الغبیگ
| میرزا محمد تراغای بن شاهرخ الغ بیگ | |
|---|---|
 | |
| دوران | ۱۴۱۱ تا ۱۴۴۹ میلادی |
| تاجگذاری | ۱۴۱۱ میلادی |
| زادروز | ۷۹۵ (قمری) ۷۷۲ (خورشیدی) ۱۳۹۳ (میلادی) |
| زادگاه | سلطانیه، امپراتوری تیموری |
| درگذشت | ۸۵۳ (قمری) ۸۲۸ (خورشیدی) ۱۴۴۹ (میلادی) |
| محل درگذشت | سمرقند، امپراتوری تیموری |
| پیش از | عبداللطیف میرزا، ابوالقاسم میرزا |
| پس از | شاهرخ |
| همسران | آکا بگی بیگم سلطان بادی‌الملک بیگم آغی سلطان خانیکا هوسن نیگر خانیکا شوکور بی خانیکا روکایا سلطان آغا میهر سلطان آغا سعادت بخت آغا دولت سلطان آغا |
| دودمان |  تیموریان |
| پدر | شاهرخ |
| مادر | گوهرشاد |
| فرزندان | عبداللطیف میرزا |
| دین | اسلام |
میرزا محمد طارق بن شاهرخ یا میرزا محمد تَراغای بن شاهرخ مشهور به‌نام اُلُغ‌بیگ (۷۹۵ تا ۸۵۳ هجری قمری / ۷۷۲ تا ۸۲۸ هجری خورشیدی / ۱۳۹۳ تا ۱۴۴۹ میلادی) فرزند شاهرخ و نوه تیمور از پادشاهان تیموری ایران بود. او پادشاهی ستاره‌شناس، ریاضی‌دان و اهل علم و ادب بود. او از عجایب تاریخ بشر است که در عین اینکه پادشاه بوده، کتابش به نام زیج الغ بیگ دقیق‌ترین تقویم اسلامی است. [۱] و همچنین به افتخار او دهانه الغ بیگ در کره ماه در کنار بزرگترین دانشمندان علم نجوم به نام این پادشاه دانشمند ثبت شده است [۲] او در سال ۸۲۸ خورشیدی توسط پسرش عبداللطیف کشته شد.
زندگی‌نامه[ویرایش]
الغبیگ در سلطانیه در زنجان به دنیا آمد. مادرش گوهرشاد آغا از شاهزادگان ترک زبان بود که بناهایی چون مسجد گوهرشاد را در مشهد ساخت و پدرش شاهرخ، در تحکیم حکومت تیموری و رشد هنر در آن دوران و شکل گرفتن مکتب هرات بسیار مؤثر بود.
شاهرخ در ۸۱۱ به ماوراءالنهر لشکر کشید، خدایداد حاکم آنجا را کشت و خلیل سلطان پسر میرانشاه و نوه تیمور را پس از رهایی به ری فرستاد و حکومت سمرقند را به اُلُغ‌بیگ داد.[۳] الغ بیگ، بیشتر اوقات در سمرقند بود و به عنوان مهمان به دربار پدر دعوت می‌شد و در امور سلطنت دخالتی نداشت.[۴]
دولتشاه سمرقندی در تذکره الشعرا خود می‌نویسد: فضلا و حکما متفق اند که به روزگار اسلام بلکه از عهد ذوالقرنین تا این دم پادشاهی به حکمت و علم میرزا الغبیگ بر مستقر سلطنت قرار نیافته. الغبیگ در سمرقند رصدخانه عظیم و مجهزی به نام رصدخانه الغبیگ را برپا کرد و همراه با دانشمندان بزرگ آن زمان مانند غیاث‌الدین جمشید کاشانی مشغول رصد و تحقیقات علمی شد و با همکاری آن‌ها زیجی را که شامل دقیق‌ترین جداول ستاره‌شناختی و مثلثاتی آن عصر بود پدید آورد که به زیج سلطانی معروف است. مدرسه‌ای نیز برای آموزش علوم و فنون تأسیس کرد و بهترین استادان را در آن جا به‌کار تدریس گمارد. یادداشت‌ها و نامه‌هایی که کاشانی برای پدرش در کاشان می‌فرستاد از سطح بالای فهم و دانش الغ بیگ حکایت می‌کند.[۵]
او در سمرقند با برادرانش: بایسنقر در هرات و ابراهیم در شیراز، که جملگی هنرمند بودند، دربارهٔ شعر فارسی مکاتبه می‌کرد. او اشعار نظامی گنجوی را بر اشعار امیر خسرو دهلوی که بایسنقر می‌پسندید، ترجیح می‌داد.[۶] او از کودکی به آموختن خوشنویسی پرداخت[۷] اما همچون برادرانش در این هنر نام‌آور نشد.
