری کشورهای غربی تا حدودی تأثیرات خود را بالای بانک‌های کشور انداخته سود یا مفاد نا جایز بدست می‌آورند. قبلاً زیاده‌ترین تکس بانکی ۱۰٪ بود و از سرمایه ۱۱٪ در سال دولت به سهامداران مفاد می‌پرداخت. فعلاً تکس به ۲۰٪ رسیده‌است؛ که این مفاد نمی‌تواند ایجاد تأسیسات بنیادی را در افغانستان نماید. کشورهای اسلامی روش بانکی مخصوص دارند که از کشورهای غربی متفاوت‌اند. سر مایه نقدی بانک‌های افغانستان۱۴۴٬۹۸ میلیارد می‌رسد که با این پول می‌توانند در ترقی کشورو فعالیت بانکداری اسلامی مورد استفاده قرار گیرد.

تاریخچه بانکداری افغانستان

تعمیر جدید کابل بانک نمای شهر را زیبا ساخته‌است

درطول سلطنت پادشاهان افغانستان سود جوئی از طریق پول با پول حرام و خلاف شریعت اسلامی پنداشته می‌شد. بدین لحاظ رسماً هیچ بانکی الی سال ۱۳۱۲ وجود نداشت. مال شاهی در خزانه شاهی حفظ می‌شد. مردم سرمایه خود را خود حفاظت می‌نمودند در بسا شهرها از طرف یک فامیل بزرگ امانت خانه‌ها ساخته می‌شد که فقد پول بدون سود حفاظت می‌شد. یک تعداد صرفان که وجود داشت به نام سود خور دوزخی یاد می‌نمودند که در اجتماع به نام حرام خور جای نداشتند. پس از ورود انگلیس تعداد صرفان هندی بین افغانستان هندوستان فعالیت می‌نمودند. پول‌های بارزش وقت سکه اشرفی (طلا عربی) نقره نیکلای (نقره اصل روسی) روپیه هندی و پوند انگلیسی بود. تبادله این نوع پول‌ها در تجارت و رفتن به حج و سفرها صورت می‌گرفت. این صرافان بیشتر در بازارهای کابل و قندهار فعالیت داشتند ارزهای مورد ضرورت دولت نیز از همین صرافان خریداری می‌گردید، این روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۱۱ با ابتکار یکی از تاجران ملی عبدالمجید «زابلی» شرکت را به نام شرکت سهامی هاشمی تأسیس نمود که بعداً در ماه ثور سال (۱۳۱۲هـ ش) این شرکت سهامی به نام بانک ملی افغان مسمی و به عنوان اولین بانک در افغانستان عرض وجود کرد. در ابتدا این بانک به عنوان یگانه بانک در کشور وظایف بانک مرکزی را پیش می‌برد و به گذشت زمان هر روز وظایف و فعالیت‌های این بانک گسترش می‌یافت و در سلسله همین انکشافات دومین بانک در افغانستان به عنوان بانک مرکزی افغانستان (د افغانستان بانک) بتاریخ ۱۷/۱۱/۱۳۱۸ به سرمایه ابتدائی ۱۲۰ میلیون افغانی در پایتخت کشور (شهر کابل) افتتاح شد که بعداً در سال ۱۳۵۴ سرمایه د افغانستان بانک به یک میلیارد افغانی ارتقاء کرد که این رقم در ماده هشتم (۸) قانون (۱۳۷۳) پول و بانکداری ۱۰ میلیارد افغانی نشان داده شده‌است. نظام بانکداری در افغانستان با تأسیس بانک ملی توسط محترم «زابلی» پا به عرصه وجود گذاشت چنانچه قبل از تأسیس د افغانستان بانک، بانک ملی امور بانکداری دولتی را نیز پیش می‌برد که بعد از تأسیس د افغانستان بانک وظایف بانکداری دولتی به د افغانستان بانک واگذار گردید. چاپ و نشر پول از بانک ملی به د افغانستان بانک سپرده شد که د افغانستان بانک توانست تحولات و انکشافات بزرگی را در رابطه به چاپ و نشر پول افغانی به وجود آورد. پس از سال۲۰۰۲ مطابق به ماده دوازدهم قانون اساسی د افغانستان بانک یک بانک مستقل و بانک دولتی را تمثیل می‌نمود. افغانستان بانک توانست که قوانین چون قانون د افغانستان بانک، پول و بانکداری، قانون مبارزه علیه تطهیر پول، عواید ناشی از جرایم، مبارزه علیه تمویل تروریزم و غیره را تسوید نماید که بعد از توشیح مقام ریاست جمهوری اسلامی افغانستان در معرض اجراء گذاشته شد. بانک مرکزی افغانستان و نظام بانکداری افغانستان با روی کار شدن دولت جدید جمهوری اسلامی افغانستان خصوصاً بعد از توشیع قوانین جدید د افغانستان بانک و قانون پول و بانکداری وارد مرحله جدید شد. د افغانستان بانک با تطبیق ریفورم پولی با چاپ و نشر پول جدید به خوبی توانست بحران تورم پولی را در کشور مهار کند که پایانی بود برای تغییر شکل پولی افغانستان. زیرا تا حال با روی کار آمدن هر رژیم جدید شکل و نوع پول افغانی دست‌خوش تغییر بوده‌است. د افغانستان بانک برای اولین بار پلان استراتژیک پنج ساله‌ای خویش را در سال ۱۳۸۸ هجری شمسی ترتیب و به دست اجراء گذاشت. این پلان که از (۱۳۸۸)شروع و تا (۱۳۹۲) ادامه می‌یابد بر تعهدات راسخ بانک در زمینه تحقق مأموریت اش مبنی بر ثبات قیمت‌ها و ایجاد نظام مالی مستحکم تأکید جدی صورت گرفته‌است.

