اهریمن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Sa.vakilian (بحث | مشارکت‌ها) کپی از مقاله اهورامزدا |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
[[File:Text-pal-Ahlmn'-ahreman.png|thumb|واژه «اهریمن» (ʾhlmn') به [[خط پهلوی کتابی]]. در پهلوی کتابی این واژه طبق سنت همواره به صورت معکوس نوشته می‌شده‌است.]] |
[[File:Text-pal-Ahlmn'-ahreman.png|thumb|واژه «اهریمن» (ʾhlmn') به [[خط پهلوی کتابی]]. در پهلوی کتابی این واژه طبق سنت همواره به صورت معکوس نوشته می‌شده‌است.]] |
||
'''اهریمن''' (از [[اوستایی]] '''انگره‌مَینیو''') بدنهاد است. اهریمن پلیدی است و برای از بین بردن [[نیکی]] تلاش می‌کند ولی چون دون و پست مایه‌است و [[اهورامزدا]] آگاه بر هر چیز است پس سرانجام در پایان کار اهریمن نابود شده و [[اورمزد]] بر او چیره می‌شود و کار [[جهان]] یکسره به نیکی خواهد گرایید. در این میان، [[انسان]] و [[امشاسپندان]] و دیگر [[ایزدان]] (فرشته‌ها) و موجودات نیک (مزداآفریده) که همگی آفریدهٔ اهورامزدا هستند در مبارزه با دئوه‌ها ([[دیو]]ها) که موجودات و پدیده‌هایی اهریمنی هستند در تلاشی کیهانی برای پیروزی نیکی بر بدی هستند. اهریمن را در [[پارسی]] '''اهرِمن''' هم می‌گویند. می‌توان او را همتای [[شیطان]] در باورهای [[سامی]] دانست. |
'''اهریمن''' (از [[اوستایی]] '''انگره‌مَینیو''') بدنهاد است. اهریمن پلیدی است و برای از بین بردن [[نیکی]] تلاش می‌کند ولی چون دون و پست مایه‌است و [[اهورامزدا]] آگاه بر هر چیز است پس سرانجام در پایان کار اهریمن نابود شده و [[اورمزد]] بر او چیره می‌شود و کار [[جهان]] یکسره به نیکی خواهد گرایید. در این میان، [[انسان]] و [[امشاسپندان]] و دیگر [[ایزدان]] (فرشته‌ها) و موجودات نیک (مزداآفریده) که همگی آفریدهٔ اهورامزدا هستند در مبارزه با دئوه‌ها ([[دیو]]ها) که موجودات و پدیده‌هایی اهریمنی هستند در تلاشی کیهانی برای پیروزی نیکی بر بدی هستند. اهریمن را در [[پارسی]] '''اهرِمن''' هم می‌گویند. می‌توان او را همتای [[شیطان]] در باورهای [[سامی]] دانست. |
||
== اهورامزدا و باورها == |
|||
بر اساسِ کتابِ [[بندهشن]] که در اواخر دوره [[ساسانیان]] نوشته شده، نیروی مخالفِ اهورامزدا و زایندهٔ بدی‌ها را [[اهریمن]] معرفی می‌کند.<ref>نگاه کنید به بندهشن فصل اول</ref> در دین زرتشتی یا بِه‌دینی، اهریمن هیچ‌گاه توانِ ذاتی برای مقابله با قدرتِ اهورا مزدا را ندارد و رقیبی برای او نیست بلکه اهریمن همان اندیشهٔ بد یا [[انگره مینو]] است اما در باورِ [[زروان]]یان، اهریمن برادر و رقیبِ اهورا مزدا و پسر زروان<ref>روایتِ اِزنیکِ ارمنی را دربارهٔ اسطوره آفرینش ببینید در شناخت اساطیر ایران، جان هینلز، لندن ۱۹۷۵</ref> و دارای هویتی جداگانه از اهورا مزدا است. |
|||
بر پایه باورهای کهنِ زروانی و دیگر دینهای پس از آن چون [[مانوی]]ان «اهورامزدا و اهریمن هردو زادهٔ [[زروان]] (خدای زمان) بودند و جهان عرصه جنگ این دو نیروی نیک و بد است ولی سرانجام چیرگی در پایانِ جهان با اهورامزداست و چون اهورامزدا پاکی مطلق است بدی در او راه ندارد. پس هر آنچه که بد است اهریمنی است.» البته این سخن در هیچ جای [[گاهان]] نیست و زُروان در زبان [[اوستایی]] تنها به معنای ''زمان'' است و ارتباطی با خداوند ندارد. |
|||
