هایده: تفاوت میان نسخهها
God's spirit (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| سازهای_برجسته = |
| سازهای_برجسته = |
||
}} |
}} |
||
'''معصومه ددهبالا''' با [[نام هنری]] '''هایده''' (زادهٔ ۲۱ فروردین ۱۳۲۱ در [[تهران]] – درگذشتهٔ ۳۰ دی ۱۳۶۸ در [[سان فرانسیسکو]]، [[کالیفرنیا]]) خوانندهٔ سرشناس |
'''معصومه ددهبالا''' با [[نام هنری]] '''هایده''' (زادهٔ [[۲۱ فروردین]] [[۱۳۲۱ (خورشیدی)|۱۳۲۱]] در [[تهران]] – درگذشتهٔ [[۳۰ دی]] [[۱۳۶۸ (خورشیدی)|۱۳۶۸]] در [[سان فرانسیسکو]]، [[کالیفرنیا]]) خوانندهٔ سرشناس آواز [[موسیقی سنتی ایرانی|موسیقی سنتی]] و [[موسیقی پاپ ایرانی|پاپ]] [[ایران]]ی بود. هایده خواهر بزرگتر [[مهستی]] خواننده پر آوازه ایرانی بود. هایده دارای صدای [[کنترآلتو]] بود و بیش از دو دهه فعالیت در اجرای آواز و ترانههای ایرانی داشت.<ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://hayedehdocumentary.com/fa/component/content/article/57-hayedeh-at-a-glance.html | عنوان =ههایده، در یک نگاه | نویسنده = پژمان اکبرزاده| تاریخ بازدید =۷ سپتامبر ۲۰۰۸| تاریخ =۳۰ دی ۱۳۸۵ | ناشر = پروژه مستند هایده | صفحه = | زبان =}}</ref> |
||
در فروردین ۱۳۹۸ توسط شهرداری لسآنجلس ستارهای به نام این هنرمند ایرانی در بلوار مشاهیر شهر [[لس آنجلس، کالیفرنیا|لسآنجلس]] در کنار بزرگترین هنرمندان جهان قرار داده شد<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ= ۱۸ فروردین ۱۳۹۸|وبگاه=کیهان لندن|نشانی=https://kayhan.london/fa/1398/01/18/ستاره-هایده-بانوی-آواز-ایران-در-بلوا|عنوان=ستاره «هایده» بانوی آواز ایران در بلوار لسآنجلس نصب شد}}</ref> و نام «هایده» توسط شورای شهر و شهردار لس آنجلس به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و هویت ایرانی<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۱۷ فروردین ۱۳۹۸|وبگاه=رژان|نشانی=https://roojan.ir/780809/نصب-ستارهای-به-نام-خواننده-ایرانی-در|عنوان=نصب ستارهای به نام خواننده ایرانی در تالار مشاهیر لس آنجلس}}</ref> و میراث هنری<ref name=":0"/> این شهر به ثبت رسید. همچنین طی مراسمی، با حضور شهردار و اعضای شورای شهر لسآنجلس و خانواده و دوستداران وی، نام هایده در تقویم شهر لسآنجلس به ثبت رسید.<ref name=":0"/> |
در فروردین ۱۳۹۸ توسط شهرداری لسآنجلس ستارهای به نام این هنرمند ایرانی در بلوار مشاهیر شهر [[لس آنجلس، کالیفرنیا|لسآنجلس]] در کنار بزرگترین هنرمندان جهان قرار داده شد<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ= ۱۸ فروردین ۱۳۹۸|وبگاه=کیهان لندن|نشانی=https://kayhan.london/fa/1398/01/18/ستاره-هایده-بانوی-آواز-ایران-در-بلوا|عنوان=ستاره «هایده» بانوی آواز ایران در بلوار لسآنجلس نصب شد}}</ref> و نام «هایده» توسط شورای شهر و شهردار لس آنجلس به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و هویت