فوزیه

فوزیه
ملکهٔ ایران شاه‌دُخت مصر
ملکهٔ ایران
تصدی	۱۶ سپتامبر ۱۹۴۱ – ۱۷ نوامبر ۱۹۴۸
تاج‌گذاری	۲۵ شهریور ۱۳۲۰
پیشین	تاج‌الملوک آیرملو
جانشین	ثریا اسفندیاری
زاده	۵ نوامبر ۱۹۲۱ ‎۱۴ آبان ۱۳۰۰ کاخ راس التین، اسکندریه، سلطنت مصر
درگذشته	۲ ژوئیهٔ ۲۰۱۳ (۹۱ سال) ‎۱۱ تیر ۱۳۹۲ اسکندریه، مصر
آرامگاه	مسجد الرفاعی، قاهره، مصر
همسران	محمدرضاشاه (ا. ۱۳۱۷–ج. ۱۳۲۷) اسماعیل شیرین (ا. ۱۳۲۸)
فرزند(ان)	شهناز پهلوی نادیا شیرین حسین شیرین
نام کامل فوزية بنت فؤاد الأول
دودمان	خاندان محمد علی (با تولد) خاندان پهلوی (با ازدواج)
پدر	فؤاد یکم
مادر	ملکه نازلی

عناوین علیاحضرت ملکه فوزیه پهلوی
عنوان مرجع	علیاحضرت ملکه
عنوان گفتاری	ملکه فوزیه ملکه ایران والاحضرت پرنسس (پیش از سلطنت)

فوزیه (پس از ازدواج : فوزیه پهلوی) (به عربی: فوزیة بنت فؤاد الأول؛ زاده ۱۴ آبان ۱۳۰۰ – درگذشته ۱۱ تیر ۱۳۹۲) که تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ با عناوین رسمی علیاحضرت ملکه فوزیه پهلوی (از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۷) و والاحضرت پرنسس فوزیه پهلوی (از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۰ - ۱۳۲۷ تا ۱۳۵۷) خطاب میشد؛ شاهدخت مصر، دختر پادشاه مصر فؤاد یکم و ملکه مصر نازلی صبری، خواهر فاروق یکم پادشاه ماقبل آخر مصر، ملکهٔ ایران و نخستین همسر محمدرضا پهلوی بود.

فوزیه در کنار همسرش محمدرضا پهلوی و دخترشان شهناز پهلوی

تبار و تولد

فوزیه در ۵ نوامبر ۱۹۲۱ در کاخ راس التین در اسکندریه چشم به جهان گشود. وی بزرگترین دختر ملک فؤاد یکم و همسر دومش نازلی صبری بود. فوزیه شهروند مصر ولی از تبار چرکسی، آلبانیایی و فرانسوی بود. او از دودمان پادشاهی محمدعلی پاشا بود. خاندان محمدعلی از تبار آلبانیایی بودند که در زمان فرمان‌روایی عثمانیها در مصر به مدارج بالا رسیدند. جد مادری او جنرال محمد شریف پاشا نخست‌وزیر و وزیر خارجه و یکی دیگر از اجداد او سلیمان پاشا از افسران ارتش ناپلئون بود که به اسلام گروید و نظارت بر بازسازی ارتش مصر را به عهده گرفت. پرنسس فوزیه تحصیلکرده سوئیس بود و به زبانهای انگلیسی و فرانسه علاوه بر عربی مسلط بود. او از نظر زیبایی اغلب با ستاره هایی مثل ویوین لی و هدی لامار مقایسه می‌شد. در همان سالها که فوزیه ملکه ایران بود ،مجله آمریکایی تایم فوزیه را زیباترین زن جهان نامید. فوزیه در مصر از محبوبیت زیادی برخوردار بود به‌طوری که حتی پس از خلع خاندانش‌ از سلطنت ، همچنان با عنوان احترام آمیز "شاه‌دخت" خطاب میشد. ملکه فوزیه بخاطر زیبایی فوق‌العاده‌اش در مطبوعات خارجی لقب زهره آسیا را دریافت کرده بود.

ازدواج فوزیه و محمدرضا پهلوی

مقالهٔ اصلی: فوزیه و محمدرضا پهلوی

ازدواج او با محمدرضا به هنگام ولیعهدی او در تاریخ ۱۶ مارس ۱۹۳۹ (۲۵ اسفند ۱۳۱۷) در قاهره انجام گرفت. پس از برگشت از ماه عسل، مراسم ازدواج در تهران نیز تکرار شد. بزرگترین مشکل برای این ازدواج، اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی ایران بود که بر اساس آن مادر ولیعهد الزاماً باید ایرانی‌تبار می‌بود. مجلس در اقدامی بی‌سابقه نه تنها به فوزیه تابعیت ایران داد، بلکه او را ایرانی‌تبار نامید.

فوزیه در دوران ولیعهدی محمدرضا پهلوی به مدت یک سال همراه با همسرش در کاخ مرمر تهران اقامت داشتند. دو سال بعد محمدرضا جانشین پدرش رضاشاه شد. با آغاز سلطنت محمدرضا، روابط سرد میان این زوج به سرعت رو به تیرگی نهاد. حاصل ازدواج محمد رضا با فوزیه دختری به اسم شهناز بود. ازدواج فوزیه و شاه ایران به جدایی انجامید. ثبت رسمی طلاق در مصر به سال ۱۹۴۵ و در ایران به سال ۱۹۴۸ انجام شد.

