زبان قزاقی

«قزاقی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای روستایی با این نام، قزاقی (اسفراین) را ببینید.

قزاقی
qazaq tili қазақ тілі قازاق ٴتىلى
بیان	[qɑˈzɑq tɘˈlɘ]
زبان بومی در	قزاقستان، چین، مغولستان، روسیه، ازبکستان، قرقیزستان
منطقه	ترکستان، جونغارستان، آناتولی، خراسان، دره فرغانه
شمار گویشوران	۱۵ میلیون  (۲۰۱۶)
تبار	ترکی ترکی عام قپچاق قپچاق–نوقایی قزاقی
سامانه نوشتاری	الفبای قزاقی (لاتین، الفبای سیریلیک، خط عربی، قزاقی بریل)
وضعیت رسمی
زبان رسمی در	قزاقستان روسیه جمهوری آلتایی چین ولایت خودمختار ایلی قزاق
تنظیم‌شده توسط	فرهنگستان زبان قزاقی
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹	kk
ایزو ۲–۶۳۹	kaz
ایزو ۳–۶۳۹	kaz
گلاتولوگ	kaza1248
زبان‌شناسی	44-AAB-cc
گویش‌وران زبان قزاقی:   مناطقی که قزاقی، زبان اکثریت است   مناطقی که زبان قزاقی یکی از زبان‌های اقلیت چشمگیر است

زبان قَزاقی یا تُرکی قَزاقی (به قزاقی: Qazaq tili, Қазақ тілі، قازاق ٴتىلى) زبانی از خانوادهٔ زبان‌های ترکی است، که با زبان قرقیزی نیز نزدیکی بسیاری دارد. این زبان توسط قزاق‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این زبان شاخهٔ قپچاق زبان‌های ترکی بوده و به نوقایی و قرقیزی و به ویژه به قره‌قالپاقی مانستگی دارد. این زبان در جمهوری قزاقستان، ناحیه خودمختار ایلی قزاق (به قزاقی: یله قازاق اۆتونومیالی وبلیسی / Іле Қазақ аутономиялық облысы / İle Qazaq awtonomïyalıq oblısı) در سین‌کیانگ چین و استان بایان اوگلی (به قزاقی: Bai'-O'lke) در مغولستان زبان رسمی است. همچنین قزاقی به عنوان زبان اقلیتی و قومیتی در این مناطق نیز گویشورانی دارد: ۱٫۳۲۵٫۰۰۰ (ازبکستان)، ۱۵٫۰۰۰ (افغانستان)، ۱۵۰٫۰۰۰ (ترکمنستان)، ۱۲۰٫۰۰۰ (مغولستان)، ۱۰۰٫۰۰۰ (ترکیه)، ۴۰۰٫۰۰۰ (روسیه)، ۲۵٫۰۰۰ (به‌صورت پراکنده در اروپا)، و ۷٫۰۰۰ نفر (ایران - استان گلستان) می‌باشد. همچون دیگر زبان‌های ترکی، قزاقی یک زبان چسبانشی است و با هماهنگی واکه‌ای واژه‌سازی و ساخت جمله را بکار می‌گیرد.

در اکتبر ۲۰۱۷، رئیس‌جمهور قزاق، نورسلطان نظربایف فرمان داد که تا سال ۲۰۲۵ بایستی الفبای لاتینی جایگزین الفبای سیریلیک شود.

پراکنش گیتاشناختی

گویش‌وران زبان قزاقی (که عمدتاً قزاق‌ها هستند)، در سرزمین پهناور تیان‌شان در خاور دریای کاسپین می‌زیند. زبان رسمی قزاقستان این زبان است که نزدیک به ۱۰ میلیون گویش‌ور (برپایه اطلاعات سیا بر جمعیت و سهم تناسبی گویش‌وران قزاق) می‌باشد. در چین، بالای یک میلیون قومیت قزاق زیست می‌کنند که در کتاب حقایق جهان این قزاق‌ها بیشتر در ناحیه خودمختار ایلی قزاق در سین‌کیانگ هستند.

سامانه نوشتاری

مقالهٔ اصلی: الفبای قزاقی

کهن‌ترین نوشته‌های ثبت شده از زبان‌های نزدیک به قزاقی با الفبای ترکی کهن نوشته شده‌اند؛ ولی در میان زبانشناسان این پذیرفته نشده که خود قزاق‌ها مستقیماً از آن استفاده می‌کرده‌اند. تقریباً هزار سال پیش قزاقی نوین به الفبای عربی تا سال ۱۹۲۹ نوشته می‌شد تا اینکه نویسندگان شوروی الفبایی برپایه لاتین و سپس برپایه سیریلیک در ۱۹۴۰ برای این زبان پیشنهاد کرده‌اند. نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهوری قزاقستان، در آوریل ۲۰۱۷ یک راهبردی برای ساماندهی نوشتاری در میان قزاق زبانان با دلیل اینکه «زبان و فرهنگ قزاقی ویران‌شده» پیشنهاد کرد. نظربایف به نویسندگان فرمان داد تا الفبای لاتین قزاقی را طراحی کنند که در پایان ۲۰۱۷ آن الفبا ساخته شد. بنابرین لاتین‌نویسی قزاقی از ۲۰۱۸ آغازشد. تا پیش از ارائه این پیشنهاد، بالای ۱۵ میلیون نفر در قزاقستان و مغولستان به خط سیریلیک این زبان را می‌نگاشتند. هدف نظربایف از تغییر این شیوه نگارش و تغییر خط پیروی نکردن از سیاست‌های پیشین شوروی سابق در سرزمین قزاقستان است. وی به دستگاه و نظام سیاسی و اداری این کشور فرمان داد تا از این به بعد با پافشاری و تأکید بر فرهنگ قزاقی، این خط را تا سال ۲۰۲۵ جایگزین خط سیریلیکی سابق گردانند.

در چین، به خصوص در ولایت خودمختار ایلی قزاق، قزاق‌ها از الفبای عربی که بسیار به ایغوری شبیه استفاده می‌کنند. نه تنها الفبای عربی قزاق در سین‌کیانگ چین رسمیت دارد، بلکه دولت قزاقستان و فرهنگیان ساکن کشور قزاقستان سعی در استفاده بیشتر از خط عربی برای ارتباط بهتر و بیشتر با هم‌زبانان خویش در منطقه‌ٔ سین‌کیانگ چین را دارند. وبسایت‌ّهای خبری قزاقستانی مثل آدیرنا، قامشی، قاز-اینفورم، و قزاق تایمز از جمله این تلاشها هستند.

نخستین زمزمه‌های تغییر خط در قزاقستان از سیریلیک به لاتین را، نظربایف در سپتامبر ۲۰۰۷ مطرح نمود. برپایه مطالعات و پژوهش‌های دولتی قزاقی، این تغییر در دورهٔ زمانی ۱۰ تا ۱۲ ساله امکان‌پذیر است و چیزی نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار برای دولت هزینه دربردارد. تغییرات موقتاً در ۱۳ دسامبر ۲۰۰۷ متوقف شد و دلیلش را رئیس‌جمهور نظربایف اینچنین گفت: «برای ۷۰ سال قزاقستانی‌ها به سیریلیک می‌نوشتند و می‌خوانند. بالای ۱۰۰ ملت در مرز و بوم ما زندگی می‌کنند. پس ما به ثبات و آرامش نیازمندیم و نبایستی در تغییر و تحول عجله و شتابزدگی داشته باشیم.». به هر روی، در ۳۰ ژانویه ۲۰۱۵، وزیر فرهنگ و وزرش، آریستانبک محمدیلی اعلام نمود که طرح نوینی در دست اجراست و بایستی با توجه به واج‌شناسی زبان این خط نو جایگزین شود.

الفبای پیشنهادی لاتین برای زبان قزاقی، برپایه فرمان ۵۶۹ (۲۶ اکتبر ۲۰۱۷)

