احمد بن حنبل

از مذاهب اسلام اهل سنت
مذاهب فقهی
حنفی · مالکی · شافعی · حنبلی
مذاهب کلامی
ماتریدی · اشعری · اثری · معتزلی
جنبش‌های فکری اهل سنت
دیوبندی · بریلوی · سلفی
ارکان دین اسلام
نماز · روزه · شهادت · زکات · حج
خلفای راشدین
ابوبکر · عمر · عثمان · علی
صحابه
سعید بن زید · زبیر · طلحه سعد بن ابی‌وقاص · عبدالرحمن بن عوف ابوعبیده جراح
مبانی فقه
قرآن · سنت · اجماع · قیاس · اجتهاد
کتب حدیث
صحیح بخاری · صحیح مسلم · سنن نسائی سنن ابوداوود · سنن ترمذی· سنن ابن ماجه الموطأ
مکان‌های مقدس
مکه · مدینه بیت‌المقدس

ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل متکلم و فقیه مسلمان، شاگرد شافعی در ۷۸۰ میلادی [ ۱۶۴ ه‍. ق ] در بغداد زاده شد؛ پدر و مادرش از اعراب ساکن مرو بودند. نام کامل وی (احمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن اسد بن ادریس بن عبدالله الشیبانی المروزی البغدادی). سفرهای زیادی کرد؛ در بغداد برآمد، و در ۸۵۵ [ ۲۴۱ ه. ق ] در همان جا درگذشت. مکتب فقه حنبلی، یکی از فرق اربعهٴ سنت، پس از مرگ وی به وسیلهٴ شاگردانش ایجاد شد. این مکتب جریان متقابلی بود که تفسیر تحت‌اللفظی قرآن و احادیث، و تقلیل ارزش قیاس و اجماع را مورد توجه قرار می‌داد. احمد بن حنبل مسند را تألیف کرد، که مجموعه‌ای بود بالغ بر ۳۰٬۰۰۰ حدیث. این احادیث نه به ترتیب موضوعی، بلکه برحسب اسامی صحابه‌ای که بدیشان استناد شده، تنظیم شده‌است. این بهترین و بزرگ‌ترین مجموعه در نوع خودش است. ابوحنیفه، مالک بن انس، شافعی و احمد بن حنبل را، که مؤسسان فرق اربعهٴ سنت بودند، ائمهٴ اربعه می‌نامند. فرقهٴ حنبلی، جز در ایجاد دردسر و مشکل‌سازی ناموفق‌ترین این فرقه‌ها بود. مذهب حنبلی، اکنون جز در میان وهابیان عربستان مرکزی قدرتی ندارد.

او در زمینه برسی راوی بسیار سخت گیر بوده.تا جایی که ابو حنیفه را هم تضعیف کرده

عطار نیشابوری در تذکرة الاولیا او را در زمره مشایخ طریقت آورده و تجلیل بسیار از وی کرده است.

• ابوحنیفه نعمان بن ثابت.
• مالک ابن انس.
• محمد ادریس شافعی.
• احمد ابن حنبل.

پیروان احمد ابن حنبل به حنبلی مشهورند.

تألیفات

• المسند.
• التفسیر.
• الناسخ.
• المنسوخ.
• حدیث شعبه.
• المقدم والمؤخر فی القرآن.
• جوابات القرآن.
• المناسک الکبیر.
• المناسک الصغیر.
• المصدر.
• کتاب السنة.
• کتاب الورع.
• کتاب مسائل الامام احمد.
• رسالة الرد علی الجهمیة.

شیوخ ابن حنبل

• القاضی ابویوسف متوفی ۱۸۲هجری قمری.
• هشیم بن بشیر ابی حازم الواسطی متوفی ۱۸۳ هجری قمری.
• سفیان بن عیینة متوفی ۱۹۸هجری قمری.
• محمد ادریس شافعی متوفی ۲۰۴هجری قمری.
• عبدالرزاق بن همام متوفی ۲۱۱ هجری قمری.
• الولید بن مسم.
• عبدالرحمان بن مهران.
• یحیی القطان.

شاگردان

از مشهورترین شاگران احمد بن حنبل:

• احمد بن محمد بن هانی الأثرم متوفی ۲۶۰هجری قمری.
• ابوبکر احمد بن محمد بن هانی البغدادی متوفی ۲۷۳هجری قمری.
• عبدالملک بن عبدالحمید بن مهران المیمونی متوفی ۲۷۴هجری قمری.
• احمد بن محمد بن الحجاج المروزی متوفی ۲۷۵هجری قمری.
• عبدالله بن احمد بن حنبل متوفی ۲۹۰هجری قمری.

منابع

• دکتر: الشکعة، مصطفی. (الأئمة الأربعة) ، دارالکتاب اللبنانی، چاپ بیروت، سال انتشار ۱۹۸۵ میلادی به (عربی).
• دکتر: فؤاد، عبدالنبی، محمد. (اَللُؤلُؤ وَالمُرجان) ، دار احیاء الکتب العربیة، چاپ دمشق، سال انتشار ۱۹۵۵ میلادی به (عربی).
• جورج سارتون، 'مقدمه بر تاریخ علم، ترجمه غلامحسین صدری افشار، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی