ریواس
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
| ریواس | |
|---|---|
| |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | آوندداران |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گل‌دار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| راسته: | میخک‌سانان |
| تیره: | هفت‌بندیان |
| سرده: | ریواس کارل لینه |
| مترادف | |
|
Rhabarbarum | |
ریواس (نام علمی: Rheum) یا به فارسی افغانستان چوکری یا رواش یا بالیش مار (گویش دهاقانی اصفهان) گیاهی است از تیره هفت‌بندیان (Polygonaceae) بومی آسیا (به احتمال سیبری یا هیمالیا) که از سده شانزدهم در اروپا کشت می‌شد. نوشته‌ها حاکی از آن است که پیش از میلاد مسیح در چین به عنوان دارو مصرف می‌شد. ریواس در صنعت رنگ‌سازی باعث تولید رنگ ریواسی می‌شود. در زبان ترکی به این گیاه اوشگون گفته می شود.
ریشه‌شناسی[ویرایش]
نام اصلی آن ریواچ است و ریواس و رواش از آن ریشه می‌گیرد. در فلات شرقی ایران- فارسی زبانان آن را به نام رواش و ریواچ می‌شناسند امروزه در ادبیات کتابی آن را ریواس می‌گویند در افغانستان به آن رواش و چوکری می‌گویند.[نیازمند منبع]
برگ ریواس[ویرایش]
ساقه ترش مزه و مفید ریواس خواصی جدا از برگ آن دارد و از آن در تهیه غذاهای گوناگون استفاده می‌شود. اگر چه می‌توان این ساقه را خام خواری کرد اما برگ‌های آن مسموم‌کننده هستند. دو ترکیب به نام اگزالیک اسید و آنتراکوینون گلیکوسید در برگ‌های ریواس یافت شده که به بدن آسیب می‌رسانند.[نیازمند منبع]
محل رشد[ویرایش]
ریواس گیاهی است که به صورت طبیعی و دیمی رشد می‌کند و در مناطقی که گل لاله وجود دارد این گیاه نیز رشد می‌کند.[نیازمند منبع] بیشتر در مناطق کوهپایه و سردسیر رشد می‌کند و به آبیاری نیاز ندارد. فصل برداشت ریواس در بیشتر مناطق ایران فروردین ماه است. ریواس همچنین در کوههای زرندیه (معادن اصلی ریواس) و دامنه کوهستان‌های آذربایجان و کردستان ومنطقه فریدن استان اصفهان ارتفاعات لرستان و سالوک در خراسان شمالی و زاگرس و بلندی‌های البرز در شمال تهران و در استان خراسان رضوی بخصوص شهرستان نیشابور، شهرستان کوهسرخ و شهرستان کاشمر و شهرستان گناباد که در بهار روییده و بومیان با چیدن سنگ دور ساقه‌اش آن را پرورانده و سبب بلندتر شدن ساقه‌اش می‌گردند. ریواس ساقه بلند و با ریواچ قاقوری که از ساقه آن شربت تهیه می‌کنند یک نوع ریواس است که در حاشیه کویر در زیبد گناباد می‌روید. همچنین یکی از بهترین رویشگاه‌های ریواس، استان‌های کردستان، کرمانشاه و ایلام است. ریواس همچنین در استان کهگیلویه و بویراحمد، مناطق سردسیری شهرستان چرام (کوه پهن، کوه چاسخار، کوه ساورز، منطقه سادات امامزاده علی(ع))، دیلگون و مناطق جلیل و بابکان و نرماب در بویراحمد به وفور یافت می‌شود.[نیازمند منبع]
فصل تهیه قاقوری یا ساقه شربتی آن ۲۵ اسفند تا آخر فروردین است. مزه این نوع شربت مشابه طعم انار شیرین است.
