شهرستان کلاردشت

شهرستان کلاردشت
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	مازندران
مرکز شهرستان	شهر کلاردشت
سایر شهرها	حسن کیف
بخش‌ها	مرکزی
سال تأسیس	۱۳۹۲
اداره
فرماندار	عابدین فقیه نصیری
مردم
جمعیت	۲۳٬۶۴۸ نفر
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۱۱

شهرستان کلاردشت یکی از شهرستان‌های استان مازندران در شمال ایران است. مرکز این شهرستان، شهر کلاردشت است. این شهرستان از شرق به شهرستان چالوس، از غرب به شهرستان تنکابن، از شمال به شهرستان عباس‌آباد و از جنوب به استان البرز متصل است.

تبدیل بخش به شهرستان

هیئت وزیران بنا به پیشنهاد وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعارف و ضوابط کشوری مصوب ۱۳۶۲، تبدیل بخش کلاردشت در استان مازندران به مرکزیت شهر کلاردشت به شهرستان را تصویب کرد.

رئیس شورای شهرستان چالوس از ارتقاء بخش کلاردشت به شهرستان خبر داد. جعفر رستمی فر در گفتگو با ایرنا گفت: هیئت وزیران در جلسه مورخه ۱۳۹۱/۱۲/۲۰ بنا به پیشنهاد شماره ۱۰۷۵۳۲/۴۲/۴/۱ مورخ ۱۳۸۹/۷/۱۷ وزارت کشور و به استناد ماده(۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری- مصوب ۱۳۶۲- بخش کلاردشت در استان مازندران به شهرستان ارتقاء داد.

بخش‌ها

شهرستان کلاردشت دارای یک بخش و دو دهستان است.

• بخش مرکزی شهرستان کلاردشت:
  • دهستان کلاردشت شرقی
  • دهستان کلاردشت غربی
• شهرها:
  • کلاردشت و حسن کیف

جغرافیای کلاردشت

کلاردشت در گذشته کلار خوانده می‌شد و کلار نام شهر و قلعه‌ای باستانی در محدودهٔ کلاردشت امروزی بود. کلمهٔ کلار نیز آنگونه که در فرهنگ فارسی آمده، و به فتح «ک» به معنی غوک و وزغ می‌باشد. اینکه چرا نام کلار بر این منطقه نهاده‌اند، یک احتمال آن است که در این دشت زمین‌های باتلاقی وسیعی وجود دارد که اصطلاحاً «لش» نامیده می‌شود و این زمین‌ها محل تجمع و تراکم انواع غوک و وزغ می‌باشد. چه‌بسا در گذشته وسعت چنین زمین‌هایی بیشتر بوده و این محدوده مملو از جانوران مزبور بوده‌است و نام دشت به این سبب به کلار و بعدها کلاردشت شهرت یافته‌است. کلاردشت به لحاظ موقعیت جغرافیایی در ۳۶ درجه و ۲۹ دقیقه عرض شمالی و۵۱ درجه و ۶ دقیقه طول شرقی واقع شده‌است. شهرستان کلاردشت در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده و با وسعتی در حدود ۱۵۰۹ کیلومتر مربع، در غرب استان مازندران واقع است و مرکز آن شهر کلاردشت می‌باشد. جنوب کلاردشت از قلهٔ علم کوه تا گردنهٔ کندوان در جادهٔ چالوس - کرج به خط الراس اصلی البرز محدود می‌شود و در واقع با نواحی کوهستانی تابع شهرستان کرج هم‌جوار است. رود چالوس در شرق، کلاردشت را از کجور در شهرستان نوشهر متمایز می‌کند. مرزهای شمالی این منطقه به نواحی شهرستان عباس‌آباد، غربی آن به نواحی تابع شهرستان تنکابن و شرقی آن به شهرستان چالوس محدود می‌شود که حد فاصل این مناطق را جنگل‌های انبوه و سرسبز در بر می‌گیرد.

جمعیت

جمعیت این شهرستان طبق سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ برابر با ۲۳٬۶۴۸ نفر بوده که متشکل از ۸۰۶۷ خانوار است.

مردم

طوایف

طوایف کلاردشت به سه دسته طبری ها (بومی‌ها)، طالقانی و خواجوند (مهاجران) تقسیم می‌شوند:

1. طوایف طبری‌تبار:

آهنگریان (آهنگرج)، دادجو، دادویی (دادو)، محمودی، وریج، مجلج، میارج، ازوج، عسگریان (عسگرج)، یزدانی، مشایخ، نقیبی، پور ملکی، لکورج، منصورسمایی، فقیه (فقیه نصیری، فقیه سلطانی، فقیه عبداللهی)، ملک مرزبان، هرسیج (هرسج)، انگریج (انگورج)، شرج، رودگر، گلامرج الیاسی، چلاجور (چلاجورج). پسوند «ج» که در نام طوایف طبری‌تبار کلاردشت وجود دارد به معنای «مالک» است.

1. طوایف کُردتبار خواجه‌وند: الغوثی، علیجانی، ویسی، خواجوند، کاووسی، عباسیان، حسنی مقدم، دارابی، حاتمی، برزو، لک، مشعشی، سلطان‌مرادی و دلفان آذری

مژگان کاوسی پژوهشگر و فعال سیاسی نیز از کُردهای کلاردشت است. در پژوهش‌های میدانی خود اشاره می‌کنند که باوجود اینکه مردم خواجه‌وند به گویش لکی از زبان کُردی تکلم می‌کنند -اما بر خلاف جریانات لکی در غرب کشور-، تأکید پیشینان طوایف خواجه‌وند در استان مازندران بر کُرد نامیدن خود است، آنان همواره برای پدران، خود و فرزندانشان هویت کُردی تعریف کرده و آن را به نسل بعد انتقال داده‌اند (هرچند در طول سالیان این مردمان از مناطق کُردنشین فاصله زیادی داشته‌اند). وجود جای‌نام‌هایی چون کُردمحله و کُردی‌چال در کلاردشت مزید بر علت است.

خطر انقراض قوم طبری

به گفته پژوهشگران آمار بالای طلاق، باروری کم، سالمندی و ازدواج پایین از مشکلات حوزه جمعیت در میان قوم طبری به ویژه طبری‌های مازندران محسوب می‌شود. پژوهشگران به روند پیری جمعیت قوم طبری اشاره نموده و بر لزوم توجه به سیاست جوانی جمعیت تأکید دارند. پژوهشگران خطر انقراض قوم طبری (مازندرانی) را در کشور خطر جدی می‌دانند. براساس غربالگری از ۴۳۰ هزار زوج طبری (مازندرانی) در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۰ هزار زوج نابارور در مازندران شناسایی شدند.

زبان

مردم بومی کلاردشت به زبان طبری (مازندرانی) با طبری کلاردشتیو خواجوندها به کردی صحبت می‌کنند.

نمونه صرف افعال در گویش کلاردشت

شماری از صرف افعال مازندرانی در سه گویش کلاردشتی، گرگانی و قائمشهری با برابر گیلکی و فارسی و انگلیسی آن در اینجا به الفبای فونتیک بین‌المللی آوانویسی شده است:

مازندرانی (لهجه گرگان)	مازندرانی (لهجه قائمشهر)	مازندرانی (لهجه کلاردشت)	گیلکی (لهجه رشت)	فارسی	فارسی آوانویسی شده	انگلیسی
embe	eme	eme	ayem	می‌آیم	mi_âyam	I come
biamome	bimome	bimâme	bamam	آمدم	âmadam	I came
vimbe	vime	vime	dinam	می‌بینم	mi-binam	I see
badime	badime	badiyame	bidiyam	دیدم	didam	I saw
šumbe	šume	šume	šam	می‌روم	mi-ravam	I go
burdeme/bašime	burdeme/bašime	buârdeme/bašiyame	bošam	رفتم	raftam	I went
ešembe	ešeme	ešeme	fanderam	نگاه می‌کنم	negah mi-konam	I look
hârešime	hârešime/bešime	bešiyame	fanderasam	نگاه کردم	negah kardam	I looked
vejembe	vejeme	vejeme	kanam	می کَنم	mi-kanam	I dig
buteme	buteme	buteme	bakandam	کَندم	kandam	I dug
elembe/ešeme	eleme	eleme	naham	می‌گذارم	mi-gozâram	I put
bešteme/belesteme	bešteme	bešteme	banam	گذاشتم	gozâštam	I put
girembe	girme	gireme	giram	می‌گیرم	mi-giram	I take
bahiteme	baiteme	baiteme	bigiftam	گرفتم	gereftam	I took
gombe	geme	gome	goyam	می‌گویم	mi-goyam	I say
bahoteme	baoteme	boteme	bogoftam	گفتم	goftam	I said
kombe	keme	kome	konam	می کُنم	mi-konam	I do
hâkordeme	hâkerdeme	hâkordeme	bokodam	کردم	kardam	I did
dembe	deme	deme	fadəm	می‌دهم	mi-daham	I give
hâdâme	hedâme	hâdâme	fadam	دادم	dâdam	I gave
hasteme	haseme	haseme	esam	هستم	hastam	Iam
bime	bime	biyame	besam	بودم	bodam	I was
angembe	angeme	angeme	egedam	می‌اندازم	mi-andâzam	I throw
dingume	dingume	dingume/bingume	begedam	انداختم	andâxtam	I threw

نمونه واژگان گویش کلاردشت

شماری از واژه‌های مازندرانی در گویش کلاردشت و قائمشهر و گرگان با برابر گیلکی و فارسی و انگلیسی آن در اینجا به الفبای فونتیک بین‌المللی آوانویسی شده است:

مازندرانی (لهجه گرگان)	مازندرانی (لهجه قائمشهر)	مازندرانی (لهجه کلاردشت)	گیلکی (لهجه رشت)	فارسی	فارسی آوانویسی شده	انگلیسی
dim	dim	dim	dim	روی/چهره/دیم	ruy/čehreh	face
vače/kote	vače	vače	zay	کودک/بچه	kudæk/bæčé	Child
piyer	piyer	piyar	per	پدر	pedær	Father
ši piyer	ši piyer	ši piyar	mərdə per	پدرشوهر	pedær šohar	Father-in-law
kijâ/deter	kijâ/deter	kijâ/detar	kor	دختر	doxtær	Girl/Daughter
rikâ/peser	rikâ/peser	rikâ/pesar	rey/ri	پسر	pesær	Boy/Son
kerg	kerk	kerk	kark	مرغ خانگی	morgh khanegi	Hen
guw	guw	gow	gäb	گاو	gāv	Cow
melije/molije	melije	malije	murjâne	مورچه	murčé	Ant
kangoli	kangeli	kangoli	garzak	زنبور	zanbur	Bee
zerzem/asel maqez	zezem	asel mehaz	siftâl	زنبور عسل	zanbure asal	Honey Bee
bâmeši	bameši	pičâ/bameši	piča/piche	گربه/پیشی	gorbe/piši	Cat
jikâ	mičkâ	miškâ	čičini	گنجشک	gonješk	Sparrow
lalembâz/jerjer	lalembâz	lalebâz	čičilâs	سنجاقک	sanjâqak	Damselfly
mâčkol	mâčkel	mâčkol	čičir	مارمولک	mârmolak	Lizard
estekâ	hestekâ	hessekâ	xâš	استخوان	estexân	Bone
areskini/zangiče	elaskin/bâlkin	bâleskin	ašpe	آرنج	ârenj	Elbow
zemun/geder	zemun/geder	zamon	zəmat	زمان	zaman	Time
estâre/roojâ	esâre/roojâ	esâre/setâre	kiĵi/setarə	ستاره	setare	Star
nesum/sâyne	nesum/sâyne	nesum/sâye	nesä/saye	سایه	saye	Shadow
jur	jur	jur	buĵor / jor	بالا	bāla	Up
gat/gad	gat	gat	pilə=pila	بزرگ	bozorg	Big
vene	vene	vene/eštehâ	vastån	اشتها یا میل	ešteha یا meyl	Appetite
bašendesten	bašendiyen	bašeniyan/barixtan	šondån/fotan	ریختن مایعات	rixtan e mayeāt	Bottling

منابع

• شهرک ویلایی در کوهستان شمالی کلاردشت بایگانی‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۲۲ توسط Wayback Machine
• https://web.archive.org/web/20140714151003/http://www.dolat.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=1&Id=229584

نقشه استان مازندران به تفکیک شهرستان دریای مازندران رامسر تنکابن عباس آباد کلاردشت چالوس نوشهر نور محمودآباد آمل فریدون کنار سیمرغ بابلسر بابل قائم‌شهر جویبار سوادکوه شمالی سوادکوه ساری میان دورود نکا بهشهر گلوگاه سمنان تهران البرز گیلان گلستان قزوین