شیرگاه

شیرگاه
کشور	ایران
استان	مازندران
شهرستان	سوادکوه شمالی
بخش	مرکزی
مردم
جمعیت	۸٬۶۷۱
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۲۳۸ متر
اطلاعات شهری
شهردار	کیوان موسی پور
تأسیس شهرداری	۱۳۴۱
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۱۱۴۲۴۴
شناسهٔ ملی خودرو	ایران
کد آماری	۱۱۷۳

شیرگاه مرکز شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران است که از جنوب به شهرستان سوادکوه و از شمال به شهرستان قائم شهر راه دارد. این شهر همچنین از سمت شرق به شهرستان ساری و از سمت غرب به شهرستان بابل راه دارد. مردم شیرگاه مازندرانی هستند و به زبان مازندرانی گویش می‌کنند. همچنین سریال مشهور پایتخت نیز در این شهر ساخته شده‌است.

وجه تسمیه

در باب وجه تسمیه شیرگاه دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. شماری علت این نام گذاری را فراوانی درختانی موسوم به شیردار در این منطقه دانسته‌اند. گروهی معتقدند که رطوبت بالا و شرجی بودن این منطقه، که معادل آن در زبان طبری واژه شیر است، علت نام گذاری بوده‌است. به گفته علی‌اصغر یوسفی‌نیا شیر نام مجموعه آبادی‌های بخش کوهستانی قائمشهر بود.

برخی نام پیشین شیرگاه را خارخون دانسته‌اند ولی بر پایهٔ اطلاعات جلد سوم فرهنگ جغرافیایی ایران خارخون نام پیشین روستای زیولا در منطقه شیرگاه بوده‌است.

موقعیت جغرافیایی

شیرگاه شهری است در استان مازندران در شمال ایران، که مرکز شهرستان سوادکوه شمالی نیز می‌باشد. یکی از جاده‌های ارتباطی تهران- شمال، معروف به جاده سوادکوه، و راه‌آهن شمال، که بخشی از راه‌آهن سراسری ایران است، از این شهر می‌گذرد. این شهر در فاصله ۲۵ کیلومتری از قائمشهر و ۲۰ کیلومتری از زیراب، ۳۰ کیلومتری از پل سفید و ۴۰ کیلومتری از ساری (مرکز استان مازندران) قرار دارد. شیرگاه از همه جهت جز شمال به‌وسیله رشته کوه‌های البرز مرکزی احاطه گشته‌است، کوه تِرز در غرب، کوه وِرزک در شرق و کوه‌های ساره سر و شاه کوه در جنوب این شهر قرار دارند.

شیرگاه محل تلاقی دو رود است. یکی تالار (به معنی تیل آر، یعنی رودی که گِل می‌آورد) که از منطقه آلاشت و گردنه‌های دوگل سرچشمه می‌گیرد و دیگری رود کسیلیان است. کسیلیان در بیشتر مواقع سال آبی روشن و زلال دارد (تنها در زمان بارندگی‌های شدید آب آن کمی گل آلود می‌شود) ولی تالار در بیشتر مواقع سال گل آلود است. شیرگاه دارای پل‌های متعددی است که به همین دلیل آنرا شهر پل‌ها لقب داده‌اند. شیرگاه به دلیل داشتن شکل کوهستانی در جنوب و وجود دره در بستر رودخانه و مرکز شهر و همچنین داشتن دشت و جلگه در شمال (سه ویژگی اقلیم در یک شهر) زیبایی منحصری دارد که نمونه آن شاید در هیچ جای ایران یافت نشود.

تاریخچه

دوران باستان

موقعیت تپورها در قرن دوم قبل از میلاد، از شرق سپیدرود تا اسرم هیرکانیا

استان مازندران پیش از اسلام تپورستان (به پهلوی: ) نامیده می‌شد که برگرفته از نام قوم تپوری (به یونانی: Τάπυροι) می‌باشد که پس از اسلام قوم طبری نام گرفتند و سرزمینشان طبرستان نامیده شد.