1. بانک‌های دولتی:پشتنی بانک، بانک ملی افغان، افغانستان بانک (بانک مرکزی افغانستان)
2. بانک‌های خصوصی:تمامی بانک‌های خصوصی افغانستان پس از ۲۰۰۴ تأسیس شده‌است. عبارتند از عزیزی بانک، کابل بانک، یوناتید بانک، بانک بین‌المللی افغانستان، آرین بانک، باختر بانک، بانک الفلاح، برک بانک، غضنفر بانک، حبیب بانک لمیتد، میوند بانک، نشنل بانک پاکستان، پنجاب نشنل بانک، استاندارد چارترد بانک، فرست مایکروفاینانس بانک می‌باشد. از جمله ۵ بانک خارجی است که ۳بانک پاکستانی یک عربی ویک خارجی است. درین اواخر بانک اسلامی افتتاح گردید که به سیستم اسلامی فعالیت دارد.

جدول تشریح‌کننده خصوصیات بارز اقتصادی افغانستان

معلومات اقتصادی در مورد افغانستان

تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید-GDP-ppp): ۲۷٬۳۶ میلیارد (تخمین سال ۲۰۱۰) به مقایسه کشورهای جهان: ۱۱۱ ۲۵٬۲۸ میلیارد (۲۰۰۹) ۲۰٬۹۲ میلیارد (۲۰۰۸) تخمینات در سال ۲۰۱۰ و به دلار آمریکایی صورت گرفته‌است. GDP (نرخ تبادل رسمی): ۱۵٬۶۱ میلیارد (۲۰۱۰ تخمین) نرخ رشد واقعی تولید ناخالص داخلی:۸٫۲ ٪ (۲۰۱۰ تخمین) به مقایسه کشورهای جهان: ۱۷ ۲۰٫۹ ٪ (۲۰۰۹) ۳٫۶ ٪ (۲۰۰۸) GDP-PPP) - درآمد سرانه نا خالص ملی (: مبلغ ۹۰۰ دلار در سال(۲۰۱۰)به مقایسه کشورهای جهان: ۲۱۸ ۹۰۰ دلار(۲۰۰۹ تخمین) ۸۰۰ دلار(۲۰۰۸ تخمین) البته تخمینات در سال ۲۰۱۰ به دلار آمریکایی سنجیده شده‌است. تولید ناخالص داخلی—ترکیب بر اساس بخش: کشاورزی: ۳۱٫۶ ٪ صنعت: ۲۶٫۳ ٪ خدمات: ۴۲٫۱ ٪ البته اطلاعات بدون تولید تریاک می‌باشد. اطلاعات (۲۰۰۸) نیروی کار:۱۵ میلیون (۲۰۰۴)به مقایسه کشورهای جهان: ۳۹ نیروی کاراز روی شغل: کشاورزی: ۷۸٫۶ ٪ صنعت: ۵٫۷ ٪ خدمات: ۱۵٫۷ ٪ (۰۸/۰۹ تخمینات سال‌های) تعداد بیکاران به درصد:۳۵ ٪ (۲۰۰۸ تخمین) به مقایسه کشورهای جهان: ۱۸۰ ۴۰ ٪ در(۲۰۰۵) جمعیت زیر خط فقر: ۳۶ ٪ سال‌های (۰۸/۰۹) درآمد ویا مصارف خانوار توسط سهم درصد: پایین‌ترین از ۱۰ ٪: ۳٫۸ ٪ بالاترین از ۱۰ ٪ - ۲۴ ٪ سرمایه‌گذاری (ناخالص ثابت): ٪ نا معلوم بودجه: درآمد: ۱ میلیارد دلار هزینه:۳٬۳ میلیارد $ توجه داشته باشید: افغانستان مبلغ ۲٬۶ میلیارد دلار از صندوق وجهی بازسازی دریافت کرده و مبلغ ۶۳میلیون دلار را از صندوق قوانین و فرمایش (۰۹/۱۰ تخمین) بدست آورده‌است. مالیات و درآمدهای دیگر: ۶٫۴ ٪ از تولید ناخالص داخلی (سال‌های ۰۹/۱۰) به مقایسه کشورهای جهان: ۲۰۹ فعلاً تکس دولتی ۲۰٪می‌باشد. مازاد بودجه (+) یا کسری (--): ۱۴٫۷- ٪ از تولید ناخالص داخلی (۰۹/۱۰ تخمین) به مقایسه کشورهای جهان در مقام ۲۰۳ نرخ تورم (قیمت مصرف‌کننده): ۰٫۹ ٪ (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه کشورهای جهان در مقام ۱۹ قرار دارد ۸٫۳ - ٪ (۲۰۰۸ تخمین) نرخ وام دهی نخست بانک تجارتی: ۱۵٫۶۸۹ ٪ (تخمین ۳۱ دسامبر ۲۰۱۰) به مقایسه کشورهای جهان: ۵۰ ۱۵٫۲۲۲ ٪تخمین (۳۱ دسامبر ۲۰۰۹) عرضه پول خورد:۵٫۳۰۷ میلیارد دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۱۰ تخمین) به مقایسه کشورهای جهان: ۸۷ ۳٫۹۴۳* میلیارد دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۰۹) عرضه پول گسترده: ۵٫۶۵۹ میلیارد دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۱۰ تخمین) مقایسه کشور را به جهان: ۱۱۸ ۴٫۱۴۹ میلیارد دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۰۹ تخمین) سهام اعتباری داخلی: ۳۶۳٫۶ میلیون دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۰۸ تخمین) مقایسه کشور را به جهان: ۱۷۳ ۲۰٫۰۶ میلیون دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۰۷ تخمین) ارزش بازار سهام عمومی معامله: دلار NA محصولات کشاورزی: تریاک، گندم، میوه، آجیل، پشم، گوشت گوسفند، sheepskins, lambskins صنایع: در مقیاس کوچک تولید منسوجات، صابون، مبلمان، کفش، کود، پوشاک، محصولات غذایی، نوشیدنی‌های غیر الکلی، آب معدنی، سیمان، فرش دست باف، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، مس نرخ رشد تولید صنعتی: ٪ NA تولید برق: ۲۸۵٬۵ میلیون کیلووات ساعت (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۶۹ مصرف برق: ۲۳۱٬۱ میلیون کیلووات ساعت (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۷۹ برق - صادرات: ۰کیلووات ساعت (۲۰۰۹ تخمین) برق - واردات: ۲۳۰ میلیون کیلووات ساعت (۲۰۰۸ تخمین) نفت—تولید: ۰ بشکه / روز (۲۰۱۰ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۴۸ نفت—مصرف: ۴۸۰۰ بشکه / روز (۲۰۱۰ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۷۱ نفت—صادرات: ۰ بشکه / روز (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۳۳ نفت—واردات: ۴۵۱۲ بشکه / روز (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۶۲ نفت—ثابت کرد ذخایر: ۰ BBL (1 ژانویه ۲۰۱۱ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۰۲ تولید گاز طبیعی: ۳۰ میلیون متر مکعب (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۸۷ مصرف گاز طبیعی: ۳۰ میلیون متر مکعب (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۰۹ گاز طبیعی—صادرات: ۰ متر مکعب (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۴۹ گاز طبیعی—واردات: ۰ متر مکعب (۲۰۰۹ تخمین) مقایسه کشور جهان: ۷۶ گاز طبیعی—ذخایر ثابت کرد: ۴۹٫۵۵ میلیارد متر مکعب (۱ ژانویه ۲۰۱۱ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۶۶ بیلانس حساب جاری: ۲٬۴۷۵- میلیارد دلار (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۶۴ ۸۵ میلیون (۲۰۰۸ تخمین) صادرات: ۵۴۷ میلیون (۲۰۰۹ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۶۴ ۶۰۳ میلیون (۲۰۰۸ تخمین) توجه داشته باشید: نه از جمله صادرات غیرقانونی یا reexports صادرات—کالاها: تریاک، میوه‌ها و آجیل، فرش دست باف، پشم، پنبه، پوست و pelts، سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی صادرات—شریک‌ها: پاکستان ۲۵٫۹ ٪، هند (۲۵٫۵ ٪)، ایالات متحده ۱۴٫۹ درصد، تاجیکستان ۹٫۶ ٪، آلمان ۵ ٪ (۲۰۱۰) واردات: ۵٬۳ میلیارد (۲۰۰۸ تخمین) به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۱۰ ۴٫۵ میلیارد (۲۰۰۷) واردات—کالاها: ماشین آلات و دیگر کالاهای سرمایه‌ای، مواد غذایی، منسوجات، فراورده‌های نفتی درصدی واردات بتناسب کشورها: ایالات متحده ۲۹٫۱ ٪، پاکستان (۲۳٫۳ ٪)، هند ۷٫۶ ٪، روسیه ۴٫۵ ٪، آلمان ۴٫۲ ٪ (۲۰۱۰) بدهی—خارجی: ۲٬۷ میلیارد دلار درسال‌های ۱۳۸۷ و۱۳۸۸به مقایسه با کشورهای جهان: ۱۴۹ مبلغ ۱٫۲۸ میلیارد در سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ نرخ دلار در مارکیت: افغانی (AFA) به ازای هر دلار ایالات متحده—۴۶٫۴۵ (۲۰۱۰) ۵۰٫۲۳ (۲۰۰۹)

