پرش به محتوا

فهرست دانشمندان ایرانی پیش از دوران معاصر

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

فهرست زیر فهرستی از دانشمندان، فلاسفه و علمای ایران قدیم است که پیش از دوران معاصر می‌زیسته‌اند.

دانشمندان و دانشوران

[ویرایش]
۱ زرتشت
زرتشت و اتفاقات زندگی او
از بزرگ‌ترین فیلسوفان باستان، مؤسس آئین مزدیسنا و بنیانگذار اولین دین توحیدی جهان که بر روی یهودیت، مسیحیت، اسلام و فلسفه یونانی افلاطون تأثیر بسزایی داشت.
۲ جاماسپ ستاره‌شناس و فیلسوف دوران هخامنشیان
۲ جاماسپ (ساسانی) فیلسوف. وی بیست و یکمین پادشاه ساسانی و برادر قباد یکم بود.
۳ هوشتانه شیمی‌دان و فیلسوف دوران هخامنشیان
۴ آرتاخه مهندس سازه زمان هخامنشیان و از سازندگان کانال آتوس
۵ بوبراندا مهندس سازه زمان هخامنشیان و از سازندگان کانال آتوس
۶ آزونکس شیمی‌دان و روان‌شناس زمان اشکانیان
۷ مانی پزشک،نگارگر،شاعر، نویسنده و بنیانگذار آیین مانوی در دوران ساسانیان است.
۸ مولانا بعد از اسلام

مشکلی بروز امده لطفا به بخش بعد از اسلام مراجعه شود

۹ پاول پارسی یا پولُسِ پارسی منطق دان و فیلسوف دوران ساسانیان
۱۰ مزدک فیلسوف زمان ساسانیان و موسس آیین مزدکیه
۱۱ برزویه پزشک پزشک دوران انوشیروان ساسانی. وی گردآورندهٔ کتاب کلیله و دمنه بوده‌است.
۱۲ اثیرالدین ابهری ریاضی‌دان و ستاره‌شناس.
۱۳ ابومحمود حامدبن خضر خجندی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس. احتمال می‌رود که قضیه جیب (سینوس) مربوط به مثلثات کروی را او ابداع کرده باشد. وی ثابت کرد، به‌طور ناقص، که مجموع مکعب‌های دو عدد برابر با مکعب عدد سوم نمی‌شود. «یک کتاب درسی هندسه و اثری دربارهٔ مقدار میل دائرةالبروج به خجندی نسبت داده شده‌است.»
۱۴ عبدالحمید کاتب زبان‌شناس و ابداع‌کنندهٔ نثر عربی.
۱۵ ابوداوود سلیمان عالم دینی و نویسندهٔ کتاب سنن ابوداود
۱۶ ابوحنیفه نعمان بن ثابت بنیان‌گذار مذهب حنفی
۱۷ بونصر منصور از مبتکران قضیه سینوس
۱۸ ابوسعید ضریر گرگانی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس. وی رساله‌ای را دربارهٔ مسائل زمین‌شناسی و رسالهٔ دیگری در زمینه رسم نصف النهار نوشت.
۱۹ قطب‌الدین شیرازی همه چیز دان، ستاره شناس، ریاضی دان،پزشک، فیزیکدان،موسیقی دان، فیلسوف و صوفی
نگاره گرفته شده از نسخه دست‌نویس قطب الدین شیرازی. این نگاره مدل چرخش سیارات را نشان می‌دهد.
 [۱][۲]
۲۰ ابوالوفا محمد بوزجانی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس. وی واضع اتحاد مثلثاتی و قضیه سینوس‌ها بود و مشارکت‌های بسیاری در علم ریاضی و نجوم انجام داد.
۲۱ احمد بن فرخ پزشک و نویسندهٔ دانشنامهٔ پزشکی و کتاب فرمول‌های دارویی
۲۲ احمد بن عماد الدین پزشک و شیمی‌دان. وی نویسندهٔ کتاب فی صناعة اکسیر می‌باشد.
۲۳ علوی شیرازی پزشک سلطنتی دربار گورکانیان و نادرشاه [۳]
۲۴ محمد بن محمود آملی پزشک و فیلسوف [۴]
۲۵ ابوجعفر خازن خراسانی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس. وی به کمک مقاطع مخروطی، معادلهٴ درجه سوم را که به معادلهٴ ماهانی موسوم است حل کرد. [۵]
۲۶ خواجه عبدالله انصاری فیلسوف و صوفی [۶]
۲۷ محمد آغاکرمانی پزشک و نویسنده رساله در دندان‌پزشکی که امروزه تنها رساله دندانپزشکی موجود در کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا است.
۲۸ آق‌سرایی پزشک و نویسندهٔ خلاصهٔ کتاب قانون طب [۷]
۲۹ ابوحفصه یزید پزشک
۳۰ محمد اکبر ارزانی پزشک
۳۱ محمودعلی استرآبادی پزشک
۳۲ محمد عوفی دانشمند و تاریخ‌دان [۸]
۳۳ البوبصر پزشک و اختربین [۹]
۳۴ محمد بن زکریای رازی
ترسیم اروپایی از رازی۱۲۵۰-۱۲۶۰ میلادی، از ژرار کرمونایی کتاب Recueil des traités de médecine
همه‌چیزدان، پزشک، فیلسوف و شیمی‌دان 		[۱۰][۱۱]
۳۵ ابن ابی الاشعث پزشک و مفسر آثار جالینوس
۳۶ ابوالحسن محمد عامری فیلسوف و منطق دان
۳۷ ابوالحسن اهوازی ریاضیدان و ستاره‌شناس [۱۲]
۳۸ بهمنیار فیلسوف [۱۳][۱۴]
۳۹ ابو جود ریاضی‌دان [۱۵]
۴۰ حسین بن مسعود بغوی عالم دینی
۴۱ شیخ بهایی ریاضی‌دان، منجم، مهندس، معمار، شاعر و فقیه
۴۲ احمدبن یحیی بلاذری تاریخ‌دان [۱۶][۱۷]
۴۳ ابومعشر بلخی ستاره‌شناس. وی را بزرگ‌ترین ستاره‌شناس دربار عباسی دانسته‌اند. [۱۸][۱۹][۲۰]
۴۴ ابوزید بلخی ریاضی‌دان، جغرافی‌دان، پزشک و روانشناس
۴۵ ابن بلخی تاریخ‌دان و جغرافی‌دان
۴۶ خالد بن برمک مترجم زبان یونانی و سیاست‌مدار بودایی دوران عباسی. [۲۱]
۴۷ ابوالفضل بیهقی تاریخ‌دان دربار غزنویان. [۲۲]
۴۸ ابوالحسن بیهقی ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، تاریخ‌دان و عالم دینی. [۲۳]
۴۹ ابوبکر بیهقی عالم دینی و محدث
۵۰ محمدباقر وحید بهبهانی عالم دینی [۲۴]
ابن بی‌بی تاریخ‌دان دربار سلجوقیان روم [۲۵]
۵۱ ابوریحان بیرونی
یک طراحی به زبان فارسی از ابوریحان بیرونی. در این نمایه، شماری از گام‌های ماه به تصویر کشیده شده‌است.
ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، تقویم‌شناس، انسان‌شناس، هندشناس، تاریخ‌نگار، گاه‌نگار و طبیعی‌دان. بیرونی را بزرگ‌ترین دانشمندِ مسلمان و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندانِ ایرانی در همهٔ اعصار می‌دانند. 		[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]
۵۲ محمد بخاری عالم دینی اهل سنت و نویسندهٔ کتاب مشهور صحیح بخاری که از صحاح سته و معتبرترین کتاب‌ها نزد اهل سنت به‌شمار می‌آید. [۳۱][۳۲][۳۳]
۵۳ مولانا عبدالعلی بیرجندی ریاضی‌دان و منجم برجسته. وی آثار زیادی را برجا گذاشت و کتاب معرفت فلاحت وی در سال‌های اخیر به چاپ مجدد رسیده‌است.
۵۴ ابوعلی بلعمی تاریخ‌دان و مترجم کتاب تاریخ طبری
۵۵ اخوینی بخاری پزشک و از صاحب نظران درمانمالیخولیا
۵۶ ابوالقاسم مقانعی پزشک
۵۷ ابوحنیفه دینوری همه‌چیزدان، گیاه‌شناس، ستاره‌شناس، جغرافی‌دان، ریاضی‌دان، تاریخ‌نگار و متخصص ذوب فلزات. وی را از بزرگ‌ترین گیاه‌شناسان مشرق زمین دانسته‌اند.