به گفته واسیلی بارتلد تپوری‌ها در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب اسکندر مقدونی و بعد مغلوب اشکانیان شدند و اشکانیان در قرن دوم ق. م آنها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تصرف تپوری‌ها درآمد و بطلمیوس در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر فقط از تپوری‌ها نام می‌برد. به گفته مجتبی مینوی قوم آمارد و قوم تپوری در سرزمین مازندران می‌زیستند و تپوری‌ها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه‌ای مازندران سکونت داشتند. در سال ۱۷۶ ق. م فرهاد اول اشکانی قوم آمارد را به ناحیه خوار کوچاند و تپوری‌ها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد. شهرهای آمل،بابل، چالوس، کلار، سعیدآباد و رویان جزئی از سرزمین قوم تپوری بودند.

پیشینه

نقشه قدیم مازندران ۱۸۱۴ میلادی

در دوره صفوی جاده شوسه شاه‌عباسی از این شهر عبور می‌کرد. پل‌هایی که امروز می‌بینیم یادگارانی از آن دوران‌اند که در زمان خود از پل‌های مهم و بزرگ به‌شمار می‌رفتند.

نیروهای ارتش شوروی در جریان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم در منطقه‌ای که به نام آن‌ها (روس آباد) نام گرفت در نزدیکی کلیج‌خیل امروز (یکی از روستاهای نزدیک شیرگاه) ساکن شدند. مردم شیرگاه ایام حضور شوروی‌ها را شوروی سال می‌گویند. شیرگاه در آبان ۱۳۴۱ نام شهر را به خود اختصاص داد.

جمعیت

شیرگاه

جنگل پلنگ دره شهرستان سوادکوه شمالی استان مازندران

بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر برابر با ۸٬۶۷۱ نفر جمعیت بوده‌است. مردم شیرگاه به گویش سوادکوهی که گویشی از زبان مازندرانی است صحبت می‌کنند.

صنعت

• کارخانه اشباع تراورس شیرگاه که در سال ۱۳۱۱ خورشیدی تأسیس شد ولی اکنون به دلیل استفاده بسیار کم از الوار چوبی تراورس برای ریل راه‌آهن فعالیت محدودی دارد. این کارخانه اولین و از سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۷۰ تنها کارخانه تولید تراورس در ایران بوده‌است. کارخانه دیگری که در قزوین افتتاح شده بود که چوب را فقط اندود می‌کرد و آن را نمی‌پخت.
• اولین شرکت بسته‌بندی تخم مرغ در استان مازندران در شهر شیرگاه به بهره‌برداری رسید؛ و نام محصول آن مرغنه می‌باشد که در زبان مازندرانی به معنی تخم مرغ می‌باشد.
• شهرک صنعتی بشل
• کارخانه چوب نئوپان‌سازی در چالی
• کارخانه پیچ کوبان در سرتپه

آثار تاریخی

تعدادی از پل‌های شیرگاه تاریخی اند؛ مانند:

• پل دختر (چالی)
• پل تاریخی شاه‌عباسی آبدنگسر (آبدنگسر، بین قائم‌شهر و شیرگاه)
• پل شاه‌عباسی: این پل در دوران سلطنت پادشاهان صفوی و در مسیر باستانی موسوم به راه شاه‌عباسی با آجر و ساروج و گچ بر روی رود کسیلیان یا روشن تلار بنا گردید. طول آن ۵۷ متر و عرض آن بدون احتساب جان پناه پنج متر می‌باشد. این پل دو دهنه دارد که دهنه شمالی آن از دهنه جنوبی بزرگ‌تر است.
• پل شاپور: این پل بر روی رودخانه اوتجون در اراضی چای باغ و ۵۰ متری جانب شرقی جاده شیرگاه به قائم شهر واقع شده و احتمالاً مربوط به دوران قاجار می‌باشد.

برخی دیگر از پلها در همین سده ساخته شدند؛ مانند:

• پل‌های جاده تهران–شمال در سرتپه و کنار پل شاپور.

پادگان شیرگاه

پادگان آموزشی نیروی انتظامی که محل آموزش و استقرار سربازان وظیفه و پرسنل پلیس ایران می‌باشد در مسیر شیرگاه به قائم‌شهر در روستای چای باغ قرار دارد. این پادگان مربوط به دهه ۴۰ شمسی و دوران پهلوی دوم است که تا زمان ادغام پلیس در سال ۷۰ در اختیار ژاندارمری ایران بود.

پیوند به بیرون

• مختصات و ارتفاع