شهرستان لنجان

شهرستان لنجان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	اصفهان
مرکز شهرستان	زرین‌شهر
سایر شهرها	زرین شهر، فولادشهر، چمگردان، باغ‌بهادران
بخش‌ها	بخش مرکزی، باغ بهادران، بخش فولادشهر
سال تأسیس	۱۳۵۲
نام‌های پیشین	لنجان علیا، لنجان، لنجون ،لنجانات
اداره
فرماندار	خدامراد صالحی
مردم
جمعیت	۲۶۲٬۹۱۲ نفر (۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
مساحت	۵/۱۱۷۲ کیلومترمربع کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۱۷۰۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۵/۹
بارش سالانه	۱۵۵ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۸۹ روز
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۳۱
وبگاه	فرمانداری لنجان

شهرستان لِنجان یکی از شهرستان‌های استان اصفهان در مرکز ایران می‌باشد که در جنوب غرب این استان واقع شده‌است. مرکز این شهرستان شهر زرین شهر می‌باشد.

در دوره شاه سلطان حسین لنجان به تبع اصفهان روزگاری سخت را سپری کرد. در عهد افشاریان و زمانه زندیان، لنجان معبر آمدو شد دسته‌ها و طایفه‌هایی بود که یا به اصفهان می‌آمدند یا از آن می‌گریختند. در عهد قاجار، لنجان یا در تملک شاهزادگان قاجار قرار داشت یا تیولی بود که به وابستگان دربار مسعود میرزا بخشیده می‌شد. در دوره پر آشوب انقلاب مشروطه و استبداد صغیر، لنجان گذرگاه خان و قشون خوانین بختیاری بود. لنجان از واژه «لنج» به معنی بیشه زار و سبزه زار گرفته شده‌است.

تقسیمات کشوری

تا قبل از سال ۱۳۱۶ شمسی که قانون جدید تقسیمات کشوری تصویب گردد، لنجانات ناحیه ای از شهرستان اصفهان بشمار می آمد که محدوده وسیعی از حواشی زاینده رود را درمحدوده جنوب غربی این شهرستان در بر می‌گرفته‌است. در سال ۱۳۵۲ شمسی، شهرستان لنجانات از شهرستان اصفهان منتزع و به دو بخش مجزای لنجان علیا به مرکزیت ریز وبخش فلاورجان به مرکزیت فلاورجان تقسیم گردید. بر اساس این تقسیم‌بندی، فلاورجان با نام لنجان سفلی و مناطق لنجان کنونی و مبارکه با عنوان لنجان علیا قلمداد می‌شدند. در سال ۱۳۶۱ منطقه لنجان علیا با انتزاع از فلاورجان به شهرستان مستقلی به نام شهرستان لنجان تبدیل گردید و شهرزرین شهر به عنوان مرکز این شهرستان نوبنیاد شناخته شد. این روند تا سال ۱۳۷۱ وجدایی مبارکه از شهرستان لنجان و تبدیل آن به شهرستان مستقل ادامه یافت. در پی این تحول، شهرستان لنجان به محدوده جغرافیایی کنونی محدود گردید. شایان ذکراست شهرستان لنجان براساس آخرین تقسیمات کشوری شامل سه بخش مرکزی، باغبهادران و فولادشهر، سی و هشت روستا(سی و سه روستا در بخش باغبهادران و پنج روستا در بخش مرکزی ) ،پنج دهستان چم رود، زیرکوه، چم کوه، خرم رود و اشیان و جمعا نه شهر شامل شش شهر دربخش مرکزی ( زرین شهر، سده لنجان، ورنامخواست، چمگردان، زاینده رود و باغشاد )، دو شهر در بخش باغبهادران(چرمهین و باغبهادران) و شهر فولادشهر در بخش فولادشهر می باشد .

مرکز شهرستان لنجان

[] مرکز این شهرستان است. زرین شهر به عنوان مرکز شهرستان لنجان با جمعیتی بیش از ۹۵۳۲۶ نفر در موقعیت جنوب غربی استان اصفهان واقع شده‌است. این شهر در کنار زاینده رود و در مسیر بزرگراه‌های کنارگذر غربی اصفهان و جاده استراتژیک اصفهان به چهارمحال و بختیاری قرار دارد. شهر زرین شهر از دیدگاه صنعتی به سبب همسایگی با ابر کارخانه‌های صنعتی همچون ذوب آهن، مجتمع فولاد، صنایع دفاع، سیمان سپاهان و شهرکهای صنعتی بزرگ و کوچک یکی از بزرگترین شهرهای صنعتی کشور به‌شمار می‌رود.

