مفاتیح الجنان

مفاتیح الحیات

جلد کتاب مفاتیح الجنان
نویسنده(ها)	شیخ عباس قمی
عنوان اصلی	مفاتیح الحیاة
کشور	ایران
زبان	فارسی - عربی
موضوع(ها)	دعایدعا و مناجات
گونه(های) ادبی	وزیری

گردآورنده مفاتیح‌الجنان

مفاتیح الجنان مجموعه‌ای از دعاها، مناجات، زیارات، اعمال مخصوصه ایام سال و ماه و روزها است که از طرف پیامبر اسلام و ائمه شیعیان صادر شده و توسط شیخ عباس قمی جمع‌آوری و تدوین شده‌است. شیخ عباسی قمی این کتاب را به فاطمۀ زهرا تقدیم نمود.

این مجموعه، با دقت احاطه‌ای که مؤلف آن بر آثار اهل بیت و کتب دعا و زیارات داشته، از معتبرترین کتب و ادعیه، گردآوری شده‌است، و در مدت کوتاهی، این کتاب همه‌گیر شده و در تمام منازل، مساجد و اماکن متبرکه شیعیان وجود دارد. مفاتیح الجنان، بعدها ملحقاتی توسط نویسنده به آن اضافه شده‌است. این مجموعه توسط دانشمندان بزرگی، بارها و بارها ترجمه شده‌است. لکن مشهورترین ترجمه‌ها از استاد و علامه شیخ عباس مصباح زاده می‌باشد. شیخ عباس قمی، ملحقاتی به این کتاب، بعدها اضافه کرده که در بعضی از نسخ مفاتیح، به صورت «ملحقات مفاتیح الجنان» به چشم می‌خورد. این ملحقات، در همان تقسیم‌بندی، قید شده‌است. بسیاری از این ادعیه و زیارت به کتب معتبر و افراد موثقی چون اقبال (سیدبن طاوس) و کفعمی ارجاع داده شده‌است.

ساختار و محتوا

معمولاً در صفحات اول مفاتیح الجنان، چند سوره از قرآن و تمام سوره‌های کوچک قرآن می‌باشد. بعد از آن، کتاب، شامل چند قسمت می‌باشد:

• بخشی در آداب، مقدمات و تعقیبات نمازها و خواص نمازها و سوره،
• اعمال شب و روز و ایام هفته،
• مناجات‌ها (مناجات خمسه عشر امام سجاد) و مناجات علی در مسجد کوفه،
• دعاهای معروف چون سمات، کمیل، جوشن صغیر، جوشن کبیر، مکارم اخلاق و…،
• بخش زیارات، که از زیارت رسول خدا شروع و تا زیارت دوازده‌امام و زیارت انبیاء و امام زادگان و زیارت بعضی از بزرگان را شامل می‌شود،
• اعمال ماه‌های اسلامی (از محرم تا ذیحجه الحرام). اعمال ماه‌های رومی، خورشیدی،
• نمازهای مستحبی که شامل نمازهای چهارده معصوم، نماز لیلة الدفن، نمازهای اول ماه، نماز حاجت، نماز فرزند برای آمرزش والدین و…،
• دعاهایی برای حل مشکلات معنوی و مادی،
• آداب عقیقه، استخاره و آداب آن،
• احکام و آداب مربوط به مردگان.