عواید ناخالص افغانستان

عواید ملی: طبق ارزیابی اداره «صندوق بین‌المللی پول» عواید نا خالص این کشور ۲۷٬۴۴ بیلون دلار و عواید نا خالص سرانه مبلغ ۹۰۰ دلار در سال و از جمله ۱۸۳ مملکت یکصدو ششمین (۱۰۶)مملکت به‌شمار می‌رود.
طبق گزارش سی آی ای فیست بوک عواید ناخالص افغانستان از سال ۱۹۹۳ الی ۲۰۱۰ مبلغ ۲۷٬۳۶۰ میلیارد دلار بوده‌است. در گزارش بانک جهانی عواید ناخالص افغانستان از۲۰۰۵–۲۰۱۰ مبلغ ۳۱٬۰۴۴ میلیارد دلار در سال بوده‌است. جدول ذیل به میلیارد دلار در سال سنجش گردیده‌است.
جدول عواید نا خالص داخلی سالهای گذشته و آینده افغانستان ازطریق نرخ تبادله رسمی

نام وسال	نام کشور	۲۰۰۰	۲۰۰۱	۲۰۰۲	۲۰۰۳	۲۰۰۴	۲۰۰۵	۲۰۰۶	۲۰۰۷	۲۰۰۸	۲۰۰۹
میلون دلار	افغانستان	۰	۰	۴٬۱۴۲	۴٬۵۸۴	۵٬۲۸۰	۶٬۲۷۲	۷٬۰۶۶	۸٬۶۴۶	۱۰٬۱۸۸	۱۲٬۴۶۶
سال	نام مملکت	۲۰۱۰	۲۰۱۱	۲۰۱۲	۲۰۱۳	۲۰۱۴	۲۰۱۵	۲۰۱۶
به میلون دلار	افغانستان	۱۵٬۶۰۸	۱۸٬۳۳۲	۱۹٬۱۹۱	۲۱٬۰۵۶	۲۳٬۱۹۳	۲۵٬۷۲۳	۳۰٬۶۶۱

توقع برده شده‌است که عواید ناخالص این کشور الی سال ۲۰۱۶ به مبلغ ذیل رشد خواهد نمود. لست ذیل توسط صندوق وجعی بین‌المللی ترتیب گردیده‌است. لست تخمینی عواید ناخالص داخلی سال گذشته وسالهای آینده . GDP- ppp

مملکت	۲۰۱۱	۲۰۱۲	۲۰۱۳	۲۰۱۴	۲۰۱۵	۲۰۱۶	سال تخمین
افغانستان	۲۹٫۶۱۶	۳۲٫۰۲۶	۳۴٫۷۶۷	۳۷٫۵۸۹	۴۰٫۸۵۸	۴۴٫۵۴۱	اکتبر ۲۰۱۰

