هلیم (غذا): تفاوت میان نسخهها
در مناطق گرمسیری هلیم با نمک پخته و بدون شکر مصرف میشود! |
|||
خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| other = |
| other = |
||
}} |
}} |
||
''' |
'''حلیم'''،<ref>{{cite web|url=https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/334787/هلیم|publisher=فرهنگ دهخدا|title=هلیم|date=|accessdate=|website=|last=|first=}}</ref><ref>دهخدا، علیاکبر، ''لغتنامه''، بنیاد لغتنامه دهخدا، تهران</ref><ref>نگارش اصلی و درست واژه، «هلیم» است؛ اما نوشتن آن به صورت «حلیم» نیز بسیار متداول و رایج است. ''نگاه کنید به:'' ادبیات فارسی، سال دوم متوسطه (عمومی: نظری، فنی و حرفهای، کاردانش. واژهنامه، واژه «هلیم». [http://chap.sch.ir/sites/default/files/books/93-94/158/182-204-C220-1.pdf صفحه پنجم این فایل pdf].</ref> '''گندمبا'''<ref>{{یادکرد وب|عنوان=معنی گندم با {{!}} لغت نامه دهخدا|نشانی=https://www.parsi.wiki/fa/wiki/371932/گندم-با|وبگاه=پارسی ویکی|بازبینی=2022-09-12|کد زبان=fa|نام=پارسی|نام خانوادگی=ویکی}}</ref> یا با املای غلط مصطلحِ ه'''لیم'''<ref>{{یادکرد وب|عنوان=هلیم|نشانی=https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/detail/334787?title=هلیم|وبگاه=موسسهٔ لغتنامهٔ دهخدا و مرکز بینالمللی آموزش زبان فارسی|بازبینی=2023-12-20|کد زبان=fa}}</ref> (که در عربی به آن [[هریسه]] گفته میشود<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ ابجدی صفحه 957}}</ref>) از غذاهای سنتی منطقهٔ [[خاورمیانه]] است که با [[گوشت]] و [[گندم]] یا [[بلغور]] یا جو پخته میشود. حلیم انواع گوناگونی دارد که مواد اولیهشان با یکدیگر متفاوت است؛ اما برای تهیهٔ ح'''لیم گندم''' از [[گندم]] پوستگرفته و کوبیدهشده، [[پیاز]] و [[گوشت]] سردست [[گوساله]] یا [[گوسفند]] و مقداری [[روغن]] استفاده میشود. رنگ هلیم با افزودن [[ادویه|ادویهجات]] مانند [[دارچین]] و [[شکر]] عوض میشود. |
||
این غذا معمولاً به عنوان [[صبحانه]] یا در [[محرم (ماه)|ماه محرم]] یا در [[ماه رمضان]] به عنوان [[افطار]]ی و [[سحری]] مصرف میشود و با [[سرشیر]]، [[دارچین]]، [[کنجد]]، نمک، [[شکر]] و [[گوشت]] ریزشدهٔ [[مرغ]] یا [[بوقلمون]] تزئین میگردد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://jahannews.com/vdcipva5ut1ar52.cbct.html|عنوان=قیمت آش و حلیم در ماه رمضان - جهان نیوز|ناشر=[[جهان نیوز]]|تاریخ=۲۷ خرداد ۱۳۹۴|تاریخ بازبینی=۲۰ دی ۱۳۹۸}}</ref> |
این غذا معمولاً به عنوان [[صبحانه]] یا در [[محرم (ماه)|ماه محرم]] یا در [[ماه رمضان]] به عنوان [[افطار]]ی و [[سحری]] مصرف میشود و با [[سرشیر]]، [[دارچین]]، [[کنجد]]، نمک، [[شکر]] و [[گوشت]] ریزشدهٔ [[مرغ]] یا [[بوقلمون]] تزئین میگردد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://jahannews.com/vdcipva5ut1ar52.cbct.html|عنوان=قیمت آش و حلیم در ماه رمضان - جهان نیوز|ناشر=[[جهان نیوز]]|تاریخ=۲۷ خرداد ۱۳۹۴|تاریخ بازبینی=۲۰ دی ۱۳۹۸}}</ref> |
||
خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
یک پیمانه هلیم داری ۱۵۰ کالری و در صورت مخلوط شدن با شکر، میتواند تا ۳۰۰ کالری انرژی داشته باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=همه چیز دربارهٔ حلیم|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/287329/همه-چیز-درباره-حلیم|وبگاه=fa|تاریخ=۱۳۹۲/۰۵/۰۳–۰۹:۱۴|بازبینی=2023-10-07|کد زبان=fa|نام=عصر|نام خانوادگی=ایران}}</ref> |
یک پیمانه هلیم داری ۱۵۰ کالری و در صورت مخلوط شدن با شکر، میتواند تا ۳۰۰ کالری انرژی داشته باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=همه چیز دربارهٔ حلیم|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/287329/همه-چیز-درباره-حلیم|وبگاه=fa|تاریخ=۱۳۹۲/۰۵/۰۳–۰۹:۱۴|بازبینی=2023-10-07|کد زبان=fa|نام=عصر|نام خانوادگی=ایران}}</ref> |
||
== |
== حلیم قزوین == |
||
در ایران، |
در ایران، حلیم [[قزوین]] شهرت زیادی دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حلیم با چاشنی صبر یارهمیشگی سفره افطار قزوینی ها|نشانی=http://www.yjc.news/fa/news/5677208|وبگاه=fa|تاریخ=۱۳ تیر ۱۳۹۵|بازبینی=2022-09-12|کد زبان=fa|نام=خبرگزاری باشگاه خبرنگاران {{!}} آخرین اخبار ایران و جهان {{!}}|نام خانوادگی=YJC}}</ref> به طوری که هلیم [[قزوین]] در فهرست میراث ملی ناملموس کشور قرار گرفتهاست و در شهرهای دیگر مانند [[تهران]]، حلیم را با عنوان تبلیغاتی «هلیم قزوین» به فروش میرسانند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مهارت پخت هلیم قزوین در فهرست میراث ملی به ثبت رسید|نشانی=https://www.irna.ir/news/83033736/مهارت-پخت-حليم-قزوين-در-فهرست-ميراث-ملي-به-ثبت-رسيد|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2018-09-15|بازبینی=2019-05-30|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=73 اثر ناملموس قزوین در فهرست میراث ملی کشور ثبت شدهاست- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/06/24/1829311/73-اثر-ناملموس-قزوین-در-فهرست-میراث-ملی-کشور-ثبت-شده-است|وبگاه=خبرگزاری تسنیم - Tasnim|بازبینی=2019-05-30|کد زبان=fa}}</ref> |
||
== |
== حلیم شوشتر == |
||
حلیم [[شوشتر]] از قرنهای گذشته تا کنون یکی از حلیمهای مشهور ایران بودهاست که بهطور سنتی در شهر [[شوشتر]] پخته شده و معمولاً همراه با [[سرشیر]] یا گاهی شکر و دارچین میل میشود. جمال الدین حلاج شیرازی نویسنده قرن ۹ هجری، در ذکر غذاهای معروف هر شهر در آن زمان، حلیم (هریسه) را غذای معروف [[شوشتر]] دانسته و در شعری چنین میسراید: |
|||
{{شعر}} |
{{شعر}} |
||
خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
{{پایان شعر}}<ref>کلیات بسحق اطعمه شیرازی، نوشته جمال الدین ابواسحق حلاج اطعمه شیرازی، قرن ۹ هجری قمری، تصحیح منصور رستگار فسایی، ص۷۵</ref> |
{{پایان شعر}}<ref>کلیات بسحق اطعمه شیرازی، نوشته جمال الدین ابواسحق حلاج اطعمه شیرازی، قرن ۹ هجری قمری، تصحیح منصور رستگار فسایی، ص۷۵</ref> |
||
علاوه بر نوع معمول |
علاوه بر نوع معمول جلیم گندم که سفیدرنگ است، نوع دیگری از جلیم سنتی به نام [[قلقل (غذا)|قُلقُل]] نیز در شوشتر پخته میشود که زرد رنگ است و [[حبوبات]] نیز در پخت آن به کار میرود. مهارت پخت قُلقُل به شماره ۱۹۹۴ در فهرست میراث ناملموس ایران ثبت شدهاست.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=خیاط، میلاد. ولیعرب، مسعود. روش پخت قلقل شوشتری|نشانی= http://ensani.ir/file/download/article/1632122082-10123-49-2.pdf|وبگاه=ماهنامه آفاق علوم انسانی، ش ۴۹|تاریخ=اردیبهشت ۱۴۰۰|بازبینی=2022-05-05|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ابلاغ ثبت ۱۳ میراث ناملموس ملی به استاندار خوزستان|نشانی= https://www.isna.ir/news/1400042216265/ابلاغ-مراتب-ثبت-ملی-۱۳-اثر-میراث-ناملموس-به-استاندار-خوزستان|وبگاه=ایسنا|تاریخ=۲۲ تیر ۱۴۰۰|بازبینی=2022-05-05|کد زبان=fa}}</ref> |
||
== غذاهای مشابه == |
== غذاهای مشابه == |
نسخهٔ ۹ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۱۲
خاستگاه | خاورمیانه[۱] |
---|---|
منطقه | آسیای مرکزی خاورمیانه ایران پاکستان ترکیه هند بنگلادش |
مواد اصلی | گندم، جو، عدس و گوشت |
حلیم،[۲][۳][۴] گندمبا[۵] یا با املای غلط مصطلحِ هلیم[۶] (که در عربی به آن هریسه گفته میشود[۷]) از غذاهای سنتی منطقهٔ خاورمیانه است که با گوشت و گندم یا بلغور یا جو پخته میشود. حلیم انواع گوناگونی دارد که مواد اولیهشان با یکدیگر متفاوت است؛ اما برای تهیهٔ حلیم گندم از گندم پوستگرفته و کوبیدهشده، پیاز و گوشت سردست گوساله یا گوسفند و مقداری روغن استفاده میشود. رنگ هلیم با افزودن ادویهجات مانند دارچین و شکر عوض میشود.
این غذا معمولاً به عنوان صبحانه یا در ماه محرم یا در ماه رمضان به عنوان افطاری و سحری مصرف میشود و با سرشیر، دارچین، کنجد، نمک، شکر و گوشت ریزشدهٔ مرغ یا بوقلمون تزئین میگردد.[۸]
یک پیمانه هلیم داری ۱۵۰ کالری و در صورت مخلوط شدن با شکر، میتواند تا ۳۰۰ کالری انرژی داشته باشد.[۹]
حلیم قزوین
در ایران، حلیم قزوین شهرت زیادی دارد.[۱۰] به طوری که هلیم قزوین در فهرست میراث ملی ناملموس کشور قرار گرفتهاست و در شهرهای دیگر مانند تهران، حلیم را با عنوان تبلیغاتی «هلیم قزوین» به فروش میرسانند.[۱۱][۱۲]
حلیم شوشتر
حلیم شوشتر از قرنهای گذشته تا کنون یکی از حلیمهای مشهور ایران بودهاست که بهطور سنتی در شهر شوشتر پخته شده و معمولاً همراه با سرشیر یا گاهی شکر و دارچین میل میشود. جمال الدین حلاج شیرازی نویسنده قرن ۹ هجری، در ذکر غذاهای معروف هر شهر در آن زمان، حلیم (هریسه) را غذای معروف شوشتر دانسته و در شعری چنین میسراید:
هریسه ز شُشتر به شب ره برید |
که تا صبحگاهی به لشکر رسید |
علاوه بر نوع معمول جلیم گندم که سفیدرنگ است، نوع دیگری از جلیم سنتی به نام قُلقُل نیز در شوشتر پخته میشود که زرد رنگ است و حبوبات نیز در پخت آن به کار میرود. مهارت پخت قُلقُل به شماره ۱۹۹۴ در فهرست میراث ناملموس ایران ثبت شدهاست.[۱۴][۱۵]
غذاهای مشابه
هاریسا
هاریسا (خوراک)، نوعی هلیم است که در ارمنستان و کردستان تهیه میشود و در کردی به آن ههلیسه یا ههریسه گفته میشود.[۱۶] ارمنیها آن را با گوشت مرغ، گوسفند یا گاو، و کُردها آن را با گوشت بوقلمون یا گوسفند درست میکنند و با روغن سرو میکنند.
غُلور
در افغانستان خوراک مشابهی تهیه میشود که غلور نام دارد. غلور ترش از رایجترین انواع آن است. انواع دیگر آن عبارتند از غلور ترش مرغ، غلور ترش گوشت تازه، غلور ترش کوفته، غلور ترش قورمه، غلور ترش سفر و اشکنه غلور ترش.[۱۷] غلور هم چنین در استان خراسان جنوبی و استان سیستان و بلوچستان طبخ میشود.[۱۸][۱۹]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۱. دریافتشده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۲.
- ↑ "هلیم". فرهنگ دهخدا.
- ↑ دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، بنیاد لغتنامه دهخدا، تهران
- ↑ نگارش اصلی و درست واژه، «هلیم» است؛ اما نوشتن آن به صورت «حلیم» نیز بسیار متداول و رایج است. نگاه کنید به: ادبیات فارسی، سال دوم متوسطه (عمومی: نظری، فنی و حرفهای، کاردانش. واژهنامه، واژه «هلیم». صفحه پنجم این فایل pdf.
- ↑ ویکی، پارسی. «معنی گندم با | لغت نامه دهخدا». پارسی ویکی. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۲.
- ↑ «هلیم». موسسهٔ لغتنامهٔ دهخدا و مرکز بینالمللی آموزش زبان فارسی. دریافتشده در ۲۰۲۳-۱۲-۲۰.
- ↑ فرهنگ ابجدی صفحه 957.
- ↑ «قیمت آش و حلیم در ماه رمضان - جهان نیوز». جهان نیوز. ۲۷ خرداد ۱۳۹۴. دریافتشده در ۲۰ دی ۱۳۹۸.
- ↑ ایران، عصر (۱۳۹۲/۰۵/۰۳–۰۹:۱۴). «همه چیز دربارهٔ حلیم». fa. دریافتشده در 2023-10-07. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳ تیر ۱۳۹۵). «حلیم با چاشنی صبر یارهمیشگی سفره افطار قزوینی ها». fa. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۲.
- ↑ «مهارت پخت هلیم قزوین در فهرست میراث ملی به ثبت رسید». ایرنا. ۲۰۱۸-۰۹-۱۵. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۵-۳۰.
- ↑ «73 اثر ناملموس قزوین در فهرست میراث ملی کشور ثبت شدهاست- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۵-۳۰.
- ↑ کلیات بسحق اطعمه شیرازی، نوشته جمال الدین ابواسحق حلاج اطعمه شیرازی، قرن ۹ هجری قمری، تصحیح منصور رستگار فسایی، ص۷۵
- ↑ «خیاط، میلاد. ولیعرب، مسعود. روش پخت قلقل شوشتری» (PDF). ماهنامه آفاق علوم انسانی، ش ۴۹. اردیبهشت ۱۴۰۰. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۵-۰۵.
- ↑ «ابلاغ ثبت ۱۳ میراث ناملموس ملی به استاندار خوزستان». ایسنا. ۲۲ تیر ۱۴۰۰. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۵-۰۵.
- ↑ جلیلیان، عباس (ئاکۆ)، فرهنگ باشور: کُردی-کُردی-فارسی، تهران: پرسمان، ص ۷۹۷.
- ↑ افغانزاده والا، عبدالله، آشپزی غذاهای محلی افغانستان، کابل و پیشاور: کتابفروشی کابل، سال ۱۳۵۳، ص۳۶–۳۷
- ↑ «آئین پخت غلور؛ یکی از میراثهای معنوی مردم خراسان جنوبی - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافتشده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۸.
- ↑ ها، اخبار استان (۱۴۰۱/۰۴/۲۳ - ۱۲:۵۵). «شربت ها و غذاهای نذری ماه محرم در ایران». fa. دریافتشده در 2024-03-28. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک)