ذات‌الجنب

ذات‌الجَنب نوعی بیماری در طب سنتی است که با درد، آماس و ورم ناحیهٔ پهلو، قفسه سینه و دنده‌ها و سرفه و تب مشخص می‌شود. انواعی از آن را برساما و شوصه هم نامیده‌اند. به نظر می‌رسد معادل التهاب پلور یا دیافراگم در پزشکی نوین باشد هرچند برعکس دیدگاه گذشتگان دیافراگم به تنهایی بعید است که ملتهب یا عفونی شود.امروزه این بیماری پلوریت یا پلورزی نامیده می شود.

در آنندراج این بیماری این‌گونه تعریف شده‌است: «ورمی باشد در حجاب که آن پرده‌ای است میان قلب و معده و این ورم گاه در یمین بود و گاهی در یسار و علامات آن درد پهلو با تب و ضیق النفس بود.»

صاحب کشاف آن را التهابی گرم و دردناک در اطراف سینه یا عضلات داخلی یا در پردهٔ اندرون، یا در پردهٔ حاجز بین دستگاه گوارشی و دستگاه تنفسی یا در عضلات خارجی یا در پردهٔ بیرون تعریف کرده و خطرناک‌ترین حالت آن را نوعی دانسته که پردهٔ حاجز را گرفتار می‌کند و آن را ذات الجنب خالص نامیده‌است.

ابن سینا این بیماری را با بیماری‌های برسام و شوصه یکی دانسته ولی سمرقندی بین آن‌ها تفاوت گذاشته و نوشته «ذات الجنب خالص ورمی است که عارض می‌گردد غشاء مستبطن مر اضلاع و حجاب حاجز را که در یکی از دو طرف پهلو واقع است.»

در ذخیره خوارزمشاهی هم آمده است: «آماسی است گرم و دردناک اندر نواحی سینه. اما اگر آماس اندر عضله‌های سینه باشد خاصه اندر عضله‌های زندرونین. آن را شوصه گویند و اگر اندر غشاء باشد که زندرون سینه بدان پوشیده‌است و سینه را همچون بطانه است یعنی آستری، آن را برسام گویند یعنی آماس سینه (سام آماس است و بر، سینه) و اگر اندر حجاب باشد که میان احشاء بَرسوئین و فروسوئین ایستاده‌است آن را ذات الجنب گویند. بسیار باشد که اندر جگر آماسی گرم افتد و معالیق او کشیده می‌شود و درد آن بحجاب باز می‌دهد و نفس تنگ می‌شود و بیمار و طبیب هر دو پندارند ذات الجنب است ولی آن ذات الکبد باشد.»

منابع

• لغت‌نامه دهخدا