عواید سرانه:طبق ارزیابی اداره سی آی ای درآمد سرانه افغانستان از سال ۲۰۰۰–۲۰۱۰ مبلغ ۵۰۰ دلار و در جمله ۱۷۰ مین کشور جهان به‌شمار می‌رفت. طبق ارزیابی بانک جهانی درآمد سرانه افغانستان از سال ۱۹۹۰–۲۰۱۰ مبلغ ۵۰۱ دلار در سال بوده از ۱۹۰ کشور جهان ۱۷۵ مین کشور در حال پیشرفت بوده‌است. عواید ناخالص افغانستان به مقدار ۳۱ درصد از بخش زراعت ۲۶ فیصد از بخش صنعت ۴۳ درصد از بخش خدمات بدست می‌آید. تعداد افراد مستعد بکار حدود ۱۵ میلون می‌باشد. از جمله ۸۰درصد مشغول زراعت و مالداری ۱۰درصد مشغول صنعت ۱۰مشغول خدمات می‌باشد.

عواید سرانه افغانستان از سال ۱۹۶۰الی ۲۰۱۶ به ارزش دلار آمریکائی

نام مملکت	۱۹۶۰	۱۹۶۱	۱۹۶۲	۱۹۶۳	۱۹۶۴	۱۹۶۵	۱۹۶۶	۱۹۶۷	۱۹۶۸	۱۹۶۹
افغانستان	۵۶	۵۶	۵۴	۷۳	۷۶	۹۴	۱۲۸	۱۵۰	۱۲۰	۱۲۱
نام مملکت	۱۹۷۰	۱۹۷۱	۱۹۷۲	۱۹۷۳	۱۹۷۴	۱۹۷۵	۱۹۷۶	۱۹۷۷	۱۹۷۸	۱۹۷۹
افغانستان	۱۴۶	۱۴۹	۱۲۷	۱۳۴	۱۶۳	۱۷۵	۱۸۵	۲۰۸	۲۲۷	۲۴۸
نام مملکت	۱۹۸۰	۱۹۸۱	۱۹۸۲	۱۹۸۳	۱۹۸۴	۱۹۸۵	۱۹۸۶	۱۹۸۷	۱۹۸۸	۱۹۸۹
افغانستان	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-

بودجه ملی افغانستان

بودجه ملی افغانستان شامل بودجه عادی و انکشافی می‌باشد. بودجه ملی سال ۱۳۸۹ تقریباً ۸٫۷۹۳ میلیارد دلار می‌باشد. این رقم شامل فندهای توسعه‌ای بوده که خارج ازشبکه‌های حکومت به مصرف خواهند رسید. مصارف نظر به اهداف آن تقسیم می‌گردند.

مصرف عملی، پولی است که به هزینه روزمره دولت مانند معاشات کارمندان و پولیس، مصارفات و خدمات دفاتر وادارات دولتی و خریداری وسایل و ماشین آلات و وسایط نقلیه به مصرف می‌رسد. بسیاری از این مصارف از مالیات و دیگر منابع داخلی تمویل می‌گردند. مصرف عملی سال ۱۳۸۹ مبلغ ۲٫۳۹۷ میلیارد دلار می‌باشد.

بودجه انکشافی در کنار بودجه عملی قرار دارد. این پول بالای توسعه و بهبود عرضه خدمات به مردم به مصرف می‌رسد.

بودجه انکشافی به دو دسته تقسیم گردیده‌است:

بودجه انکشافی اصلی: شامل مساعدت انکشافی است که توسط وزارت مالیه افغانستان، از طریق نحوه عملکردهای حسابدهی دولت، اداره می‌شود و بودجه انکشافی ۱۳۸۹ مبلغ ۲٫۲۸۴ میلیارد دلار است.

بودجه انکشافی خارجی: مبالغی است که تمویل‌کننده گان آن را کمک کرده، اما از طریق نحوه عملکردهای دولت به مصرف نمی‌رسد. این مبالغ مستقیماً توسط تمویل‌کننده گان به شرکای قراردادی توزیع می‌گردد. بودجه انکشافی خارجی برای سال ۱۳۸۹ مبلغ ۱۱۲ میلیارد دلار می‌باشد. در مجموع، بودجه انکشافی توسط مراجع بین‌المللی (کشورها و سازمان‌ها) تمویل می‌گردد. این مراجع در کنفرانس لندن ۱۳۸۹ تعهد نمودند که ۵۰ درصد کمک‌های انکشافی را از طریق حکومت افغانستان الی اخیر ۱۳۹۱ فراهم خواهند نمود.

