زبان روسی

زبان روسیه
русский язык (russkiy yazyk)
بیان	[ˈruskʲɪj jɪˈzɨk]
زبان بومی در	روسیه، سایر کشورهای پساشوروی
شمار گویشوران	۱۵۰ میلیون  (۲۰۱۰) ۲۶۰ میلیون (زبان نخست به‌علاوه زبان دوم سخنگو) (۲۰۱۲)
تبار	هندی-اروپایی Balto-Slavic زبان‌های اسلاوی زبان‌های اسلاوی شرقی زبان روسیه
گونه‌های نخستین	Old East Slavic زبان روسیه
سامانه نوشتاری	الفبای سیریلیک (الفبای روسی) Russian Braille
وضعیت رسمی
زبان رسمی در	فهرست روسیه (state) بلاروس (state) قزاقستان (رسمی) قرقیزستان (رسمی) تاجیکستان (inter-ethnic communication) مولداوی: گاگائوزیا (رسمی) Partially recognized states: آبخازیا(رسمی) اوستیای جنوبی Unrecognised states: ترانس‌نیستریا (رسمی) Organizations: سازمان ملل متحد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایکائو یونسکو سازمان بهداشت جهانی کشورهای مستقل همسود مجمع اقتصادی اوراسیا سازمان پیمان امنیت جمعی سازمان همکاری شانگهای سازمان امنیت و همکاری اروپا ATS سازمان بین‌المللی استانداردسازی
زبان اقلیت شناخته‌شده در	فهرست رومانی (regional and minority) تعدادی شهرداری‌های شهرستان تولچا و شهرستان کونستانسا فنلاند اوکراین (regional and minority) جمهوری خودمختار کریمه استان دنیپروپتروفسک استان دونتسک استان خارکف استان خرسون استان لوهانسک استان میکولائیف استان اودسا استان زاپروژیا اسرائیل لیتوانی استونی ایالات متحده آمریکا ایالت نیویورک (election documents)
تنظیم‌شده توسط	Russian Language Institute at the آکادمی علوم روسیه
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹	ru
ایزو ۲–۶۳۹	rus
ایزو ۳–۶۳۹	rus
گلاتولوگ	russ1263
زبان‌شناسی	53-AAA-ea <زبان‌های اسلاوی شرقی (varieties: 53-AAA-eaa to 53-AAA-eat)
Russian-speaking world

زبان روسی (به روسی: русский язык، تلفظ: روسکیی ییزیک) پرگوی‌ترین زبان اروپا و هشتمین زبان پرگوینده جهان است که در بخش‌های عظیمی از اوراسیا گفتگو می‌شود. روسی جزو زبان‌های اسلاوی به‌شمار می‌آید و با خط سیریلیک نوشته و خوانده می‌شود.

روسی زبان مادری حدود ۱۴۵ میلیون نفر است و ۱۱۰ میلیون نفر آن را به عنوان زبان دوم می‌دانند. روسی زبان رسمی فدراسیون روسیه و یکی از زبان‌های رسمی کشورهای بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و جمهوری خودمختار کریمه و نیز یکی از شش زبان رسمی سازمان ملل متحد است. همچنین این زبان به صورت گسترده در کشورهای اوکراین، گرجستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و اسرائیل تکلم می‌شود.

ادبیات روسی بسیار غنی بوده و دارای نویسندگان بزرگی چون لئو تولستوی، فیودور داستایفسکی، آنتون چخوف، الکساندر پوشکین، میخائیل لرمونتوف، ماکسیم گورکی، نیکلای گوگول و ولادیمیر ناباکوف می‌باشد.

پیشینه

زبان روسی از شاخه اسلاوی زبان‌های هندواروپایی است. زبان‌های اسلاوی بیشتر از دیگر زبان‌های هندواروپایی، به زبان‌های بالتیکی نزدیک هستند. زبان اولیه اسلاوی در تاریخ طولانی خود، به‌ویژه در سده‌های ۴ تا ۶ میلادی دچار دگرگونی زیادی شد. از سدهٔ ششم بود که زبان‌های جداگانه اسلاوی پدید آمدند. زبان روسی باستانی نیای زبان‌های روسی و بلاروسی و اوکراینی معاصر بود. شاخه‌شاخه شدن روسی باستان و پدید آمدن این زبان‌ها در سدهٔ ۱۶ رخ داد.

ساختار گرامری

زبان روسی از نظر ساختار گرامری دارای تشابهاتی با زبان‌های اروپای شرقی و زبان آلمانی است. برخی از مهمترین خصوصیات این گرامری این زبان عبارتند از:

جنسیت اسامی در زبان روسی

جنسیت اسامی نقش مهمی در زبان روسی ایفا می‌کند. دانستن جنسیت اسامی از این نظر مهم است که این موضوع بر روی صفت‌ها، ضمایر و حالت گذشته افعال تأثیر می‌گذارد. می‌توان گفت ساختن حتی یک عبارت ساده هم در زبان روسی بدون دانستن جنسیت اسامی غیرممکن است.