خط سیریلیک	خط عربی	خط لاتین	ترجمه فارسی
Барлық адамдар тумасынан азат және қадыр-қасиеті мен құқтары тең болып дүниеге келеді. Адамдарға ақыл-парасат, ар-ождан берілген, сондықтан олар бір-бірімен туыстық, бауырмалдық қарым-қатынас жасаулары тиіс.	بارلىق ادامدار تۋماسىنان ازات جانە قادىر-قاسيەتى مەن قۇقتارى تەڭ بولىپ دۇنيەگە كەلەدى. ادامدارعا اقىل-پاراسات، ار-وجدان بەرىلگەن، سوندىقتان ولار ٴبىر-بىرىمەن تۋىستىق، باۋىرمالدىق قارىم-قاتىناس جاساۋلارى ٴتيىس.‎	Barlyq adamdar tumasynan azat jäne qadyr-qasietı men qūqtary teñ bolyp düniege keledı. Adamdarğa aqyl-parasat, ar-ojdan berılgen, sondyqtan olar bır-bırımen tuystyq, bauyrmaldyq qarym-qatynas jasaulary tiıs.	همه آدمیان آزاد زاده می‌شود و در حقوق و شأن یکسان هستند. خردمندی و وجدان به آن‌ها ارزانی شده و بایسته‌است تا با یکدیگر عادلانه و برادرانه رفتار کنند.

دبیره‌های عربی و لاتین قزاقی در سال ۱۹۲۴

اثر زبان فارسی بر زبان قزاقی

زبان فارسی در قزاقستان از پیشینه‌ای تاریخی برخوردار است، در دانشگاه‌های این کشور کرسی‌های زبان فارسی ۳۰ سال است که دایر است، با وجود این در سال‌های اخیر جایگاه زبان فارسی در مجامع علمی این کشور تا اندازه‌ای افول کرده‌است. تاریخ قزاقستان با زبان و ادبیات فارسی گره خورده‌است و هر پژوهشگری که بخواهد دربارهٔ تاریخ و ادبیات و جغرافیای تاریخی قزاقستان مطالعه و تحقیق کند، باید با زبان فارسی آشنایی داشته باشد. بسیاری از ضرب‌المثل‌های فارسی در ادبیات قزاقی نیز به کار برده می‌شود. در زبان قزاقی حدود ۲۰۶۸ واژه مشترک است که از زبان فارسی به خصوص از فارسی ورارود به زبان قزاقی اقتباس شده‌است چون ارتباط مستقیم بوده و هست. در خیابان‌های قزاقستان بسیار با واژه‌های داروخانه، آش خانه، کوچه، شهر، آبادانی (اودانی) یا بسیار نام‌های قزاقی مواجه هستید که با زبان فارسی مشترک است. نام اسفندیار به صورت اَسپَندیار و نام رستم و بیژن در میان قزاق‌ها خیلی فراوان است یعنی نه تنها نام‌های عادی ایرانی، بلکه نام‌هایی حماسی است که فارسی زبانان به آن‌ها افتخار ملی دارند و در شاهنامه آمده‌است. نام‌هایی که در ترکیبش واژه گل دارد در قزاقستان خیلی فراوان است که دکتر صفر عبدالله استاد زبان و ادبیات فارسی در قزاقستان، ۱۲۵ نام زنانه قزاقی با این ترکیب مانند گل‌بدن، گلناز، گلنار، گلدانه، گلبهرام را گردآوری کرده‌است.

در قزاقستان چند ضرورت مهم برای تدریس زبان فارسی وجود دارد و این نکته را بزرگان قزاق می‌دانند.

۱- پیش از همه حدود ۹۰–۹۵ درصد منابع دست اولی که دربارهٔ قزاق‌ها و اقوام آسیای مرکزی در قرون وسطی وجود دارد منابع فارسی است و بدون منابع فارسی از هیچ منبع دیگری نمی‌توانند دربارهٔ اقوام ترکی و مغولی آسیای مرکزی چیزی پیدا کنند.

۲- بیشتر حاکمان و خان‌های مغولی و ترکی دبیران و وزیران فارسی‌زبان، یا به قول خودشان یک نفر تاجیک مورخ یا واقعه‌نگار فارسی یا فارسی‌زبان داشته‌اند و همه کتاب‌ها را آن‌ها نوشته‌اند. برای نمونه جامع‌التواریخ یا تاریخ جهانگشای جوینی و صدها کتاب دیگر به زبان فارسی است؛ بنابراین اگر این اقوام بخواهند کشورها و ریشه‌های خود را بیشتر بشناسند، امکان ندارد که بدون فراگرفتن منابع زبان فارسی به جایی برسند. این یک انگیزه بسیار مهمی است که باید این مردم فهم آن را داشته باشند.