ایجاد بودجه سالانه یک پروسه پیچیده و طولانی می‌باشد. مسوولیت اداره این پروسه بحکم قانون اساسی به وزارت مالیه سپرده شده‌است. آماده‌سازی بودجه سالانه مدت یک سال را دربر می‌گیرد. وزارت مالیه جدول زمانی آماده‌سازی بودجه را طرح‌ریزی و از آن نظارت می‌کند.

بالاثر همکاری کشورهای مساعدت‌کننده، تمامی وزارات افغانستان استراتژی و برنامه ۵ ساله یا اضافه از آن را طرح‌ریزی نموده‌اند. استراتژی وزارت مالیه افغانستان از سال ۱۳۸۸ الی ۱۳۹۲می‌باشد. در این مدت طرح شده‌است تا به تدریج کمک‌های خارجی تنزیل یافته و ۸۰ درصد بودجه داخلی از طریق منابع داخلی تمویل گردد.

بودجه مالی سال ۱۳۹۰ مبلغ ۲۲۶ میلیارد افغانی (۴٫۸ میلیارد دلار) نهایتاً پس از دو بار رد توسط پارلمان افغانستان بتصویب رسید؛ از این ۲۲۶ میلیارد افغانی، مبلغ ۱۵۳٬۹ میلیارد افغانی (۳٫۲۷ میلیارد دلار) برای مصارف بودجه عادی کشور و بالغ بر ۷۲٬۵ میلیارد افغانی (۱٬۵۴ میلیارد دلار) آن برای مصارف بودجه انکشافی می‌باشد. پروژه‌های انکشافی سال ۱۳۹۰:

• سرک حلقوی بدخشان
• جادهٔ بزرگ قلعه مراد بیک الی جبل السراج
• جاده هرات - چغچران
• پروژه آبرسانی ولایت نیمروز
• بازسازی میدان هوایی ولایت خوست
• اعمار دانشگاه در ولایت بغلان
• ادامه کار ساختمان دانشگاه هرات
• اعمار دانشگاه در ولایت پکتبا
• مراکز مختلف در بخش‌های وزارت صحت

چالشها در عدم تطبیق بودجه انکشافی

در چند سال گذشته دولت نتوانسته‌است بودجه انکشافی خود را به‌طور صد درصد به مصرف برساند. طبق بیانات وزارت مالیه افغانستان، از شروع سال ۱۳۹۰ تا فعلاً (مشخص نیست متن از کدام ربع سال ۱۳۹۰ می‌باشد) تمامی وزارات ۳۳٪ پلان را سال را تطبیق نموده‌اند. علت عدم تطبیق برنامه‌ها، تأخیر درتصویب پروژه‌ها، بی‌امنیتی، مشکلات اداری، دیر رسیدن مبالغ، وسعت پلان و نداشتن کارکنان فنی و غیره می‌باشد.

دلایل عدم تطبیق برنامه‌ها در ذیل موشکافانه تحلیل گردیده‌اند:

1. عدم اداره و حاکمیت دولتی و موجودیت بی امنی و عدم دریافت کارگر در ساحه باعث عدم تطبیق پروژه می‌گردد.
2. بعضی کمک‌ها وعده می‌شود ولی در عمل چنین کمک یا نمی‌رسد یا قسمتی آن می‌رسد ویا ناوقت می‌رسد.
3. بروکراسی کاغذ پرانی وسایر مسایل اداری توسط دولت و شورای ملی باعث عدم تطبیق پروژه می‌شود.
4. بعضی پروژه بنا بر نفوذ قدرت که وکلا پارلمان در شورا ملی دارد جبراً بالای دولت تحمیل می‌نماید در حالیکه ظرفیت سازی پروژه تکمیل نگردیده ضرورت به وقت دارد تا تکمیل گردد. پروژه‌ها به علت دریافت کارگر، کار فهم، قرار دادی و غیره معطل می‌ماند.
5. به وقت تسلیم ندادن پروژه توسط قرارکننده گان می‌باشد. بعضاً قرار داد کنندگان هم مشکلات و معذرت معقول وغیر معقول می‌یابند.
6. کنترل ونظارت بعضی از پروژ]ها توسط کنترل‌کنندگان در جریان کار ویا در اثنای تکمیل پروژه معطل قرار اد می‌شود.

بنا بر آمار کمیسیون مالی مجلس نمایندگان افغانستان حدود ۲۰۰ پروژه برنامه‌ریزی شده در این سال به اجرا گذاشته نشده و پول این پروژه‌ها همچنان باقی مانده‌است.