[[پرونده:Naqsh i Rustam. Investiture d'Ardashir 2.JPG|بندانگشتی|چپ|300px|[[سنگ‌نگاره اهورامزدا و اردشیر بابکان|سومین سنگ‌نگارهٔ «دیهیم‌ستانی» چهارمین سنگ‌نگارهٔ اردشیر از اهورامزدا، کنده شده در نقش رستم]]. اردشیر و اهورامزدا سوار بر اسب در برابر یکدیگر، جسد [[اردوان پنجم|اردوان]] و [[اهریمن]] زیر سم اسبان اردشیر و اهورامزدا، اردشیر درحال ستاندن حلقهٔ حاکمیت از اهورامزدا.]] |
|||
[[پرونده:Ardashir I.jpg|بندانگشتی|300 px|[[اردشیر دوم (ساسانی)|اردشیر دوم]] در وسط، اهورامزدا سمت راست و [[زرتشت]] سمت چپ او.]] |
|||
{{-}} |
|||
در ''[[مزدیسنا]]'' باور بر این است که در [[طبیعت]] دو نیروی متضاد خیر ([[سپنتا مینو]] - اثر روشنی) و شر ([[انگره مینو]] - اثر تاریکی) وجود دارد که همواره در حال نبرد با یکدیگرند. |
در ''[[مزدیسنا]]'' باور بر این است که در [[طبیعت]] دو نیروی متضاد خیر ([[سپنتا مینو]] - اثر روشنی) و شر ([[انگره مینو]] - اثر تاریکی) وجود دارد که همواره در حال نبرد با یکدیگرند. |
||
نسخهٔ ۱۸ اوت ۲۰۱۸، ساعت ۰۵:۵۴
به معنی شیطان در دین زرتشت و ایران باستان
| از سلسله مباحث |
| مَزدَیَسنا |
|---|
 |
 درگاه مزدیسنا |
اهریمن (از اوستایی انگره‌مَینیو) بدنهاد است. اهریمن پلیدی است و برای از بین بردن نیکی تلاش می‌کند ولی چون دون و پست مایه‌است و اهورامزدا آگاه بر هر چیز است پس سرانجام در پایان کار اهریمن نابود شده و اورمزد بر او چیره می‌شود و کار جهان یکسره به نیکی خواهد گرایید. در این میان، انسان و امشاسپندان و دیگر ایزدان (فرشته‌ها) و موجودات نیک (مزداآفریده) که همگی آفریدهٔ اهورامزدا هستند در مبارزه با دئوه‌ها (دیوها) که موجودات و پدیده‌هایی اهریمنی هستند در تلاشی کیهانی برای پیروزی نیکی بر بدی هستند. اهریمن را در پارسی اهرِمن هم می‌گویند. می‌توان او را همتای شیطان در باورهای سامی دانست.
اهورامزدا و باورها
بر اساسِ کتابِ بندهشن که در اواخر دوره ساسانیان نوشته شده، نیروی مخالفِ اهورامزدا و زایندهٔ بدی‌ها را اهریمن معرفی می‌کند.[۱] در دین زرتشتی یا بِه‌دینی، اهریمن هیچ‌گاه توانِ ذاتی برای مقابله با قدرتِ اهورا مزدا را ندارد و رقیبی برای او نیست بلکه اهریمن همان اندیشهٔ بد یا انگره مینو است اما در باورِ زروانیان، اهریمن برادر و رقیبِ اهورا مزدا و پسر زروان[۲] و دارای هویتی جداگانه از اهورا مزدا است.
بر پایه باورهای کهنِ زروانی و دیگر دینهای پس از آن چون مانویان «اهورامزدا و اهریمن هردو زادهٔ زروان (خدای زمان) بودند و جهان عرصه جنگ این دو نیروی نیک و بد است ولی سرانجام چیرگی در پایانِ جهان با اهورامزداست و چون اهورامزدا پاکی مطلق است بدی در او راه ندارد. پس هر آنچه که بد است اهریمنی است.» البته این سخن در هیچ جای گاهان نیست و زُروان در زبان اوستایی تنها به معنای زمان است و ارتباطی با خداوند ندارد.
در مزدیسنا باور بر این است که در طبیعت دو نیروی متضاد خیر (سپنتا مینو - اثر روشنی) و شر (انگره مینو - اثر تاریکی) وجود دارد که همواره در حال نبرد با یکدیگرند.
نیروهای همزادی که در اندیشه انسان پدیدار می‌شوند مخالف نیستند، همگی در هستی انسان نیک اند و قابل ستایش. این انسان است که با اندیشه خود موجب دگرگونی در این هستی می‌شود. همان گونه که آذرگشسب این دو گوهر یعنی نیکی و بدی را مینوی می‌داند و با اندیشه انسان پیوسته می‌خواند زیرا سنجش نیک و بد با اندیشه انسان است و وجود خارجی ندارد.[۳] یعنی نیکی جز سنجش فکری چیز دیگری نیست.
