پاوه

پاوه پاوه
[[پرونده: |250px]]
کشور	ایران
استان	کرمانشاه
شهرستان	پاوه
بخش	مرکزی
سال شهرشدن	۱۳۱۹
مردم
جمعیت	۲۵٬۷۷۱ نفر
رشد جمعیت	۹٪+ (۵سال)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۵۳۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۵٫۱ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه	۷۶۰ ملیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۲۰ روز
اطلاعات شهری
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۸۳
وبگاه	شهرداری پاوه
شناسهٔ ملی خودرو	۲۹ س ایران
کد آماری	۱۲۶۱
پاوه روی نقشه ایران ۳۵٫۰۴۴۱۱۱°شمالی ۴۶٫۳۶۳۸۸۹°شرقی / 35.044111; 46.363889

پاوه یکی از شهرهای شمالی استان کرمانشاه و مرکز شهرستان پاوه است که در مجاورت مرز ایران و عراق (اقلیم کردستان) قرار دارد.

نام

نام پاوه نامی ایرانی و از سردار معروف یزدگرد سوم به همین نام گرفته شده که گفته می‌شود در زمان حمله اعراب به ایران در این منطقه برای جلوگیری از ورود اعراب به این منطقه مقاومت کرده و دژ و پاسگاهی بنا کرده که آثار آن هنوز هم باقیست.

شهر پاوه

شهر پاوه به فاصله ۱۱۲ کیلومتری از مرکز استان و ۴۵ کیلومتری تا نقطه صفر مرزی قرار دارد. سازه‌ها و منازل مسکونی در این شهر به گونه‌ای طراحی شده‌است که در بیش‌تر موارد پشت‌بام خانه‌ای که در ارتفاع کم‌تری از دامنه کوه ساخته شده‌است حیاط منزلی است که چند متر بالاتر ساخته شده‌است. به همین دلیل پاوه را شهر هزار ماسوله می‌نامند. پاوه در گذشته ۹ محله داشته که ساکنان اصلی شهر در این قسمت‌ها ساکن بوده‌اند و عبارتند از: «پشته»، «میرائاوا»، «شه خه لیان»، «سه ردی»، «قدیم شار»، «ئاسنگران»، «قلاخوان یا کلاخوان»، «فیض ئاوا»، «سواره یا زواره».

عده‌ای بر این باورند که واژه پاوه به معنی پایدار و پاورجا (ایستاده در گویش هورامی) است.

خیابان‌ها

• خیابان ۲۶مرداد: این خیابان از ترمینال کرمانشاه شروع تا میدان مولوی امتداد دارد.
• خیابان مولوی: از میدان مولوی شروع وبه میدان شهداء (فلکه فرمانداری) منهی می‌شود.
• خیابان مرکزی –سراب هولی کمربندی گردشگری –آرامگاه امام غزالی امام خمینی رسالت تکیه دارد.
• پاوه یک شهر طولیست طول شهر پاوه که از چورژی تا نوریاب امتداد دارد حدود ۱۲ کیلومتر است. پاوه کلاً سه خیابان اصلی و چندین خیابان فرعی خیابانی که از ترمینال کرمانشاه به سمت شهر امتداد می‌یابد در جنب بیمارستان به دو شاخه تقسیم می‌شود شاخه‌ای به نام خیابان ۲۶ مرداد تا میدان مولوی وسپس با نام خیابان مولوی به فلکه فرمانداری (میدان شهداء) منتهی می‌شود؛ که البته در آنجا نیز انشعاباتی یافته وبه خیابان‌های صلاح الدین ایوبی، امام غزالی، مرکزی وآرامگاه منتهی می‌گردد.

تکایا

در پاوه دو تکیه موجود می‌باشد: تکیه مرحوم حاج شیخ نصرالدین خالصی رهبر طریقت قادری و تکیه و خانقاه نقشبندی که مرکز تجمع دراویش حضرت شیخ حسام الدین نقشبندی است.

مرز شوشمی بین ایران و عراق در نزدیکی پاوه است. این مرز حد فاصل بین شهرستان پاوه و استان حلبچه است.

فرهنگ شناسی

موزه مردم‌شناسی پاوه تنها موزه در شهر پاوه است که از سال ۱۳۸۷ راه اندازی شده‌است. در این موزه پوشاک کُردی کردان منطقۀ‌ هورامان، معماری روستایی، ابزارآلات سنتی کشاورزی، آشپزی کردی، صنایع دستی، ماکت مردم در حال انجام کار، نساجی سنتی و نیز بخشی از دانش بومی باغداری در غرفه‌هایی جداگانه نگهداری می‌شود. این اشیاء و ماکت‌ها گویای بخشی از آداب و رسوم فرهنگی منطقۀ پاوه و هورامان در زمینۀ کشاورزی، نساجی، آشپزی و تولید ابزار کار است.

صنایع دستی

صنایع دستی این منطقه هم عبارتند از: گیوه دوزی، کلاه‌دوزی، چوخا بافی، موج بافی، سجاده بافی و …. صنایع دستی: «چه خورانک مه ره ز»، «کلاش»، «شال»، «فره نجی»، “هه لاوه”۴ و چوخه و رانک (لباس مردانه)، کلاش (گیوه)، نمدمالی، گلیم و جاجیم‌بافی، فرنجی‌سازی و فرش‌بافی.صنایع دستی بی‌نظیر مانند: چوخه و رانک (لباس مردانه)، کلاش (گیوه)، نمدمالی، گلیم و جاجیم‌بافی، فرنجی‌سازی و فرش‌بافی.

معروفترین صنایع دستی این منطقه شامل «گیوه کشی»، «گیوه بافی»، «شال بافی»، «رشک بافی»، «سبد بافی»، «قالی‌بافی»، «پشم ریسی»، «موج بافی»، «سجاده بافی»، «جاجیم» و «خراصطاز» است.

مراسم سنتی اجتماعی- مراسم مذهبی

مراسم مذهبی مانند مراسم عرفانی و ذکر که در تکیه و خانقاه برگزار می‌شوند. مراسم سنت‌های اجتماعی مانند تولد نوزاد، عروسی و … بخصوص در روستاهای اطراف پاوه این مراسم به خوبی حفظ شده‌اند.

مراکز علمی

• دانشگاه پیام نور
• دارالعلوم اسلامی نجار
• دانشگاه علمی کاربردی
• دانشکده سما

جاذبه‌های گردشگری

• کوهستان‌ها: مانند «شاهو»، «آتشگاه»، «کریسان»، ” سیمله”، ” ریاوکو و …
• چشمه‌ها و آبشارها: مانند «ئورینج”های “ویمیر»، «هانه برالو»، «هانه ساو» و برای آبشار می‌توان از «شلماو» نام برد.
• یخچال‌های طبیعی: مانند «پیازدول»، «میشیاو»
• جنگل‌ها: سراسر پاوه و هه ورامان پوشیده از جنگل‌های طبیعی با درخت‌هایی است که ارتباط نزدیکی با نوع تغذیه شهر و منطقه دارند. مانند ” مرخیل”

مکان‌های دیدنی و تاریخی

• معماری و سکونت گاه‌های انسانی: خود شهر که بافت پلکانی دارد
• آرامگاه‌ها و مقبره‌ها: مانند آرامگاه کوسه هجیج، آرامگاه “سید محمد اصفهانی ”، زیارتگاه «پیرپرچن»
• اماکن متبرکه: مانند مسجد «حضرت عبدالله»، مسجد «خضر زنده»
• موزه‌ها: موزه مردم‌شناسی فرهنگی
• مکان‌های تاریخی: مانند مجسمه پیر میردوک که البته بر اثر فعالیت سودجویان این مجسمه تخریب شده و تنها مکان این مجسمه تاریخی، با نام پیر میردوک باقی‌مانده‌است.
• از مهم‌ترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی پاوه نیز می‌توان به «قلعه دژ» یا «قلعه لا دزی» باقی‌مانده از دوره ساسانی، «مسجد جامع پاوه»، «آتشگاه»، «آرامگاه سلطان اسحاق» در روستای شیخان و «آرامگاه سید عبیدالله» در روستای هجیج اشاره کرد.

وضعیت طبیعی و آب و هوا

پاوه منطقه‌ایی است در کنار کوهستان اورامانات در میان دو کوه «شاهو» و «آتشگاه» واقع شده، دارای آب و هوای نسبتا سرد رو به معتدل و نیمه مرطوب است. پاوه و منطقه اطرافش دارای جنگل‌ها، مراتع سرسبز، باغات، چشمه‌ها، آبشارها و رودخانه‌های فراوان هستند.

آب شرب شهر پاوه از منابع آبی متعددی مانند چشمه‌ها و چاه‌های هانی کوان، سرکران، بیدمیری، هولی، بندره و ... تأمین می‌شود. در ۱۴ شهریور ۱۴۰۰ اعلام شد که به دلیل خشکسالی دبی این منابع کاهش یافته‌است. محلاتی مانند چورژی که در گذشته روستا بوده و سپس به شهر پاوه الحاق شده‌اند آب شرب ندارند و آب‌رسانی به این محلات با تانکر صورت می‌گیرد.