۵۸ ابن قتیبه دینوری تاریخ‌نگار [۳۴][۳۵][۳۶][۳۷]
۵۹ ابن سهل
توضیح اشکست نور توسط کاشف آن ابن سهل.
ریاضیدان، فیزیکدان و نورشناس ایرانی 		[۳۸]
۶۰ ابوبکر اسفراینی پزشک [۳۹]
۶۱ ابن کثیر فرغانی ستاره‌شناس [۴۰][۴۱]
۶۲ فارابی کیهان‌شناس، ریاضی‌دان، فیلسوف و موسیقی‌دان. [۴۲]
۶۳ کمال‌الدین فارسی ریاضی‌دان و فیزیک‌دان برجسته. از فعالان فیزیک نور و نظریه اعداد [۴۳][۴۴]
۶۴ ابراهیم فزاری ریاضی‌دان و منجم
۶۵ سهل بن بشر ریاضی‌دان و منجم یهودی ایرانی. وی منشی مازیار بود.
۶۶ بختیشوع خاندان دانشمند مسیحی ساکن دانشگاه گندی‌شاپور. [۴۵][۴۶][۴۷]
۶۷ محمد بن ابراهیم فزاری ستاره‌شناس [۴۸][۴۹][۵۰]
۶۸ ملا محسن فیض کاشانی فیلسوف
۶۹ محمدقاسم فرشته تاریخ‌نگار
۷۰ ابن فقیه همدانی جغرافی‌دان و تاریخ‌نگار [۵۱]
۷۱ محمد بن ابوبکر فارسی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس [۵۲]
۷۲ فضل بن روزبهان خنجی تاریخ‌دان و عالم دینی
۷۳ ابوسعید گردیزی تاریخ‌دان و جغرافی‌دان [۵۳]
۷۴ ابوحامد محمد غزالی فیلسوف [۵۴]
۷۵ حکیم گیلانی پزشک
۷۶ کوشیار گیلانی ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و جغرافی‌دان [۵۵][۵۶]
۷۷ اسماعیل جرجانی پزشک [۵۷]
۷۸ ابوسعید ضریر گرگانی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس [۵۸]
۷۹ رستم گرگانی پزشک
۸۰ ابوسهل مسیحی پزشک، ریاضی‌دان و منجم. وی نویسندهٔ کتاب المائة فی الصناعة الطبیة از مشهورترین کتاب‌های پزشکی است. [۵۹]
۸۱ محمدمهدی بن علی نقی شریف پزشک. وی کتابی به نام زادالمسافرین بود که دربارهٔ بهداشت در سفرها نگاشته شده. کتاب وی از کتاب‌های معروف است و هم‌اکنون نیز چاپ می‌شود.
۸۲ عبدالرحمن صوفی
کهکشان آندرومدا. این کهکشان توسط عبدالرحمن صوفی کشف شد و نخستین رویت اجسام خارج از کهکشان راه شیری توسط بشر بود.
ریاضی دان و ستاره‌شناس 		[۶۰]
۸۴ حکیم غلام امام پزشک و نویسندهٔ رساله‌ای دربارهٔ درمان بیماری‌های نادر
۸۵ حکیم محمد شریف خان پزشک دربار گورکانیان. وی نویسندهٔ کتابی درباهٔ داروهای هندی می‌باشد.
۸۶ ابوعبدالله حاکم نیشابوری تاریخ‌دان، محدث و عالم دینی [۶۱]
۸۷ منصور حلاج فیلسوف
۸۸ میر سید علی همدانی فیلسوف
۸۹ ابوالفضل هروی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس
۹۰ ابو منصور موفق هروی پزشک و داروشناس. او نویسندهٔ کهن‌ترین کتاب فارسی موجود در داروشناسی است. [۶۲]
۹۱ محمد بن یوسف هروی پزشک. وی آثار مهمی دربارهٔ آناتومی و آسیب‌شناسی بدن نوشت. وی همچنین دربارهٔ سالخوردگی نیز کتاب مهمی دارد.
۹۲ قوام‌الدین محمد حسنی پزشک. وی اشعاری آمیخته با علوم مختلف دارد که در کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا نگهداری می‌شود.
۹۳ حبش حاسب ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و جغرافی‌دان. وی حبش برای حل مسائل اخترشناسی کروی، تبدیل مختصات، اندازه‌گیری‌های زمان، و بسیاری مسایل دیگر به مثلثات روی آورد و با تعریف جیب (سینوس) و تنظیم جدول مماس و ابداع نسبتی به نام ظلٌ که امروزه تانژانت گفته می‌شود و سرانجام تهیه جداول معادلات اخترشناسی معیار به دست می‌دهد. حاسب اولین کسی است که جداولی برای تابع‌های سینوس و تانژانت تهیه کرد او در حدود سال ۸۵۰ میلادی در زیج خود جدولی برای تابع‌های سینوس و تانژانت تهیه کرد. اختلاف بین دو درجه متوالی برای سینوس‌ها و تانژانت‌ها یک درجه بود و در هر دو مورد نتایج تا سه رقم شصت‌گانی درست بود. [۶۳]
۹۴ محمد بکتاش فیلسوف، عارف و عالم دینی [۶۴][۶۵][۶۶][۶۷][۶۸][۶۹]
۹۵ عین‌القضات همدانی ریاضی‌دان، حقوق‌دان و فیلسوف [۷۰][۷۱][۷۲]
۹۶ ابوالفرج علی بن حسین بن هندو پزشک و فیلسوف [۷۳]
۹۷ بختیشوع خاندان دانشمند مسیحی ساکن دانشگاه گندی‌شاپور [۷۴][۷۵][۷۶]
۹۸ همام بن منبه عالم دینی و از تابعین و راویان حدیث
۹۹ حاسب طبری ستاره‌شناس و ریاضی‌دان
۱۰۰ حمزه اصفهانی تاریخ‌دان و فیلسوف [۷۷]
ابن ابی صادق پزشک و فیلسوف. وی از شاگردان ابن سینا بود و به خاطر آثار باارزشش به بقراط ثانی معروف شد. [۷۸]
۱۰۱ ابن خردادبه جغرافی‌دان، تاریخ‌نویس و موسیقی‌شناس. وی نویسنده اولین کتاب باقی‌مانده دربارهٔ جغرافیای اداری است. او راهنمایی برای مسافران نوشت و راه دریایی‌ای را که از ریزشگاه دجله به خلیج فارس در نزدیکی ابله آغاز می‌شد و به چین و هندوستان می‌رسید، توصیف کرد. او احتمالاً نویسنده نخستین اثر با عنوان عمومی مسالک و ممالک است و نخستین فردی است که کتابی در جغرافیای اقتصادی گردآوری کرده.
۱۰۲ ابن رسته جغرافی‌دان. وی اطلاعات زیادی دربارهٔ سرزمین‌های اروپایی و غیرمسلمان آسیایی به مسلمانان منتقل هست و نوشته‌های جغرافیایی زیادی دارد و محاسبات مهمی در نجوم انجام داده‌است.
۱۰۳ محمدبن یوسف ایلاقی پزشک. وی از شاگردان این سینا بوده و خلاصه‌ای بر کتاب قانون طب وی نوشته.
۱۰۴ منصور ابن الیاس
نسخه خطی تشریح رگ‌ها و اعصاب بدن انسان از کتاب تشریح الابدان منصور بن الیاس در کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا. این کتاب نخستین کتاب رنگی آناتومی تاریخ است.
پزشک و کالبدشناس. وی نویسندهٔ نخستین کتاب آناتومی رنگی جهان است و در کتاب خود انواع ارگان‌ها از جمله رگ‌ها و استخوان‌ها را بررسی کرده‌است. 		[۷۹]
۱۰۵ ابوالفتح اصفهانی ریاضی‌دان [۸۰]
۱۰۶ ابن سینا
مقدمهٔ کتاب قانون طب نوشته ابن سینا. این کتاب حدود هفت صد سال در اروپا تدریس می‌شده‌است.
