الفبای ارمنی

الفبای ارمنی
نوع	الفبا
زبان‌ها	زبان ارمنی
سازنده	مسروپ ماشتوتس مقدس
دورهٔ زمانی	۴۰۵ تاکنون
سامانهٔ مادر	احتمالاً به الفبای یونانی شکل داده الفبای ارمنی
سامانهٔ فرزند	الفبای آلبانیای قفقاز
سامانهٔ خواهر	خط لاتین Coptic خط گرجی الفبای سیریلیک
ایزو ۱۵۹۲۴	Armn, 230
جهت	چپ به راست
مخفف یونیکد	Armenian
دامنه یونیکد	U+0530–U+058F Armenian U+FB00–U+FB17 Alphabetic Pres. Forms

الفبای ارمنی (به ارمنی: Հայկական գիր) نام سامانهٔ نگارشی است که برای نوشتن زبان ارمنی به‌کار می‌رود. این الفبا شامل ۳۹ حرف بزرگ و کوچک است که در سال ۴۰۵ میلادی اختراع گردیده و بعد اختراع، با اندکی تغییر تا امروز برای نگارش زبان ارمنی به کار برده می شود. الفبای ارمنی از چپ به راست نوشته می‌شود.

تاریخچه

الفبای ارمنی هنگامی ابداع شد که منطقهٔ ارمنی‌نشین از نظر سیاسی میان دو کشور توانمند آن زمان، یعنی ایران و روم شرقی، بخش شده بود و ارزش‌های ملی، قومی و فرهنگیِ ارمنی در آستانهٔ ویرانی و نابودی قرار داشت. کاهنی به نام مسروپ ماشتوتس ابداع‌کنندهٔ الفبای ارمنی است. او همراه با شاگردان خود به جای‌جای ارمنستان سفر می‌کرد و به ترویج آیین مسیحیت می‌پرداخت و همین سبب شد که او بیش از پیش خطر نابودی دین، فرهنگ و تمدن ملت خود را احساس کند؛ چراکه نبودِ یک الفبای ارمنی، آشنایی مردم با دین را دشوار می‌ساخت؛ بنابراین، در اندیشهٔ ابداع زبان نوشتاریِ ارمنی افتاد. مسروپ برای تحقق آرمان خویش به مرکز رفت و اندیشهٔ خود را با جاثلیق ساهاک پارتو در میان گذاشت و به یاری وی توانست نظر ورامشاپوه، پادشاه ارمنستان شرقی را نیز جلب نماید.

مسروپ گروهی از جوانان را راهی اِدیسا کرد تا زبان سریانی را بیاموزند؛ همچنین گروهی را به ساموسات فرستاد تا زبان یونانی را فراگیرند، و خود در کانون علمی بزرگ آنجا، سامانهٔ آوایی، هجایی، و نوشتار زبان‌های گوناگون را بررسید. الفبایی که مسروپ ماشتوتس ابداع کرد، دارای ویژگی‌های زیر است:

• هر واج تنها یک نشانهٔ ویژه دارد.
• سوی نوشتنِ این الفبا از چپ به راست است.
• الفبای ابداعیِ وی نشانه‌های زیر و زبَر و خط و نقطه ندارد.

در همین زمان، کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید و دیگر متون دینی، دانشی و فلسفی به زبان ارمنی ترجمه شد و در پی این جنبش فرهنگی، سدهٔ پنجم میلادی به «سدهٔ طلاییِ فرهنگ ارمنی» شهرت دارد.

مسروپ ماشتوتس به پاس خدمات خود در زمره قدیسان کلیسای ارمنی جای گرفت. او در سال ۴۴۰ میلادی چشم از جهان فروبست و در اوشاکان به خاک سپرده شد.

حروف الفبای ارمنی

کوچک/بزرگ	Տառի անվանում					تلفظ			ترجمه	تلفظ فارسی	ارزش عددی
	Ավանդ. ուղղա- գրու- թյուն	Արդի ուղղա- գրու- թյուն	Արտասա- նություն			Ավան- դական	Արևելա- հայ.	Արևմտա- հայ.	لاتین
			Ավան- դական	Արևելա- հայ.	Արևմտա- հայ.
Ա ա	այբ		[aɪb]		[aɪpʰ]	[ɑ]			a		1
Բ բ	բեն		[bɛn]		[pʰɛn]	[b]		[pʰ]	b		2
Գ գ	գիմ		[gim]		[kʰim]	[g]		[kʰ]	g		3
Դ դ	դա		[dɑ]		[tʰɑ]	[d]		[tʰ]	d		4
Ե ե	եչ		[jɛtʃʰ]			[ɛ], երբեմն [jɛ]1			e		5
Զ զ	զա		[zɑ]			[z]			z		6
Է է	է		[ɛː]	[ɛ]		[ɛː]	[ɛ]		ē		7
Ը ը	ըթ		[ətʰ]			[ə]			ë		8
Թ թ	թօ	թո	[tʰo]			[tʰ]			t‘		9
Ժ ժ	ժէ	ժե	[ʒɛː]	[ʒɛ]		[ʒ]			ž		10
Ի ի	ին		[in]			[i]			i		20
Լ լ	լիւն	լյուն	[lʏn]²			[l]			l		30
Խ խ	խէ	խե	[χɛː]	[χɛ]		[χ]			x		40
Ծ ծ	ծա		[tsɑ]	[tsʼɑ]	[dzɑ]	[ts]	[tsʼ]	[dz]	ç		50
Կ կ	կեն		[kɛn]	[kʼɛn]	[gɛn]	[k]	[kʼ]	[g]	k		60
Հ հ	հօ	հո	[ho]			[h]			h		70
Ձ ձ	ձա		[dzɑ]		[tsʰɑ]	[dz]		[tsʰ]	j		80
Ղ ղ	ղատ		[ɫɑt]	[ʁɑtʼ]	[ʁɑd]	[ɫ]	[ʁ]		ġ		90
Ճ ճ	ճէ	ճե	[tʃɛː]	[tʃʼɛ]	[ʤɛ]	[tʃ]	[tʃʼ]	[ʤ]	č̣		100
Մ մ	մեն		[mɛn]			[m]			m		200
Յ յ	յի	հի	[ji]	[hi]		[j]	[h]³, [j]		y		300
Ն ն	նու		[nu]			[n]			n		400
Շ շ	շա		[ʃɑ]			[ʃ]			š		500
Ո ո	վօ	ո	[o]	[vo]		[o], երբեմն [vo]4			o		600
Չ չ	չա		[tʃʰɑ]			[tʃʰ]			č		700
Պ պ	պէ	պե	[pɛː]	[pʼɛ]	[bɛ]	[p]	[pʼ]	[b]	p		800
Ջ ջ	ջէ	ջե	[ʤɛː]	[ʤɛ]	[tʃʰɛ]	[ʤ]		[tʃʰ]	ǰ		900
Ռ ռ	ռա		[rɑ]		[ɾɑ]	[r]		[ɾ]	ṙ		1000
Ս ս	սէ	սե	[sɛː]	[sɛ]		[s]			s		2000
Վ վ	վև	վեվ	[vɛv]			[v]			v		3000
Տ տ	տիւն	տյուն	[tʏn]	[tʼʏn]5	[dʏn]	[t]	[tʼ]	[d]	t		4000
Ր ր	րէ	րե	[ɹɛː]	[ɾɛ]6	[ɾɛ]	[ɹ]	[ɾ]		r		5000
Ց ց	ցօ	ցո	[tsʰo]			[tsʰ]			c‘		6000
Ւ ւ	հիւն	վյուն	[wʏn]	[vʏn]	[hʏn]	[w]	[v]8		w		7000
Փ փ	փիւր	փյուր	[pʰʏɹ]	[pʰʏɾ]		[pʰ]			p‘		8000
Ք ք	քէ	քե	[kʰɛː]	[kʰɛ]		[kʰ]			k‘		9000
Ավելացվել է 11-րդ դարում
Օ օ	օ		[o]			[o]			ò		չկա
Ֆ ֆ	ֆէ	ֆե	[fɛː]	[fɛ]		[f]			f		չկա

نام حرف	حروف کوچک	حروف بزرگ	تلفظ	ارزش عددی
Ayb	ա	Ա	آ	۱
Ben	բ	Բ	ب	۲
Gim	գ	Գ	گ	۳
Da	դ	Դ	د	۴
Yech`	ե	Ե	اِ، یِ	۵
Za	զ	Զ	ز	۶
Eh	է	Է	اِ	۷
Ët`	ը	Ը	آ	۸
T`o	թ	Թ	ت	۹
Zhe	ժ	Ժ	ژ	۱۰
Ini	ի	Ի	ای	۲۰
Liun	լ	Լ	ل	۳۰
Xeh	խ	Խ	خ	۴۰
C'a	ծ	Ծ	تْس	۵۰
Ken	կ	Կ	ک	۶۰
Ho	հ	Հ	هـ	۷۰
Dz'a	ձ	Ձ	دْز	۸۰
Ghat	ղ	Ղ	غ	۹۰
Cheh	ճ	Ճ	چ	۱۰۰
Men	մ	Մ	م	۲۰۰
Yi	յ	Յ	ی	۳۰۰
Nu	ն	Ն	ن	۴۰۰
Sha	շ	Շ	ش	۵۰۰
Vo	ո	Ո	اُ	۶۰۰
Ch`a	չ	Չ	چ	۷۰۰
Peh	պ	Պ	پ	۸۰۰
Jheh	ջ	Ջ	ج	۹۰۰
Rra	ռ	Ռ	ر	۱۰۰۰
Seh	ս	Ս	س	۲۰۰۰
Vew	վ	Վ	و	۳۰۰۰
Tiun	տ	Տ	ت	۴۰۰۰
Reh	ր	Ր	ر	۵۰۰۰
C`o	ց	Ց	تْس	۶۰۰۰
Hiun	ւ	Ւ	و	۷۰۰۰
P`iur	փ	Փ	پ	۸۰۰۰
K`eh	ք	Ք	ک	۹۰۰۰
Oh	օ	Օ	اُ	۱۰۰۰۰
Feh	ֆ	Ֆ	ف	۲۰۰۰۰

فرم‌های دست‌نویس

• 
  ա
• 
  բ
• 
  գ
• 
  դ
• 
  ե
• 
  զ
• 
  է
• 
  ը
• 
  թ
• 
  ժ
• 
  ի
• 
  լ
• 
  խ
• 
  ծ
• 
  կ
• 
  հ
• 
  ձ
• 
  ղ
• 
  ճ
• 
  մ
• 
  յ
• 
  ն
• 
  շ
• 
  ո
• 
  չ
• 
  պ
• 
  ջ
• 
  ռ
• 
  ս
• 
  վ
• 
  տ
• 
  ր
• 
  ց
• 
  փ
• 
  ք
• 
  օ
• 
  ֆ
• 
  ու
• 
  և