کاخ کلات
| کاخ خورشید | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | کاخ خورشید |
| کشور | ایران |
| استان | استان خراسان رضوی |
| شهرستان | کلات |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | کاخ کلات عمارت خورشید عمارت خورشیدی |
| کاربری | کاخ |
| کاربری کنونی | جهت بازدید عموم (گردشگری) |
| دیرینگی | افشاریان |
| بانی اثر | نادرشاه |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۳۲۹ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دارد (به جز روزهای تعطیل) |
نادر دژ، کاخ نادر، کاخ کلات، کاخ خورشید، یا عمارت خورشید، بنایی مربوط به از سدهٔ ۷ تا ۱۳ ه.ق است و در کلات، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شمارهٔ ثبت ۳۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱]
موزهٔ خراسان بزرگ در کوهسنگی مشهد، با الگوبرداری از کاخ کلات طراحی شده‌است.
پیشینه[ویرایش]
کاخ کلات (کاخ خورشید) در سال ۱۱۵۱ ه.ق، به دستور نادرشاه جهت اقامت و خزانه برای جواهرات و غنایم در کلات (نادر دژ) ساخته شده‌است. کلات به معنی قلعه و برج و بارو است (پیش از اسلام تقریباً تمامی شهرها را به شکل کلات می‌ساختند که در آن‌ها مسئلهٔ نظام طبقاتی رعایت می‌شده‌است. این طبقات اجتماعی پیش‌تر سه طبقه بوده که بعدها به چهار طبقه تبدیل شده‌است؛ که شامل ارتشداران، موبدان، استریوشان و صنعتگران می‌شده این‌ها هر کدام در شهر جای خود را داشتند).
این بنا مربوط به سال‌های آغازین به قدرت رسیدن نادرشاه افشار می‌باشد. عملیات ساخت کاخ در تمام درازای پادشاهی وی ادامه داشته و حتی تا آخرین سال‌های زیستن نادرشاه یعنی سال ۱۱۶۰ هجری قمری در دست ساخت بوده‌است. زیرا کتیبهٔ ثلث بسیار زیبای «سورهٔ نباء» که در قسمت دور تا دور فضای گنبد نوشته شده به همین تاریخ اشاره دارد.
معماری[ویرایش]
این کاخ در میانهٔ باغ بزرگی قرار دارد که شامل یک بنا در سه طبقه است. ارتفاع آن در گذشته، حدود ۲۵ متر بوده‌است اما در حال حاضر به علت خرابی طبقهٔ سوم، ارتفاع آن بیش از ۲۰ متر نیست. طبقهٔ یکم آن ۸ ضلعی است که آن را روی چهار ردیف پلکان به شکل هرم بر پا کرده‌اند. ورودی‌های کاخ، در ضلع‌های هشتگانه قرار دارد که به سالن اصلی کاخ منتهی می‌شود.
این کاخ مجموعاً دارای ۱۲ اتاق است که داخل هر اتاق نیز تزئیناتی از نقاشی و گچبری دیده می‌شود. تا چند دهه پیش در میان این تزئینات، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز وجود داشت. در میانهٔ این بنای هشت ضلعی، برج استوانه‌ای مانند، در دو طبقه قرار دارد که محل اقامت شاه و خانواده‌اش بوده‌است. زیبایی این کاخ بیشتر در آرایش نمای خارجی کنگره‌دار ساختمان است که در آن معماری گورکانی-هندی به چشم می‌خورد. داخل اتاق‌ها با نقاشی و گچبری تزئین شده‌اند. در میانهٔ این بنا از سطح پشت بام برجی مدور با ترک‌های شبیه نیم‌ستون معروف به خیاری ساخته شده‌است.
بازدید[ویرایش]
در حال حاضر این عمارت جهت موارد گردشگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همه‌ساله، خصوصاً در اوایل فصل بهار، بازدیدکنندگان زیادی جهت بازدید از کاخ و همچنین سایر موارد تاریخی و طبیعی شهرستان کلات به این شهر می‌آیند.
ساعات مجاز بازدید[ویرایش]
در حال حاضر درب‌های ورودی این عمارت جهت بازدید، از ساعات ۸ صبح الی ۲۰ شب به روی گردشگران باز است.
هزینهٔ بازدید[ویرایش]
هزینهٔ ورودی برای بازدید از عمارت خورشید (بدون محدودیت زمانی) مبلغ ۴٬۰۰۰ تومان به ازای هر گردشگر ایرانی و مبلغ ۵٬۰۰۰ هزار تومان به ازای هر گردشگر خارجی می‌باشد.
موزه مردم‌شناسی[ویرایش]
در طبقه پایین این عمارت، موزه‌ای توسط سازمان میراث فرهنگی ساخته شده که به نمایش گذشته مردم کلات می‌پردازد. این موزه شامل مجسمه‌هایی از مراسم های سنتی این شهر (مانند عروسی‌های قدیمی، کشاورزی و ابزارآلات آن، ریسندگی و بافندگی، پرورش حیوانات، عطاری و...) است.
این بخش از کاخ نادر، در طبقه‌پایین این عمارت به شکل دایره‌ای و کاملا سنتی طراحی شده. به طوری که حس قدم زدن در زمان‌های گذشته را به گردشگران القا می‌کند.
لازم به ذکر است که استفاده از موزه مردم‌شناسی برای بازدیدکنندگان هزینه‌ی اضافی در پی ندارد.