همه چیزدان، پزشک، ریاضی‌دان، منجم، فیزیک‌دان، شیمی‌دان، روان‌شناس، جغرافی‌دان، زمین‌شناس، شاعر، منطق دان و فیلسوف. وی مشارکت‌های مهمی در علوم مختلف به ویژه پزشکی، نجوم و فلسفه داشت. وی کتاب قانون طب را در علم پزشکی و شفا را در فلسفه به نگارش درآورد. وی از جمله نخستین افرادی است که گذر زهره را رصد کرده‌است. 		[۸۱]
۱۰۸ جلال‌الدین محمد اصفهانی پزشک. وی دانشنامه‌ای پزشکی نگاشته‌است.
۱۰۹ حسینی اصفهانی پزشک. وی دانشنامه جهان را به نگارش درآورد.
۱۱۰ اصطخری جغرافی‌دان و نقشه‌کش بزرگ. وی نقشه‌های متعددی از مناطق گوناگون در کتاب‌هایش به تصویر درآورده است.
۱۱۱ ابوالعباس ایرانشهری همه چیزدان، ریاضی‌دان، تاریخ‌دان، طبیعی دان و فیلسوف. [۸۲]
۱۱۲ ابوحاتم مظفر اسفزاری ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و مخترع. وی هم دورهٔ خیام بوده و با کمک وی تقویم کنونی ایران را اصلاح کرده‌است.
۱۱۳ جابر بن حیان همه چیزدان، شیمی‌دان، ستاره‌شناس، فیزیک‌دان و فیلسوف. وی را پدر علم شیمی نوین می‌دانند. کشف مواد شیمیایی متعددی همچون هیدرو کلریک اسید، نیتریک اسید، تیزاب (مخلوطی از دو اسید یاد شده که از جمله اندک موادی است که طلا را در خود حل می‌کند)، سیتریک اسید (جوهر لیمو) و استیک اسید (جوهر سرکه)، همچنین معرفی فرایندهای تبلور و تقطیر که هر دو سنگ بنای شیمی امروزی به‌شمار می‌آیند، از جمله یافته‌های اوست. او همچنین یافته‌های دیگری دربارهٔ روش‌های استخراج و خالص سازی طلا، جلوگیری از زنگ زدن آهن، حکاکی روی طلا، رنگرزی و نم ناپذیر کردن پارچه‌ها و تجزیهٔ مواد شیمیایی ارائه داد. از جمله اختراع‌های دیگر او، قلم نوری است. قلمی که جوهر آن در تاریکی نیز نور می‌دهد. (احتمالاً با استفاده از خاصیت فسفرسانس این اختراع را انجام داده‌است) در آخر، بذر دسته‌بندی امروزی عنصرها به فلز و نافلز را می‌توان در دست نوشته‌های وی یافت. [۸۳]
۱۱۴ جغمینی پزشک. وی خلاصه‌ای بر کتاب قانون طب ابن سینا به نام قانون شاه نوشته‌است.
۱۱۵ ایدمر جلدکی شیمی‌دان
۱۱۶ عطاملک جوینی تاریخ‌دان. وی نویسندهٔ کتاب تاریخ جهانگشای می‌باشد.
۱۱۷ امام‌الحرمین جوینی فیلسوف و عالم دینی
۱۱۸ ابوعبید جوزجانی پزشک. وی از شاگردان ابن سینا بوده‌است
۱۱۹ جمال‌الدین بخاری ستاره‌شناس. وی نقش مهمی در راهیابی ستاره‌شناسی اسلامی به چین داشته‌است. [۸۴][۸۵][۸۶]
۱۲۰ عباس بن سعید جواهری ریاضی‌دان. وی مشاهدات ستاره‌شناسی را نیز انجام داده‌است. مهمترین کار او تفسیرش در مورد اصول اقلیدس بود که شامل نزدیک به ۵۰ گزاره بود. کار دیگر وی تلاش برای اثبات اصل توازی اقلیدس بود. [۸۷]
۱۲۱ ابوبکر کرجی ریاضی‌دان و مهندی حفر قنات. وی مخترع تراز دایره‌ای و اختراع زاویه یاب و ارتفاع یاب بوده و در زمینه معادلات ریاضی با درجه بالای ۲ دستاوردهای مهمی داشته‌است. وی در زمینهٔ پیدایش آب‌های زیرزمینی و راه‌های استخراج آن‌ها نظریه‌ها و روش‌ها و اختراع‌های بدیعی داشته‌است. [۸۸]
۱۲۲ غیاث‌الدین جمشید کاشانی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس. وی عدد پی را تا ۱۶ رقم اعشار و همچنین سینوس زاویه یک درجه را تا ده رقم صحیح شصتگانی حساب کرد. روش‌های کنونی چهار عمل اصلی و محاسبه جذر توسط وی اختراع شده‌اند. [۸۹][۹۰]
۱۲۳ سدیدالدین کازرونی پزشک
۱۲۴ برهان‌الدین کرمانی پزشک. وی از بزرگ‌ترین نویسندگان کتاب‌های پزشکی بوده‌است.
۱۲۵ شمس‌الدین کرمانی عالم دینی
۱۲۶ خازنی ستاره‌شناس. وی از شاگردان خیام بوده و در تدوین گاهشمار جلالی نقش مهمی ایفا کرده‌است.
۱۲۷ عمر خیام همه چیزدان. ریاضی‌دان، فیزیک‌دان، ستاره‌شناس، فیلسوف و نظریه‌پرداز موسیقی. او نخستین کسی بود که نشان داد معادلهٔ درجهٔ سوم ممکن است دارای بیش از یک پاسخ باشد یا این که اصلاً جوابی نداشته باشند. مثلث خیام و بسط دوجمله‌ای خیام - نیوتون، محاسبهٔ مدار گردش کرهٔ زمین به دور خورشید تا ۱۶ رقم اعشار و اصلاح گاهشمار جلالی که امروزه در ایران استفاده می‌شود، از جمله کارهای وی بوده‌اند. [۹۱]
۱۲۸ سلطان‌علی خراسانی پزشک. وی کتابی با نام دستورالعلاج نوشت.
۱۲۹ بهاءالدین مروزی ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و جغرافی‌دان. وی به تکمیل نظریه‌ای پرداخت که بر اساس آن سیاره‌ها در دایره‌های موهومی حرکت نمی‌کنند، بلکه در داخل افلاک گردندهٴ جسمانی قرار دارند. این نظریهٴ عجیب پیشتر، توسط ابوجعفر خازن، و ابن هیثم بیان شده بود، تا فرض حرکت در میان اثیر و مشکلات ناشی از آن را حل کند: فشاری در پیش هر سیاره و کمبود فشار یا خلاٴیی در پس آن پدید می‌آید. [۹۲]
۱۳۰ محمد بن موسی خوارزمی همه چیز دان، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس، فیلسوف، جغرافی‌دان و تاریخ‌دان. وی را پدر علم جبر و از بزرگ‌ترین ریاضی دانان تاریخ نامیده‌اند. وی نقشه‌های زمین و آسمان را تهیه کرد و نقشه بطلیموس را نیز اصلاح کرد. [۹۳]
۱۳۱ نجم الدین القزوینی الکاتبی پزشک، ستاره‌شناس، شیمی‌دان و فیلسوف.
۱۳۲ شمس‌الدین محمد خفری کلامشناس و حکمتدان. [۹۴]
۱۳۳ ابوسهل بیژن کوهی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس. وی از برجسته‌ترین ریاضی دانان زمان خویش و مبدع پرگار تام می‌باشد.[۹۵]
۱۳۴ ابواسحاق کوبنانی ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و ادیب [۹۶]
۱۳۵ ابوزین کحال پزشک. وی نویسندهٔ کتاب شرایط جراحی می‌باشد.
۱۳۶ ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و مهندس. معادله درجه سوم را به وی نسبت می‌دهند که در بین دانشمندان اسلامی به معادله ماهانی موسوم است. (معادله ماهانی: ) [۹۷]
۱۳۷ علی بن عباس مجوسی اهوازی پزشک و روانشناس. اثر معروف وی در علم پزشکی کتاب طب ملکی است. [۹۸]
۱۳۸ ابو طاهر مروزی فیلسوف
۱۳۹ ابن ماسویه پزشک. آثار کالبدشناسی و طبی زیادی به نام اوست، مخصوصاً دغل‌العین، که قدیمی‌ترین رسالهٴ منظم چشم‌پزشکی موجود به زبان عربی است و کتاب النوادر الطبیة که ترجمهٴ لاتینی آن در قرون وسطی رواج زیادی داشت. [۹۹]
۱۴۰ ماشاالله بن اثری ستاره‌شناس و اختربین [۱۰۰]
۱۴۱ ضیغم الدين محمد رزاق علی گیلانی عالم حدیث، شاعر، حقوقدان و قاضی، فیلسوف.
