پرش به محتوا

خرداد (امشاسپند)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

خرداد یا هَئوروَتات (اوستایی: 𐬵𐬀𐬎𐬭𐬎𐬎𐬀𐬙𐬁𐬙 = هَئوروَتات) به معنی تمامیّت، کلیّت، رسایی و کمال است و مظهری از مفهوم نجات و رستگاری برای افراد بشر. آب را می‌پاید و در این جهان، شادابی گیاهان مظهر اوست. همکاران این اَمِشاسْپَند ایزد تیشتر و باد و فروَهر پرهیزکاران هستند. در دوران تازش اهریمن آب را به یاری فروهرها می‌ستاند سپس به باد می‌سپارد و باد آن را با شتاب به سوی کشورها می‌برد و به وسیلهٔ ابر می‌باراند. دشمن او تریز نام دارد.نام این امشاسپند همیشه در کنار امشاسپند مرداد آورده می‌شود.این امشاسپند به کمک امشاسپند مرداد گوهر تن زرتشت را ساختند.

امشاسپندان

[ویرایش]

در تاریخ اساطیری ایران شش امشاسپند وجود دارد[۱]،که به آنها نامیرایان نیکوکار می گویند. نام‌های این امشاسپندان خصوصیات آن‌ها را نشان می دهد .[۲] این امشاسپندان آفریده‌ی هرمزد هستند . تعداد امشاسپندان در نوشته‌های پهلوی شش و گاهی تا سی تا می رسد . شش امشاسپند بر تخت‌های زرین در خانه‌ی سروده قرار گرفتند. این شش امشاسپند اصل و منشا خود را از شخصیت‌های خدای باستان می دانند.[۳]

امشاسپند خرداد

[ویرایش]

ویژگی‌ها

[ویرایش]

امشاسپند خرداد که در زبان پهلوی ، هورداد و در اوستا ، هـَئوروَتات به معنای تمامیت و کمال است . خرداد پنجمین امشاسپند است که نگهبان آب است.[۴] امشاسپند خرداد در کنار دست راست هرمزد ایستاده است .[۵] این امشاسپند جنبه زنانگی دارد ‌.[۶] امشاسپند خرداد در دنیای مینویان نماد کمال و پارسایی اهوره‌مزدا است .از ماه‌ها ماه سوم سال و از روزها روز ششم ماه به نام این امشاسپند است .زرتشت را متولد روز خرداد از ماه فروردین می دانند. خرداد را سرور ماه‌ها ، روزها و سال‌ها نامیده‌اند.[۷]

یاوران امشاسپند خرداد

[ویرایش]

امشاسپند خرداد جنبه زنانه دارد و ایزد تیشتر ،باد و فروهر پرهیزکاران همیار او هستند و به او کمک می کنند .امشاسپند خرداد در دوران حمله اهریمن آب را به یاری فروهرها می فرستد و به باد دستور می‌دهد آب را با سرعت به سوی کشورها برده ،هنگاهی که تیشتر با اپوش دیو خشکی و خشکسالی نبرد می‌کند ،امشاسپند خرداد اب را به یاری تیشتر می فرستد.

گُل امشاسپند خرداد

[ویرایش]

از گُل‌ها ، گُل سوسن را به امشاسپند خرداد نسبت داده‌اند.

جشن امشاسپند خرداد

[ویرایش]

جشن خردادگان در روز و ماه این امشاسپند برگزار می شود.

امشاسپند خرداد و مرداد

[ویرایش]

امشاسپند خرداد به همراه امشاسپند مرداد در جهان خدایان جنبه‌ی تولیدی دارند .هدایای امشاسپند خرداد به کمک مرداد ثروت ،رمه چهارپایان است ،این دو امشاسپند در کنار هم ارمان‌های نیرومندی ، سرچشمه‌ی زندگی و رویش هستند .[۸]

امشاسپند خرداد و گوهر تن زرتشت

[ویرایش]

گوهر تن زرتشت را امشاسپندان خرداد و مرداد به کمک هم ساخته‌اند .[۹] آنان برای این کار مایه تن زرتشت را در باران نشانده و با قطرات باران به زمین امد و در دل گیاه جای گرفته ،پوروشسب پدر زرتشت به کمک و راهنمایی خرداد و مرداد شش گاو پرمایه را برداشت و به چراگاه برد و گاوان از گیاهانی که مایه تن زرتشت در آن‌ها بود خوردند و مایه تن زرتشت با شیر آنها آمیخت ،پوروشسب گاوان را به خانه برو و به دوغدو سپرد و با گیاه هوم که به کمک بهمن و اردیبهشت به دست آورده بود نرم و با شیر گاوان درآمیختند و از آن خوردند ، به این ترتیب روان و مایه تن زرتشت در وجود دوغدو که فره ایزدی زرتشت را داشت گرد آورد.[۱۰]

دشمنان خرداد

[ویرایش]

اهریمن مخصوص خرداد

[ویرایش]

اهریمن تریز اهریمنی است که هرمزد مخصوصا خرداد قرار داده است.[۱۱] تریز دیو فساد و تشنگی است .[۱۲] تریز گیاهان و دامها را زهرآلود می‌کند .

خرداد و دیو نَس

[ویرایش]

نسَ دیدی که حیله‌گری و ناپاکی می‌کند .[۱۳] این دیو تن مرده را مورد حمله قرار می‌دهد و آن را ناپاک می‌کند [۱۴].نَس نخستین عامل در مرگ انسان است و به بدن انسان در حال مرگ حمله می‌کند و بدن را فاسد و گندیده می کند .[۱۵] این دیو وقتی نام امشاسپندان مخصوصا امشاسپند خرداد بر جسم مرده خوانده می‌شود از بین می‌رود .[۱۶]

پانویس

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  • بهار، مهرداد (۱۳۹۴). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.
  • آموزگار، ژاله (۱۳۹۱). تاریخ اساطیر ایران. سمت.
  • هینلز، جان (۱۳۸۹). شناخت اساطیر ایران. تهران: نشر چشمه.
  • یارشاطر، احسان (۱۳۹۶). داستان‌های ایران باستان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • نوشتاری از دکتر شاهین سپنتا در وب‌گاه ایران نامه