یا در جای دیگر رستم شهزادی این دو نیرو را نزد پروردگار بد یا خوب نمی‌بیند بلکه لازم و ملزوم یکدیگر می‌خواند، ولی هنگامی که زرتشتیان این دو نیرو را با میزان اندیشه و پندار خود می‌سنجیم، یکی را نیک می‌پنداریم و دیگری را بد و حتی همین نیکی و بدی‌ها صورت گسترده و مطلق ندارند و بنا به محیط و زمان و مکان هر گروهی از مردم، این پندار فرق می‌کند، زیرا در جایی کاری را برخلاف دیگران نیک یا بد می‌دانند.[۴] همچنین در کتاب گزارش گاتاها از اورنگ نیز ریشه نیکی و بدی را در نهاد و اندیشه آدمی می‌داند.[۵] در تمام کتاب‌ها این دو نیرو را همزاد و متضاد می‌خوانند که در آغاز آفرینش پدیدار شدند و تمامی نویسندگان آن‌ها را لازم و ملزوم یکدیگر می‌خوانند[۶] اما در کتاب بینش زرتشت از خنجری به نکته‌ای برخورد کردم که می‌گفت: هیچ‌کدام از این دو گوهر ارزش نیک بودن یا بد بودن را ندارند به بیان دیگر، اهورامزدا آنچه راکه آفریده نیک است و شر در آن راه ندارد. اما اختلاف موجود در هستی هر گاه در اندیشه انسان رشد کند و شکوفا شود، نیک و بد به وجود می‌آید.[۷]
در متن‌های پارسی میانه
در متن‌های پهلوی، واژه اهریمن گاهی وارونه نوشته می‌شود تا نشانه‌ای از واژگونگیِ اعمال وی و بیزاری نویسنده متن از او باشد. در این متن‌ها نیز، اهریمن دشمن اورمزد است و به آفرینش اورمزد می‌تازد و بیماری، تاریکی، ریمَنی (چرکی)، ویرانی، عیب، نقص و مرگ می‌آفریند.[۸] آغاز نبرد اورمزد و اهریمن، زمان معین شده برای آن، توصیف کامل آفرینش اورمزدی و اهریمنی و سرانجامِ کارِ اهریمن در متن‌های پهلوی به‌صورت‌های متفاوتی آمده‌است. اما، امروزه، به باور پارسیان هند، اهریمن نمودی از تمایلات اهریمنی است و از این رو نبرد واقعی میان اورمزد و اهریمن در روح هر انسان در تمامی جهان ادامه دارد.[۹]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ نگاه کنید به بندهشن فصل اول
- ↑ روایتِ اِزنیکِ ارمنی را دربارهٔ اسطوره آفرینش ببینید در شناخت اساطیر ایران، جان هینلز، لندن ۱۹۷۵
- ↑ فیروز آذرگشسب - گاتا سرودهای زرتشت - انتشارات فروهر ۱۳۵۱ - صفحه ۱۳۷، ۱۳۸ و ۱۳۹.
- ↑ رستم شهزادی - برگردان گاتا - فردوس ۱۳۶۰ - صفحهٔ ۲۳
- ↑ م. اورنگ - گزارش گاتاها - رنگین ۱۳۴۲ - صفحه ۲۷ و ۲۸.
- ↑ رستم شهزادی - برگردان گاتا - فردوس ۱۳۸۱ - صفحه ۲۳، ۲۴ و ۲۵.
- ↑ خداداد خنجری - بینش زرتشت - پژوهنده با همکاری ماهنامه چیستا - چاپ دوم ۱۳۸۰ - صفحه ۲۵، ۲۶، ۲۷ و ۲۸.
- ↑ بندهش۵، بندهای۴۲–۴۷
- ↑ زرشناس، زهره، واژه اهریمن در ادبیات سغدی بودایی (۱۰ صفحه - از ۴۲ تا ۵۱). در: نامه فرهنگستان» زمستان ۱۳۷۹ - شماره ۱۶.
- ویکی‌پدیای انگلیسی.
- وبگاه جادی (برداشت آزاد با اطلاع دادن به جادی و ذکر منبع) (باید به وبگاه جادی اطلاع داده شود)
- فروغ مزدیسنی (زرتشت پیامبری که باید از نو شناخت) شابک ۴-۷۲-۵۶۲۰-۹۶۴ کیخسرو شاهرخ
| کلیات |  | |
|---|---|---|
| خدایگان | ||
| آفریدگان مینوی | ||
| آفریدگان دنیوی | ||
| پادشاهان | ||
| پهلوانان | ||
| جای‌ها | ||
| نسک‌ها | اوستا • بندهشن • گزیده‌های زادسپرم • جاماسپی • روایت‌های پهلوی • دینکرد • هفت هات • وندیداد • یشت‌ها • ویرازگان • شایست نشایست • مینوی خرد | |