۳- نکته دیگر این که هر قدر روابط ایران با منطقه و قزاقستان بهتر باشد زبان فارسی بهتر آموخته می‌شود. یکی از انگیزه‌هایی که در قزاقستان خیلی زبان چینی یا کره‌ای می‌آموزند این است که صدها شرکت وجود دارد که برای فعالیت‌های خود نیاز به همکارانی دارند که زبانشان را بدانند و از این بابت حقوق خوب هم می‌دهند. همچنین ترکیه را می‌توان نام برد که ترک‌زبانان کنونی خط را هم از دست دادند و برای مطالعه فرهنگ همان ترک‌ها نیز راهشان بسته‌است و خط عربی ـ فارسی را نمی‌دانند و خطشان لاتین است ولی چون شرکت‌های زیاد ترکیه‌ای در قزاقستان فعال هستند و دولت ترکیه حمایت می‌کند دانشجویان به سمت زبان ترکی استانبولی می‌روند.

واج‌شناسی

قزاقی با هماهنگی واکه‌ای زبان-ریشه‌ای عمل می‌کند بجز برخی واژگان نوین از خاستگاهی بیگانه (معمولاً روسی یا عربی) که استثناء هستند. این نیز یک سامانه گردسازی هماهنگ است که قرقیزی را تداعی می‌کند ولی هنوز در میان واج‌شناسان قویاً مورد تأیید قرار نگرفته‌است.

همخوان‌ها

واج‌های همخوان قزاقی

	لبی		دندانی/ لثوی		کامی-لثوی		لثوی-کامی		نرمکامی		ملازه‌ای		چاکنایی
خشیومی	m ⟨м/m⟩		n ⟨н/n⟩						ŋ ⟨ң/n'⟩
انسدادی	p ⟨п/p⟩	b ⟨б/b⟩	t ⟨т/t⟩	d ⟨д/d⟩					k ⟨к/k⟩	ɡ ⟨г/g⟩	q ⟨қ/q⟩
انسایشی							[t͡ɕ] ⟨ч/c'⟩
سایشی	[f] ⟨ф/f⟩	[v] ⟨в/v⟩	s ⟨с/s⟩	z ⟨з/z⟩	ʃ ⟨ш/s'⟩	ʒ ⟨ж/j⟩	[ɕ] ⟨щ/s'⟩		[x] ⟨х/h⟩			ʁ ⟨ғ/g'⟩	h ⟨һ/h⟩
ناسوده			l ⟨л/l⟩				j ⟨й/i'⟩		w ⟨у/y'⟩
«ر» گونه			r ⟨р/r⟩

واکه‌ها

در الفبای عربی قزاقی، ۹ واکه تعریف شده است.

		لبی		غیر لبی
		تنگ	باز	تنگ			باز
پسین جۋان داۋىستى دىبىستار Жуан дауысты дыбыстар	عربی	ـۇ‎ / ۇ‎	ـو‎ / و‎	ىـ / ـى / ى‎		ا / ‍ـا
	معادل سیریلیک (معادل لاتین)	Ұ ұ (Ū ū)	О о (O o)	Ы ы (Y y)		А а (A a)
	آوانگاری	[ʊ]	[wʊ~o̞]	[ə]		[ɑ]
پیشین جىڭىشكە داۋىستى دىبىستار Жіңішке дауысты дыбыстар	عربی	ٴـۇ‎ / ‎ٴۇ	ٴـو‎/ ٴو‎	ٴىـ / ٴـى / ٴى‎	ە / ـە		ٴا / ‍ٴـا
	معادل سیریلیک (معادل لاتین)	Ү ү (Ü ü)	Ө ө (Ö ö)	І і (I ı)	Е е / Э э (E e)		Ә ә (Ä ä)
	آوانگاری	[ʏ]	[wʏ~ɵ]	[ɪ]	[jɪ]		[æ]

ریخت‌شناسی و صرف

از نکات خاص الفبای عربی قزاق، طرز استفاده از همزه در این زبان است. همزه در الفبای عربی قزاق صدایی ندارد، اما نقش مهمی را ایفا می‌کند. در قزاق، همزه نه بر روی حروف، بلکه پیش از کلمات می‌آید. نقش همزه برای نشان دادن واکه‌های پیشین (حروف صداداری که در جلوی دهان ادا می شوند)، حروف صداداری که در الفبای لاتین ترکی آذربایجانی و استانبولی، با حروف ı ö ü است. به طور مثال ضمیر اول شخص جمع «بیز» (біз)، در الفبای عربی، ٴبىز نوشته می‌شود.

