گویش‌های گورانی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از کردی گورانی)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
زبان گورانی (هورامی)
زبان بومی در: عراق و ایران
منطقه هورامان و گرمیان
گویش‌ها
کدهای زبان
ایزو ۶۳۹-۳ hac
زبان‌شناسی 58-AAA-b

گورانی دسته‌ای از زبان‌های ایرانی باختری است که گویشورانش در باختر ایران و شمال خاور عراق اند. گویش‌وران به گویش‌های گورانی همچنین از زبان کردی سورانی، کردی جنوبی، کردی کرمانجی و همچنین زبان‌های رسمی کشورهایی که در آن زندگی می‌کنند، مانند پارسی، عربی و ترکی نیز استفاده می‌کنند.[۱][۲][۳][۴] زبان گورانی (که شامل اورامی می‌شود) اغلب به عنوان بخشی از شاخه زازا-گورانی زبان‌های هندوایرانی و ایرانی طبقه‌بندی می‌شود.[۵] زبان زازاکی که در قسمت‌های شمالی کردستان گویش می‌شود، هم از نگر دستوری و هم از نگر واژگان دگرگون است و به‌طور کلی توسط گویشوران گورانی قابل فهم نیست اما مرتبط با گورانی در نظر گرفته می‌شود.

دسته‌بندی زبانی

گویش‌های گورانی از شاخه زازا-گورانی زبان‌های ایرانی هستند و نزدیکی آن‌ها بیشتر با زبان‌های کناره دریای خزر است.[۶] گورانی با زبان‌های کردی مانند سورانی و کردی کرمانشاهی که در همسایگی آن قرار دارند متمایز است و کردی شمرده نمی‌شود.[۶] البته گورانی به شدت تحت تأثیر کردی قرار گرفته‌است.[۷]

کردها و گورانی‌ها مایلند زبان گورانی را گویشی از زبان‌های کردی بشمارند[۸][۹][۱۰][۱۱] ولی تفاوت‌های زبان‌های زازا-گورانی و زبان‌های کردی بسیار زیاد است و بنابراین با هیچ استاندارد زبان شناختی نمی‌توانه گورانی را به عنوان گویشی کردی طبقه‌بندی کرد.[۱۱]

منطقه جغرافیایی

این زبان در نواحی غربی ایران کردستان و کرمانشاهان که بین ایران و عراق تقسیم شده‌است استفاده می‌شود. در این مناطق به آواز گورانی و به آوازخوان گورانی‌بیژ (گورانی واچ، گورانی‌چڕ) گفته می‌شود. در عراق در خانقین، مندلی، شرق سلیمانیه، نزدیکی حلبچه و در ایران در جنوب و باختر ایران (کنار مرز عراق)، هورامان، خاور سنندج (اورامان ژاورود)، شهرهای مریوان و سروآباد بخشی از سنندج و کامیاران و شمال و شمال باختری کرمانشاه (پاوه و اورامان لهون) و چند روستا در منطقهٔ دالاهو به این زبان سخن می‌گویند.[۲]

مقایسهٔ واژگان زبان زازا-گورانی با دیگر زبان‌های هندواروپایی

زازا-گورانی آلمانی ایتالیایی انگلیسی پرتغالی اسپانیایی سوئدی فارسی فرانسوی هلندی
گورانی زازایی
wérega ayare abend sera evening tarde tarde afton ivār soir evond
bra bra bruder fratello brother irmão hermano bror, broder barādar frère broer, broeder
to ti, to du voi you tu te, tú du to te, tu je
asin asin eisen ferro iron ferro hierro järn āhan fer ijzeren
herd erd erde terra earth terra tierra jorden Zamin terre aanaarden
íge itya hier qui here aqui aquí här inja Ici
hengemen hingemín honig miele honey mel honung angabin angabin honing
kol kilm kurz corto short curto corto kort kutāh court kort
lic lew lippe labbro lip lábio labio läpp lab lèvre lip
mange menge mond mese moon Luna lua mane māh - maan
nam name name nome name nome nombre nämna nām nom naam
na né nein non no não no nej na non neen
newe newe neu nuovo new novo nuevo ny now nouveau nieuw
no new neun nove nine nove nueve nio noh neuf negen
vahisht paradies paradise paradise paraíso paraíso paradis pardis paradis paradijs
? spenax spinat spinacio spinach espinafre espinaca spenat esfanāj épinard spinazie
hesare estare stern stella star estrela estrella stjärna setāre astre ster
kinace keyna tochter - daughter - - dotter doxtar - dochter
dlop dilapa tropfen - drop - - droppa - - druppel

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ [۱]
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International Gurani
  3. ↑ [۲] UNESCO Interactive Atlas of the World’s Languages in Danger
  4. ↑ http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=hac Gordon, Raymond G. , Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex. : SIL International
  5. ↑ J. N. Postgate, Languages of Iraq, ancient and modern, British School of Archaeology in Iraq, [Iraq]: British School of Archaeology in Iraq, 2007, p. 138.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ J N Postgate, Languages of Iraq, ancient and modern, British School of Archaeology in Iraq, [Iraq]: British School of Archaeology in Iraq, 2007, p.138.
  7. ↑ "Iranian languages". Encyclopedia Britannica (in انگلیسی). Gorānī is spoken in several dialects, mainly in the Zagros Mountains, and it is strongly influenced by the surrounding Kurdish dialects. 
  8. ↑ Kehl-Bodrogi, Krisztina. "Syncretistic religious communities in the Near East: Collected Papers of the International Symposium, Alevism in Turkey and Comparable Syncretistic Religious Communities in the Near East in the Past and Present”, Berlin, 14–17 April 1995
  9. ↑ Ozoglu, Hakan. "Kurdish notables and the Ottoman state." Albany: State University of New York Press, 2004
  10. ↑ Romano, David. "The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization, and identity." Cambridge. Cambridge University Press, 2006.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Izady, Mehrdad R. (1992). The Kurds: A concise Handbook. London: Taylor and Francis. p. 170. 

منابع دیگر

پروژهٔ ویکی‌پدیا گویش‌های گورانی آزمایشی در ویکی‌مدیا انکوباتور موجود است.
  • دانشنامهٔ ایرانیکا - چاپ دانشگاه کلمبیا
  • شاهنامهٔ فردوسی
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=گویش‌های_گورانی&oldid=24536356»