تصحیح و ترجمه

مفاتیح از پر مخاطب‌ترین کتب چاپ شده در ایران است و در طی حدود یک قرن اخیر هزاران بار توسط ناشران مختلف بچاپ رسیده‌است که برخی از آن ناشران بازاری و فاقد صلاحیت و تخصص بوده‌اند. با توجه به وجود برخی اشتباهات چاپی و املایی خصوصاً با توجه به وجود ۸۲۳ آیه قران عظیم در دعاهای مختلف مفاتیح سازمان چاپ و نشر قرآن کار بررسی نسخه‌های مختلف و اعلام ایرادات تایپی به ناشران و صدور مجوز را آغاز کرده‌است. احمد زرنگار، سرپرست معاونت نظارت بر چاپ و نشر قرآن در این باره می‌گوید که در بررسی‌های این مرکز معتبرترین نسخه مفاتیح که توسط هادی اشرفی تبریزی خطاطی شده‌است ۱۲ غلط املایی داشته‌است از جمله «آیه ۱۰ سوره معارج در صفحه ۴۱۳ واژه «یَسئَلُ»، «یُسئَلُ» شده یا در سوره مبارکه توبه، آیه ۲۵ صفحه ۴۷۰ این نسخه، کلمه «فَلَم»، «فَلَن» شده‌است یا در سوره فرقان، آیه ۵۸ صفحه ۸۱۲ کلمه «خبیراً»، «خبیراً بصیراً» شده و یک کلمه اضافه شده‌است.» برای جلوگیری از تداومات غلط‌های املایی چاپ مفاتیح الجنان همچون قرآن کریم و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه نیاز به کسب مجوز از سازمان چاپ قران کریم را دارد.

سازمان چاپ و نشر قران کریم و همچنین انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر) اقدام به ترجمه، تصحیح و چاپ مفاتیح کرده‌اند. ترجمه انتشارات به نشر بر عهده «حمیدرضا شیخی» با همکاری «موسی دانش» بوده‌است و خطاطی ان توسط «مصطفی اشرفی» صورت گرفته و سازمان چاپ و نشر قران کریم از ترجمه حسین انصاریان بهره برده‌است.

مفاتیح‌الحیات

مفاتیح‌الحیات اثر آیت‌الله جوادی آملی به عنوان جلد دوم مفاتیح‌الجنان شناخته می‌شود که تأکید آن بیشتر بر روایاتی است که به رفتارهای فرهنگی ـ اجتماعی مسلمانان و حوزه اخلاق و حقوق اجتماعی مربوط می‌شود. این کتاب در سال ۱۳۹۱ بوسیله نشر اسراء منتشر شد.

آیت‌الله جوادی آملی، در ۲۱ تیر ۱۳۸۷ خطبهٔ دوم نمازجمعه قم، پیشنهاد نگارش جلد دوم از مفاتیح‌الجنان را اینگونه ارائه کرده بود:

«ما جلد دوّم مفاتیح الجنان را لازم داریم، ولی نوشته نشده‌است! مفاتیح‌الجنان یک جلد است خدا غریق رحمت کند محدّث قمی و سائرین را. این یک بخش‌های عبادات و اذکار و زیارات و اینهاست. امّا دین تنها اینها نیست! چه قدر روایات هست که درختکاری چه قدر فضیلت دارد، آبیاری چه قدر فضیلت دارد، تمیز کردن کوچه‌ها چه قدر فضیلت دارد؛ وقتی داری می‌روی اگر دیدی یک تیغی، یک خاری، یک سنگی سر راهت است؛ پا شو، بردار، کنار بگذار. اینقدر روایات داریم که مربوط به آداب زندگی ماست.

جلد دوّم مفاتیح الجنان جایش خالی است که ان‌شاءالله یک عده‌ای باید بنویسند تا معلوم بشود دین تنها این نیست که ما زیارت بکنیم و ذکری بگوییم…»

مفاتیح در سایر کشورها

پرونده:William Chittick.jpg

ویلیام چیتیک اسلام‌شناس آمریکایی از مترجمین بخشی از مفاتیح الجنان به انگلیسی

چندین ترجمه از کلیات یا بخشی از مفاتیح به زبانهای اردو، انگلیسی و فرانسوی صورت گرفته‌است.

• ویلیام چیتیک اسلام‌شناس آمریکایی ضمن ترجمه صحیفه سجادیه به انگلیسی چند دعا از مفاتیح را نیز ترجمه و ضمیمه ان کرده‌است.

منابع

• «کتاب مفاتیح الجنان». کتابخانه طهور. دریافت‌شده در ۱۶ دی ۱۳۸۶.

جستارهای وابسته

• شیخ عباس قمی
• صحیفه سجادیه
• مفاتیح‌الحیات (اثر جوادی آملی)
• اقبال الاعمال
• مصباح المتهجد
• زاد المعاد
• تضاد مفاتیح الجنان با قرآن

پیوند به بیرون

• متن کامل مفاتیح الجنان (وبگاه آوینی)