کاخ صاحبقرانیه

کاخ صاحبقرانیه (نیاوران)
کاخ صاحبقرانیه (نیاوران)
نام	کاخ صاحبقرانیه (نیاوران)
کشور	ایران
استان	استان تهران
شهرستان	تهران
اطلاعات اثر
کاربری	کاخ
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۴۱۹
تاریخ ثبت ملی	۱۱ بهمن ۱۳۳۴
	کاخ صاحبقرانیه (نیاوران) روی نقشه تهران; ۳۵°۴۸′۳۷″ شمالی ۵۱°۲۸′۱۸″ شرقی / ۳۵.۸۱۰۳۸۳° شمالی ۵۱.۴۷۱۵۲۸° شرقی

مختصات: ۳۵°۴۸′۳۷″ شمالی ۵۱°۲۸′۱۸″ شرقی / ۳۵.۸۱۰۳۸۳° شمالی ۵۱.۴۷۱۵۲۸° شرقی / 35.810383; 51.471528

کاخ صاحبقرانیه کاخ محل زندگی ناصرالدین‌شاه قاجار و دفتر مخصوص محمدرضا شاه پهلوی بود.

دوران قاجار[ویرایش]

ناصرالدین شاه در سال ۱۲۲۹ ه. ش. دستور داد قصر نیاوران را در دو طبقه شامل شاه نشین، کرسی خانه، حمام، تالار آینه و ۵۰-۴۰ دستگاه خانه هر کدام شامل ۴ اتاق و یک ایوان برای زنان حرمسرایش بسازند. در زمان ناصرالدین شاه هر سی سال یک قرن در نظر گرفته می‌شد و او در سی و یکمین سال حکومتش خود را صاحب قران نامید و این کاخ را «کاخ صاحبقرانیه» نام نهاد.

تالار آینه (جهان‌نما) با تابلوهای نقاشی گران بها و اشیاء بسیار نفیس تزیین شدند. آینه کاری‌های تالار اصلی آن در زمان ناصرالدین شاه آغاز شد و در زمان مظفرالدین‌شاه قاجار به پایان رسید. تالار آینه دارای چهار اتاق است: اتاق منشی دفتر شاه (آخرین منشی دفتر شاه هرمز قریب بود)، اتاق هدایا، اتاق دندانپزشکی و سرویس بهداشتی.

طبقه زیرین این کاخ حوض خانه نام دارد که در زمان ناصرالدین شاه، ورودی حرمسرایش بوده و در کنار صاحبقرانیه ساختمانی با ۴۰ اتاق قرار داشته که حرمسرای شاه بوده که آن ساختمان به دستور رضا شاه پهلوی تخریب شد. حوض خانه در زمان محمدرضاشاه به محل برگزاری جشن‌های غیررسمی پهلوی تبدیل شد. حوض در وسط بنا قرار دارد و اطراف آن را مبلمان فراگرفته است. یک جار و چند تابلوی نقاشی، از جمله تابلوی حوضخانه صاحبقرانیه اثر کمال‌الملک در این فضا به چشم می‌خورد. سقفهای چوبی منقوش این بخش، متعلق به قرن ۱۳ هـ. ش. بوده و از شیراز آورده شدند. حوضخانه به لحاظ معماری و تزئیناتی چون گچ‌بری ها، ارسیهای فاخر و آثار موجود در آن، بعد از تالار آیینه از زیباترین بخشهای کاخ است.

پس از ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه تغییراتی در ساختمان ایجاد و قسمتی از حرمسرا را خراب کرد. فرمان مشروطیت نیز در حیاط کاخ صاحبقرانیه، توسط او امضا گردید.

دوران رضا شاه[ویرایش]

در دوران رضا شاه این کاخ برای برگزاری مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه بازسازی می‌شود، اما به علت سرمای شدید آن سال مراسم در مکان دیگری برگزار می‌گردد.

دوران محمد رضا پهلوی[ویرایش]

در زمان دوران محمد رضا پهلوی، فرح دیبا تغییراتی اساسی در قسمتهای داخلی بنا و دکوراسیون آن ایجاد کرد و طبقه اول یعنی حوضخانه برای پذیرایی میهمانان و طبقه دوم به عنوان دفتر کار محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. از دیگر اتاقهای این کاخ می‌توان به اتاقهای استراحت نیمروزی شاه و اتاق مذاکرات جنگی شاه (با شیشه‌های ضدگلوله و فضای آکوستیک) و اتاق مذاکرات خصوصی، انتظار سفرا، منشی، هدایا، دندانپزشکی و استراحت محمدرضا پهلوی نام برد. همه درها و پنجره‌های چوبی این بنا به شکل اُرُسی بوده و با شیشه‌های رنگی تزئین شده است. از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ از این کاخ به عنوان دفتر کار شاه استفاده می‌شده است.