احمد خانی

احمد خانی احمد خانی
سردیس احمد خانی در کردستان عراق
زادهٔ	۱۶۵۱ م حکاری، استان حکاری
درگذشت	۱۷۰۷ م (دغوبایزید), آغری
نژاد	کرد
پیشه	نویسنده، شاعر، ستاره‌شناس، فیلسوف
سال‌های فعالیت	قرن ۱۷ام
جنبش	رنسانس

احمد خانی (۱۷۰۷–۱۶۵۱ م) نویسنده، شاعر و فیلسوف کُردتبار بود. وی سراینده یکی از برجسته‌ترین داستانهای عاشقانه به زبان کردی به نام مم و زین است. خانی به دلیل سرودن این مجموعه و استفاده از درون مایه ملی در شعرهایش در ادبیات کردی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. احمد خانی از ایل خانی بود و در ناحیه حکاری در شمال کردستان یا (شرق ترکیه) امروزی به دنیا آمد. آن ناحیه به‌طور کلی جزیره بوتان نامیده می‌شد. وی از ۱۴ سالگی به نوشتن پرداخت و بعداً از دغوبایزید به ریتکان مهاجرت کرد. داستان منظوم مم و زین را در سن ۴۱ سالگی به پایان رساند.

خانی بر زبان‌های کردی، فارسی و عربی تسلط داشت و در سال ۱۶۸۳ میلادی یک فرهنگ عربی-کردی به نام «نوبهار» برای کمک به کودکان عربی‌آموز نوشت.

خانی در شهر دغوبایزید در ترکیه درگذشت و گور او به نام تربت خانی زیارتگاه مردم است.

تربت خانی، در بازید آگری

آثار

• مم و زین: منظومه‌ای عاشقانه و عارفانه به کرمانجی در قالب مثنوی
• دیوان خانی: مشتمل بر غزلیات و قصیده‌ها
• عقیده ایمان (عه‌قیده‌یا ئیمانێ): مثنوی به کردی کرمانجی در باب عقیده
• نوبارا بچووکان: لغت‌نامه عربی کردی برای کودکان

میراث

جان دوست نویسنده کرد رمان تاریخی میرنامه را در خصوص زندگی احمد خانی نوشته‌است.

جستارهای وابسته

• فهرست مشاهیر کرد