ایرانی<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۱۷ فروردین ۱۳۹۸|وبگاه=رژان|نشانی=https://roojan.ir/780809/نصب-ستارهای-به-نام-خواننده-ایرانی-در|عنوان=نصب ستارهای به نام خواننده ایرانی در تالار مشاهیر لس آنجلس}}</ref> و میراث هنری<ref name=":0"/> این شهر به ثبت رسید. همچنین طی مراسمی، با حضور شهردار و اعضای شورای شهر لسآنجلس و خانواده و دوستداران وی، نام هایده در تقویم شهر لسآنجلس به ثبت رسید.<ref name=":0"/> |
نسخهٔ ۲۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۶:۵۰
هایده | |
---|---|
![]() هایده در سال ۱۹۷۷ | |
اطلاعات پسزمینه | |
نام تولد | معصومه ددهبالا |
نام(های) دیگر | هایده |
زاده | ۲۱ فروردین ۱۳۲۱تهران، ایران |
درگذشته | ۳۰ دی ۱۳۶۸ (۴۷ سال)سانفرانسیسکو، کالیفرنیا، ایالات متحده |
ژانر | موسیقی سنتی ایرانی موسیقی پاپ فارسی |
نوع صوت | کنترآلتو |
معصومه ددهبالا با نام هنری هایده (زادهٔ ۲۱ فروردین ۱۳۲۱ در تهران – درگذشتهٔ ۳۰ دی ۱۳۶۸ در سان فرانسیسکو، کالیفرنیا) خوانندهٔ سرشناس آواز موسیقی سنتی و پاپ ایرانی بود. هایده خواهر بزرگتر مهستی خواننده پر آوازه ایرانی بود. هایده دارای صدای کنترآلتو بود و بیش از دو دهه فعالیت در اجرای آواز و ترانههای ایرانی داشت.[۱]
در فروردین ۱۳۹۸ توسط شهرداری لسآنجلس ستارهای به نام این هنرمند ایرانی در بلوار مشاهیر شهر لسآنجلس در کنار بزرگترین هنرمندان جهان قرار داده شد[۲] و نام «هایده» توسط شورای شهر و شهردار لس آنجلس به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و هویت ایرانی[۳] و میراث هنری[۲] این شهر به ثبت رسید. همچنین طی مراسمی، با حضور شهردار و اعضای شورای شهر لسآنجلس و خانواده و دوستداران وی، نام هایده در تقویم شهر لسآنجلس به ثبت رسید.[۲]
زندگی
هایده که نام اصلی او معصومه ددهبالا بود، در تهران متولد شد.[۴] پدر وی محمد ددهبالا و مادرش زینت بلغاری بودند. هایده در ابتدا بهواسطهٔ صدای توانمند، اپرایی و آلتو اش و سپس با پالودن صدایش به واسطهٔ دقت بیشتر، غزلسرایی و تنوع برجسته شد. صدای هایده به لحاظ زیباشناختی با صدای آوازخوان دیگر موسیقی ایرانی، دلکش، که از وی قدیمیتر بود مقایسه میشد. در کنار توانایی صوتی درخور توجه، محبوبیت هایده در میان شنوندگان ایرانی، در درجهٔ اول بهدلیل تسلط وی بر اصول بنیاد موسیقی، صدای زایا، مجموعهای از آهنگهای ایرانی و اجرای ردیفهای آواز بودهاست. این اجراها جایگاه وی را در فهرست آوازخوانهای برجستهٔ موسیقی ایرانی در سدهٔ بیستم میلادی تثبیت کرد. خواهر کوچکتر او، مهستی نیز از خوانندگان معروف ایرانی بود که حدود سه سال، پیش از هایده خوانندگی را آغاز کرد.[۵]
هایده در سال ۱۹۷۹ به بریتانیا و کمی بعد به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد. وی تا پایان عمر در لس آنجلس زندگی کرد. وی فردای کنسرتی در شمال کالیفرنیا بر اثر حمله قلبی درگذشت و چند روز بعد در گورستان وستوود هالیوود به خاک سپرده شد.
فعالیت حرفهای
آغاز کار و تمرین موسیقی
پیش از آنکه هایده به جرگهٔ آوازخوانهای مشهور بپیوندد، خواهر جوانترِ او — که با نام هنری مهستی مشهور بود — جایگاهی در میان خوانندگان حرفهای بهدست آورده بود. هایده نزد استادان موسیقی ایرانی شاگردی کرد؛ وی آموزش را با علی تجویدی، مربی آواز، استاد ویلن و آهنگساز شروع کرد، تجویدی کسی بود که با دلکش نیز همکاری داشت.[۶] البته هایده پیش از آنکه تجویدی صدای وی را در اجرایی عمومی بشنود، تبحری در موسیقی یافته بود. تجویدی پس از شنیدن صدای هایده بیدرنگ رجیستریهای نادر در عمق صدای آلتوی هایده را تشخیص داد. این رجیستریها رنج میانهٔ بسیط (پردامنه) صدای هایده را آشکار ساخت و تجویدی آموزش و یاری در آموختن مجموعهٔ موسیقی آوازی ایرانی را به هایده ارائه کرد. در آغاز صدای بسیط (پردامنه) و خوشمیزان هایده، آمیزهای از نقدهای قوی و توجه مردمی را به دست آورد.[۵]
هایده، آنگونه که خود به کرات در چندین مصاحبه متذکر شدهاست، تحت تأثیر صدای پر قدرت و شیوهٔ آوازخوانی دلکش، خوانندهٔ صاحب سبک و بلندآوازهٔ آن دوران، روی به عالم موسیقی آورد. وی در سال ۱۳۴۷، فعالیت حرفهای خود را با خواندن ترانه «آزاده» که اثر استادش علی تجویدی بر روی آخرین سروده رهی معیری بود آغاز کرد.[۷] اجرای ترانه «آزاده» با ارکستر بزرگ گلها در رادیو تهران آغاز کار هایده بود. وی پس از اجرای چندین اثر دیگر از تجویدی و دیگر آهنگسازان بنام، از جمله همایون خرم، در برنامه گلها، از نخستین سالهای دهه ۱۳۵۰ به خواندن ترانههای پاپ علاقهمند شد که بیشتر از ساختههای فریدون خشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و انوشیروان روحانی بودند..
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/HayedehRohani.jpg/250px-HayedehRohani.jpg)
هایده در شهریور ۱۳۵۷، چند ماه پیش از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، ایران را به مقصد بریتانیا ترک کرد. او تا پایان عمر از این رویداد به عنوان تلخترین خاطره زندگی خود یاد میکرد.[۸]
همکاری او با آهنگساز سرشناس ایرانی صادق نوجوکی پس از مهاجرت به آمریکا فزونی یافت بهطوریکه منجر به رقم زدن آلبومهای «بزن تار» و «شب عشق» گردید. آلبوم «شب عشق» بهعنوان پرفروشترین آلبوم دههٔ شصت شرکت ترانه معرفی شد و همچنین از آلبوم «بزن تار» به عنوان آلبوم سال (۱۹۹۰) یاد شد.[۹]
سبک آوازی و اجرایی
به مانند دلکش، هایده نیز با تسلط فنی موسیقایی و با شور و انرژی میخواند. وضعیت حنجرهٔ وی این امکان را به هایده میداد تا پیوستاری از ویبراتوهای دلپذیر و نغمهسراییهای آوازی، که از ملزومات آوازخوانی بود، به خواندن بپردازد. او به راحتی میتوانست صدای بم آلتوی خود را به پایین، فولر و دارکر کنترآلتو تغییر دهد. آمیزهٔ توانایی حنجرهٔ قوی با آموختهروشهای آوازخوانی، به وی صدای نادر آلتو-کنترآلتو داده بود که وی را قادر ساخته بود که آواز را پرطنین، و بافتارمند اجرا کند. علاوه بر اینها، شَم زیرکانهٔ وی در زمانبندی موسیقایی، جریان ریتمیک آواز ترانه، جملهبندی مؤثر موسیقایی و اجرای شاعرانه، وی را قادر به بروز و بیان مؤثر آنچه میخواند میکرد.[۵] زنده یاد بانو هایده یکی از صداهایی است که تا آهنگ و خوانندگی وجود دارد از جمله صداهایی است که صدایی روی صدای وی بلند نخواهد شد.
کنسرتها
هایده به جز برنامههای معمول خود در کشورهای گوناگون، در دانشگاه یوسیالای در کالیفرنیا، و در تالارهایی با شهرت جهانی مانند رویال آلبرت هال (به رهبری فرنوش بهزاد) در لندن و موزیک هاله (هامبورگ) کنسرتهایی اجرا کرد.[۸]
بیشتر ترانههای هایده در سالهای پیش از انقلاب در تلویزیون ملی ایران و پس از انقلاب در تلویزیون جامجم در لس آنجلس و بخشی دیگر نیز در تلویزیون ایرانیان و تلویزیون جنبش ملی ایران در جنوب کالیفرنیا به صورت نماهنگ (موزیک-ویدئو) درآمد.
آلبومها
در دهههای ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ آثار هایده در ایران به صورت صفحه گرامافون و نوار کاست منتشر شد. بیشتر این آثار و همچنین کارهایی که هایده در دهه ۱۹۸۰ در آمریکا خواند، در دهه ۱۹۹۰ و همچنین ۲۰۰۰ از نو روی سیدی منتشر شدند. قرار دادن ترانههای او در سیدیها اغلب از نظم ویژهای پیروی نمیکند.