ملکهٔ ایران

فوزیه زمانی که به ایران آمد و عضوی از خانواده سلطنتی ایران شد ، پس از مدت کوتاهی فعالیت های اجتماعی خود را آغاز کرد، اما این فعالیت ها بخاطر همزمان شدن با آغاز جنگ جهانی دوم تحت پوشش وسیع رسانه ها قرار نگرفت. از فعالیت های اجتماعی فوزیه می‌توان به اداره انجمن شیر و خورشید ایران (صلیب سرخ ایران) ، بنیانگذاری انجمن حمایت از کودکان ، بنیانگذاری انجمن حمایت مادران و نوزادان ، حمایت از تحصیل بانوان و تاسیس و فعالیت مدارس دخترانه و حمایت از هنر و صنایع دستی ایران اشاره کرد. در سال ۱۹۴۴ فوزیه در مقام ملکه ایران، به همراه همسرش محمدرضاشاه پهلوی به لندن سفر کرد و در کاخ باکینگهام با اعضای خانواده سلطنتی بریتانیا از جمله جرج ششم، الیزابت، شهبانوی مادر، ملکه مری و الیزابت دوم به مناسبت گفتگو در جهت بهبود اوضاع ایران در جنگ جهانی دوم دیدار کرد. از خانواده سلطنتی ایران، رضاشاه علاقه زیادی به فوزیه داشت، به گونه‌ای که اغلب اوقات فراغت، فوزیه در کنار او بود و از دیدنی‌های اروپا، زندگی خانوادگی‌اش در قاهره و لطیفه‌هایی که در مجلات فرانسوی می‌خواند سخن می‌گفت. حتی رضاشاه در زمان حضور وزرا از فوزیه می‌خواست در اتاق او حضور داشته، در جریان مسائل جاری کشور قرار گیرد و نیز گفته می‌شد بدون حضور فوزیه بر سر میز غذا نمی‌نشست. برخلاف رضاشاه سایر اعضای خانواده سلطنتی با وی رابطه خوبی نداشتند. شمس و اشرف، خواهران شاه، هرچند بر حسب آداب و تشریفات درباری هر روز به دیدن او می‌آمدند.

دومین ازدواج

بعد از آن فوزیه در ۲۸ مارس ۱۹۴۹ با سرهنگ اسماعیل حسین شیرین‌بک وزیر دفاع و فرمانده نیروی دریایی سابق مصر و از بستگان خود در قاهره ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو فرزند به نام‌های نادیا و حسین بود. با کودتای ضد سلطنتی ۱۹۵۲ در مصر، عنوان شاهزادگی از فوزیه گرفته و ثروتش نیز مصادره شد اما او همچنان در میان مردم با عنوان احترام‌آمیز شاهدخت فوزیه خوانده می‌شد. او پس از آن حاضر به ترک کشورش نشد و به همراه همسرش در اسکندریه زندگی می‌کرد. فوزیه هیچ‌گاه در مورد دوران ملکه بودنش مصاحبه‌ای نکرد و خاطراتش را منتشر نکرد.

مرگ

سرانجام فوزیه در ۱۱ تیر ۱۳۹۲ درسن ۹۲ سالگی و در مصر درگذشت و در شهر قاهره به خاک سپرده شد. او مسن‌ترین عضو خاندان محمدعلی پاشا بود که در مصر زندگی می‌کرد.

یادمان‌ها

در شهر تهران یکی از میدان‌های مرکزی شهر به نام وی (میدان فوزیه) نامیده شد که پس از جدایی او از محمدرضاشاه پهلوی به «میدان شهناز» و پس از انقلاب به میدان امام حسین تغییر نام یافت. این میدان همچنان در میان مردم به میدان فوزیه مشهور است.
همچنین بنگاه حمایت از زنان باردار و کودکان (با نام ثانویه بنگاه حمایت مادران و نوزادان) توسط فوزیه در زمان ملکه بودنش بنیان گذاری شده است.
بنگاه های حمایتی و نهاد های خیریه در ایران از آثار ملکه فوزیه است و اولین بنگاه ها و نهاد های خیریه در ایران توسط ملکه فوزیه بنیان‌گذاری شده است.

در رسانه

تابحال شخصیت فوزیه در آثار سینمایی و تلویزیونی متعددی به تصویر کشیده شده است.

سریال ها

سال تولید	سریال	بازیگر	محصول
۱۴۰۰	عزیز	ایمان البانی	ترکیه
۱۳۹۴	معمای شاه	حدیث فولادوند	ایران
۱۳۸۹	ملکه در تبعید	مونا هلا	مصر
۱۳۸۶	ملک فاروق	مونا هلا	مصر

نگارخانه

• 
  مدال یادبود ازدواج محمدرضا شاه و ملکه فوزیه - اردیبهشت ۱۳۱۸ - این مدال در کاخ صاحبقرانیه در مجموعه کاخ موزه نیاوران نگهداری می‌شود.
• 
  از راست: محمدرضا پهلوی، ملکه نازلی، رضاشاه پهلوی و فوزیه
• 
  عکس گرفته شده از فوزیه توسط سسیل بیتون در کاخ مرمر، تهران
• 
  فوزیه به همراه برادرش ملک فاروق و سه خواهرش به نام‌های فائزه، فائقه، و فتحیه
• 
  فوزیه و شوهر دومش، اسماعیل شیرین

جستارهای وابسته

• فوزیه و محمدرضا پهلوی

پیوند به بیرون

• تشییع جنازه فوزیه