کشاورزی و دام داری

بیش‌تر مردم پاوه به علت داشتن آب و هوای مناسب، به کشاورزی و دام‌داری اشتغال دارند. محصولات کشاورزی شهرستان پاوه؛ گردو، آلوچه، روغن، پشم، میوه، توتون، بادام، انگور، انجیر، و سقز است. آب کشاورزی از چشمه (سراب هولی) و رود و آب آشامیدنی شهر از سراب هولی فراهم شده‌است.

هم‌چنین از محصولات صادراتی شهرستان پاوه می‌توان به گردو، بادام، انگور، انجیر، فراورده‌های دامی و… اشاره کرد.

مردم پاوه در گذشته باغدار و دامدار بوده‌اند. این دو حرفه امروزه از رونق خود افتاده‌اند و بخصوص قانون ارث تأثیر بسیاری در قطعه قطعه شدن باغ‌های شهر دارد. امروزه پاوه بیشتر یک شهر توریستی خدماتی می‌باشد.

گیاهان

از جمله گل‌های وحشی منطقه می‌توان به: «سوره هراله»، «چنور»، «بوژانه»، «ورکه‌مر»، «شب بو»، «گل سوسن»، «برزه‌لنگ» اشاره کرد. گیاهان وحشی که برای طب یا به صورت خوراک از آنان استفاده می‌شود عبارتند از: «ریواس»، «سوره بنه»، «کنی‌وال»، «گزنه»، «گل گاو زبان»، «به‌ره‌زا»، «پیچک»« شنگی» و …. درخت‌ها و درخت چه‌های خودرو جنگل‌های پاوه: گلابی، بلوط، ون، تمشک و ….

مردم شناسی

زبان

مردم پاوه با زبان کردی گویش سورانی

لهجه جافی و لهجه اورامی تکلم می کنند.

پوشش

لباس سنتی مردان این منطقه که «چوخه و رانک» نامیده می‌شود، بسیار معروف است. که از کرک یک نوع بز شال‌هایی را می‌بافند و چوخه و رانک از آن  تهیه می‌شود. لباس زنان نیز می‌تواند مثل سایر شهرهای کردنشین، از نیم‌تنه‌ای مثل «سوخمه»، شلواری به نام «جافی»، روسری به نام «کلکه»، پیراهن به نام «کراس»، کت «که وا» و کلاه «کلاو» تشکیل شده باشد.

مذهب

از مذاهب رایج در شهرستان پاوه شافعی است. هورامیهای کندوله شیعه مذهب وهورامیهای منطقهٔ دالاهو و گهواره بر آیین یارسان یا اهل حق هستند.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۵٬۷۷۱ نفر (۷٬۹۳۲ خانوار) بوده‌است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۵۵	۵٬۷۴۰	—
۱۳۶۵	۱۳٬۴۸۷	۱۳۵٪+
۱۳۷۵	۱۷٬۵۶۵	۳۰٫۲٪+
۱۳۸۵	۱۹٬۷۷۴	۱۲٫۶٪+
۱۳۹۰	۲۳٬۷۰۴	۱۹٫۹٪+
۱۳۹۵	۲۵٬۷۷۱	۸٫۷٪+

غذاها

«دوینه»، «کلانه»، «شه له مینه»، «خورشت هلو» و «خورشت خلال» از غذا های مخصوص پاوه هستند. همچنین شیرینی‌های محلی توسط مردم پاوه تهیه می‌شود که «نیمه فیسی»، «گیته مژگه»، «شیلکینه»، «شکر له می» و «په شیه» از مهم‌ترین آن‌هاست.

کلانه کردستان غذای معروف و قدیمی مناطق کردنشین

غذاهایی که مخصوص پاوه و هورامان اند: «دوینه»، «کلانه»، «شه له مین»، «خورشت هلو»، «خورشت خلال بادام» و …. شیرینی‌های محلی مثل «نیمه فیس»، «نوخورجانه» (کلوچه)، «گیته مژگه»، «شیلکینه»، «شکر له‌می»، «پشیه» و ….

کَلانه (به کردی: که‌لانه) یا کلانه کردستان یکی از غذاهای کردی است که بیشتر در پاوه درست می شود.