ردیف | عنوان | دستگاه موسیقایی | شرکت منتشرکننده | توضیحات |
---|---|---|---|---|
۱ | رفتم | همایون | کلتکس رکوردز | |
۲ | آزاده | اصفهان | کلتکس رکوردز | |
۳ | فریاد از این جدایی | ماهور | کلتکس رکوردز | |
۴ | افسانهٔ شیرین | اصفهان | کلتکس رکوردز | با همکاری محمدرضا شجریان (سیاوش) |
۵ | خلوت دل | ماهور | کلتکس رکوردز | با همکاری محمدرضا شجریان (سیاوش) |
ردیف | سال انتشار توسط کمپانی | عنوان | شرکت منتشرکننده | توضیحات |
---|---|---|---|---|
۱ | دشتستانی | کلتکس رکوردز | ||
۲ | ۱۹۹۰ | شانههایت را برای گریهکردن دوست دارم | شرکت ترانه | |
۳ | ۱۹۹۱ | بزن تار | شرکت ترانه | |
۴ | ۱۹۹۱ | آشنایی | کلتکس رکوردز | |
۵ | ۱۹۹۱ | بهترینهای هایده ۱ | کلتکس رکوردز | |
۶ | ۱۹۹۱ | خراباتی | کلتکس رکوردز | |
۷ | ۱۹۹۱ | خداحافظ | کلتکس رکوردز | |
۸ | ۱۹۹۱ | گلواژه | شرکت ترانه | |
۹ | ۱۹۹۲ | روزای روشن | پارس ویدئو | |
۱۰ | ۱۹۹۳ | پادشه خوبان | پارس ویدئو |
سه سیدی نیز از ترانههای هایده همراه با معین، ویگن و مهستی به نامهای «گلهای غربت»، «همخونه» و «اوج صدا» منتشر شدهاست.
درگذشت
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Hayedeh6.jpg/200px-Hayedeh6.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/HayedeGrave.jpg/220px-HayedeGrave.jpg)
هایده در روز ۲۰ ژانویه ۱۹۹۰ میلادی برابر با ۳۰ دی ماه ۱۳۶۸ خورشیدی فردای اجرای کنسرت در باشگاه کازابلانکا در حومه سانفرانسیسکو، کالیفرنیا، بر اثر سکته قلبی درگذشت.[۸] او مبتلا به فشار خون بالا و دیابت بود که از خانواده اش به ارث برده بود.
هایده در گورستان وستوود در لس آنجلس با حضور هزاران نفر از ایرانیان مقیم آمریکا به خاک سپرده شد. هما سرشار (روزنامهنگار)، ویگن (خواننده) و حسن شهباز (مترجم و سردبیر فصلنامه رهاورد) از جمله سخنرانان در مراسم بودند. در تهران نیز علیرغم محدودیتهای بسیار، گروهی از مردم در مسجد الجواد یاد او را گرامی داشتند.[۸] ویدئوی مراسم به فاصله کوتاهی، مخفیانه در ایران پخش شد.
مستند
پژمان اکبرزاده فیلم مستندی دربارهٔ فعالیتهای هنری و آثار هایده ساخته که در ژانویه ۲۰۰۹ برای نخستین بار در آمستردام اکران شد.
این مستند یکصد دقیقهای با عنوان «سخن از هایده» دربرگیرنده بررسی فعالیتهای هایده، گزیدهای از اجراهای او در سبکهای گوناگون و گفتگو با دوستان و همکاران نزدیک اوست. مستند در جشنواره فیلم نور در لوس آنجلس نامزد دریافت جایزه بهترین مستند شد[۱۰] اما به گزارش تلویزیون فارسی بیبیسی، «برخی از بستگان و دوستداران هایده به دلیل بازگویی بیپرده برخی مسایل به آن اعتراض کردند»؛ از سویی در تهران، مستندساز از سوی خبرگزاری فارس به دلیل ساخت فیلم دربارهٔ «خواننده معلومالحال طاغوتی» مورد انتقاد قرار گرفت.[۱۱]
مستند «سخن از هایده» بیستم ژانویه ۲۰۱۰ در بیستمین سالگرد درگذشت هایده، توسط شبکه ایرانیان هلند منتشر شد و نسخه کوتاه شدهٔ آن نیز از شبکه فارسی تلویزیون صدای آمریکا پخش شد. در ژوئن ۲۰۱۰، کمی پیش از نمایش فیلم در جشنواره ایرانیان سیاتل، واشینگتن، «روز آنلاین» در نقدی، مستند را «تلنگری برای یادآوری فضای شوم دهه شصت» خواند.[۱۲]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ پژمان اکبرزاده (۳۰ دی ۱۳۸۵). «ههایده، در یک نگاه». پروژه مستند هایده. دریافتشده در ۷ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «ستاره «هایده» بانوی آواز ایران در بلوار لسآنجلس نصب شد». کیهان لندن. ۱۸ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ «نصب ستارهای به نام خواننده ایرانی در تالار مشاهیر لس آنجلس». رژان. ۱۷ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ پژمان اکبرزاده (۳۰ دی ۱۳۸۵). «هفدهمین سالروز درگذشت هایده». رادیوزمانه. دریافتشده در ۷ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Nakjavani, Erik (December 15, 2003). "HĀYEDA". Encyclopaedia Iranica (به انگلیسی). Vol. XII, Fasc. 1. p. 73-74.
{{cite encyclopedia}}
: نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (link) - ↑ خطیبی، پرویز (۱۳۸۰). خاطراتی از هنرمندان. تهران: انتشارات معین. ص. ۳۷۱. شابک ۹۶۴-۵۹۴۳-۹۰-۲ مقدار
|شابک=
را بررسی کنید: checksum (کمک). - ↑ «انوشیروان روحانی و خاطراتی از هایده». وبگاه رادیوزمانه. ۹ بهمن ۱۳۸۷. دریافتشده در ۲۲ بهمن ۱۳۸۷.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ پژمان اکبرزاده (نوامبر ۲۰۰۸). «هایده در یک نگاه». پروژه مستند هایده. دریافتشده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۱.
- ↑ Ronald Cohn, Jesse Russell (۲۰۱۲). Sadegh Nojouki. Bookvika publishing.
- ↑ «پروژه مستند هایده» (چکیده فیلم)
- ↑ «معرفی برنامهسازان رادیو زمانه» (خبرگزاری فارس)
- ↑ «نیم نگاه» (مهدی عبداللهزاده/روزآنلاین)
پیوند به بیرون
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/34px-Wikiquote-logo.svg.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png)
- سایت مستند «سخن از هایده»
- سالروز درگذشت هایده (برنامه ویژه از پژمان اکبرزاده در رادیو زمانه)
- «سخن از هایده و حنجرهای خدادادی» (هومن خلعتبری، رهبر اپرا در گراتس) (بیبیسی فارسی)
- تریلر فیلم مستند «سخن از هایده» در یوتیوب
- هایده و تلنگری بر فضای شوم دهه شصت... (روز آنلاین)
- (تصویر) احضاریه گوگوش، هایده و حمیرا
- سخن از هایده در هلند (رادیو فردا)
- اظهار نظر علی رهبری، رهبر ارکستر در اتریش، درباره هایده و مستند درباره او
- نخستین نمایش مستند «هایده» در آمستردام، ۲۴ ژانویه
- In Memory of the Persian Legendary Diva HAYEDEH
- وُدکا، اسلام، سونامی و صدایی آسمانی: هایده
- نوشتهای از هلند تایمز، درباره هایده و فیلمی درباره او
- هایده
- افراد آمریکایی ایرانیتبار
- اهالی تهران
- ایرانیان مقیم لس آنجلس
- تبعیدشدگان مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران در ایالات متحده آمریکا
- خاکسپاریها در گورستان مموریال پارک وستوود
- خوانندگان پاپ اهل ایالات متحده آمریکا
- خوانندگان زن اهل ایالات متحده آمریکا
- خوانندگان زن اهل ایران
- خوانندگان زن پاپ اهل ایران
- خوانندگان زن سده ۱۹ (میلادی)
- خوانندگان زن سده ۲۰ (میلادی)
- خوانندگان سده ۲۰ (میلادی)
- خوانندگان سده ۲۰ (میلادی) اهل ایالات متحده آمریکا
- خوانندگان فارسیزبان
- خوانندگان کنترآلتو
- خوانندگان کنترآلتو اهل ایران
- درگذشتگان ۱۳۶۸
- درگذشتگان ۱۹۹۰ (میلادی)
- درگذشتگان به علت سکته قلبی
- زادگان ۱۳۲۱
- زادگان ۱۹۴۲ (میلادی)
- فارسیزبانان
- مرگهای ناشی از بیماریها در کالیفرنیا
- موسیقی فارسی
- موسیقیدانان اهل تهران
- موسیقیدانان با نام مستعار
- مهاجران ایرانی به ایالات متحده آمریکا