در زبان روسی هر اسم می‌تواند یکی از سه جنسیت زیر را داشته باشد:

• مذکر
• مؤنث
• خنثی

جنسیت اسامی در روسی از پاره‌ای قواعد تبعیت می‌کند. این قواعد در بیشتر موارد (اما نه همیشه) صادقند. اگر اسم به حیوان یا انسان اشاره کند، اسامی اشاره‌کننده به فرد یا حیوان مذکر، از نظر گرامری هم مذکر خواهد بود و برای مؤنث‌ها برعکس. اسامی خنثی هم به اشیا یا مفاهیم انتزاعی اشاره می‌کنند. تنها دسته کوچکی از جانداران از نظر گرامری اسم خنثی دارند.

البته تعداد زیادی از اشیاء و اسامی غیر زنده هم مذکر یا مؤنث هستند. جنسیت این اسامی از قاعده‌ای تبعیت نمی‌کند و رابطه‌ای با معنای آن‌ها ندارد. طبقه‌بندی اسامی غیر زنده به مذکر و مؤنث از طریق حروف آخر آن‌ها قابل شناسایی است. در واقع جنسیت بیشتر اسامی در زبان روسی را می‌توان از طریق آخرین حروف شناسایی کرد. تعدادی قواعد ساده برای شناسایی جنسیت اسامی وجود دارد. این قواعد برای نوآموزان کافی خواهد بود البته به یاد داشته باشید که از این طریق نمی‌توان جنسیت تمام اسامی روسی را شناسایی کرد.

حالت‌ها

زبان روسی هم مانند بیشتر زبان‌های اسلاوی حالت محور است. این یعنی در این زبان به جای جایگاه اسم، حالت یا پادژ (Падеж) آن نقش اسم در جمله را مشخص می‌کند. زبان روسی دارای شش حالت متفاوت برای اسامی است:

• فاعلی (Nominative): حالت فاعلی به فاعل جمله اشاره می‌کند. فاعل به معنای واژه‌ای است که فعلی را در جمله انجام می‌دهد. به مثال زیر توجه کنید:

Студент говорит (دانش آموز صحبت می‌کند)

در جمله بالا دانش آموز فاعل جمله به حساب می‌آید.

• مفعولی مستقیم (Accusative): حالت مفعولی مستقیم به مفعول مستقیم جمله اشاره می‌کند و در مقابل حالت مفعولی غیر مستقیم قرار می‌گیرد. به مثال زیر توجه کنید:

Студент читает книгу (دانش آموز کتاب می‌خواند)

در این جمله کتاب مفعول مستقیم جمله است. برای درک بهتر مفعول مستقیم بهتر است مفعول غیر مستقیم را هم بشناسید.

• مفعولی غیر مستقیم (Dative): حالت مفعولی غیر مستقیم به مفعول غیر مستقیم در جمله اشاره می‌کند. به مثال زیر توجه کنید:

Студент пишет письмо сестре (دانش آموز نامه‌ای به خواهر می‌نویسد)

در این جمله ما دو مفعول داریم: نامه و خواهر. نامه مفعول مستقیم جمله و خواهر مفعول غیر مستقیم جمله خواهد بود. البته یک جمله می‌تواند تنها دارای یک مفعول غیر مستقیم هم باشد. در رابطه با روش شناسایی مفعول مستقیم و غیر مستقیم بعداً بیشتر صحبت خواهیم کرد.

• مالکی (Genitive): حالت مالکی به مالکیت چیزی توسط دیگری اشاره می‌کند. به مثال زیر توجه کنید:

Работа студента очень интересна. (کار دانش آموز بسیار جالب است)

در جمله بالا کار متعلق به دانش آموز است پس واژه کار در حالت مالکی قرار خواهد گرفت.

• ابزاری (Instrumental): حالت ابزاری به ابزاری اشاره می‌کند در جمله کاری توسط آن انجام شده. به مثال زیر توجه کنید:

Студент пишет ручкой (دانش آموز با یک مداد می‌نویسد)

در جمله بالا مداد در حالت ابزاریست چراکه از آن به عنوان یک ابزار استفاده شده.

• حرف اضافه (Prepositional): حالت حرف اضافه معمولاً به مکانی اشاره می‌کند که اتفاق در آن رخ داده. به مثال زیر توجه کنید:

Студент живёт в Москве (دانش آموز در مسکو زندگی می‌کند)

در جمله بالا واژه مسکو (Москве) به همراه حرف اضافه в مجموعاً حالت حرف اضافه را ایجاد می‌کنند.

جستارهای وابسته

• فهرست واژه‌های فارسی با ریشهٔ روسی
• آزمون بین‌المللی زبان روسی

منابع

• Wikipedia contributors, Wikipedia, The Free Encyclopedia "Russian language," (accessed January ۱۷، ۲۰۰۸)

پیوند به بیرون

• دپارتمان زبان روسی مرکز آموزش‌های عمومی و تخصصی زبان‌های خارجی دانشگاه تهران