گردیز

گردیز ګردیز
شهر
دژ بالا حصار در مرکز شهر گردیز
گردیز موقعیت در افغانستان
مختصات: ۳۳°۳۶′۰۰″ شمالی ۶۹°۱۳′۰۱″ شرقی
کشور	افغانستان
ولایت	پکتیا
بلندی	۲٬۲۹۴ متر ( پا)
جمعیت  (۲۰۰۸)
• کل	۷۰٬۰۰۰
منطقه زمانی	یوتی‌سی +۴:۳۰ (Afghanistan Standard Time)

گَردیز شهری است در جنوب افغانستان و مرکز ولایت پکتیا است.

این شهر در منتهی‌الیه درهٔ رودخانهٔ گردیز و در ارتفاع ۲٬۳۰۰ تا ۲٬۵۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

بازار قدیمی شهر در سال ۱۹۴۳ میلادی بنا شده‌است و بعد آسفالت شدن جادهٔ کابل - گردیز (۱۲۰ کیلومتر) حمل و نقل مصنوعات چوبی افزون یافت و باعث رونق آن شهر گردید. بالاحصار گردیز از آثار تاریخی آنست.

زمین‌های هموار ولایت پکتیا بیشتر در پیرامون گردیز زرمت قرار دارد و بیشتر آب زمین‌های کشاورزی آن از کاریزها تأمین می‌شود.

تاریخچه

در ۲۵۶ق/۸۷۰م، یعقوب لیث صفاری به نواحی شرقی خراسان تاخت و جنگی سخت میان او و ابومنصور افلح امیر گردیز درگرفت و سرانجام ابومنصور با دادن گروگان و تعهد به پرداخت ۱۰هزار درم خراج سالیانه به امیر سیستان، با وی صلح کرد. پس از افلح، اخلاف و تا اواسط سدهٔ ۵ق بر حکومت گردیز باقی ماندند. نواحی دوردست و بعضاً سخت‌گذر پکتیا یکی از پناهگاه‌های خوارج در نواحی شرقی ایران به‌شمار می‌رفت. این نواحی در دورهٔ اقتدار خوارج سیستان زیر سلطهٔ آنان بود. به گزارش نویسندهٔ گمنام حدودالعالم بیشتر اهالی گردیز بر مذهب خوارج بودند.

در دیوان سید اسماعیل بلخی این شعر را در وصف گردیز می‌خوانیم:

بوی عنبر دارد گرد و غبار گردیز

این نگهت بهشتی هست از مزار گردیز

گویا نسیم صبحش از کوه یار خیزد

این سان که روح پرور باشد دیار گردیز

زلف عروس باغش زاهد فریب دیدم

بس شیخ راه خود شد اندر کنار گردیز

شبنم به هر سحر گاه جام امید بر کف

تا عطر خاص گیرد از نوک خار گردیز

او جان نثار حق بود بر زایرین قبرش

آید ندا که جان‌ها بادا نثار گردیز

روحانیان سرودند یک یک ترانه هایی

سید حسن چو افتاد اندر کنار گردیز

بلخی به روضهٔ او با صد نیاز گوید

یا رب خزان نگیرد هرگز بهار گردیز

مردم‌شناسی

جمعیت گردیز در سال ۲۰۰۸ بالغ بر ۷۰ هزار نفر تخمین زده شد. که اکثریت باشندگان بومی این شهر را تاجیکان تشکیل میدهد اما درین اواخر با کوچیدن اقوام پشتون از نقاط مختلف پکتیا به این شهر اکثریت نفوس این شهر را پشتون ها تشکیل میدهند. گردیز همچنین دارای جمعیت فراوان سادات است، اگر چه که در مطالعات آماری شمرده نمی‌شوند. زیرا به دلیل جنگ‌های کمونیستی و در دوران حکومت طالبان، شمار زیادی از آن‌ها به کشورهای ایران و پاکستان مهاجرت کرده‌اند.

حادثۀ تروریستی شهر گردیز

در روز ۱۲ اسد/مرداد سال ۱۳۹۷ ه‍.ش دو مهاجم انتحاری به مسجد خواجه حسن در شهر گردیز در حالی حمله کردند که در آن نزدیک به ۵۰۰ نفر به شمول کودکان در حال ادای نماز جمعه بودند.

مهاجمان که برقع پوشیده بودند، توانستند با زن وانمود کردن خود وارد مسجد شوند. آن‌ها ابتدا نگهبانان مسجد را از پا درآوردند، پسانتر به سوی نمازگزاران تیراندازی کردند و سرانجام مواد انفجاری را که به خود بسته بودند انفجار دادند.

بر اثر این حادثه ۳۶ تن از سادات نمازگزار جان سپردند و بیش از ۱۵۰ نفر زخمی شدند.

همچنین یکی از قربانیان این حادثۀ تروریستی دکتر سید محمد علیشاه موسوی گردیزی فرمانده جهادی، نمایندۀ پارلمان، رئیس مبارزه با حوادث غیرمترقبۀ ولایت پکتیا و زندانی شمارۀ ۱۱۵۴ گوانتانامو بود.

منابع

• عبدالحسین سعیدیان (۱۳۸۳)، شهرهای جهان، نشر علم و زندگی