مهم‌ترین نواحی رویش ریواس در ایران، دامنه‌های کوه بینالود در شهرستان نیشابور، دشت ریواس با وسعت ۲۴۰۰ هکتار در پایین دست کوههای مسینان در فاصله ۲۰ کیلومتری شهربابک به سمت میدوک در استان کرمان[۱][۲][۳] و دامنه کوههای البرز در شهرستان ساوجبلاغ و طالقان و کوههای کردستان می‌باشد.[نیازمند منبع]
ریواس در فصل بهار به فراوانی در بازارهای محلی مناطق آذربایجان نیز یافت می‌شود که از دامنه‌های کوههای این مناطق توسط روستائیان برداشت می‌شود. در ایران ریواس چند گونه مختلف دارد و نوع ریواس شیرین که به آن قاقوری یا ریواچ می‌گویند که در دامنه کوه زیبد و دشت ریواس زیبد می‌روید. این نوع ریواس را کشاورزان با ریختن خاک روی ساقه گاهی ساقه با ارتفاع یک متر و صخامت ۸ سانتیمتر بدست می‌آورند که بر خلاف ریواس‌های سایر مناطق طعم شیرین دارد و نه طعم ترش. این گیاه در مناطق جنوبی استان فارس -کوههای اطراف شهر دبیران نیز یافت شده‌است. ریواس در مناطق مختلف شهرستان شازند هم وجود دارد مخصوصاً در کوه راستوند و کوه شهباز.
ریواس در علم[ویرایش]
- تاکسونومی: گیاه ریواس بر حسب خویشاوندی با سایر گیاهان رده‌بندی می‌شود و جایگاه این گیاه از نظر رده‌بندی در سطح گونه مشخص می‌شود.
- کالبدشناسی: ساختمان داخلی گیاه ریواس مطالعه می‌شود.
- ریخت‌شناسی: تنوع ریختی گیاه ریواس مطالعه می‌شود. به عبارتی مطالعه تنوع ریختی گیاه ریواس باعث می‌شود تا بدانیم که با شرایط متفاوت در زیستگاه‌های مختلف سازگاری این گیاه چگونه صورت می‌گیرد.
- مورفوژنز: از آغاز تشکیل سلول تخم ریواس تا بوجود آمدن سکل ریواس بررسی می‌شود.
- فیزیولوژی: نحوه کار و فعالیت گیاه ریواس از سطح اندامک‌های درون سلول تا بافت‌ها، اندام‌ها و خود گیاه ریواس مطالعه می‌شود.
- سیتولوژی: به مطالعه دربارهٔ رشد، تولید مثل و رفتار سلول گیاه ریواس می‌پردازد.
- بوم‌شناسی: به مطالعه چگونگی سازش گیاه ریواس با محیط و ارتباط آن‌ها با یکدیگر می‌پردازد.
- ژنتیک: چگونگی انتقال صفات وراثتی و عوامل انتقال دهنده و ساختار شیمیایی این عوامل را در گیاه ریواس بررسی می‌کند.
گونه‌ها[ویرایش]
- رابارب Rheum rhabarbarum
- ریواس ایرانی Rheum persicum
- ریواس بیابانی Rheum palaestinum
- ریواس تاتاری Rheum tataricum
- ریواس تبتی Rheum tibeticum
- ریواس ترکستانی Rheum turkestanicum
- ریواس چینی Rheum palmatum
- ریواس خراسانی Rheum khorasanicum
- ریواس کشمشی Rheum ribes
- ریواس نجیب Rheum nobile
- ریواس نیشابوری Rheum neyshabourense
- ریواس هیمالیایی Rheum australe
- ریوند چینی Rheum officinale
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «بزرگترین و زیباترین دشت ریواس کشور در شهربابک». باشگاه خبرنگاران جوان. ۱۹ فروردين ۱۳۹۵. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «دشت ریواس، شهر بابک، استان کرمان». کویرها و بیابان‌های ایران. ۲۰۱۸-۰۳-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۸.
- ↑ «دشت ریواس شهر بابک». سایت گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۸.