۱۴۲ میرزا علی پزشک
۱۴۳ ابوعلی مسکویه پزشک، شیمی‌دان، فیلسوف و تاریخ‌دان. [۱۰۱]
۱۴۴ شرف‌الزمان طاهر مروزی پزشک و جغرافی‌دان دربار سلجوقی. وی کتاب طبائع الحیوان را در علوم طبیعی نگاشت و به مشاهدهٔ کرم‌های انگلی پرداخت.
۱۴۵ حمدالله مستوفی جغرافی‌دان، مورخ، شاعر و نویسنده [۱۰۲][۱۰۳][۱۰۴]
۱۴۶ ملاصدرا متأله و فیلسوف. شهرت وی به خاطر نظریهٔ حرکت جوهری است.
۱۴۷ ابن مقفع متفکر و مترجم. وی کتاب‌های زیادی از جمله کلیله و دمنه را از فارسی به عربی برگرداند.
۱۴۸ بنوموسی
چراغ روغنی با فتیله خودتنظیم از اختراعات بنوموسی
ریاضی دانان، منجمان و فیزیکدانان که از فرزندان موسی بن شاکر خراسانی بودند. تألیفات ریاضی، نجومی، و مکانیکی متعددی بدیشان منسوب است، مهم‌ترینشان کتاب الفرسطون، کتاب مساحةالاءکر و قِسمةالزوایا بثلاثة اقسام متساویة و وضع مقدار بین المقدارین لتتوالی علی قسمة واحدة می‌باشد. 		[۱۰۵]
۱۴۹ ابواحمد منجم موسیقی دان و ادیب. نگارندهٔ کتاب رساله فی الموسیقی.
۱۵۰ ماسرجویه پزشک یهودی ایرانی بود که در دورهٔ امویان می‌زیست و به عنوان نخستین مترجم کتب پزشکی به عربی شناخته می‌شود. او در زمان خلافت مروان بن حکم مجموعهٔ طبی کُنّاش نوشتهٔ اهرن اسکندرانی (هارون اسکندرانی یا هرون اسکندرانی) را به عربی ترجمه کرد. همچنین کتاب‌های الالوان، کتاب الروائح و الطعوم منسوب به ماسرجویه است. [۱۰۶]
۱۵۱ علی بن شیخ محمدعبدالرحمن وی دانشنامهٔ پزشکی بزرگی به زبان فارسی نوشته‌است. این دانشنامه جواهرالمقال نام دارد. وی این دانشنامه را به شعر سروده.
۱۵۲ شهاب الدین آل النقوری پزشک. از آثار النقوری می‌توان به چند رساله و کتاب پزشکی از جمله واژه نامهٔ دارویی و کتابی در درمان به نام طب شهاب اشاره کرد.
۱۵۳ بنیامین نهاوندی پزشک. او اساس قرائیم را که عنان ابن داوود آغاز کرده بود (نیمهٴ دوم سدهٴ هشتم) با تأکید بر ارزش تفکر آزاد تکمیل کرد.
۱۵۴ احمد نهاوندی ستاره‌شناس. او در در جندی‌شاپور به رصدهای نجومی پرداخت و زیجی موسوم به مشتمل تألیف کرد.
۱۵۵ ضیاءالدین نخشبی پزشک
۱۵۶ ناصرخسرو از حکیم، شاعر، فیلسوف، و جهانگرد. وی بر اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود از قبیل فلسفه و حساب و طب و موسیقی و نجوم و کلام تبحر داشت و در اشعار خویش به کرات از احاطه داشتن خود بر این علوم تأکید کرده‌است. [۱۰۷][۱۰۸]
۱۵۷ ناتلی پزشک و مترجم. وی کتاب گیاهان دارویی د ماتریا مدیکا اثر دیوسکوریدس را به عربی ترجمه نمود.
۱۵۸ نوبخت اهوازی معمار و مترجم. وی از معماران شهر بغداد بود.
۱۵۹ ابوسهل فضل پسر نوبخت منجم. وی در دربار هارون الرشید خدمت می‌کرد.
۱۶۰ حسن بن موسی نوبختی فیلسوف و متکلم شیعه
۱۶۱ نظام الدین حسن نیشاپوری ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، فقیه، مفسر و شاعر
۱۶۲ ابوالعباس نیریزی ریاضی‌دان و ستاره‌شناس. او اولین کسی است که کتانژانت را به کار برد و اولین کسی است که خط سیاه در رنگین کمان را کشف کرد و توضیح داد؛ و برای اولین بار کتابی در هواشناسی و ابزار آن نوشت. لبچوفسکی دنباله روی کارهای او بوده‌است. وی اثباتی بر قضیه فیثاغورس نوشت.
۱۶۳ بهاءالدین محمد نقشبند فیلسوف
۱۶۴ ابوالقاسم حبیب نیشابوری پزشک
۱۶۵ ابوالقاسم حبیب نیشابوری عالم حدیث. وی را از بزرگ‌ترین عالمان در علم حدیث می‌دانند. کتاب معروف وی صحیح مسلم می‌باشد.
۱۶۶ ابوالقاسم حبیب نیشابوری عالم حدیث. وی را از بزرگ‌ترین عالمان در علم حدیث می‌دانند. کتاب معروف وی صحیح مسلم می‌باشد.
۱۶۷ بهاءالدوله نوربخش پزشک. از مهم‌ترین کارهای او بیان تفاوت آبله با سرخک و بیان بیماری تب یونجه. کتاب بالینی بهاء الدوله خلاصةالتجارب می‌باشد.
۱۶۸ عمر نسفی حقوقدان، مفسر و خداشناس
۱۶۹ احمد بن شعیب نسائی عالم حدیث. وی نویسندهٔ کتاب سنن نسایی می‌باشد.
۱۷۰ شهاب‌الدین زیدری نسوی مورخ و شاعر. او منشی سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه آخرین شاه خوارزمشاهیان بود.
۱۷۱ حافظ ابونعیم اصفهانی عالم حدیث
۱۷۲ زکریای قزوینی پزشک، جغرافی‌دان، تاریخ‌نویس و فیلسوف [۱۰۹][۱۱۰][۱۱۱]
۱۷۳ قاضی سعید قمی فیلسوف
۱۷۴ قمری بخاری پزشک. وی از استادان ابن سینا و نویسندهٔ یکی از نخستین فرهنگ‌های پزشکی بود.
۱۷۵ علی بن محمد سمرقندی فیزیک‌دان، ریاضیدان، منجم، زبان‌شناس و متکلم
۱۷۶ علی بن ابراهیم قمی حقوقدان و عالم دینی.
۱۷۷ عبدالکریم قشیری فیلسوف
۱۷۸ ابوعبدالله قضاعی تاریخ‌دان [۱۱۲]
۱۷۹ زین‌الدین علی بن حسین انصاری پزشک و داروساز. وی آثاری همچون تحفه السلاطین و مفتاح الخزائن را در علم طب نوشت.

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 157. ISBN 9781402049606. Qutb al-Dīn Mahmūd ibn Mas'ūd al-Shīrāzī (1236–1311) was a Persian scientist and philosopher.
  2. ↑ Sayyed ʿAbd-Allāh Anwār, Encyclopedia Iranica, "QOṬB-AL-DIN ŠIRĀZI, Maḥmud b. Żiāʾ-al-Din Masʿud b. Moṣleḥ"
  3. ↑ C.A. Storey, Persian Literature: A Bio-Bibliographical Survey. Volume II, Part 2:
  4. ↑ "Muhammad ibn Mahmud Amuli". iCloud eBook Library. World Heritage Encyclopedia. Archived from the original on 9 August 2017. Retrieved 9 August 2017.
  5. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 275. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016. A newly discovered manuscript (not yet available for research) contains a treatise by the tenth century Iranian astronomer Abū Ja˓far al-Khāzin describing an equatorium called Zīj al-Safāīh. (the Zīj of Plates).