شهرستان پاوه

مقالهٔ اصلی: شهرستان پاوه

مرکز این شهرستان شهر پاوه است که درَ ۲۱°۴۶ طول جغرافیایی وَ ۰۳°۳۵ عرض جغرافیایی و ارتفاع ۱۵۴۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. براساس سرشماری سراسری سال ۱۳۹۰ جمعیت این شهرستان ۵۷۸۱۳نفر برآورد شده‌است. پاوه مرکز شهرستان پاوه در ۱۱۲ کیلومتری راه کرمانشاه – پاوه قرار دارد. پاوه در ۵۶۶ کیلومتری تهران قرار گرفته‌است. شهر پاوه در کنار دره‌های سرسبز قد برافراشته و رود پاوه رود از جنوب شهر می‌گذرد. آب و هوای منطقه نسبتاً سرد و مایل به معتدل مرطوب است.

قابلیت‌های گردشگری شهرستان پاوه

تصویر پانوراما از شهر پاوه

شهرستان پاوه و منطقه هورامان به دلیل داشتن جاذبه‌های فراوان طبیعی و تاریخی، قابلیت جذب گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را داشته و از پتانسیل‌های خوبی در این زمینه برخوردار می‌باشد. از دیدنی‌های این منطقه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کوه‌های سر به فلک کشیده شاهو با ارتفاع ۳۳۹۰ متر و آتشگاه با ارتفاع۲۳۸۹ متر
• غارهای دیدنی و وسیع، مانند غار قوری قلعه (بزرگ‌ترین غار آبی آسیا و جز شکیل‌ترین غارهای جهان)
• رودخانه بزرگ سیروان و دره‌های عمیق امتداد آب این رودخانه.
• چشمه بزرگ آب معدنی بل «منسوب به یکی از خدایان آب بابلی‌ها» که محل خروج این آب جایی زیبا و دیدنی در روستای هجیج است.
• آثار باستانی نظیر باقی‌مانده دومین آتشکدهٔ بزرگ ایران (کوه آتشگاه) در دوره پیامبر زردشت که ۷۵۰ سال قبل از اسلام فعال بوده‌است.
• جاده کمربندی (درنیشه) که نمای پاوه را همچون بوم نقاشی به نمایش می‌کشد.
• پارک زیبا و تفریحی کویمکال.
• تفرجگاه بسیار زیبای (ویمیر) واقع در دامنه کوه شاهو.
• منطقه گردشگری دالانی با طبیعتی زیبا و بکر واقع در بخش نودشه.
• سد زیبای داریان که بر روی رودخانه خروشان سروان بسته شده و مناظر بدیعی را ایجاد نموده‌است.
• آرمگاه سید عبیدالله برادر تنی علی بن موسی الرضا (ع) واقع در روستای هجیج.
• آرامگاه سلطان اسحاق واقع در روستای شیخان.
• قلعه‌های پاسگه واقع در بین راه پاوه به دشه. بقایای این قلعه باستانی بر روی تپه‌ای در کنار جاده پاوه به دشه دیده می‌شود.
• قلعه دژ یا (قه لا دزی) متعلق به دورة ساسانی است که بر بلندای شهر پاوه ساخته شده وبقایای آن موجود است.
• مسجد جامع پاوه که بر بقایای آتشکده‌ای از دوران ساسانی ساخته شده‌است و بنای آن را به عبدالله بن عمر فرزند عمربن خطاب نسبت می‌دهند.
• آتشگاه که ویرانه‌های آتشکده‌ای زرتشتی بر بالای کوه آتشگاه در جنوب شهر پاوه است. مقبره امامزاده سیدمحمود اصفهانی متعلق به دورة صفویه واقع در جاده سراب هولی.
• پاوه و هورامان چنان دارای طبیعت بکر و زیباییست که جای جای آن را می‌توان منطقه تفریحی قلمداد کرد مناطقی همچون تفرجگاه‌های سریاس و دالانی و نویجر و سیروان و کوسه هجیج و سلطان اسحاق که هر ساله هزاران نفر را از مناطق دیگر به این شهرستان می‌کشاند.

واما از مناطق دیدنی و تفریحی شهر پاوه می‌توان به مکانهای ذیل اشاره کرد:

1. ییلاق بسیار زیبای ویمیر
2. سراب هولی
3. جاده گردشگری در نیشه
4. ییلاق سردره
5. پارک طبیعی کویمکال
6. دره خانقاه وگلال

نگارخانه

• 
• 

  پاوه زیبا در اردیبهشت ماه

• 

  پاوه در بهمن ماه

• 

  پاوه از نمایی دیگر، بهمن ماه

• 

  پاوه از نمای کوه آتشگاه

• 

  شبهای پاوه

• 

  نمای کلی شهر پاوه

جستارهای وابسته

• ملا محمد زاهد ضیایی پاوه‌ای