از دیدگاه تاریخی این شهر به سبب رنگ و آب لنجانی خود امروزه خاستگاه پیشینهٔ کهن لنجان که مورد اشاره بسیاری از سفرنامه‌ها و کتب تاریخی از نخستین سال‌های سده‌های اسلامی است قرار گرفته سفرنامه‌هایی همچون سفرنامه ابن بطوطه، ناصر خسرو و ابن حوقل....

اماکن تاریخی به جای مانده از گردش زمان در این شهر دربرگیرنده مسجد صباحی، مسجد رحیم خان، برج کبوتری شرقی، گرمابه حاج رضاقلی هستند که همگی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند.

شهر زرین شهر به دلیل همسایگی مستقیم با کارخانه ذوب آهن ، مهاجر پذیر است، اکثر مهاجران را مردم قوم بختیاری تشکیل می‌دهند.

پارک ساحلی زرین شهر در حاشیه زاینده‌رود از مکان‌های دیدنی آن است.

جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان لنجان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۲۶۲،۹۱۲ نفر بوده‌است که پر جمعیت‌ترین شهر در شهرستان، فولادشهر با جمعیت ۸۸،۴۲۶ نفر بوده.

موقعیت جغرافیایی

این شهرستان از شرق به شهرستان فلاورجان از شمال شرق به شهرستان نجف‌آباد از شمال به شهرستان تیران و کرون از غرب به شهرستان شهرکرد و شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیاری و از جنوب به شهرستان مبارکه محدود می‌شود

تقسیمات کشوری

شهرستان لنجان شامل ۴ شهر بیش از سی روستا در قالب سه بخش مرکزی(زرین شهر) و بخش باغ‌بهادران و بخش فولادشهر می‌باشد.

شهرهای شهرستان لنجان: زرین‌شهر، فولادشهر، باغ بهادران، ورنامخواست،چمگردان، سده لنجان، زاینده‌رود و باغشاد

• بخش اوّل: بخش مرکزی شهرستان لنجان شهرستان لنجان با مرکزیت زرین‌شهر
  • دهستان الله‌آباد (مبارک‌آباد)
  • دهستان کاریز
  • دهستان خرم رود
  • دهستان اُشیان شمالی
  • دهستان اُشیان جنونی

شهرها: زرین‌شهر (مرکز شهرستان لنجان)، ورنامخواست، چمگردان، سده لنجان، زاینده‌رود و باغشاد

• بخش دوم: بخش باغ بهادران
  • دهستان چم رود
  • دهستان زیرکوه
  • دهستان چم کوه

شهرها: چرمهین و باغ‌بهادران

• بخش سوم: بخش فولادشهر

بخش فولادشهر فقط محدوده شهری فولادشهر می‌باشد محدوده: از جنوب بعد از گردنه گاوپیسه از شمال تا پلیس راه اصفهان-شهر کرد ابتدای شهرستان فلاورجان از شرق تا اشترجان ابتدای محدوده شهرستان فلاورجان از غرب ابتدای محدوده شهرستان نجف اباد.

شهرها: فولادشهر

جغرافیای طبیعی

شهرستان لنجان با وسعت ۵/۱۱۷۲ کیلومتر مربع در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غربی اصفهان قرار گرفته‌است. ارتفاع نسبی ان از سطح دریا ۲۲۷۰ متر است و دارای آب و هوایی متغیر که همواره تحت تأثیر ناحیه نیمه خشک مرکزی و نیمه مرطوب چهارمحال و بختیاری قرار می‌گیرد. ارتفاعات آن شامل کوه‌های پنجئ از رشته کوه‌های مرکزی که در شمال شهرستان واقع شده‌اند و کوه‌های بیدکان در غرب آن می‌باشند. لازم است ذکر شود که خط مرزی این شهرستان با استان چهارمحال و بختیاری از میان گردنه «رخ» عبور می‌کند.

جغرافیای اقتصادی

لنجان محل بزرگترین کارخانه‌های کشور است. تأسیسات عظیم ذوب آهن و کارخانه‌ها و شرکت‌های اقماری آن و نیز کارخانه‌های صنایع دفاع در محدوده این شهرستان و تعداد زیادی از صنایع و کارخانه‌های کوچک و بزرگ به این منطقه بافت صنعتی بخشیده که بر رونق و آبادانی منطقه نیز افزوده شده‌است؛ همچنین صنایع دفاع نیز در محدوده شهر زرین‌شهر قرار گرفته که در نوع خود در کشور بی‌نظیر است.

کشاورزی

لنجان از لحاظ کشاورزی مهم‌ترین تولیدکننده برنج در استان به‌شمار می‌آید. برنج این منطقه از نوع صدری اما بسیار خوش‌بو و خوش طعم است؛ چنانچه عطر برنج لنجان را در هیچ نقطه‌ای از جهان نمی‌توان یافت. به همین خاطر در سطح استان هوا خواه بسیار دارد و کلیه تولیدات آن در همین استان مصرف شده و امکان صدور نمی‌یابد. سایر محصولات این منطقه، گندم، چعندر قند، صیفی جات و اقسام میوه‌های سردرختی است.

مردم‌شناسی

. مردم شهرستان لنجان از نژادهای فارس و ترک می‌باشند. ساکنان فارس‌تبار بیشتر بومی شهرستان بوده و یا به دلیل هم‌مرز بودن شهرستان با استان چهارمحال و بختیاری از این منطقه به لنجان مهاجرت نموده‌اند. مردمان ترک زبان نیز از استان های فارس و چهارمحال بختیاری به این منطقه مهارجرت نموده و همچنین بخشی از آنان از عشایر ایل قشقایی هستند

آموزش عالی

این شهرستان دارای ۹ دانشگاه است:

• دانشگاه آزاد اسلامی واحدلنجان
• دانشگاه پیام نور زرین‌شهر
• مرکز آموزش علمی کاربردی زرین‌شهر
• دانشگاه غیرانتفاعی صنعتی فولاد
• دانشگاه غیرانتفاعی امین فولاد
• دانشگاه غیرانتفاعی فرزانگان
• دانشگاه پیام نور زاینده رود
• دانشگاه پیام نور باغبهادران
• مرکز علمی کاربردی صنایع دفاعی زرین‌شهر
• دانشگاه صنایع و معادن لنجان (در حال تأسیس)

صنایع

کارخانه ذوب آهن از بزرگ‌ترین صنایع این شهرستان است. کارخانه صنایع دفاع، کارخانه نوید منگنز، کارخانه سیمان سپاهان دیزیچه و زرین خودرو از جمله صنایع این منطقه‌اند.

دردهه‌های اخیر با توجه به احداث صنایع عظیم در این شهرستان و کشاورز و دامدار بودن مردم بومی منطقه بسیاری از نیروهای فنی از سایر نقاط کشور خصوصاً خوزستان و چهارمحال بختیاری با توجه به اشتغال فنی قبلی در صنایع فولاد و نورد خوزستان، نفت، گاز و پتروشیمی و نیروگاهی در این شهرستان ساکن شده‌اند.

صنایع دستی

شهرستان لنجان همانند دیگر شهرستان‌های استان اصفهان از قابلیت‌های بالقوه صنایع دستی در شهرستان برخوردار است.

در سال‌های اخیر امر آموزش به علاقه‌مندان باعث گرایش جوانان خصوصاً بانوان علاقه‌مند به این رشته از صنایع گردیده‌است. در این زمینه کانون فرهنگی بانوان شهرستان امر آموزش رشته‌های مختلف صنایع دستی را بر عهده دارد.

چنانچه در سال ۱۳۸۹ تعداد نفرات آموزش دیده ۹۰ نفر بوده‌است.

صنایع دستی که شرح آن ذیلاً آمده‌است از جمله رشته‌هایی است که در این شهرستان به علاقه‌مندان آموزش داده می‌شود:

• منبت و معرق روی چوب
• نقاشی روی ظروف مینایی
• گلیم بافی
• دوخت چرم-۵رودوزی سنتی (سرمه دوزی) و روبان دوزی
• سفال‌گری مقدماتی و پیشرفته
• چاپ قلمکار
• طراحی و نقاشی رنگ روغن و آبرنگ
• قلمزنی
• قالی بافی

تاریخ

تاریخ لنجان قدمتی دیرینه دارد و به دلیل مجاورت با زاینده رود و خاک مساعد و هوای معتدل همواره مهم‌ترین قطب کشاورزی، باغداری و کشت غلات و همچنین به دلیل وجود دشت‌های سر سبز مکان مناسبی برای دامپروری و تولید محصولات لبنی در اصفهان به‌شمار می‌رفته‌است. البته در بعضی از دوران بخصوص در دوران قاجار به دلیل خشکسالی‌ها و همچنین سرمای بی‌سابقه، رونق این منطقه در فراز و نشیب بوده‌است. مهمترین روستاهای این بلوک شامل: آشیان، لنجان، اشترجان، آی دغمش، گرکن و النجان می‌باشد. آشیان: بمعنی آشیان و دهکده است. لنجان: محل بیرون کشیده‌است، گویند اینجا جنگل بوده‌است، پس از قطع درختان آن، بیرون افتاده‌است. اشترجان: بمعنی تالاب است. آیدغمش :آی بترکی ماه و دغمش زائیدن، در تاریخ ابن اثیر و طبری اینجارا ماه دینار نوشته‌اند و گویند جنگل بوده‌است، و ماه از زیر درخت‌ها خورده خورده دیده می‌شده‌است مانند دینار. گرکن: نوشته‌اند فرکن بوده‌است باسم مادی آنجا و بمعنای شهر جدید است. النجان: نوشته‌اند ارم گان بوده‌است.

در سال ۱۰۰۰ ه‍. ق، شاه عباس اصفهان را به عنوان مرکز سیاسی ایران برگزید و پایتخت را از قزوین به اصفهان منتقل کرد. این زمان آغاز رونق و شکوفایی اصفهان بود و لنجان نیز از این رونق و شکوه بهره فراوانی برد، زیرا که این منطقه سرسبز و حاصلخیز با اصفهان فاصله چندانی نداشت و بسیار زود بیشه زارها، تفرج گاه‌ها و شکارگاه‌های سرسبز آن مورد توجه شاه قرار گرفت. در دوره شاه سلطان حسین لنجان به تبع اصفهان روزگاری سخت را سپری کرد. در عهد افشاریان و زمانه زندیان، لنجان معبر آمد و شد دسته‌ها و طایفه‌هایی بود که یا به اصفهان می‌آمدند یا از آن می‌گریختند. در عهد قاجار، لنجان یا در تملک شاهزادگان قاجار قرار داشت یا تیولی بود که به وابستگان دربار مسعود میرزا بخشیده می‌شد. در دوره پر آشوب انقلاب مشروطه و استبداد صغیر، لنجان گذرگاه خان و قشون خوانین بختیاری بود.

آبشار شاه‌لولاک

پرونده:Shahlowlak-waterfall-5.jpg

آبشار شاه‌لولاک - شهر چرمهین

در پنج کیلومتری شهر چرمهین، دردامنه کوه‌های زاگرس، آبشار شاه لولاک (شالورا) از ارتفاع کوه بر دامنه آن فرو می‌ریزد و در بهار و تابستان پذیرای صدها نفر از مردم زنده دلی است که به طبیعت گردی می‌روند. راه دسترسی این آبشار منحصراً از شهر چرمهین می‌گذرد. آبشار در زمستان کاملاً یخ می‌زند و قندیلهای زیبا و قطور یخ به ارتفاع هفتاد متر تشکیل می‌دهد. آب آبشار در قسمتی که نزد مردم محلی به حوض معروف است روی زمین آرام می‌گیرد. از رویدادهای تاریخی و مهمی که از گذشته‌های دور تا الان هرساله در مجموعه تفریحی آبشار شاه‌لولاک اتفاق می‌افتد مراسم آئینی شالورا جاری است.

مسجد جامع زرین‌شهر

از معدود بناهایی تاریخی شهرستان لنجان است که قدمت آن مربوط به اوایل دوران قاجار است. دارای یک شبستان اصلی و تعدادی طاقنما در محوطه حیاط با تزئنیات آجرکاری خفته –راسته و آجرکاری معقلی و کاشیکاری است. شبستان جبههٔ شمالی آن الحاقی است که در دهه‌های اخیر ساخته شده‌است.

مسجد رحیم خان زرین شهر

از معدود بناهایی تاریخی شهرستان لنجان است که با شماره ۱۵۱۹۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است. قدمت آن مربوط به اوایل دوران قاجار است. این مسجد به وسیلهٔ محمد رحیم خان ریزی ساخته شده و دارای یک شبستان اصلی و تعدادی طاقنما در محوطه حیاط با تزئنیات آجرکاری خفته –راسته و آجرکاری معقلی و کاشیکاری است. شبستان جبههٔ شمالی آن الحاقی است که در دهه‌های اخیر ساخته شده‌است که پیش از این کاریز بزرگی از حیاط آن می‌گذشت و دارای سنگ آب ارزشمند تاریخی بود که هم‌اکنون نیز موجود است. در این مسجد علما و خوانین و کدخدایان زرین شهر در اطاقهای مخصوصی دفن می‌باشند.