  6. ↑ Arthur John Arberry, "Sufism: an account of the mystics of Islam", Courier Dover Publications, 2001. pg 69: "This manual was well regarded in later times; commentaries upon it were written among others by the celebrated Persian mystic Ansari"
  7. ↑ "Encyclopedia Islamica". CGIE. Retrieved 31 March 2017.
  8. ↑ academies, prepared by a number of leading orientalists ; edited by an editorial committee consisting of H.A.R. Gibb …  ; under patronage of the international union of; et al. (1986). The Encyclopaedia of Islam, Vol 1 (New ed. ; photomechanical reprint. ed.). Leiden: Brill. p. 764. ISBN 9004081143. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |first1= has generic name (help); Explicit use of et al. in: |first1= (help)
  9. ↑ Donzel, E. J. van (1 January 1994). Islamic Desk Reference. BRILL. p. 24. ISBN 90-04-09738-4. Retrieved 4 December 2016. Albubather (A. Ibn al-Khasib*, Abu Bakr): astrologer of Persian origin; ixth c. His fame rests on an extract from a sort of astrological encyclopaedia.
  10. ↑ Robinson, Victor (1944), The story of medicine, New York: New Home Library.
  11. ↑ Akande, Habeeb (2015). A Taste of Honey: Sexuality and Erotology in Islam (به انگلیسی). Rabaah Publishers. p. 17. ISBN 978-0-9574845-1-1. Zakariyyā' ar-Rāzī (d. 925), a Persian polymath, who, under the name of Rhazes, later became one of the most important authorities for Latin scholasticism.
  12. ↑ Farzin, Negahban,. "Abū al-Ḥasan al-Ahwāzī" (به انگلیسی). Brill. Archived from the original on 4 February 2017. Retrieved 4 February 2017.{{cite web}}: نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link)
  13. ↑ "Bahmanyar ibn Marzban". Encyclopedia Islamica. CGIE. Retrieved 26 March 2017.
  14. ↑ Nicholas Rescher, "The development of Arabic logic", University of Pittsburgh Press, 1964. pg 157: "Abu 'l-Hasan Bahmanyar ibn al-Marzuban was a Persian, a younger contemporary and respected student of Avicenna"
  15. ↑ Ali, Mowlavi, Muhammad; Rahim, Gholami,. "Abū al-Jūd". Encyclopaedia Islamica (به انگلیسی). Encyclopaedia Islamica. doi:10.1163/1875-9831_isla_com_0092. Retrieved 27 February 2017.{{cite web}}: نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link)
  16. ↑ Saunders, J.J. (2006). A history of Medieval Islam (Reprint. ed.). London [u.a.]: Routledge. p. 58. ISBN 0-415-05914-3. Retrieved 9 March 2017. Baladhuri was probably of Persian origin: he lived and wrote in Baghdad, and died in 892.
  17. ↑ Gholamali Haddad Adel; Mohammad Jafar Elmi; Hassan Taromi-Rad (31 January 2013). Historians of the Islamic World: Selected Entries from Encyclopaedia of the World of Islam. EWI Press. pp. 2–. ISBN 978-1-908433-12-1.
  18. ↑ Frye, ed. by R.N. (1975). The Cambridge history of Iran, Volume 4 (Repr. ed.). London: Cambridge U.P. p. 584. ISBN 978-0-521-20093-6. We can single out for brief consideration only two of the many Persians whose contributions were of great importance in the development of Islamic sciences in those days. Abu Ma'shar al-Balkhi (d. 272/886), who came from eastern Iran, was a rather famous astrologer and astronomer. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |first1= has generic name (help)
  19. ↑ Hockey, Thomas (2014). Biographical encyclopedia of astronomers. New York: Springer. p. 91. ISBN 978-1-4419-9918-4. The introduction of Aristotelian material was accompanied by the translation of major astrological texts, particularly Claudius Ptolemy’s Tetrabiblos (1138), the pseudo-Ptolemaic Centiloquium (1136), and the Maius Introductorium (1140), the major introduction to astrology composed by the Persian astrologer Abu Ma’shar.
  20. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 12. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016. Since he was of Persian (Afghan) origin...
  21. ↑ van Bladel, Kevin (2011). "The Bactrian Background of the Barmakids". In A. Akasoy, C. Burnett and R. Yoeli-Tlalim (ed.). Islam and Tibet: Interactions along the Musk Routes. London: Ashgate. pp. 43–88.
  22. ↑ An Oriental Samuel Pepys? Abuʾl-Faḍl Bayhaqī's Memoirs of Court Life in Eastern Iran and Afghanistan, 1030-1041, C. Edmund Bosworth, Journal of the Royal Asiatic Society, Third Series, Vol. 14, No. 1 (Apr. , 2004), 13.
  23. ↑ "BAYHAQĪ, ẒAHĪR-AL-DĪN". Encyclopaedia Iranica (به انگلیسی).
  24. ↑ "Allama Waheed Behbahani". Islamic Insights.
  25. ↑ Yazici, Tahsin. "EBN BĪBĪ, NĀṢER-AL-DĪN ḤOSAYN". ENCYCLOPÆDIA IRANICA. Retrieved 22 November 2016.
  26. ↑ D.J. Boilot, "Al-Biruni (Beruni), Abu'l Rayhan Muhammad b. Ahmad", in Encyclopaedia of Islam (Leiden), New Ed. , vol.1:1236-1238. Excerpt 1: "He was born of an Iranian family in 362/973 (according to al-Ghadanfar, on 3 Dhu'l-Hididja/ 4 September — see E. Sachau, Chronology, xivxvi), in the suburb (birun) of Kath, capital of Khwarizm". Excerpt 2:"was one of the greatest scholars of mediaeval Islam, and certainly the most original and profound. He was equally well versed in the mathematical, astronomic, physical and natural sciences and also distinguished himself as a geographer and historian, chronologist and linguist and as an impartial observer of customs and creeds. He is known as al-Ustdadh, "the Master".
  27. ↑ L. Massignon, "Al-Biruni et la valuer internationale de la science arabe" in Al-Biruni Commemoration Volume, (Calcutta, 1951). pp 217-219. “In a celebrated preface to the book of Drugs, Biruni says: And if it is true that in all nations one likes to adorn oneself by using the language to which one has remained loyal, having become accustomed to using it with friends and companions according to need, I must judge for myself that in my native Chorasmian, science has as much as chance of becoming perpetuated as a camel has of facing Kaaba. ”
  28. ↑ Al-Biruni (Persian scholar and scientist), Encyclopaedia Britannica:"A Persian by birth, a rationalist in disposition, this contemporary of Avicenna and Alhazen not only studied history, philosophy, and geography in depth, but wrote one of the most comprehensive of Muslim astronomical treatises, the Qanun Al-Masu'di." "al-Bīrūnī." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, 2011. Web. 16 May. 2011. <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/66790/al-Biruni>.
  29. ↑ Gotthard Strohmaier, "Biruni" in Josef W. Meri, Jere L. Bacharach, Medieval Islamic Civilization: A-K, index: Vol. 1 of Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia, Taylor & Francis, 2006. excerpt from page 112: "Although his native Khwarezmian was also an Iranian language, he rejected the emerging neo-Persian literature of his time (Firdawsi), preferring Arabic instead as the only adequate medium of science.";
  30. ↑ Berggren, J. L.; Borwein, Jonathan; Borwein, Peter (2014). Pi: A Source Book (به انگلیسی). Springer. p. 680. ISBN 978-1-4757-4217-6. The Persian polymath, al-Birüni, a younger contemporary of Abu'l-Wafa', calculated the perimeters of inscribed and ...
  31. ↑ Salaahud-Deen ibn ʿAlee ibn ʿAbdul-Maujood (December 2005). The Biography of Imam Bukhaaree. Translated by Faisal Shafeeq (1st ed.). Riyadh: Darussalam. ISBN 9960969053.
  32. ↑ Bourgoin, Suzanne Michele; Byers, Paula Kay, eds. (1998). "Bukhari". Encyclopedia of World Biography (2nd ed.). Gale. p. 112.
  33. ↑ Lang, David Marshall, ed. (1971). "Bukhārī". A Guide to Eastern Literatures. Praeger. p. 33.
  34. ↑ Rosenthal, Franz. "EBN QOTAYBA, ABŪ MOḤAMMAD ʿABD-ALLĀH". Encyclopædia Iranica. Retrieved 9 June 2012. ...he seems to refer, if the text is correctly understood, to his own Persian (ʿajam) descent and declares himself to be by nature not prejudiced for or against either Arabs or Persians. His father or family seems, indeed, to have come from Marv (hence the nesba Marvazī). He himself was, however, an eloquent spokesman for Arab civilization and in intellectual makeup was totally committed and assimilated to it
  35. ↑ Adamec, Ludwig W. (May 11, 2009). Historical Dictionary of Islam (Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements Series) (Second ed.). Scarecrow Press. p. 259. ISBN 0-8108-6161-5.
  36. ↑ Camilla Adang, Muslim Writers on Judaism and the Hebrew Bible: From Ibn Rabban to Ibn Hazm, BRILL (1996), p. 58
  37. ↑ Arnold E. Franklin, This Noble House: Jewish Descendants of King David in the Medieval Islamic East, University of Pennsylvania Press (2012), p. 63
  38. ↑ ,"There are a number of optical texts by authors with a Persian ethnicity or association. The earliest is Abu Saʿd al-ʿAlāʾ Ebn Sahl at the Persian Buyid court (945–1055), better known for his early conception of the “sine law of refraction” and burning mirrors (Rashed, 1990, pp. 464-68; 1993; 2005) than his work on optics proper (Sabra, 1989, pp. lix-lx; 1994)."[۱]
  39. ↑ Islam, Misbah (2008). Decline of Muslim States and Societies: The Real Root Causes and What Can Be Done Next (به انگلیسی). Xlibris Corporation. p. 269. ISBN 978-1-4363-1012-3.
  40. ↑ Sir Patrick Moore, The Data Book of Astronomy,CRC Press,2000,BG 48ref Henry Corbin, The Voyage and the Messenger: Iran and Philosophy, North Atlantic Books, 1998, pg 44
  41. ↑ Texts, Documents and Artefacts: Islamic Studies in Honour of D.S. Richards. Edited by Chase F. Robinson, Brill Academic Publishers, BG 25.
  42. ↑ Ebn Abi Osaybea, Oyun al-anba fi tabaqat at-atebba, ed. A. Müller, Cairo, 1299/1882. وکان ابوه قائد جیش وهو فارسی المنتسب
  43. ↑ Leaman, Oliver (2015). The biographical encyclopedia of Islamic philosophy. London: Bloomsbury Academic. p. 188. ISBN 978-1-4725-6945-5. ...of the Persian mathematician and astronomer, Kamal al-Din al-Farasi (d. 1320)... {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help)
  44. ↑ Hamilton Alexander Rosskeen Gibb (1991). The Encyclopaedia of Islam: MAHK-MID, Volume 6. Brill. p. 377. ISBN 9789004081123. Towards the end of the 13th century, the Persian Kamal al-Dm al-FarisT... {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help)
  45. ↑ Frye, ed. by R.N. (1975). The Cambridge history of Iran (Repr. ed.). London: Cambridge U.P. p. 415. ISBN 978-0-521-20093-6. Among the Christians also there were some of Persian origin or at least of immediate Persian background, among whom the most important are the Bukhtyishu' and Masuya (Masawaih) families. The members of the Bukhtyishu* family were directors of the Jundishapur hospital and produced many outstanding physicians. One of them, Jirjls, was called to Baghdad by the 'Abbasid caliph al-Mansur, to cure his dyspepsia. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |first1= has generic name (help)
  46. ↑ Philip Jenkins. The Lost History of Christianity. Harper One. 2008. شابک ‎۰۰۶۱۴۷۲۸۰۸.
  47. ↑ Richard Nelson Frye. Heritage of Persia. Mazda Publishers. 2004.
  48. ↑ *The Root of Europe: studies in the diffusion of Greek culture by Ralph Westwood Moore, Michael Huxley – 1952 – Page 48
  49. ↑ *Richard N. Frye, The Golden Age of Persia, p. 163.
  50. ↑ *From Freedom to Freedom: African roots in American soils: selected readings – by Ervin Lewis, Mildred Bain
  51. ↑ Donzel, E. J. van (1 January 1994). Islamic Desk Reference. BRILL. p. 147. ISBN 90-04-09738-4. Retrieved 4 December 2016. Ibn al-Faqih: Persian author of a geography written in Arabic; ixth c. In his only surviving work The Book of the Countries, he describes his native town Hamadan and the countries of Iran, Arabia, Iraq, Syria, Egypt, Rum, Jazira, Central Asia, Nubia and Abyssinia. North Africa, al-Andalus and Sudan are given merely a brief résumé.
  52. ↑ others], edited by Thomas Hockey [and five (2014). Biographical encyclopedia of astronomers (2nd edition. ed.). p. 16. ISBN 978-1-4419-9918-4. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |first1= has generic name (help)
  53. ↑ Bosworth, C. Edmund. "GARDĪZĪ, ABŪ SAʿĪD ʿABD-al-ḤAYY". ENCYCLOPÆDIA IRANICA. Retrieved 2 December 2016. GARDĪZĪ, ABŪ SAʿĪD ʿABD-al-ḤAYY b. Żaḥḥāk b. Maḥmūd, Persian historian of the early 5th/11th century.
  54. ↑ Guntern, Gottlieb (2010). The Spirit of Creativity: Basic Mechanisms of Creative Achievements (به انگلیسی). University Press of America. p. 379. ISBN 978-0-7618-5051-9. Persian polymath Al-Ghazali (1058-1111) published several treatises on the theory of atornism, on medicine, ...
  55. ↑ Hockey, Thomas (2014). Biographical encyclopedia of astronomers. New York: Springer. p. 1074. ISBN 978-1-4419-9918-4. Kushyar ibn Labban was an eminent Iranian astronomer known for his work on astronomical handbooks (zijes) in addition to his work in mathematics and astrology.
  56. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 241. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016. Another important early treatise that publicized decimal numbers was Iranian mathematician and astronomer Kūshyār ibn Labbān’s (fl. 1000) Kitāb fī usūl hisāb al-hind (Principles of Hindu Reckoning), a leading arithmetic textbook.
  57. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 131. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016. Abū˒l-Fadā˒il Ismā˓īl ibn al-H. usayn al-Jurjānī, Zayn al-Dīn, sometimes called Sayyid Ismā˓īl, was the most eminent Persian physician after Ibn Sīnā (Avicenna), and the author of the first great medical compilation written in Persian.
  58. ↑ Dianat, Abu'l-Hasan. "Abu Said Jorjani". Encyclopedia Islamica. CGIE. Retrieved 4 February 2017.
  59. ↑ Bosworth, C.E. (2000). History of civilizations of Central Asia, Volume IV. Paris: UNESCO Publ. p. 306. ISBN 92-3-103654-8. Retrieved 6 March 2017. Comparable to al-Rāzi before him and to his own younger contemporary Ibn Sinā, al-Masihi represents the physician-philosopher of classical and Islamic tradition. From the point of view of religious history, it is also of interest that he was descended from Iranian Christians and held, albeit discreetly, to his faith.
  60. ↑ Robert Harry van Gent. Biography of al-Sūfī. "The Persian astronomer Abū al-Husayn ‘Abd al-Rahmān ibn ‘Umar al-Sūfī was born in Rayy (near Tehrān) on 7 December 903 [14 Muharram 291 H] and died in Baghdād on 25 May 986 [13 Muharram 376 H] ... the Persian astronomer Abū al-Husayn ‘Abd al-Rahmān ibn ‘Umar al-Sūfī who was commonly known by European astronomers as Azophi Arabus". University of Utrecht, Netherlands. Retrieved January 11, 2014
  61. ↑ Frye, ed. by R.N. (1975). The Cambridge history of Iran (Repr. ed.). London: Cambridge U.P. p. 471. ISBN 978-0-521-20093-6. {{cite book}}: |first1= has generic name (help)
  62. ↑ "Abu Mansur Movafaq Heravi". Encyclopedia Islamica. CGIE. Retrieved 26 March 2017.
  63. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۷ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۱ اوت ۲۰۱۷.
  64. ↑ C. Olsen: Celibacy and Religious Traditions. Oxford University Press. 1st Ed. 2007. Pg. 143–144
  65. ↑ M. Kia: Daily Life in the Ottoman Empire. Greenwood Pub Group Inc. 2011. Pg. 169: "The Bektashis traced the origins of their order to the Persian Sufi master Hadji Baktāsh Wālī [...]"
  66. ↑ http://www.geocities.ws/spiritofalbania/tirana.html
  67. ↑ R. Khanam, Encyclopaedic ethnography of Middle-East and Central Asia, Global Vision Publishing Ho, 2005 (p. 142)
  68. ↑ The Harvard Theological Review, Cambridge University Press, Vol. 2, No. 3, Jul. , 1909, (p. 343)
  69. ↑ Algar, Hamid. "BEKTĀŠ, ḤĀJĪ". Encyclopedia Iranica. Retrieved 24 October 2011.
  70. ↑ Hamid Dabashi, "Theology of discontent", Published by Transaction Publishers, 2006. pg 104: "..Ayn al-Qudat Hamadani, a twelfth century Persian mystic"
  71. ↑ Nadia Eboo Jamal, "Surviving the Mongols", I B Tauris & Co Ltd (May 23, 2003). pg 91: "At the same time, there was an opposite, more diffused, movement of some Ismaili ideas entering into Persian Sufism, as is evident, for instance, in the work of the mystical philosopher 'Ayn al-Qudat Hamadani, who was executed in 525/1131 by the Saljuqs
  72. ↑ Hellmut Ritter, John O'Kane, Bernd Radtke, "The ocean of the soul", Brill Academic Publishers (June 2003). excerpt from page 719: "'Ayn al-Qudat al-Hamadhani (Abu'l Ma'aali 'Abda Allah b. Muhammad Mayanji, Persian mystic, executed in Hamadan
  73. ↑ "Ibn Hindu". Encyclopedia Islamica. CGIE. Retrieved 26 March 2017.
  74. ↑ Frye, ed. by R.N. (1975). The Cambridge history of Iran (Repr. ed.). London: Cambridge U.P. p. 415. ISBN 978-0-521-20093-6. Among the Christians also there were some of Persian origin or at least of immediate Persian background, among whom the most important are the Bukhtyishu' and Masuya (Masawaih) families. The members of the Bukhtyishu* family were directors of the Jundishapur hospital and produced many outstanding physicians. One of them, Jirjls, was called to Baghdad by the 'Abbasid caliph al-Mansur, to cure his dyspepsia. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |first1= has generic name (help)
  75. ↑ Philip Jenkins. The Lost History of Christianity. Harper One. 2008. شابک ‎۰۰۶۱۴۷۲۸۰۸.
  76. ↑ Richard Nelson Frye. Heritage of Persia. Mazda Publishers. 2004.
  77. ↑ Donzel, E. J. van (1 January 1994). Islamic Desk Reference. BRILL. p. 127. ISBN 90-04-09738-4. Retrieved 4 December 2016. Hamza al-Isfahani: Persian philologist and historian; ca. 893-after 961. He is the author of a well-known chronology of pre-Islamic and Islamic dynasties. He is also described as a Persian nationalist with strong prejudices against the Arabs.
  78. ↑ Ahmed Ragab (14 October 2015). The Medieval Islamic Hospital: Medicine, Religion, and Charity. Cambridge University Press. p. 155. ISBN 978-1-107-10960-5.
  79. ↑ Zarshenas, Mohammad M.; Zargaran, Arman; Mehdizadeh, Alireza; Mohagheghzadeh, Abdolali (2016). "Mansur ibn Ilyas (1380-1422 AD): A Persian anatomist and his book of anatomy, Tashrih-i Mansuri". Journal of Medical Biography. pp. 67–71. doi:10.1177/0967772013479474.
  80. ↑ Keramati, Yunis. "Abu'l-Fath Isfahani". Encyclopedia Islamica. CGIE. Retrieved 4 February 2017.
  81. ↑ * Ibn Sina ("Avicenna") Encyclopedia of Islam. 2nd edition. Edited by P. Berman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Henrichs. Brill 2009. Accessed through Brill online: www.encislam.brill.nl (2009) Quote: "He was born in 370/980 in Afshana, his mother's home, near Bukhara. His native language was Persian."
    • A.J. Arberry, "Avicenna on Theology", KAZI PUBN INC, 1995. excerpt: "Avicenna was the greatest of all Persian thinkers; as physician and metaphysician"&fp=dcce4d829681fc6c&biw=1824&bih=966
    • Henry Corbin, "The Voyage and the messenger: Iran and Philosophy", North Atlantic Books, 1998. pg 74:"Whereas the name of Avicenna (Ibn sinda, died 1037) is generally listed as chronologically first among noteworthy Iranian philosophers, recent evidence has revealed previous existence of Ismaili philosophical systems with a structure no less complete than of Avicenna".[۲]
  82. ↑ Henry Corbin, "The voyage and the messenger: Iran and philosophy", North Atlantic Books, 1998. pg 72.
  83. ↑ *William R. Newman, Gehennical Fire: The Lives of George Starkey, an American Alchemist in the Scientific Revolution, Harvard University Press, 1994. p.94: "According to traditional bio-bibliography of Muslims, Jabir ibn Hayyan was a Persian alchemist who lived at some time in the eight century and wrote a wealth of books on virtually every aspect of natural philosophy"
    • William R. Newman, The Occult and Manifest Among the Alchemist, in F. J. Ragep, Sally P Ragep, Steven John Livesey, Tradition, Transmission, Transformation: Proceedings of Two Conferences on pre-Modern science held at University of Oklahoma, Brill, 1996/1997, p.178: "This language of extracting the hidden nature formed an important lemma for the extensive corpus associated with the Persian alchemist Jabir ibn Hayyan"
    • Henry Corbin, "The Voyage and the Messenger: Iran and Philosophy", Translated by Joseph H. Rowe, North Atlantic Books, 1998. p.45: "The Nisba al-Azdin certainly does not necessarily indicate Arab origin. Geber seems to have been a client of the Azd tribe established in Kufa"
    • Tamara M. Green, "The City of the Moon God: Religious Traditions of Harran (Religions in the Graeco-Roman World)", Brill, 1992. p.177: "His most famous student was the Persian *Jabir ibn Hayyan (b. circa 721 C.E.), under whose name the vast corpus of alchemical writing circulated in the medieval period in both the east and west, although many of the works attributed to Jabir have been demonstrated to be likely product of later Ismaili' tradition."
    • David Gordon White, "The Alchemical Body: Siddha Traditions in Medieval India", University of Chicago Press, 1996. p.447
    • William R. Newman, Promethean Ambitions: Alchemy and the Quest to Perfect Nature, University of Chicago Press, 2004. p.181: "The corpus ascribed to the eight-century Persian sage Jabir ibn Hayyan.."
    • Wilbur Applebaum, The Scientific revolution and the foundation of modern science, Greenwood Press, 1995. p.44: "The chief source of Arabic alchemy was associated with the name, in its Latinized form, of Geber, an eighth-century Persian."
    • Neil Kamil, Fortress of the Soul: Violence, Metaphysics, and Material Life in the Huguenots New World, 1517-1751 (Early America: History, Context, Culture), JHU Press, 2005. p.182: "The ninth-century Persian alchemist Jabir ibn Hayyan, also known as Geber, is accurately called pseudo-Geber since most of the works published under this name in the West were forgeries"
    • Aleksandr Sergeevich Povarennykh, Crystal Chemical Classification of Minerals, Plenum Press, 1972, v.1, ISBN 0-306-30348-5, p.4: "The first to give separate consideration to minerals and other inorganic substances were the following: The Persian alchemist Jabir (721-815)..."
    • George Sarton, Introduction to the History of Science, Pub. for the Carnegie Institution of Washington, by the Williams & Wilkins Company, 1931, vol.2 pt.1, page 1044: "Was Geber, as the name would imply, the Persian alchemist Jabir ibn Haiyan?"
    • Dan Merkur, in The psychoanalytic study of society (eds. Bryce Boyer, et al.), vol. 18, Routledge, ISBN 0-88163-161-2, page 352: "I would note that the Persian alchemist Jabir ibn Hayyan developed the theory that all metals consist of different 'balances' ..."
    • Anthony Gross, The Dissolution of the Lancastrian Kingship: Sir John Fortescue and the Crisis of Monarchy in Fifteenth-century England, Paul Watkins, 1996, ISBN 1-871615-90-9, p.19: "Ever since the Seventy Books attributed to the Persian alchemist Jabir Ibn Hayyan had been translated into Latin ...."
    • A Dictionary of the History of Science by by Anton Sebastian - p. 241
    • The Structure and Properties of Matter by Herman Thompson Briscoe - p. 10
    • The Tincal Trail: A History of Borax by Edward John Cocks, Norman J. Travis - p. 4
  84. ↑ Liu Yingsheng and Peter Jackson. "CHINESE-IRANIAN RELATIONS iii. Mongol Period – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org (به انگلیسی). Encyclopedia Iranica. Retrieved 11 February 2017. A Persian astronomer named Jamāl-al-Dīn Boḵārī, who had already visited China in the time of Möngke...
  85. ↑ Selin, Hrsg. H. (2006). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (2. , ed.). Berlin: Springer Netherland. p. 1143. ISBN 978-1-4020-4559-2. Retrieved 4 February 2017.{{cite book}}: نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link)
  86. ↑ Morris Rossabi (28 November 2014). From Yuan to Modern China and Mongolia: The Writings of Morris Rossabi. BRILL. pp. 229–. ISBN 978-90-04-28529-3.
  87. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 129. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016. Probably of Iranian origin, al-˓Abbās Ibn Sa˓īd al-Jawharī was one of the court astronomers/astrologers of Caliph al-Ma˒mūn (r. 813–833) in charge of the construction of astronomical instruments.
  88. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 131. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016. Al-Karajī Abū Bakr Muhammad was a Persian mathematician and engineer.
  89. ↑ Bosworth, C.E. (1990). The Encyclopaedia of Islam, Volume IV (2. impression. ed.). Leiden [u.a.]: Brill. p. 702. ISBN 9004057455. AL-KASHl Or AL-KASHANI, GHIYATH AL-DIN DjAMSHlD B. MASCUD B. MAHMUD, Persian mathematician and astronomer who wrote in his mother tongue and in Arabic. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help)
  90. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 132. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016. Al-Kāshī, or al-Kāshānī (Ghiyāth al-Dīn Jamshīd ibn Mas˓ūd al-Kāshī (al-Kāshānī)), was a Persian mathematician and astronomer.
  91. ↑ Reference, Marshall Cavendish (2011). Illustrated Dictionary of the Muslim World (به انگلیسی). Marshall Cavendish. p. 126. ISBN 978-0-7614-7929-1. Persian poet, philosopher, astronomer, and mathematician Omar Khayyam was a Persian polymath, accomplished in fields as diverse as philosophy, astronomy, and math. Best known in modern Iran for his scientific achievements, ...
  92. ↑ Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. p. 134. ISBN 978-1-4020-4960-6. Retrieved 2 December 2016. Abū Muh.ammad ˓Abd al-Jabbār ibn ˓Abd al-Jabbār al-Kharaqī was a Persian astronomer, mathematician and geographer.
  93. ↑ Saliba, George (September 1998). "Science and medicine". Iranian Studies. 31 (3–4): 681–690. doi:10.1080/00210869808701940. Take, for example, someone like Muhammad b. Musa al-Khwarizmi (fl. 850) who may present a problem for the EIr, for although he was obviously of Persian descent, he lived and worked in Baghdad and was not known to have produced a single scientific work in Persian. {{cite journal}}: |access-date= requires |url= (help)
  94. ↑ Hockey, Thomas (2014). Biographical encyclopedia of astronomers. New York: Springer. p. 1181. ISBN 978-1-4419-9918-4. Khafri was an Iranian theoretical astronomer who produced innovative planetary theories at a time well beyond the supposed period of the decline of Islamic science.
  95. ↑ al-Qūhī, Abu Sahl Wayjan ibn Rustam (c. 940-c. 1000)
  96. ↑ Younes, Karamati,; Farzin, Negahban,. "Abū Isḥāq al-Kūbunānī" (به انگلیسی). Brill. Archived from the original on 4 February 2017. Retrieved 4 February 2017.{{cite web}}: نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link)
  97. ↑ The encyclopaedia of Islam = Encyclopédie de l'Islam (New ed.). Leiden [u.a.]: Brill. 1993. p. 405. ISBN 9004094199. MUHAMMAD B. CISA B. AHMAD AL-MAHANI, Abu cAbd Allah, Persian mathematician and astronomer of the 3rd/9th century, who is known to have made observations at Baghdad from the years 239/854 to 252/866. {{cite book}}: |first1= missing |last1= (help)
  98. ↑ Frye, ed. by R.N. (1975). The Cambridge history of Iran (Repr. ed.). London: Cambridge U.P. pp. 415–416. ISBN 978-0-521-20093-6. The greatest of these figures, who ushered in the golden age of Islamic medicine and who are discussed separately by E. G. Browne in his Arabian Medicine, are four Persian physicians: 'All b. Rabban al-Tabarl, Muhammad b. Zakariyya' al-Razl, 'All b. al-'Abbas al-Majusi and Ibn Sina. {{cite book}}: |first1= has generic name (help)
  99. ↑ Irwin, edited by Robert (2010). The new Cambridge history of Islam, Volume 4 (1. publ. ed.). Cambridge: Cambridge University Press. p. 663. ISBN 978-0-521-83824-5. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |first1= has generic name (help)
  100. ↑ Islam and Science, by M. H. Syed, p. 212
  101. ↑ فهرست دانشمندان ایرانی پیش از دوران معاصر at دانشنامه ایرانیکا
  102. ↑ Lewis, ed. by B. (1986). Encyclopedia of Islam, Vol 3, H - Iram (Photomechan. repr. ed.). Leiden [u.a.]: Brill [u.a.] p. 122. ISBN 9004081186. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |first1= has generic name (help)
  103. ↑ André Godard, "The art of Iran", Praeger, 1965. pg 234: "Hamd Allah Mustawfi Qazwini. Persian historian and geographer, born in 680 H (AD 1281-1282). "
  104. ↑ Carole Hillenbrand, "Turkish myth and muslim symbol: the battle of Manzikert", Edinburgh University Press, 2007. pg 97: "The Persian chronicler Hamdallah .."
  105. ↑ Bennison, Amira K. (2009). The great caliphs: the golden age of the 'Abbasid Empire. New Haven: Yale University Press. p. 187. ISBN 978-0-300-15227-2. Another important Persian lineage descended from an astronomer were the three Banu Musa brothers, Muhammad, Ahmad and Hasan, who hailed from the northeastern province of Khurasan.
  106. ↑ Hitti, Philip K. (1977). History of the Arabs from the earliest times to the present (10th ed.). London: Macmillan. p. 255. ISBN 978-0-333-09871-4. A Jewish physician of Persian origin, Masarjawayh of al-Basrah (...)
  107. ↑ Milaha, V. Christides, The Encyclopaedia of Islam, Vol. VII, ed. C.E. Bosworth, E. Van Donzel, W.P. Heinrichs and CH. PELLAT, (Brill, 1991), 43.
  108. ↑ Nasir-i Khusraw, Azim Nanji, The Encyclopaedia of Islam, Vol. VII, 1006.
  109. ↑ ĀṮĀR AL-BELĀD, C. E. Bosworth, Encyclopaedia Iranica; "Ātar Al-Belad: the title of a geographical work composed in Arabic during the 7th/13th century by the Persian scholar Abū Yaḥyā Zakarīyāʾ b. Moḥammad Qazvīnī". iranicaonline.org بایگانی‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
  110. ↑ Iranian Entomology: An Introduction, Volume I, ed. Cyrus Abivardi, (Springer, 2001), 495.
  111. ↑ Bernard Lewis, A Middle East Mosaic: Fragments of Life, Letters and History, (Random House, 2000), 439.
  112. ↑ Young, M.J.L.; Latham, J.D.; Serjeant, R.B., eds. (2006). Religion, learning, and science in the ʻAbbasid period (1. publ. ed.). Cambridge: Cambridge University Press. p. 211. ISBN 978-0-521-02887-5. In the middle of the fifth/eleventh century, al-Quda'i was at work in Egypt. He was Iranian by birth (...)
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=فهرست_دانشمندان_ایرانی_پیش_از_دوران_معاصر&oldid=40527511»