ثابت بن قره
ثابتبن قره | |
---|---|
زادهٔ | ۲۲۱ ه.ق. |
درگذشت | ۲۸۸ ه.ق. |
ملیت | سوری |
هرمسیه |
---|
![]() |
اسطورهشناسی |
متون هرمس |
"Three Parts of the Wisdom of the Whole Universe" |
جنبشها |
فرقهها |
موضوعات |
اشخاص |
ثابت بن قرّه (۲۲۱–۲۸۸ق) (۸۲۶–۹۰۱ م) از مندائیان متولد سوریه که در بغداد میزیست. وی ریاضیدان و مترجم نهضت ترجمه و عضو دارالحکمه بودهاست.
اهمیت
[ویرایش]ثابت ابن قره ابداع کننده علم استاتیک و اولین کسی بوده که فاصله زمین تا خورشید و طول سال خورشیدی را اندازه گرفتهاست.[۱]
وی با تجربه عینی نظریه زمینمرکزی بطلمیوس را زیر سؤال برده و دریافته است که خورشید باید مرکز منظومه شمسی باشد. کوپرنیک نظریه خود را بر اساس نظرات وی مطرح کرده و در کتاب خود از وی نام میبرد.[۲]
او پس از سرخسی و کندی، پیگیرنده موسیقی یونانی در مقابل موسیقی معمول در کشورهای اسلامی است.[۳]
کارهای نجومی
[ویرایش]وی طول سال انتقالی را ۳۶۵ روز، ۶ ساعت، ۹ دقیقه و ۱۲ ثانیه (خطای ۲ ثانیه) تعیین کرد.
وی فرضیه بطلمیوس، حرکت خورشید و ماه و نظریه ساعتهای آفتابی را مورد بررسی انتقادی قرار داد.[۴]
هنگامی که به فرضیههای بطلمیوس نگاه میکرد، سال انتقالی را پیدا کرد که هنگام نگاه به زمین و اندازهگیری آن در پس زمینه ستارگان حرکتی نداشتند که نشان میداد آنها هم نسبت به خورشید وضعی شبیه به زمین دارند که به نظریه امروزی خیلی شبیه است.[۵]
آثار
[ویرایش]آثار علمی ثابت بن قرّه در ریاضیات، نجوم، مکانیک، علوم طبیعی، موسیقی، پزشکی و دامپزشکی بیش از ۱۰۰ اثر داشته که نسخههای شماری از آنها باقی ماندهاست و برخی از آنها نیز تصحیح یا بررسی شدهاند.[۶]
ریاضی
[ویرایش]آثار ثابت بن قرّه در ریاضیات به سه دسته تقسیم میشود: تألیفها، ترجمهها، و تصحیحها:[۶]
تألیفها
- کتاب فی الشکل المُلقَّب بِالْقَطّاع
- مقاله فی استخراج اعداد المُتَحابَّةِ بِسُهُولَةِ الْمَسْلَکِ الی ذلک
- کتاب المفروضات
- کتاب فی مساحة قَطْعِ المخروطِ الذی یُسَمَّی المُکافی
- مقاله فی مَساحَةِ المُجَسَّماتِ المُکافِیَة
- فی مساحة الاشکال المسطحة و المجسَّمة
- کتاب الی المتعلمین فی النسبة المؤلّفة
- کتاب الی ابن وَهْب فی التأتی لاستخراج عملِ المسائلِ الهندسیة
- کتاب فی عملِ شَکْلٍ مُجَسَّمٍ ذی اَرْبَعَ عَشْرَةَ قاعدةً تُحیطُ به کُرَةٌ مَعْلُومَة
- مقاله فی اَنَّ اَلْخَطَّیْنِ اذا اُخرجا علی اَقَلْ من زاویتینِ قائمتینِ التَقَیا
- مقاله فی برهانِ المصادرةِ المشهورةِ من اقلیدس
- فی تصحیح مسائل الجبر بالبراهین الهندسیة
- کتاب فی القطوع الاسطوانة و بسیطها
- مسألة فی عمل المتوسطین و قسمة زاویة معلومة بثلاثة اقسام متساویة
- رساله فی الحُجة المنسوبة الی سقراط فی المربع و قُطرِه
- مسألة اذا اُخرج فی دائرةٍ ضلعُالمثلث و ضلعُ المسدس فی جهةٍ واحدة عن المرکز کانَ سطحُ الذی یُحازُ بَیْنَهُما مِثلَ سُدْس دائرة
ترجمهها
- کتاب المأخوذات لارشمیدس
- شرح الشَکل الملقبِ بالقَطّاعِ من کتابِ المجسطی
- رساله فی الاصول الهندسیة
- رساله فی الدوائر المُتَماسَّة
