نمایش در ایران (کتاب)
 روی جلد چاپ نخست نمایش در ایران، چاپ کاویان (۱۳۴۴) | |
| نویسنده(ها) | بهرام بیضائی |
|---|---|
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
| موضوع(ها) | تاریخ نمایش |
| گونه(های) ادبی | تألیف و پژوهش |
| ناشر | نویسنده، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان |
تاریخ نشر | ۱۳۴۴ |
| گونه رسانه | کتاب |
| شمار صفحات | ۲۴۲ |
| شابک | شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۷۵۱-۰۹-۵ |
| از سلسلهٔ مقالات دربارهٔ |
 |
|---|
| فهرست‌های کارها |
| دیـگر |
|
|
|
نمایش در ایران کتابِ بهرام بیضایی در تاریخِ نمایش ایران است. این را صادق کیا همچون موضوعِ «رسالهٔ ختمِ تحصیلی»ِ لیسانسِ ادبیات فارسی او در دانشگاه تهران نپذیرفت، بیضایی در ۱۳۳۸ دانشگاه را ترک کرد، از ۱۳۴۱ انتشارِ مقالاتِ این کتاب را آغاز کرد، و در ۱۳۴۴ مجموعش را به صورتِ این کتاب منتشر کرد − که، به قولی، شد «پایهٔ استوار تاریخ‌نویسی نمایش در ایران».[۱]
یک لغت‌نامهٔ مصطلحاتِ نمایشی هم ضمیمهٔ کتاب است که ارزشِ لُغوی دارد.[۲]
متن
عبّاس جوانمرد به یاد آورده که «با اصرار و تأکید و سفارش»[۳] فرّخ غفّاری بود که سلسلهٔ چهارده‌گانهٔ مقالاتِ «نمایش در ایران» در دورهٔ سوّمِ مجلّه موسیقی (از شمارهٔ ۶۲ تا ۷۷ به سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲) منتشر شد؛[۴] و سپس‌تر، در مهرِ ۱۳۴۴، مجموعِ این مقاله‌ها در کتابی به نامِ نمایش در ایران: با شصت تصویر و طرح و یک واژه‌نامه در چاپخانهٔ کاویان به سفارشِ نویسنده طبع شد.[۵] این کتاب سال‌ها نایاب بود و به طورِ غیرقانونی تکثیر می‌شد، تا سرانجام چاپ دوباره‌ای ازش در سالِ ۱۳۷۹ ممکن شد.[۶]
فهرستِ چاپِ نخست
- مقدمات
- نمایشهای پیش از اسلام
- نمایشهای پس از اسلام
- نقالی
- نمایشهای عروسکی
- تعزیه
- نمایشهای شادی‌آور
- سرانجام
- ضمیمه: واژه‌نامه‌ی نمایشی
در نظرِ دیگران
فهرست ادب‌پژوهان ایرانی و آثارشان را دربارهٔ تعزیه باید با کتاب ممتاز بهرام بیضایی، نمایش در ایران (تهران، ۱۳۴۴ / ۱۹۶۵-۱۹۶۶)، آغاز کرد. بیضایی، نمایشنامه‌نویس، کارگردان فیلم و منتقد هنر است و بنا بر این واضح است که توجّه اصلی وی به جنبهٔ نمایشی تعزیه است. قرار است که کتاب مزبور، با تجدید نظر، دوباره منتشر شود.
پیتر چلکووسکی، ترجمهٔ داود حاتمی[۷]
. . . او در ۲۱سالگی زیر و زبر نمایشنامه‌نویسی ما را تدوین کرد و هیچ نمی‌دانم آیا این کتاب تجدید چاپ می‌شود یا نه. . . .
محمود دولت‌آبادی، اردیبهشتِ ۱۳۸۲[۸]
. . . در واقع مقاله‌های برخی نویسندگان و پژوهشگران که از اواخر دوره قاجار و حول مفهوم «بازگشت به خویشتن» در تعدادی از نشریات آن دوره از جمله «هنر و مردم» به انتشار رسید، بعد از دهه‌ها در تلاش‌های بهرام بیضایی متبلور می‌شود. . . .
یدالله آقاعبّاسی، ۱۳۹۸[۹]
صاحب‌نظرانی نمایش در ایران را پیش از انتشارش به صورتِ کتاب هم بررسیده بودند: مثلاً یحیی ذکاء در تنقیحش مقاله منتشر کرده بود.[۱۰] پس از انتشارِ کتاب ایرج افشار آن را «محتوی بر اطّلاعات مستند و مفیدی» وصف کرد.[۱۱] سپس‌تر درباره‌اش بسیار گفته شد. فرّخ غفّاری این کتاب را «بهترین تحقیق در برگیرندهٔ تحول انواع نمایشهای ایرانی از آغاز تا سال‌های ۱۳۳۰ شمسی» گفت و امیدوار بود ویراست «کاملتری» ازش فراهم و منتشر شود.[۱۲] مصطفی اسکویی آن را «گام دوم» (پس از بنیاد نمایش در ایرانِ ابوالقاسم جنّتی عطایی) در تاریخ‌نگاریِ نمایشِ ایران می‌دانست.[۱۳][پانویس ۱]
نمایش در ایران بسیارانی را تحتِ تأثیر قرار داد. بیضایی به جعلِ تاریخ[۱۴] و دزدیِ ادبی[۱۵] متّهم شد. این اثر سپس‌تر کتابِ درسیِ دانشگاهی شد و سالیانِ درازی به طورِ غیررسمی منتشر شد و دزدی‌های ادبی فراوانی ازش شد.[۱۶]
به ایتالیایی
- Beyzaì, Bahram. Storia del teatro in Iran. tr. Mani Naimi. Seattle. 2020. ISBN 9781659115697
پانویس
توضیحات
- ↑ البتّه نمایش در ایران دوّمین کتاب در تاریخِ نمایشِ ایرانی نیست و پیش‌تر دیگرانی چون آدولف تالاسو و مجید رضوانی و مهدی فروغ در این باره نوشته‌هایی داشتند.
ارجاعات
- ↑ غفاری، «درآمدی بر نمایشهای ایرانی»، ۱۸۱.
- ↑ صادقی، «فرهنگ جامع زبان فارسی»، ۷۸.
- ↑ جوانمرد، «دیدار با خویش»، ۲۲۰–۲۱۹.
- ↑ http://ensani.ir/fa/mags/art-moosigh/magazines.aspx
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/860385
- ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1653281
- ↑ چلکووسکی، «کتابشناسی»، ۳۵۰.
- ↑ دولت‌آبادی، محمود. در جشن انتشار دیوان نمایش'.
- ↑ https://theater.ir/fa/124102
- ↑ ذکاء، «انتقادی بر نمایش در ایران».
- ↑ افشار، ۸۸.
- ↑ غفاری، «کتابشناسی مختصر نمایشهای ایرانی»، ۳۲۸.
- ↑ اسکویی، «سیری در تاریخ تئاتر ایران»، ۳۲.
- ↑ فتحعلی‌بیگی و گله‌دارزاده، «با سیاه‌بازی همه چیز می‌توان گفت؛ حتی فلسفه»، ۱۰.
- ↑ شمس لنگرودی و مظفری ساوجی، «آن جا که وطن بود»، ۱۷۱.
- ↑ مخبری، «کارگردانی مهمترین بازی است!»، ۳۷.
منابع
- اسکویی، مصطفی (۱۳۷۸). سیری در تاریخ تئاتر ایران. تهران: آناهیتا اسکویی. شابک ۹۶۴-۹-۱۴۰-۰-۴ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: length (کمک). - افشار، ایرج (زمستان ۱۳۴۴). راهنمای کتاب: ۸۸.
- جوانمرد، عباس (۱۳۹۶). دیدار با خویش. تهران: نشر نو. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۸۵۴۷-۴۳-۳.
- چلکووسکی، پیتر (۱۳۸۴). «کتابشناسی». در چلکووسکی، پیتر. تعزیه: آیین و نمایش در ایران. تهران: سمت. صص. ۳۳۵-۳۵۶.
- «دولت‌آبادی، محمود. در جشن انتشار دیوان نمایش». خبرگزاری ایسنا. ۱۳۸۲. دریافت‌شده در ۲۶ شهریور ۱۴۰۰.
- ذکاء، یحیی (شهریور ۱۳۴۱). «انتقادی بر نمایش در ایران». مجلّه موسیقی (۶۸): ۱۹-۲۲.
- شمس لنگرودی، محمد؛ مظفری ساوجی، مهدی (۱۳۹۹). آن جا که وطن بود: گفت‌وگو با شمس لنگرودی. تهران: نشر چشمه. شابک ۹۷۸-۶۲۲-۰۱-۰۶۳۳-۳.
- صادقی، علی‌اشرف (۱۳۹۲). فرهنگ جامع زبان فارسی. ج. آ. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۳۷-۸.
- صیاد، پرویز (مرداد ۱۳۴۶). «نقد بر نمایش در ایران». سخن (۵): ۵۵۸-۵۵۹.
- غفاری، فرخ (بهار ۱۳۷۰). «درآمدی بر نمایشهای ایرانی». ایران‌نامه (۲ (سال ۹)): ۱۷۷-۱۸۵.
- غفاری، فرخ (بهار ۱۳۷۰). «کتابشناسی مختصر نمایشهای ایرانی». ایران‌نامه (۲ (سال ۹)): ۳۲۸-۳۳۳.
- فتحعلی‌بیگی، داوود؛ گله‌دارزاده، ابراهیم (۳ شهریور ۱۳۹۵). «با سیاه‌بازی همه چیز می‌توان گفت؛ حتی فلسفه». شرق (۲۶۶۴): ۱۰.
- مخبری، مهشاد (آذر و دی ۱۳۶۹). «کارگردانی مهمترین بازی است!». گزارش فیلم (۸): ۳۶-۴۳.
- مکلا، ابراهیم (آذر و دی ۱۳۴۴). «نقدی بر نمایش در ایران بیضائی». انتقاد کتاب (۶۸).
- همایونی، صادق. تعزیه و تعزیه‌خوانی. انتشارات جشن هنر.
- Banham, Martin, ed. (1995). The Cambridge Guide to Theatre (به انگلیسی). Cambridge: Cambridge University Press.
پیوند به بیرون
| آیین/نمایش |
|  | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| نمایشهای عامیانه | خاله رورو • بقالبازی • کچلکبازی • تخت حوضی (سیاه‌بازی) • خیمهشببازی • نقالی ایرانی • کوسهگردی • ورزاجنگ • ورزش زورخانهای • معرکهگیری • پیشپرده • سایهبازی | |||||
| گروههای نمایش | ||||||
| تماشاخانهها | ||||||
| جشنوارهها | ||||||
| دیـگر | ||||||