اما باید توجه داشت که استثناهایی هم وجود دارند. اول این‌که کلماتی که در آنها حروف «/e/ (е, э)»‌‌ (حرف ە) وجود دارد، به دلیل اینکه این حرف، واکه‌های پیشین است، دیگر نیازی به همزه برای مشخص کردن اینکه سایر واکه‌های کلمه نیز پیشین هستند وجود ندارد. بطور مثال کلمه ٴتۇيىس (به معنای گره)، همزه دارد، به این معنا که این واکه‌های این کلمه ı و ü هستند. اما در حالت جمع، همزه دیگر در کلمه تۇيىستەر نوشته نمی شود، چرا که حرف «ە» در این کلمه موجود است.

از دیگر استثناها، کلماتی هستند که دارای یکی از حروف «/k/ (к), /q/ (қ), /g/ (г), /ğ/ (ғ)» (ك، گ، ق، غ) می‌باشند، بدون همزه نوشته می‌شوند. کلماتی که شامل حروف «/k/ (к), /g/ (г)» (ك، گ) هستند، بر اساس قوانین فونولوژیک قزاقی، به خودی خود واکه‌های پیشین خواهند داشت و در نتیجه نیازی به همزه نخواهند داشت. بطور مثال،‌ کلمه ٴتۇيىر به معنای «دانه‌ٔ ریز»، با همزه نوشته می‌شود، اما کلمه مشتق از آن، تۇيىرشىك،‌ به معنی «شنی، دانه‌ای»، به دلیل اینکه دارای حرف «ك» می‌باشد، بدون همزه نوشته می‌شود.

کلماتی که شامل حروف «/q/ (қ), /ğ/ (ғ)» (ق، غ) هستند، بر طبق قوانین فونولوژیک قزاقی،‌واکه پسین خواهند داشت.

جدول صرفی اسم (به الفبای عربی قزاق)

حالت	پسوند	حالات ممکن	ٴومىرى «زندگی»	اۋا «هوا»	ٴتۇيىس «گره»	ٴسابىز «هویج»	باس «سر»	تۇز «نمک»
اسمی	—	—	ٴومىرى	اۋا	ٴتۇيىس	ٴسابىز	باس	تۇز
مفعولی	-NI	-ٴنى، -نى، - ٴدى، -دى، - ٴتى، -تى، -ن	ٴومىرىنى	اۋانى	ٴتۇيىستى	ٴسابىزدى	باستى	تۇزدى
مالکیت	-NIŋ	-نىڭ، -ٴنىڭ، -دىڭ، -ٴدىڭ، -تىڭ، -ٴتىڭ	ٴومىرىنىڭ	اۋانىڭ	ٴتۇيىستىڭ	ٴسابىزدىڭ	باستىڭ	تۇزدىڭ
مفعولی غیر مستقیم	-GA	-گە، -عا، -كە، -قا، -نە، -نا	ومىرىگە	اۋاعا	تۇيىسكە	سابىزگە	باسقا	تۇزعا
مکانی	-DA	-دە، -دا، -تە، -تا	ومىرىدە	اۋادا	تۇيىستە	سابىزدە	باستا	تۇزدا
صادر شدن	-DAn	-دەن، -دان، -تەن، -تان، -نەن، -نان	ومىرىدەن	اۋادان	تۇيىستەن	سابىزدەن	باستان	تۇزدان
واسطه‌ای	-Men	-مەن، -بەن، -پەن	ومىرىمەن	اۋامەن	تۇيىسپەن	سابىزبەن	باسپەن	تۇزبەن

جدول صرفی اسم (به الفبای سیریلیک قزاق)