- کتاب المخروطات لابولونیوس
مقدمه ای بر حساب نیکوماکوسبرگی از کتاب حساب نیکوماخوس که ثابت ترجمه کرد
تصحیحها
- اصلاح ترجمة اصول اقلیدس
- اصلاح کتاب المُعْطَیات لاقلیدس
- کتاب الکرة المتحرکة لاوطولوقس
- ترجمه کتاب الکرة و الاسطوانة لارشمیدس
- کتاب الْاُکَرْ لثاوذوسیوس
اخترشناسی
[ویرایش]مهمترین آثار نجومی موجود ثابت به شرح زیر است:[۶]
- کتاب فی آلاتِ الساعاتِ الَّتی تُسَمَّی رُخامات
- مقاله فی صفة الاشکال آلتی تَحْدُثُ بِمَمَرِّ طَرَفِ ظِلِّ المقیاسِ فی سطحِالافقِ، فی کل یوم و فی کل بَلْدَةٍ
- کتاب فی اِبْطاءالحرکة فی فلک البروج و سرعتها بحَسَب المواضع آلتی تکون فیها من الفلک الخارج المرکز
- فی سَنَة الشمس
- رساله الی اسحاقِبن حنینِ آلتی یَذکر فیها حرکة الفلک مُقبلاً و مُدبراً
- فی حساب رُؤیَةِ الْاَهِلَّة
- تسهیل المجسطی
- رسالة ثابت بن قرة فی ذکر الافلاک و خَلْقِها
- قول فی ایضاح الوجه اندی ذکر بطلمیوس عنَّ به استخراج من تقدمه میسرة القمر الدوریه و هی مستویة
موسیقی
[ویرایش]این آثار بر این پایهاند:[۳]
- ترجمه کتاب الارثما طیقی یا کتاب المدخل الی علم العدد اثر نیقوماخوس
- مقاله فی الموسیقی
- مسألة فی الموسیقی
- کتاب فی علم الموسیقی (فی موسیقی)
- رساله من امور الموسیقی
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۲۰۶.
- ↑ Holme, Audun (2010). Geometry: our cultural heritage (2nd ed.). Heidelberg: Springer. p. 188. ISBN 978-3-642-14440-0.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ستایشگر، ۱۳۷
- ↑ Thabit ibn Qurra". islamsci.mcgill.ca. Retrieved 2020-11-26.
- ↑ Cohen, H. Floris (2010). "Greek Nature-Knowledge Transplanted". GREEK NATURE-KNOWLEDGE TRANSPLANTED:: THE ISLAMIC WORLD. How Modern Science Came into the World. Four Civilizations, One 17th-Century Breakthrough. Amsterdam University Press. pp. 53–76. ISBN 978-90-8964-239-4.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ جهان اسلام، سرواژه: ثابت بن قره.
منابع
[ویرایش]- ستایشگر، مهدی (۱۳۷۶)، نام نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد سوّم، ج. ۳، تهران: اطلاعات، شابک ۹۶۴-۴۲۳-۳۷۷-۸
- مقالههایی که از جعبههای اطلاعات افراد با پارامتر دین یا مذهب استفاده میکنند
- هرمسیه
- اخترشناسان اسلام قرون وسطی
- اخترشناسان عرب قرون وسطی
- اهالی استان شانلیاورفه
- اهالی حران
- اهالی خلافت عباسیان در سده ۱۰ (میلادی)
- اهالی خلافت عباسیان در سده ۹ (میلادی)
- درگذشتگان ۹۰۱ (میلادی)
- ریاضیدانان اسلام قرون وسطی
- ریاضیدانان سده ۹ (میلادی)
- ریاضیدانان سوری قرون وسطی
- ریاضیدانان عراقی قرون وسطی
- ریاضیدانان عرب قرون وسطی
- زادگان ۸۲۶ (میلادی)
- زادگان سده ۹ (میلادی)
- ستارهشناسان سده ۹ (میلادی)
- فیزیکدانان قرون وسطی
- مترجمان سده ۹ (میلادی)
- مترجمان سریانی-عربی
- مترجمان یونانی-سریانی
- مترجمان یونانی-عربی
- محققان عباسیان
- نظریهپردازان اعداد