کاخ صاحبقرانیه
| کاخ جهان‌نما، صاحبقرانیه (نیاوران) | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | کاخ جهان‌نما، صاحبقرانیه (نیاوران) |
| کشور | ایران |
| استان | استان تهران |
| شهرستان | تهران |
| اطلاعات اثر | |
| نوع بنا | کاخ |
| کاربری | کاخ |
| کاربری کنونی | موزه |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره قاجار |
| بانی اثر | ناصرالدین‌شاه |
| مالک فعلی اثر | سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۴۱۹ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | بله |
| وبگاه | www.niavaranmu.ir |
  کاخ جهان‌نما، صاحبقرانیه (نیاوران) | |
کاخ صاحبقرانیه کاخی در تهران است که در سال ۱۲۲۹ خورشیدی به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار بنیان شد و مکان پادشاهی و خوش‌گذرانی وی گردید. پس از پایان حکومت قاجاریان و براندازی آن توسط رضاشاه، این مکان به‌عنوان دفتر کار محمدرضا شاه پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. این کاخ، در منطقهٔ نیاوران و در مجموعهٔ فرهنگی و تاریخی نیاوران واقع است.[۱]
دوران قاجار[ویرایش]
ناصرالدین‌شاه در سال ۱۲۲۹ ه.ش دستور داد کاخ نیاوران را در دو طبقه شامل شاه‌نشین، کرسی‌خانه، حمام، تالار آینه و ۵۰–۴۰ دستگاه خانه هر کدام شامل ۴ اتاق و یک ایوان برای زنان حرمسرایش بسازند. ناصرالدین شاه در سی و یکمین سال حکومتش خود را صاحبقران نامید و این کاخ را «کاخ صاحبقرانیه» نام نهاد.
تالار آینه (جهان‌نما) با تابلوهای نقاشی گران‌بها و اشیاء بسیار نفیس تزئین شدند. آینه‌کاری‌های تالار اصلی آن در زمان ناصرالدین‌شاه آغاز شد و در زمان مظفرالدین‌شاه قاجار به پایان رسید. تالار آینه دارای چهار اتاق است: اتاق منشی دفتر شاه (آخرین منشی دفتر شاه هرمز قریب بود)، اتاق هدایا، اتاق دندانپزشکی و سرویس بهداشتی.
طبقهٔ زیرین این کاخ، حوض‌خانه نام دارد که در زمان ناصرالدین‌شاه، ورودی حرمسرایش بوده و در کنار صاحبقرانیه، ساختمانی با ۴۰ اتاق قرار داشته که حرمسرای شاه بوده که آن ساختمان به دستور رضاشاه پهلوی تخریب شد. حوض‌خانه در زمان محمدرضاشاه به محل برگزاری جشن‌های غیررسمی پهلوی تبدیل شد. حوض در وسط بنا قرار دارد و اطراف آن را مبلمان فراگرفته‌است. یک جار و چند تابلوی نقاشی، از جمله تابلوی حوض‌خانهٔ صاحبقرانیه اثر کمال‌الملک در این فضا به چشم می‌خورد. سقف‌های چوبی منقوش این بخش، متعلق به قرن ۱۳ هـ.ش. بوده و از شیراز آورده شدند. حوض‌خانه به لحاظ معماری و تزئیناتی چون گچ‌بری‌ها، ارسی‌های فاخر و آثار موجود در آن، از زیباترین بخش‌های کاخ است.
پس از ناصرالدین‌شاه، مظفرالدین‌شاه تغییراتی در ساختمان ایجاد و قسمتی از حرمسرا را خراب کرد. فرمان مشروطیت نیز در حیاط کاخ صاحبقرانیه، توسط او امضا گردید.
دوران رضاشاه[ویرایش]
در دوران رضاشاه این کاخ برای برگزاری مراسم ازدواج فوزیه و محمدرضا پهلوی بازسازی شد، اما به‌علت سرمای شدید آن سال، مراسم در مکان دیگری برگزار گردید.
دوران محمدرضاشاه[ویرایش]
در دوران محمدرضاشاه، فرح پهلوی تغییراتی اساسی در قسمت‌های داخلی بنا و دکوراسیون آن ایجاد کرد و طبقهٔ اول یعنی حوض‌خانه برای پذیرایی میهمانان و طبقهٔ دوم به‌عنوان دفتر کار محمدرضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. از دیگر اتاق‌های این کاخ می‌توان اتاق‌های استراحت نیمروزی شاه، اتاق مذاکرات جنگی شاه (با شیشه‌های ضدگلوله و فضای آکوستیک)، اتاق مذاکرات خصوصی، انتظار سفرا، منشی، هدایا، دندانپزشکی و اتاق استراحت محمدرضاشاه را نام برد. همهٔ درها و پنجره‌های چوبی این بنا به‌شکل اُرُسی بوده و با شیشه‌های رنگی تزئین شده‌است. از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ از این کاخ به‌عنوان دفتر کار شاه استفاده می‌شده‌است.
شهرت سینمایی[ویرایش]
مجموعهٔ قهوه تلخ به کارگردانی مهران مدیری، سریال تلویزیونی کوچک جنگلی و فیلم‌های سینمایی شازده احتجاب، سلطان صاحبقران، دلشدگان و کمال‌الملک در این کاخ فیلم‌برداری شده‌اند.
وضعیت کنونی[ویرایش]
در حال حاضر قسمت اصلی کاخ صاحبقرانیه و طبقهٔ زیرین آن (حوض‌خانه) در حال مرمت است و قابل بازدید نیست.[۲] پس از زمین‌لرزهٔ تهران در سال ۱۳۹۹ نیز، قسمتی از این کاخ آسیب جزئی دیده‌است.[۳]
بسیاری از منابع و کارشناسان، گودبرداری‌های غیراصولی و نشست زمین را علت اصلی آسیب‌دیدگی این کاخ عنوان کرده‌اند.[۴][۵]
نگارخانه[ویرایش]
عمارت صاحبقرانیه (اثر ابوتراب غفاری در حدود ۱۲۶۳ خورشیدی)
نمایی از کاخ صاحبقرانیه
میز کار محمدرضا پهلوی
تالار جهان‌نما
دکوراسیون تالار جهان‌نما
مراسم سلام عید زمان ناصرالدین شاه
نمایی از کاخ صاحبقرانیه
جستارهای وابسته[ویرایش]
- کاخ نیاوران
- موزه جهان‌نما
- کاخ سلطنت‌آباد
- قصر قاجار
- کاخ گلستان
- شمس‌العماره
- کاخ فرح‌آباد
- قصر یاقوت
- عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد
منابع[ویرایش]
- ↑ "Quake causes cracks in Tehran's Sahebqaraniyeh Palace". Tehran Times (به انگلیسی). 2020-05-08. Retrieved 2022-08-08.
- ↑ «ادامه تعطیلیِ صاحبقرانیه تا "اطلاع ثانوی"». ایسنا. ۲۰۱۷-۰۹-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۴.
- ↑ 2487 (۲۰۲۰-۰۵-۰۸). «کاخ صاحبقرانیه نیاوران آسیب جزیی دید». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۴.
- ↑ «احوال صاحبقرانیه خوش نیست». ایسنا. ۲۰۱۶-۰۹-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۴.
- ↑ «نشست زمین، صاحبقرانیه را تهدید می‌کند». ایسنا. ۲۰۱۶-۰۹-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۴.
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ کاخ صاحبقرانیه موجود است. |