حالت	پسوند	حالات ممکن	кеме «کشتی»	ауа «هوا»	шелек «سطل»	сәбіз «هویج»	бас «سر»	тұз «نمک»
اسمی	—	—	кеме	ауа	шелек	сәбіз	бас	тұз
مفعولی	-NI	-ні, -ны, -ді, -ды, -ті, -ты, -н	кемені	ауаны	шелекті	сәбізді	басты	тұзды
مالکیت	-NIŋ	-нің, -ның, -дің, -дың, -тің, -тың	кеменің	ауаның	шелектің	сәбіздің	бастың	тұздың
مفعولی غیر مستقیم	-GA	-ге, -ға, -ке, -қа, -не, -на	кемеге	ауаға	шелекке	сәбізге	басқа	тұзға
مکانی	-DA	-де, -да, -те, -та	кемеде	ауада	шелекте	сәбізде	баста	тұзда
صادر شدن	-DAn	-ден, -дан, -тен, -тан, -нен, -нан	кемеден	ауадан	шелектен	сәбізден	бастан	тұздан
واسطه‌ای	-Men	-мен(ен) -бен(ен) -пен(ен)	кемемен	ауамен	шелекпен	сәбізбен	баспен	тұзбен

ضمیرها

ضمیرهای شخصی

مفرد			جمع
قزاقی (سیلیلیک و لاتین)	قزاقی (عربی)	فارسی	قزاقی (سیلیلیک و لاتین)	قزاقی (عربی)	فارسی
Мен (Men)	مەن	من	Біз (Bız)	ٴبىز	ما
Сен (Sen)	سەن	تو (عامیانه)	Сендер (Sender)	سەندەر	شما (جمع تو)
Сіз (Sız)	ٴسىز	شما (یک شخص، از روی احترام)	Сіздер (Sızder)	سىزدەر	شما (جمع شما)
Ол (Ol)	ول	او/ آن	Олар (Olar)	ولار	آن‌ها/ ایشان

.

جدول صرفی ضمیرها

اسمی	мен مەن	сен سەن	сіз ٴسىز	ол ول	біз ٴبىز	сендер سەندەر	сіздер سىزدەر	олар ولار
مفعولی	мені مەنى	сені سەنى	сізді ٴسىزدى	оны ونى	бізді ٴبىزدى	сендерді سەندەردى	сіздерді سىزدەردى	оларды ولاردى
مالکیت	менің مەنىڭ	сенің سەنىڭ	сіздің ٴسىزدىڭ	оның ونىڭ	біздің ٴبىزدىڭ	сендердің سەندەردىڭ	сіздердің سىزدەردىڭ	олардың ولاردىڭ
مفعولی غیر مستقیم	маған ماعان	саған ساعان	сізге سىزگە	оған وعان	бізге بىزگە	сендерге سەندەرگە	сіздерге سىزدەرگە	оларға ولارعا
مکانی	менде مەندە	сенде سەندە	сізде سىزدە	онда وندا	бізде بىزدە	сендерде سەندەردە	сіздерде سىزدەردە	оларда ولاردا
صادر شدن	менен مەنەن	сенен سەنەن	сізден سىزدەن	онан ونان	бізден بىزدەن	сендерден سەندەردەن	сіздерден سىزدەردەن	олардан ولاردان
واسطه‌ای	менімен مەنىمەن	сенімен سەنىمەن	сізбен سىزبەن	онымен ونىمەن	бізбен بىزبەن	сендермен سەندەرمەن	сіздермен سىزدەرمەن	олармен ولارمەن

.