گرمابه حاج رضاقلی زرین شهر

این گرمابه از نوع دوقلو (زنانه و مردانه) با دیرینگی قاجاریه می‌باشد که به تازگی با شماره ۳۱۱۹۹/۱۳۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

کبوترخانه باغ برجی شرقی زرین شهر

این کبوترخانه از نوع دو استوانه‌ای و با دیرینگی صفویه می‌باشد که با شماره ۱۹۲۱۷/۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌است اما در سال ۱۳۹۰ به دلیل بی‌توجهی مسولین بخشی از آن به وسیلهٔ مالکین زمین‌های کناری ویران و تاکنون هم بازسازی نشده‌است.

پل کله

قدمت پل مربوط به اواخر دوران صفوی است که در حال حاضر به علت عدم توجه به فرسودگی‌های نما و اجرای ساخت و سازهای غیراصولی در معرض خطر است.

قلعه چهاربرج

بنای زیبایی است که بر بلندتین نقطه ارتفاعی غرب شهر باغبهادران از شهرستان لنجان واقع شده‌است. قدمت آن اواخر صفوی و اوایل قاجار است. دارای چهار برج دیده‌بانی است

کبوترخانه

کبوترخانه‌های زیبایی در اقصی نقاط شهرستان لنجان با زیبایی‌های خاص خود وجود دارند که دیدن آن‌ها خارج از لطف نیست. در کرچگان برج کبوتر ۲۰۰ ساله موجوداست که گذشته ازآن به عنوان مکانی برای دیده‌بانی استفاده می‌شده‌است.

قلعه کافر

در ارتفاعات شرقی شهر باغبهادران مشرف به تأسیسات سد آبگیر چم آسمان بقایای قلعه‌ای قدیمی مربوط به دوره پیش از سالام موسوم به قلعه کافر بوده که شباهت‌هایی با قلعه گبری شر ری دارد.

کشاورزی

با توجه به وجود شالیزارهای بسیار این شهرستان یکی از بهترین محصولات برنج ایران را تولید می‌کند. همچنین در بخش باغ‌بهادران از محصولاتی نظیر گردو، بادام و غیره نیز می‌توان نام برد.

مراکز گردشگری

• آبشار شاه‌لولاک در شهر چرمهین
• امامزاده سید ابراهیم ورنامخواست
• امامزاده باباسبز روستای اُشیان
• کنار رودخانه زاینده رود (معروف به سر سنگ) روستای اُشیان
• پارک ساحلی شهر سده لنجان
• پارک ساحلی شهرچمگُردان
• پارک ساحلی زرین‌شهر
• مسجد رحیم خان (جامع) زرین‌شهر
• حمام قدیمی ناروندی و موزه مردم شناسی در شهر چرمهین
• زیارتگاه بابا شیخ علی: مزار شیخ ابوعلی رودباری از صوفیان قرن چهارم هجری در شهر زاینده رود [یا بابا شیخ علی].
• برجهای کبوترخانه زرین‌شهر و ورنامخواست
• امامزاده شاهزاده ابراهیم (ع) شهر باغبهادران
• مجموعه چهاربرج باغبهادران
• پیر چنارروستای خشوئیه
• گردنه رخ

گردنه رخ

این گردنه که مسیر ارتباطی دو استان اصفهان و چهارمحال بختیاری و نیز مرز دواستان و آخرین منطقه سمت غرب استان اصفهان است درسراسر استان بی‌نظیر است.

گردنه با پیچ و خم‌های تند از سطح زمین تا بالاترین نقطه «کوه رخ» کشیده شده که در هر پیچ آن منظره‌ای بدیع از شهرستان لنجان دیده می‌شود.

دهکده ساحلی زاینده رود

این منطقه یکی از مراکز مهم ییلاقی اصفهان محسوب می‌شود. رودخانه زاینده رود، با جلوه‌ای رؤیا گون از میان بیشه‌ها و باغ‌ها می‌گذرد و قل قل آب و آواز پرندگان در لابلای شاخساربیشه‌ها و وزش باد درشاخ و برگ درختان آن، از زیباترین موسیقی‌هایی است که می‌توان شنید. دو سوی رودخانه پوشیده از درخت و سبزه زار است و با آب و هوایی دلپذیر و خنک روح را تسکین می‌دهد. هر نقطه این ناحیه تفرجگاهی زیباست، کوه، آب زلال رودخانه و بیشه و درخت و باغ و سبزه زار، به باغبادران و روستاها و چم‌های اطراف آن زیبایی خیره‌کننده‌ای بخشیده‌است.

پیوند به بیرون

• فرمانداری شهرستان لنجان
• شهرداری زرین‌شهر