بتانی
ابوعبداللّه محمد بن جابر بن سنان بتانی حرانی صابی، منجم عرب[۱] و از بزرگ‌ترین منجم‌های زمان خویش و یکی از بزرگ‌ترین منجمان مسلمان به شمار می‌رود. پیش از ۸۵۸ میلادی در حران یا حوالی آن زاده شد، در رقّه بر کرانهٴ فرات برآمد و در ۹۲۹ میلادی در نزدیکی سامرا درگذشت. اجدادش صابئی بودند، ولی او خود مسلمان شد.
نجوم
[ویرایش]آثار متعددی در ستاره‌شناسی، از جمله شرحی بر کتاب الاربعهٴ بطلیموس بدو منسوب است، ولی اثر عمدهٴ او رساله‌ای است در نجوم موسوم به الزیج که تا عصر نوزایی تأثیر فراوان به جای گذاشت.
از ۸۷۷ میلادی به بعد رصدهای نجومی منظم و دقیقی انجام داد. زیج او حاوی فهرستی از کواکب ثابت در سال ۸۸۰–۸۸۱ میلادی است. او دریافت که معدل اوج خورشید از زمان بطلیموس به بعد '۴۷ ° ۱۶ افزایش یافته است، این مستلزم کشف حرکت نقطهٴ اوج و حضیض خورشید و تغییر آرامی در معادلهٴ زمانی است.
همچنین بسیاری از ضرایب نجومی را با دقت زیاد تعیین کرد: تقدیم اعتدالین "۵۴٫۵ در سال، میل فلک‌البروج'۳۵ °۲۳. امکان کسوف‌های حلقوی خورشید را ثابت کرد و حرکت اقبال و ادبار اعتدالین را قبول نداشت (کوپرنیکوس بدان عقیده داشت!).
مثلثات
[ویرایش]فصل سوم کتاب الزیج در باب مثلثات است. او جیب را با آگاهی از مزیت آن بر وترهای یونانی به کار برده است. معرفی توابع ظل مبسوط و ظل مُنْتَصَب را کامل کرد (معادل کتانژانت و تانژانت) و فهرستی از کتانژانت‌ها برحسب درجات به دست داد. او رابطهٴ میان اضلاع و زوایای مثلث کروی را می‌شناخت.
منابع
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ C.A., Nallino,. "al-BATTĀNĪ". Encyclopaedia of Islam, Second Edition (به انگلیسی). Brill. doi:10.1163/1573-3912_islam_sim_1289. Retrieved 26 March 2017.
{{cite web}}: نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link)
کتابشناسی
[ویرایش]- سارتن، جرج. مقدمه بر تاریخ علم. ترجمهٔ غلامحسین صدری افشار. انتشارات علمی و فرهنگی. ص. ۵۹۲.
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانه‌های ملی | |
| واژه‌نامه‌های زندگی‌نامه‌ای | |
| پایگاه‌های دادهٔ علمی | |
| سایر | |
- اختربینان اسلام در قرون وسطی
- اختربینان سده ۹ (میلادی)
- اختربینیان سده ۱۰ (میلادی)
- اخترشناسان جهان اسلام قرون وسطی
- اخترشناسان عرب قرون وسطی
- اهالی حران
- اهالی خلافت عباسیان در سده ۹ (میلادی)
- دانشمندانی که بر روی تعیین قبله کار کردهاند
- درگذشتگان ۹۲۹ (میلادی)
- ریاضیدانان اسلام قرون وسطی
- ریاضیدانان سده ۱۰ (میلادی)
- ریاضیدانان سده ۹ (میلادی)
- ریاضیدانان عراقی قرون وسطی
- ریاضیدانان عرب قرون وسطی
- زادگان ۸۵۸ (میلادی)
- ستارهشناسان سده ۱۰ (میلادی)
- ستارهشناسان سده ۹ (میلادی)
- ستارهشناسان عرب قرون وسطی
- ستارهشناسان مسلمان
- عراقیهای سده ۱۰ (میلادی)
- عربهای سده ۱۰ (میلادی)
- عربهای سده ۹ (میلادی)
- محققان عباسیان
- ریاضیدانان سوری قرون وسطی
- زادگان دهه ۸۵۰ (میلادی)
- نوکیشان مسلمان