پسوندهای ضمیری

	ضمیر	پسوند فعل مضارع	پسوند مالکیتی	پسوند فعل ماضی / شرطی
اول شخص مفرد	мен مەن	-мын / -мін -مىن / ٴ-مىن	-(ы)м / -(і)м -م / -ىم / ٴ-ىم	-(ы)м -م / -ىم
دوم شخص مفرد	сен سەن	-сың / -сің -سىڭ / ٴ-سىڭ	-(ы)ң / -(і)ң -ڭ / -ىڭ / ٴ-ىڭ	-(ы)ң -ڭ / -ىڭ
دوم شخص مفرد (شما)	сіз ٴسىز	-сыз / -сіз -سىز/ ٴ-سىز	-(ы)ңыз/-(й)ңйз -ڭىز / -ىڭىز ، -ٴڭىز / -ٴىڭىز	-(ы)ңыз/-(й)ңйз -ڭىز / -ىڭىز ، -ٴڭىز / -ٴىڭىز
سوم شخص مفرد	ол ول	- -	-(с)ы / -(с)і -ى / -سى / ٴ-ى / ٴ-سى	-(с)ы / -(с)і -ى / -سى / ٴ-ى / ٴ-سى
اول شخص جمع	біз ٴبىز	-мыз / -міз -مىز / ٴ-مىز	-(ы)мыз -مىز / -ىمىز	-(ы)к/-(й)қ -ق/-يق، -ك/-ىك
دوم شخص جمع	сендер سەندەر	-сыңдар / -сіңдер -سىڭدار / -سىڭدەر	-ларың / -лерің -لارىڭ / -لەرىڭ	-(ы)ңдар / -(і)ңдер -ڭدار / -ڭدەر / -ىڭدار/ -ىڭدەر
دوم شخص جمع (محترمانه)	сіздер سىزدەر	-сыздар / -сіздер -سىزدار / -سىزدەر	-(ы)ңыз/-(й)ңйз -ڭىز / -ىڭىز ، -ٴڭىز / -ٴىڭىز	-(ы)ңыздар / -(і)ңіздер -ڭىزدار / -ڭىزدەر / -ىڭىزدار/ -ىڭىزدەر
سوم شخص جمع	олар ولار	- -	-лары / -лері -لارى / -لەرى	-(с)ы / -(с)і -ى / -سى / ٴ-ى / ٴ-سى

نمودهای فعلی و زمان

نمودهای استمراری در زمان مضارع

قزاق	نمود	ترجمه فارسی
Жеймін‎ جەيمىن	غیر استمراری	من می‌خورم
Жеп жатырмын‎ جەپ جاتىرمىن	استمراری	من دارم می‌خورم.
Жеп отырмын‎ جەپ وتىرمىن	استمراری تدامی	من [چند وقتی است که نشسته‌ام] و دارم می‌خورم.
Жеп тұрмын‎ جەپ تۇرمىن	استمراری لحظه‌ای	من [همبن الان، در همین لحظه] دارم می‌خورم.
Жеп жүрмін‎ جەپ ٴجۇرمىن	عادتی	من [هر روز/معمولا، فلان چیز را] می‌خورم.

Selectional restrictions on Kazakh auxiliaries

Kazakh	Gloss	Auxiliary Used	English translation
Суда балық жүзеді Sy'-da balyq ju'z-e-di	water-LOC fish swim-PRES-3	Ø (present/future tense used)	"Fish swim in water" (general statement)
Суда балық жүзіп жатыр Sy'-da balyq ju'z-ip jatyr	water-LOC fish swim-CNVB AUX.3	жат－ to lie, general marker for progressive aspect.	"The/A fish is swimming in the water"
Суда балық жүзіп жүр Sy'-da balyq ju'z-ip ju'r	water-LOC fish swim-CNVB AUX.3	жүр – "go", dynamic/habitual/iterative	"The fish is swimming [as it always does] in the water"
Суда балық жүзіп тұр Sy'-da balyq ju'z-ip tur	water-LOC fish swim-CNVB AUX.3	тұр – "stand", progressive marker to show the swimming is punctual	"The fish is swimming in the water"
* Суда балық жүзіп отыр Sy'-da balyq ju'z-ip otyr	water-LOC fish swim-CNVB AUX.3	отыр – "sit", ungrammatical in this sentence, отыр can only be used for verbs that are stative in nature	*The fish has been swimming Not a possible sentence of Kazakh

.

نوشته‌ای به قزاقی

سرود ملی قزاقستان (قزاقستان من):

