گویشهای گورانی
زبان گورانی (هورامی) | |
---|---|
زبان بومی در: | عراق و ایران |
منطقه | هورامان و گرمیان |
زبانهای هندواروپایی
| |
گویشها | |
کدهای زبان | |
ایزو ۶۳۹-۳ |
hac |
زبانشناسی |
58-AAA-b |
گورانی دستهای از زبانهای ایرانی باختری است که گویشورانش در باختر ایران و شمال خاور عراق اند.[۱] گویشوران به گویشهای گورانی همچنین از زبان کردی سورانی، کردی جنوبی،[۲] کردی کرمانجی و همچنین زبانهای رسمی کشورهایی که در آن زندگی میکنند، مانند پارسی، عربی و ترکی نیز استفاده میکنند.[۳][۴] زبان گورانی (که شامل اورامی میشود) اغلب به عنوان بخشی از شاخه زازا-گورانی زبانهای هندوایرانی و ایرانی طبقهبندی میشود.[۵] زبان زازاکی که در قسمتهای شمالی کردستان گویش میشود، هم از نگر دستوری و هم از نگر واژگان دگرگون است و بهطور کلی توسط گویشوران گورانی قابل فهم نیست اما مرتبط با گورانی در نظر گرفته میشود.
محتویات
دستهبندی زبانی
گویشهای گورانی از شاخه زازا-گورانی زبانهای ایرانی هستند و نزدیکی آنها بیشتر با زبانهای کناره دریای خزر است.[۶] گورانی با زبانهای کردی مانند سورانی و کردی کرمانشاهی که در همسایگی آن قرار دارند ناهمگون است و کردی شمرده نمیشود.[۶] البته گورانی به شدت تحت تأثیر کردی قرار گرفتهاست.[۷]
کردها و گورانیها مایلند زبان گورانی را گویشی از زبانهای کردی بشمارند[۸][۹][۱۰][۱۱] ولی تفاوتهای زبانهای زازا-گورانی و زبانهای کردی بسیار زیاد است و بنابراین با هیچ استاندارد زبانشناختی نمیتوان گورانی را به عنوان گویشی کردی طبقهبندی کرد.[۱۱]
منطقه جغرافیایی
این زبان در نواحی غربی ایران کردستان و کرمانشاهان که بین ایران و عراق تقسیم شدهاست استفاده میشود. در این مناطق به آواز گورانی و به آوازخوان گورانیبیژ (گورانی واچ، گورانیچڕ) گفته میشود. در عراق در خانقین، مندلی، شرق سلیمانیه، نزدیکی حلبچه و در ایران در جنوب و باختر ایران (کنار مرز عراق)، هورامان، خاور سنندج (اورامان ژاورود)، شهرهای مریوان و سروآباد بخشی از سنندج و کامیاران و شمال و شمال باختری کرمانشاه (پاوه و اورامان لهون) و چند روستا در منطقهٔ دالاهو به این زبان سخن میگویند.[۳]
مقایسهٔ واژگان زبان زازا-گورانی با دیگر زبانهای هندواروپایی
زازا-گورانی | آلمانی | ایتالیایی | انگلیسی | پرتغالی | اسپانیایی | سوئدی | فارسی | فرانسوی | هلندی | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
گورانی | زازایی | |||||||||
wérega | ayare | abend | sera | evening | tarde | tarde | afton | ivār | soir | evond |
bra | bra | bruder | fratello | brother | irmão | hermano | bror, broder | barādar | frère | broer, broeder |
to | ti, to | du | voi | you | tu | te, tú | du | to | te, tu | je |
asin | asin | eisen | ferro | iron | ferro | hierro | järn | āhan | fer | ijzeren |
herd | erd | erde | terra | earth | terra | tierra | jorden | Zamin | terre | aanaarden |
íge | itya | hier | qui | here | aqui | aquí | här | inja | Ici | |
hengemen | hingemín | honig | miele | honey | mel | honung | angabin | angabin | honing | |
kol | kilm | kurz | corto | short | curto | corto | kort | kutāh | court | kort |
lic | lew | lippe | labbro | lip | lábio | labio | läpp | lab | lèvre | lip |
mange | menge | mond | mese | moon | Luna | lua | mane | māh | - | maan |
nam | name | name | nome | name | nome | nombre | nämna | nām | nom | naam |
na | né | nein | non | no | não | no | nej | na | non | neen |
newe | newe | neu | nuovo | new | novo | nuevo | ny | now | nouveau | nieuw |
no | new | neun | nove | nine | nove | nueve | nio | noh | neuf | negen |
vahisht | paradies | paradise | paradise | paraíso | paraíso | paradis | pardis | paradis | paradijs | |
? | spenax | spinat | spinacio | spinach | espinafre | espinaca | spenat | esfanāj | épinard | spinazie |
hesare | estare | stern | stella | star | estrela | estrella | stjärna | setāre | astre | ster |
kinace | keyna | tochter | - | daughter | - | - | dotter | doxtar | - | dochter |
dlop | dilapa | tropfen | - | drop | - | - | droppa | - | - | druppel |
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «گویش گورانی». موزه مجازی میراث معنوی. بازبینیشده در ۲۰۱۸-۱۲-۱۰.
- ↑ http://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1764_531907898a90a078f36ac62eefce7e93.pdf
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International Gurani
- ↑ UNESCO Interactive Atlas of the World’s Languages in Danger
- ↑ J. N. Postgate, Languages of Iraq, ancient and modern, British School of Archaeology in Iraq, [Iraq]: British School of Archaeology in Iraq, 2007, p. 138.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ J N Postgate, Languages of Iraq, ancient and modern, British School of Archaeology in Iraq, [Iraq]: British School of Archaeology in Iraq, 2007, p.138.
- ↑ "Iranian languages". Encyclopedia Britannica (in انگلیسی).
Gorānī is spoken in several dialects, mainly in the Zagros Mountains, and it is strongly influenced by the surrounding Kurdish dialects.
- ↑ Kehl-Bodrogi, Krisztina. "Syncretistic religious communities in the Near East: Collected Papers of the International Symposium, Alevism in Turkey and Comparable Syncretistic Religious Communities in the Near East in the Past and Present”, Berlin, 14–17 April 1995
- ↑ Ozoglu, Hakan. "Kurdish notables and the Ottoman state." Albany: State University of New York Press, 2004
- ↑ Romano, David. "The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization, and identity." Cambridge. Cambridge University Press, 2006.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Izady, Mehrdad R. (1992). The Kurds: A concise Handbook. London: Taylor and Francis. p. 170.
منابع دیگر
![]() |
پروژهٔ ویکیپدیا گویشهای گورانی آزمایشی در ویکیمدیا انکوباتور موجود است. |
![]() |
این یک مقالهٔ خرد است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |