شهادت ثالثه

شهادت ثالثه، یعنی سومین گواهی دادن؛ که بعد از شهادتین(دو گواهی دادن: شهادت دادن به توحید و نبوت)، شهادت دادن به امامت و ولایت علی بن ابی طالب است.

شهادتین، یا گواهی دادن به این‌که «خدایی جز خدای یکتا نیست» و «محمد رسول خداست» در مواضع مختلفی مطرح است:

1. هنگام اسلام آوردن، و گفتن شهادتین برای این کار
2. در تشهد نمازهای واجب و مستحب
3. در اذان و اقامه، پیش از نمازهای واجب

همه مسلمانان، از جمله شیعیان، معتقدند که گفتن «اشهد ان لا اله الا الله» و «اشهد انّ محمداً رسول الله» برای ورود به اسلام کفایت می‌کند، و نیز همین دو عبارت جزء اذان و اقامه و نیز تشهد نماز هستند.

مراجع تقلید شیعه هم معتقدند «اشهد انّ علیا ولی الله» جزء شهادتین اسلام، و نیز جزء تشهد و اذان نیست؛ ولی در مورد این‌که آیا گفتن آنها به عنوان استحباب جایز است یا نه:

• در مورد اذان: مراجع تقلید همه در رساله توضیح المسائل شان نوشته اند: «اشْهَدُ انَّ عَلِیّاً وَلِیُّ اللّٰهِ» جزء اذان و اقامه نیست -و گفتن آن به قصد جزئیّت، بدعت و حرام است- ولی خوب است بعد از «اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ»، بدون قصد ورود و جزئیت، به قصد قربت و به عنوان ذکر مطلق گفته شود؛ مانند صلوات بعد از «اشهد انّ محمّدا رسول اللّه». برخی مراجع تقلید معتقدند که این عبارت باید طوری گفته شود که شبیه جملات اذان و اقامه نگردد:

• سید موسی شبیری زنجانی: خوب است که پس از «اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰه» به قصد تیمن و تبرّک، شهادت به ولایت و امامت بلا فصل حضرت امیر المؤمنین و سایر معصومین علیهم السلام به نحوی که شبیه جملات اذان و اقامه نگردد؛ ذکر گردد.
• ناصر مکارم شیرازی: به قصد تبرّک گفته شود، لکن به صورتی که برای شنونده معلوم شود جزءِ آن نیست؛ مثلا با تغییر تعداد یا کیفیت بیان آن. یا مثلا گاهی بگویند و گاهی ترک نمایند تا جزئیّت از آن انتزاع و فهمیده نشود.

• در مورد تشهّد: در پاسخ به استفتایی در مورد جایز بودن شهادت دادن به ولایت امام علی در تشهد نماز،

• ناصر مکارم شیرازی در بیان می‌دارد: «نظر به اینکه ائمه معصومین (علیهم السلام) اجازه اضافه کردن شهادت ثالثه را نداده‌اند، این کار صحیح نیست و وظیفه ما در اینگونه موارد تبعیّت از دستورات معصومین (علیهم السلام) است.»
• روح الله خمینی بیان می‌دارد: «باید تشهد نماز به همان طور که وارد شده و متعارف است خوانده شود.»
• میرزا جواد تبریزی می‌نویسد: «بنابر احتیاط واجب در نماز شهادت بر ولایت ترک شود، و اگر خواستند بگویند باید بعد از سلام آخر نماز بگویند.»

البته همراه با بیان این‌که شهادت به ولایت و امامت علی بن ابی طالب جزء اذان نیست، مراجع تقلید شیعه یادآوری کرده اند که امامت و ولایت امامان معصوم در تشیع از ارکان دین است، و اقرار و شهادت به آن شعار شیعه است:

• سید موسی شبیری زنجانی: ...البته ولایت امیر المؤمنین و ائمۀ معصومین علیهم السلام از ارکان ایمان است...
• حسین نوری همدانی: ...چون در امثال زمان ما، شعار تشیع محسوب می‌شود، در هر جا که اظهار این شعار، مستحسن و لازم باشد، گفتن آن هم مستحسن و لازم است.
• محمدتقی بهجت فومنی: امّا اقرار به ولایت، اگر چه در غیر اذان باشد خوب است... و کاملترین عبارتی که در اینجا گفته می‌شود آن است که اقرار به خلیفه بودن یا وصی بودن حضرت امیر المؤمنین علیه السلام و ائمۀ طاهرین علیهم السلام در آن باشد.
• حسین وحید خراسانی: ولی چون ولایت آن حضرت مکمّل دین است، شهادت به آن در هر حال و از جمله بعد از «اشهد انّ محمّدا رسول اللّه» از أفضل قربات است.
• سید علی خامنه ای: گفتن «اشهد انّ علیاً ولی اللّٰه» به عنوان شعار تشیع خوب و مهم است.
• میرزا جواد تبریزی: شهادت بر ولایت علی علیه السلام و اولاد طاهرینش، جزء اذان و اقامه نیست، ولی شعار مذهب شیعه است.

• در مورد اسلام آوردن: از دیدگاه شیعیان برای مسلمان شدن شهادتین کافیست اما علاوه بر شهادتین، شیعیان گواهی می‌دهند، که

«(به عربی: اشهد انّ علیّا ولی الله)». البته شیعیان در جامعه مسلمان تفاوت حقوقی با مسلمانان غیر شیعه ندارند، و این گواهی ارزش حقوقی ندارد و صرفاً ارزش اعتقادی و معنوی دارد. به علاوه بر خلاف دو گواهی بالا، فرد می‌تواند بدون بر زبان راندن این عبارت و صرفاً با نیت قلبی آن شیعه شود.

جستارهای وابسته

• شهادتین
• امامت
• چهارده معصوم