چگونگی تطبیق پلان وزارت خانه‌های افغانستان

دولت اسلامی افغانستان در مدت ۹ ماه سال ۱۳۹۰ از ۲۴۹ میلیارد بودجه سال صرف ۳۳٪ که حدود ۸۲ میلیارد افغانی می‌شود استفاده نموده‌است. امکان دارد تا اخیر سال ۱۳۹۰ به ۴۰–۴۵٪ برسد. هکذا کسر بودجه الی ۸۰ درصد می‌باشد.

وزارت فواید عامه

این وزارت یکی از مهم‌ترین وزارت خانه سکتوری افغانستان می‌باشد. وظیفه این وزارت سروی طرح ونظارت از میدان‌های هوائی، راه و شاهراه، خطوط آهن را دارد. بودجه این وزارت در سال ۱۳۹۰ مبلغ ۳۸۰٫۶ میلون دلار می‌باشد که در ۵۰ پروژه باید مصرف گردد تا فعلاً ۲۱ جدی ۱۳۹۰ حدود ۱۱۴ میلون دلار مصرف گردیده که ۳۲ درصد می‌شود. طبق گزارش وزارت از ۵۰ پروژه ۱۷ پروژه قبلاً تکمیل گردیده‌است. ۲۲ پروژه تحت کار ۱۱ پروژه در حالت داوطلبانه قرار دارد. مهم‌ترین پروژه‌های این وزارت ترمیم و اعمار سرک قیصار بالا مرغاب، قلعه مراد بیگ جبلالسراج شهراه ارلملک، و اشکاشم فیض‌آباد (بدخشان) می‌باشد. مهم‌ترین شهراه که افسانه شده‌است سرک قیصار بالا مرغاب است که امکان دارد هرگز اعمار نگردد تطبیق این سرک شهراه حلقوی افغانستان را تکمیل می‌نماید.

وزارت صحت عامه

وزارت صحت عامه در سال ۱۶۴٫۷میلون دلار پلان داشت که تا فعلاً ۴۲ درصد تطبیق گردیده‌است. این وزارت دارای ۴۰ پروژه انکشافی می‌باشد که پروژه‌ها ساختمانی و سایر مسایل می‌باشد. علت عدم تطبیق تدارک مواد می‌باشد؛ که وقت زیاد را در بر می‌گیرد.

گزارش تطبیق پلان ۹ ماهه وزارت خانه‌های افغانستان

نام وزارت	%تطبیق پلان	چگونگی	نام وزرات	%تطبیق پلان	چگونگی
اداره ملی مبارزه باحوادث	صفر		وزارت تحصیلات عالی	۲۱
کمیسیون مستقل انتخابات	صفر		وزارت معارف	۲۸
کمیسیون مستقل حقوق بشر	صفر		وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان	۴۰
اداره جیودیزی و کارتوگرافی	صفر		وزارت اقتصاد	۱۶
شرکت بریشنا	۱		وزارت امور زنان افغانستان	۴۴
آبرسانی و کانالیزاسیون	۲		وزارت زراعت	۳۶
اداره عالی مبارزه بافساد اداری	۳		وزارت انرژی و آب	۳۱
وزارت امورخارجه	۴		وزارت فواید عامه	۲۶
وزارت اطلاعات و فرهنگ	۵		وزارت انکشاف دهات	۴۷
وزارت دفاع ملی	۹		وزارت هوانوردی و ترانسپورت	۳۳
وزارت تجارت و صنایع	۱۰		وزارت اقوام و قبایل	۴۸
معادن و اقتصاد	۱۴		وزارت مبارزه با مواد مخدر	۱۸
دفتر ریاست جمهوری افغانستان	۱۷		وزارت انکشاف شهری	۲۸
وزارت مخابرات	۵۷		وزارت عدلیه	۴۸
صحت عامه	۴۰		دادستانی کل	۴۲
مجلس بزرگان	۲۱		اداره ارگان‌های محل	۱۷
مجلس نمایندگان	۳۱		اداره محیط زیست	۶۸
اداره امور	۳۷		آکادمی علوم	۳۷
دادگاه عالی	۴۳		کمیته ملی المپیک	۸۷
وزارت مالیه	۴۲		اداره کنترل و تفتیش	۲۷
وزارت حج و اوقاف	۴۸		اداره کوچی‌ها	۴۲
وزارت تجارت	۱۰		اداره بریشنا	۱
وزارت امور داخله	۱۸		برد مستقل کابل جدید	۵۵

کسر بودجه در افغانستان

زمانیکه که یک شرکت یا یک وزارت ویا دولت مصارفش نسبت عوایدش ازدیاد یابد کسر بودجه صورت می‌گیرد. کسر بودجه دراکثر کشورهای جهان حتی آمریکا نیز رخ می‌دهد. یکی از علل مهم بلند و پائین رفتن بهای ارز، اجناس، و تغیرات در قیمت اجناس می‌باشد. تطبیق ننمودن پلان ۱۰۰٪ در وقت و زمانش و ده‌ها مشکلات دیگر نیز کسر بودجه را ببار میاورد.

کابل نو

شهر نو کابل مبلغ ۳۵ میلیارد دلار هزینه دارد

قبلاً نقشۀ شهر کابل برای ۵۰۰ هزار باشنده ترتیب گردیده بود. در طی ۳۲ سال جنگ نفوس این شهر به ۴٫۵ میلیون افزایش یافت. حدود ۱٫۸ میلیون نفر در ۶۸٪ شهر کابل خارج نقشۀ کابل در خانه‌های خود سر زندگی می‌نمایند؛ که بیجا ساختن این‌ها ناممکن است. شهر به مشکلات کانال‌کشی آب، هوای تنفسی و ازدیاد کثافات مبتلا است. طبق اظهارات مهندس محمد یوسف که اساس‌گذار کابل نو و وزیر انکشاف شهری در آن زمان بود؛ کابل پس از ۱۵ سال دارای نفوس ۶٫۵ یا ۷ میلون خواهد بود؛ که برای آن‌ها آب و هوای موجود کافی نخواهد بود. بدین منظور ضرورت است تا شهر را وسعت داد. در سال ۱۳۸۶ه‍.خ مهندس محمد یوسف پشتون پروژۀ ساخت کابل نو را به جناب حامد کرزی پیشنهاد کرد. ایشان بورد را موظف نمود تا یک شهر نو را به منظور انکشاف، تهیۀ منازل رهایشی برای باشندگان کابل جستجو نموده و پلان آن را ترتیب نمایند. برنامه‌ریزی این شهر در ۲۴ مارچ سال ۲۰۰۹م. به تصویب شورای وزیران رسید. قرار است پایتخت از شهر کابل کهنه به این شهر منتقل گردد. این پروژه به چند مرحله تقسیم شده‌است. مرحله اول در سال ۲۰۱۲ شروع و در سال ۲۰۱۵ باید ختم گردد. درین مرحله باید برای ۴۰۰ هزار نفر ۸۰ هزار مسکن اعمار گردد. پیش‌بینی شده‌است تا کار این پروژه در سال ۲۰۲۵ به اختتام برسد. این شهر در ولسوالی دِه‌سبز واقع شمال کابل کنونی به مساحت ۵۰۰ کیلومتر مربع پلان شده‌است. قرار است در این شهر ۳ میلیون نفوس جا داده شود. شهر کابل جدید مطابق به مدل نو وقت اعمار خواهد شد. مصارف مجموعی این شهر به ۳۵ میلیارد دلار کشانیده خواهد شد. در نظر است شرکت جاپانی به نام جایکا زیر بنا این شهر را اعمار نماید.

مقالات ویکی‌پدیا انگلیسی که با این مقاله ارتباط دارد

• Economic of Afghanistan
• Lists of countries by GDP
• List of countries by future GDP (PPP) estimates (2011–2016)
• List of countries by past and future GDP (PPP) (1980–2016)
• List of countries by GDP (nominal) per capita
• List of countries by GDP (PPP)

مقاله‌های که پیوند با این مقاله دارد

• وزارت اقتصاد افغانستان
• بانک مرکزی افغانستان

منابع

• ویکی‌پدیا انگلیسی
• اقتصاد افغانستان در وبگاه افغانستان آنلاین

[۱]

• شبکه خبررسانی افغانستان اطلاعات در مورد عدم تطبیق پلان سال ۱۳۹۰
• اقتصاد افغانستان در وبگاه سی آی ای فیست بوک

[۲]

• چگونگی اقتصاد افغانستان در وبگاه

[۳]

• استراتژی وزارت مالیه افغانستان سال‌های(۱۳۸۷–۱۳۹۲)در وبگاه وزارت مالیه افغانستان

[۴]

• لست بانک‌های افغانستان وبگاه پیام آفتاب

[۵]

• اقتصاد افغانستان - کابل جدید ویکی‌پدیا انگلیسی
• جاپان در اعمار زیربنای کابل جدید همکاری می‌کنددر وبگاه پیام روز سایت خبری و تحلیلی

[۶]

• Dehsabz - Barikab City Development Authorityاداره کابل جدید در وبگاه کابل جدید [۷]