محصولات سنتی[ویرایش]
در قسمتی از موزه مردم‌شناسی کاخ نادر، بخش کوچکی جهت فروش کتاب‌های تاریخی (خصوصا کتاب‌های مربوط به دوران افشاریه و زندگی‌نامه نادرشاه افشار وجود دارد)
در قسمتی دیگر، محصولات سنتی کلات، شامل لباس‌های ابریشمی دست‌باف و ظروف قدیمی مشاهده می‌شود.
قاب‌های تصاویر[ویرایش]
قبل از رسیدن به سردابه و ورود به موزه مردم‌شناسی، دور تا دور فضای ورودی، از تصاویری پوشانده شده که دیدنشان خالی از لطف نیست؛ تصاویری از سایر بناهای تاریخی و طبیعی شهر کلات قاب شده است. قدمت بعضی از تصاویر بسیار زیاد است به طوری که تصاویر را سیاه و سفید میبینید.
سردابه[ویرایش]
در مرکز موزه مردم‌شناسی که به صورت ۸ ضلعی ساخته شده است، سردابه‌ای قدیمی قراردارد که هوای بسیاری خنکی دارد. هدف از ساخت این سردابه محلی برای دفن نادرشاه بود اما در دوران قاجار، این سردابه به زندان تغییر کاربری داده است.
محیط این سردابه خیلی بزرگ نیست اما با توجه به پایین بودن مکان آن، در تمام فصول سال، کاملا سرد و خنک است و حتی کوچک‌ترین بادی که می‌وزد کاملا محیط را سرد می‌کند.
در دورتادور این سردابه نیز، تصاویری از گذشته کاخ (از قبل از مرمت تا بعد از مرمت و حال) وجود دارد و سیر تکاملی کاخ را به طوری داستانی نشان می‌دهد. همچنین باید اضافه کرد که تصاویر صرفا به عمارت خورشید محدود نمی‌شوند و از گذشته‌ی سایر مکان‌های تاریخی کلات (مانند مسجد کبودگند) نیز، داستان‌هایی برای گفتن دارد.
-
هنر به کار گرفته شده در کاخ کلات دوران افشاریان
-
توپ جنگی دوران افشاریان موجود در موزهٔ کاخ کلات
-
نمایی دیگر از کاخ کلات
-
تصویری از فضای درونی گنبد کاخ خورشید
-
نمای سقف کاخ نادر از داخل
-
عمارت خورشید (کاخ نادر) از نمایی دیگر
-
عمارت خورشید (کاخ نادر) از نمای روبرو
-
عمارت خورشید (کاخ نادر) از نمای پشت
-
عمارت خورشید (کاخ نادر) از نمای پشت
-
-
بندانگشتی
-
معماری داخلی و نقش و نگارهای داخل کاخ خورشید
-
معماری داخلی و نقش و نگارهای داخل کاخ خورشید
-
فضا داخل کاخ خورشید
-
معماری داخلی و نقش و نگارهای داخل کاخ خورشید
-
معماری داخلی و نقش و نگارهای داخل کاخ خورشید
-
آیات نوشته شده دورتادور داخل کاخ خورشید
-
نقش و نگارهای خارجی کاخ خورشید
-
نقش و نگارهای خارجی کاخ خورشید
-
نمای محوطه بیرونی کاخ نادر
-
نوشته‌ای مربوط به سیستم آب رسانی در گذشته کلات
-
تنبوشه های انتقال آب در کلات نادر
-
تنبوشه های انتقال آب در کلات نادر
-
توپ‌های جنگی زمان نادرشاه افشار
-
نوشته سنگی قدیمی از زمان افشار
-
محوطه پایین کاخ خورشید (موزه مردم شناسی کلات نادر)
-
محوطه پایین کاخ خورشید (موزه مردم شناسی کلات نادر)
-
ورودی سردابه (پایین کاخ خورشید)
-
تصویری از کاخ نادر در زمان قاجار در سردابه
-
تصویر قدیمی کاخ نادر قبل از مرمت
-
توپ‌های جنگی زمان افشاریه
-
اطلاعات سازمان میراث فرهنگی درمورد کاخ خورشید کلات
-
داخل کاخ خورشید (قسمت بالا)
-
سقف کاخ خورشید از داخل
-
آب نماهای جلوی کاخ خورشید
-
ورودری موزه مردم شناسی کلات (طبقه پایین کاخ خورشید)
-
تنبوشه های انتقال آب در کلات مربوط به دوره افشاریه
-
تونل بین سردابه و موزه (فضای زیرین کاخ خورشید)
-
راه پله به سمت فضای سقف کاخ خورشید
-
نقش و نگارهای خارجی کاخ خورشید
-
آب نمای روبروی کاخ خورشید
-
نقش و نگارهای خارجی کاخ خورشید
-
فضای داخی و جانبی کاخ خورشید
-
فضای بیرونی کاخ خورشید از داخل
-
نقش و نگارهای داخلی کاخ خورشید
-
نقش و نگارهای داخلی کاخ خورشید
-
نقش و نگارهای داخلی کاخ خورشید
-
نقش و نگارهای داخلی کاخ خورشید
-
تندیس نارشاه افشار در موزه مردم شناسی کلات
-
درب ورودی به فضای داخلی کاخ خورشید
-
مجسمه نادرشاه در محوطه بیرونی کاخ خورشید
.jpg)
.jpg)
.jpg)
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- کتاب دژ خدای آفرین، نوشته حسن امیری و وحدت شاکری، انتشارات خیزران 1385، شابک: 2-16-8597-964
- تصاویری زیبا از کاخ خورشید[پیوند مرده]
- دیدنی‌های کلات نادر * [۱]
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ کاخ کلات موجود است. |
