پنج‌انگشت

پنج‌انگشت
آرایه‌شناسی (زیست‌شناسی)
فرمانرو:	گیاهان
(طبقه‌بندی‌نشده):	گیاهان گلدار
(طبقه‌بندی‌نشده):	دولپه‌ای‌های نو
(طبقه‌بندی‌نشده):	آستریدها
راسته:	نعناسانان
تیره:	شاه پسند
سرده:	پنج انگشت (سرده)
Species:	V. agnus-castus
نام علمی
Vitex agnus-castus کارل لینه

پنج انگشت

پنج انگشت یا پاکدامنی یا بنگرو (نام علمی: Vitex agnus-castus) درختچه زیبایی به ارتفاع یک متر و نیم است که به علت گل‌های زیبایی که دارد گاه به عنوان گیاه تزئینی کاشته می‌شود. بدین علت به آن پنج انگشت گویند که برگ‌های آن پنجه‌ای و پنج‌تایی است. گل‌های آن به رنگ آبی و شبیه سنبله‌ای دراز است که سپس تبدیل به گل می‌شود. این گیاه را فلفل بیابانی نیز می‌نامند و در بسیاری از مناطق ایران می‌روید.

تاریخچه

در گذشته اعتقاد داشتند که این گیاه باعث کاهش میل جنسی می‌شود و به همین دلیل در قرون وسطی راهبان روی برگ‌های این گیاه تفکر می‌کردند و به همن دلیل نام دیگر این گیاه به پاکدامنی(chasteberry) مربوط می‌شود. با این وجود امروزه مشخص شده‌است که این گیاه اثری بر میل جنسی ندارد. b

خواص دارویی

میوه این گیاه قابض است و به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند. افرادی که دچار بواسیر یا شقاق باشند می‌توانند از اثرات درمانی آن سود بجویند و در جوشانده این گیاه بنشینند تا عارضه برطرف شود. ضماد میوه و برگ آن ادرار را افزایش می‌دهد و مقدار زیاد آن برای کلیه مضر است. این گیاه در درمان سر درد هم مفید است. این دارو جهت رفع اختلالات قاعدگی و یائسگی به کار می‌رود. پنج انگشت، گیاه بسیار مؤثری برای درمان اختلالات قاعدگی است. از گیاه پنج انگشت، داروهایی به نام‌های ویتاگنوس (VITAGNUS)، فمودین(Femodin) با مقدار ماده مؤثره ۲۰ میلی‌گرم در هر قرص و آگنوگل (Agnugol) تهیه کرده‌اند که عصاره خشک این گیاه می‌باشد. میوه این گیاه اثرات درمانی زیادی برای رحم دارد. قاعدگی را تنظیم می‌کند و برگ این گیاه ورم‌های رحمی را بهبود می‌بخشد و عفونت را پاک می‌سازد. فواید آن به قدری زیاد است که از این گیاه در قرص‌های گیاهی مورد استفاده برای تنظیم قاعدگی و کاهش خون‌ریزی استفاده می‌شود.

داروشناسی

مکانیسم دقیق اثر این گیاه مشخص نیست ولی مطالعات نشان داده است که این گیاه تحریک‌کننده(agonist) گیرنده‌های دوپامین نوع دوم(D2) است و باعث کاهش ترشح پرولاکتین می‌شود. به نظر می‌رسد گیاه پنج انگشت با اثر بر محور هیپوتالاموس ـ هیپوفیز اثر خود را اعمال می‌کند. این گیاه باعث کاهش آزاد شدن FSH* و افزایش آزاد شدن LH** و پرولاکتین از هیپوفیز می‌گردد. هورمون‌های FSH و LH در تولید استروژن (هورمون جنسی زنانه) از تخمدان‌ها و دوره تخمک‌گذاری در خانم‌ها مؤثرند. مطالعات نشان داده است که گیاه پنج‌انگشت حاوی ترکیبات استروژنیک نمی‌باشد و مستقیماً بر روی تخمدان‌ها تأثیر نمی‌گذارد. برخی مطالعات هم اثر این گیاه بر گیرنده‌های اوپیوئیدی را نشان داده‌اند.