الغ بیگ، پس از دو سال درگیری با پسرش عبداللطیف، عاقبت در سال ۸۲۸ خورشیدی (۱۴۴۹) میلادی به دست او کشته شد.[۸]
نگارخانه[ویرایش]
تمبر یادبود الغبیگ و رصدخانه وی- انتشار در سال ۱۹۸۳ - ترکیه
رصدخانه الغبیگ در سمرقند در زمان اُلُغ‌بیگ دیوارهای مجاور با سنگ مرمر صیقلی شده سنگ فرش شده بودند
تمبر یادبود الغبیگ - انتشار در سال ۱۹۹۴ - ازبکستان
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ https://www.perthobservatory.com.au/ancient-astronomers/ulugh-beg
- ↑ https://books.google.com/books?id=0wh5HABxVksC&pg=PA171&lpg=PA171&dq=Ulugh+Beigh+(crater)&source=bl&ots=F2uEIy6UFo&sig=roaNWoVp7STask1ccKhfnLDER0Q&hl=fa&sa=X&ved=2ahUKEwilyqe28I7dAhVDhqQKHY0_AksQ6AEwDnoECAYQAQ#v=onepage&q=Ulugh%20Beigh%20(crater)&f=false
- ↑ دولتشاه سمرقندی، ص ۳۵۴–۳۵۶
- ↑ بارتولد، ص ۱۷۸
- ↑ مختاری اسکی، غلام رضا، فرهنگ ریاضیات پایه
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۹۶، ذیل عنوان بایسنقر
- ↑ فضایلی، ص ۳۲۳
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ذیل عنوان تیموریان
منابع[ویرایش]
- دانشنامه جهان اسلام
- مختاری اسکی، غلام رضا، فرهنگ ریاضیات پایه، تهران، انتشارات فرهنگان، ۱۳۸۴.
- Wilhelm Barthold, Ulug Beg und seine Zeit , Leipzig ۱۹۳۵
- دولتشاه سمرقندی، کتاب تذکرة الشعراء، چاپ ادوارد براون، لندن ۱۳۱۸/۱۹۰۱
- فضایلی، حبیب‌الله. اطلس خط. انتشارات مشعل اصفهان. چاپ دوم، اصفهان۱۳۶۲ش.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ الغبیگ موجود است. |
- اخترشناسان اسلام قرون وسطی
- اخترشناسان اهل ایران
- اهالی هرات
- پادشاهان تیموریان
- حکمرانان آسیا در سده ۱۵ (میلادی)
- درگذشتگان ۱۴۴۹ (میلادی)
- درگذشتگان ۸۲۸
- ریاضیدانان اسلام قرون وسطی
- ریاضیدانان سده ۱۵ (میلادی)
- زادگان ۱۳۹۴ (میلادی)
- زادگان ۷۷۲
- سازندگان تجهیزات علمی
- ستارهشناسان سده ۱۵ (میلادی)
- مخترعان مسلمان
- مسلمانان سده ۱۵ (میلادی)
- هرات