قزاقی به خط سیریلیک	قزاقی به خط لاتین	قزاقی به خط عربی	برگردان فارسی
Алтын күн аспаны, Алтын дән даласы, Ерліктің дастаны - Еліме қарашы! Ежелден ер деген, Даңқымыз шықты ғой, Намысын бермеген, Қазағым мықты ғой! Қайырмасы: Менің елім, менің елім, Гүлің болып егілемін, Жырың болып төгілемін, елім! Туған жерім менің — Қазақстаным! Ұрпаққа жол ашқан, Кең байтақ жерім бар. Бірлігі жарасқан, Тәуелсіз елім бар. Қарсы алған уақытты, Мәңгілік досындай. Біздің ел бақытты, Біздің ел осындай! Қайырмасы: Менің елім, менің елім, Гүлің болып егілемін, Жырың болып төгілемін, елім! Туған жерім менің — Қазақстаным!	Altın kün aspanı, Altın dän dalası, Erliktiñ dastanı - Elime qaraşı! Ejelden er degen, Dañqımız şıqtı ğoy, Namısın bermegen, Qazağım mıqtı ğoy! Qayırması: Meniñ elim, meniñ elim, Güliñ bolıp egilemin, Jırıñ bolıp tögilemin, elim! Tuwğan jerim meniñ — Qazaqstanım! Urpaqqa jol aşqan, Keñ baytaq jerim bar. Birligi jarasqan, Täwelsiz elim bar. Qarsı alğan waqıttı, Mäñgilik dosınday. Bizdiñ el baqıttı, Bizdiñ el osınday! Qayırması: Meniñ elim, meniñ elim, Güliñ bolıp egilemin, Jırıñ bolıp tögilemin, elim! Tuwğan jerim meniñ — Qazaqstanım!	التىن كۇن اسپانى، التىن ٴدان دالاسى، ەرلىكتىڭ داستانى - ەلىمە قاراشى! ەجەلدەن ەر دەگەن، داڭقىمىز شىقتى عوي، نامىسىن بەرمەگەن، قازاعىم مىقتى عوي! قايىرماسى: مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ەلىم، گۇلىڭ بولىپ ەگىلەمىن، جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم! تۋعان جەرىم مەنىڭ — قازاقستانىم! ۇرپاققا جول اشقان، كەڭ بايتاق جەرىم بار. بىرلىگى جاراسقان، تاۋەلسىز ەلىم بار. قارسى العان ۋاقىتتى، ماڭگىلىك دوسىنداي. ٴبىزدىڭ ەل باقىتتى، ٴبىزدىڭ ەل وسىنداي! قايىرماسى: مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ەلىم، گۇلىڭ بولىپ ەگىلەمىن، جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم! تۋعان جەرىم مەنىڭ — قازاقستانىم!	آسمان خورشید زرین دشت دانهٔ زرین داستان دلاوری - و اینک سرزمین من را بنگر! از ازل شکوه قهرمانی ما نمایان شد و مردم ناموس خود را پاس داشتند مردم قزاق نیرومند است! همسرایی: کشورم، کشورم، من چون گلی برای تو کاشته می‌شوم چون سرودی برای تو جاری می‌شوم، کشور! زاد و بوم من – قزاقستان من! راه بر نوادگان باز شد سرزمینی پهناور دارم. یکپارچگی آن درست و درخور است کشوری دارم مستقل. آن هنگام را پذیرا شد مانند دوستی جاودان کشور ما شادمان است چنین است کشور ما. همسرایی: کشورم، کشورم، من چون گلی برای تو کاشته می‌شوم چون سرودی برای تو جاری می‌شوم، کشور! زاد و بوم من – قزاقستان من!

جستارهای وابسته

• قزاق‌های ایران
• لاتین‌سازی زبان الفبایی
• زبان‌های ترکی
• ادبیات قزاقی
• زبان‌های قزاقستان

جستارهای وابسته

• Kara, Dávid Somfai (2002), Kazak, Lincom Europa, ISBN 978-3-89586-470-4
• Mark Kirchner: "Kazakh and Karakalpak". In: The Turkic languages. Ed. by Lars Johanson and É. Á. Csató. London [u.a.]: Routledge, 1998. (Routledge language family descriptions). S.318-332.

پیوند به بیرون

• Any language Online Case Converter بایگانی‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine
• Online Kazakh cyrillic transliteration www.cesty.in
• Kazakh language, alphabet and pronunciation
• Aliya S. Kuzhabekova, "Past, Present and Future of Language Policy in Kazakhstan" (M.A. thesis, University of North Dakota, 2003)
• Kazakh Cyrillic–Latin–Arabic converter
• Russian–Kazakh Kazakh–Russian dictionary
• Kazakh language recordings, British Library
• Kazakh - Apertium
• Kazakh<>Turkish Dictionary
• Kazakhstan بایگانی‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine in the CIA World Factbook
• "U.S "Chronological age calculator بایگانی‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۲۰ توسط Wayback Machine
• US Peace Corps Kazakh Language Courses transcribed to HTML