پرش به محتوا

سانحه سقوط بالگرد در ورزقان

مختصات: ۳۸°۴۳′۸″ شمالی ۴۶°۳۹′۱۷″ شرقی / ۳۸٫۷۱۸۸۹°شمالی ۴۶٫۶۵۴۷۲°شرقی / 38.71889; 46.65472
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
سقوط بالگرد در ورزقان
بالگرد درگیر حادثه در حال پرواز از سد خداآفرین در روز حادثه
Map
حادثه
تاریخ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳
۱۹ مه ۲۰۲۴؛ ۵ ماه پیش (۲۰۲۴-۱۹}})
محل حادثهنزدیک اوزی، بخش مرکزی، شهرستان ورزقان، آذربایجان شرقی، ایران
۳۸°۴۳′۸″ شمالی ۴۶°۳۹′۱۷″ شرقی / ۳۸٫۷۱۸۸۹°شمالی ۴۶٫۶۵۴۷۲°شرقی / 38.71889; 46.65472
هواگرد
نوعبل ۲۱۲[۱]
شرکت هواپیمایی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
شماره دم۶–۹۲۰۷[۲]
مبدا پروازسد خداآفرین، مرز ایران–جمهوری آذربایجان
مقصدپالایشگاه نفت تبریز، ایران
سرنشینان۸
مسافرین۵
خدمه۳
کشته‌شدگان۸
بازماندگان۰

سانحه سقوط بالگرد در ورزقان اشاره به سقوط بالگرد بل ۲۱۲ حامل سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران است که در زمان طی مسیر خود از سد خداآفرین تا تبریز در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ در نزدیکی روستای اوزی ورزقان در شمال استان آذربایجان شرقی رخ داد.

در این سانحه، دولت‌مردان وقت ایران یعنی سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی، سید محمدعلی آل هاشم امام جمعه تبریز و نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی، سید مهدی موسوی رئیس یگان حفاظت رئیس‌جمهور و سه خلبان بالگرد با نام‌های سید طاهر مصطفوی، محسن دریانوش و بهروز قدیمی کشته شدند.[۳][۴][۵][۶][۷]

رئیسی برای افتتاح سد خداآفرین و سد قیز قلعه‌سی (قلعه دختر) به استان آذربایجان شرقی سفر کرده بود که در مسیر بازگشت، بالگرد حامل او دچار سانحه شد.[۸][۹][۱۰]

عملیات امداد و نجات به‌دلیل زمین‌های جنگلی انبوه و شرایط نامساعد جوی مانند باران و مه شدید با مشکلاتی مواجه بود.[۱۱][۱۲] در عملیات جست‌وجو از پهپادها، تیم‌های امداد و نجات، سگ‌های زنده‌یاب و برنامه کوپرنیک کمک گرفته شد.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵] در نهایت پس از گذشت ۱۵ ساعت از اعلام بی‌خبری از موقعیت بالگرد، لاشهٔ آن به همراه اجساد سرنشینان در صبح ۳۱ اردیبهشت پیدا شد.[۱۶]

برخی گزارش‌های تأیید نشده و نظریه‌پردازان توطئه به نقش احتمالی اسرائیل و مجتبی خامنه‌ای در این حادثه پرداخته‌اند.

پیش از حادثه

رئیسی به همراه علی‌اف در مرز ایران–آذربایجان در روز حادثه. امیرعبداللهیان نیز ساعتی پیش از کشته شدن، در تصویر دیده می‌شود.

رئیسی که صبح ۳۰ اردیبهشت برای افتتاح سد قیز قلعه‌سی به نقطه مرزی جمهوری آذربایجان و ایران رفته بود، این سد را به‌همراه الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان افتتاح کرد.[۱۷] این سد، سومین پروژه مشترک ایران و آذربایجان بر روی رودخانه ارس است.[۱۸] روز پیش از حادثه، سازمان هواشناسی ایران برای وضع آب‌وهوای این منطقه هشدار نارنجی باران و مه صادر کرده بود.[۱۹]

شرح حادثه

پس از افتتاح سد قیز قلعه‌سی و خداآفرین، سید ابراهیم رئیسی، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، محمدعلی آل هاشم امام جمعه تبریز و مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی به همراه فرمانده یگان حفاظت رئیس‌جمهور در حوالی ساعت ۱۳ با بالگرد بل ۲۱۲[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵] به مقصد تبریز به راه افتادند.[۲۶] این بالگرد عضو کاروانی متشکل از سه بالگرد بود که دو فروند از آن‌ها که حامل مهرداد بذرپاش وزیر راه و علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو بودند که به تبریز رسیدند[۲۷][۲۸] ولی بالگرد حامل رئیسی در فاصلهٔ ۲ کیلومتری جنوب‌غرب یکی از روستاهای ورزقان سقوط کرد.[۲۹] محل سقوط در منطقهٔ جنگلی دیزمار شناسایی شد که در شمال ورزقان واقع در استان آذربایجان شرقی قرار دارد.[۳۰]

پس از کشف بقایای بالگرد، ادعا شد که بالگرد با کوه برخورد کرده و پس از آن منفجر شده است. برخی اجساد پیداشده دارای سوختگی شدید بودند و برخی از آنها به دره پرتاب شده بودند.[۳۱][۱۲][۳۲][۳۳][۳۴] روزنامه جمهوری اسلامی این ادعا را مطرح کرده که متخصصان فنی گفته‌اند بالگرد ابتدا در هوا منفجر شده و سپس سقوط کرده است.[۳۵][۳۶]

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یک هفته بعد از سقوط بالگرد، گزارشی پخش کرد و در آن به جزئیات این سقوط پرداخت. بر مبنای این گزارش، سه بالگرد در ساعت ۱۳:۱۰ نقطهٔ مرزی را ترک می‌کنند. سپس در حوالی ساعت ۱۴، با تودهٔ ابری روبه‌رو شدند و خلبان بالگرد ابراهیم رئیسی و همراهان «فرمان ارتفاع گرفتن» می‌دهد. دو بالگرد دیگر از تودهٔ ابر عبور کردند. در همین لحظه ارتباط با بالگرد رئیسی قطع می‌شود و تلاش‌ها برای برقراری تماس بی‌نتیجه ماند.[۳۷] در این گزارش به هیچ‌کدام از ابهامات و تناقضات مطرح شده پاسخی داده نشد.[۳۷]

امداد و نجات

۴۰ تیم واکنش سریع و پهپادهایی به محدوده سقوط اعزام می‌شوند اما عملیات امداد و نجات به‌دلیل شرایط نامساعد جوی با مشکل مواجه می‌شود و خبری از سلامت این افراد به دست نمی‌آید.[۲۷][۲۸] تصاویر ماهواره‌ای مؤسسه پلنت (به انگلیسی: Planet) از محل احتمالی سانحه بالگرد حامل رئیسی نشان می‌داد که شرایط آب‌وهوایی به شدت نامساعد بوده و مه و ابر منطقه را احاطه کرده است.[۳۸][۹]

سخنگوی دولت علی بهادری جهرمی حدود ساعت ۲۰ اعلام کرد هنوز «هیچ خبر جدیدی» نیست.[۳۹] تا آن زمان به گزارش ایرنا، ۴۰ تیم امداد و جست‌وجوی تخصصی هلال احمر به همراه ۱۵ تیم از آذربایجان شرقی و استان‌های همجوار در حال جست‌وجو بودند.[۴۰] راضیه عالیشوندی، رئیس اتاق عملیات هلال احمر گفت: «چهار تیم به مختصاتی که سازمان هوا و فضا از محل وقوع حادثه داده است، نزدیک شده‌اند اما به‌دلیل وضعیت آب و هوا و مسیر به سختی کارشان پیش می‌رود.»[۴۱][۴۲]

عبدالقادر اورال اوغلو، وزیر حمل و نقل ترکیه، با اشاره به قرار گرفتن ایران در منطقه مسولیت واکنش اضطراری ترکیه، گفت مقامات ترکیه با شنیدن خبر سقوط هلیکوپتر ایرانی، سیگنال‌ها را بررسی کردند اما سیگنالی از هلیکوپتر دچار سانحه دریافت نکردند که نشان می‌دهد، هوانورد یا سیستم سیگنال را روشن نکرده است، یا چنین سیستمی نداشته.[۴۳]

سرانجام پس از گذشت حدود ۱۵ ساعت از سانحه، حوالی ساعت ۵:۳۰ بامداد ۳۱ اردیبهشت عملیات جستجو برای یافتن بالگرد با پیدا شدن لاشه آن در حالی که تمامی سرنشینان کشته شده بودند به پایان رسید.[۱۶]

بر اساس اعلام برخی از منابع پهپاد بیرقدار آکینجی مختصات سقوط هلیکوپتر را یافته و به ایران گزارش داده است.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹] فرایند عملیات جستجوی پهپاد بیرقدار آکینجی توسط رسانه‌های ترکیه به صورت زنده پخش شد. این عملیات نزدیک به یک میلیون نفر بیننده داشت.[۵۰]

صبح فردای حادثه، اجساد کشته‌شدگان به تبریز منتقل شد.[۴۴]

درخواست کمک از کشورهای خارجی

ترکیه و روسیه

در پی این حادثه ایران از ترکیه و روسیه درخواست کمک کرد. در همین رابطه ترکیه اقدام به فرستادن پهپاد بیرقدار آکینجی و یک فروند بالگرد از نوع کوگار با قابلیت دید در شب به ایران کرد.[۵۱] همچنین ترکیه اعلام کرد ۳۲ پرسنل جستجو و نجات کوهنورد و ۶ وسیله نقلیه از مدیریت استانی وان و ارزروم برای رسیدن به منطقه مورد نظر فرستاده شدند.[۵۲][۵۳][۵۴][۵۵] همچنین در پی بروز این سانحه پوتین با سفیر ایران در روسیه دیدار داشته[۵۶] و پس از آن دفتر ریاست جمهوری روسیه از آماده‌سازی بالگرد و ۶۰ امدادگر برای جستجوی هلیکوپتر رئیس‌جمهور ایران خبر داد.[۵۷]

آمریکا

به گفته وزارت خارجه آمریکا، ایران پس از سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی از از آمریکا درخواست کمک کرده بود. اما آمریکا بیشتر به دلایل لجستیکی قادر به ارایه کمک نبوده و این درخواست را رد کرد.[۵۸]

اتحادیه اروپا

یانتس لنارچیچ، کمیسر اتحادیه اروپا در امور بشردوستانه و مدیریت بحران اعلام کرد: «با توجه به حادثه بالگرد حامل رئیس‌جمهور و وزیر خارجه ایران و بنا به درخواست تهران به کمک، ما در حال فعال کردن خدمات نقشه‌برداری واکنش سریع ماهواره‌ای کوپرنیک (به انگلیسی: Copernicus EMS) اتحادیه اروپا هستیم.»[۵۹][۶۰][۲۷][۶۱]

تلفات

در ابتدا گفته شده بود که در این سانحه، ۹ تن کشته شدند.[۶۲] اما بعداً تعداد کشته‌ها ۸ نفر اعلام شدند.[۶۳] اسامی آنها به شرح زیر است:

  1. سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور[۶۲]
  2. سید محمدعلی آل هاشم، نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه تبریز[۶۲]
  3. مالک رحمتی، استاندار آذربایجان شرقی[۶۲]
  4. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه[۶۲]
  5. سرتیپ دوم پاسدار سید مهدی موسوی، فرمانده یگان حفاظت رئیس‌جمهور[۶۲]
  6. سرهنگ سید طاهر مصطفوی، خلبان[۶۴][۶۵]
  7. سرهنگ محسن دریانوش، کمک خلبان[۶۴][۶۵]
  8. سرگرد بهروز قدیمی، مهندس پرواز[۶۵]

ابهامات و اخبار ضدونقیض

جزئی بودن حادثه

در ابتدا برخی از رسانه‌ها اعلام کردند که بالگرد حامل رئیس‌جمهور به دلیل مه‌آلود بودن هوای منطقه شمال آذربایجان شرقی بر زمین نشسته و کاروان او به صورت زمینی راهی تبریز شده است. خبرگزاری مهر در گزارشی اعلام کرده بود به دلیل شرایط نامساعد جوی، بالگرد حامل رئیس‌جمهور فرود اضطراری داشته و قرار است به صورت زمینی مسیر بین خداآفرین و تبریز را طی کنند.[۶۶][۶۷] همچنین خبرگزاری فارس با اعلام خبر سلامت رئیسی و هیئت همراه او نوشت: «دقایقی پیش بالگرد حامل رئیس‌جمهور به‌دلیل مه‌آلود بودن هوای منطقه شمال آذربایجان شرقی بر زمین نشسته و هم‌اکنون کاروان رئیس‌جمهور به‌صورت زمینی راهی تبریز شده است.»[۶۸][۶۹] حتی برخی از منابع محلی مدعی شدند که بالگرد حادثه‌دیده احتمالاً متعلق به همراهان رئیس‌جمهور بوده است و رئیسی در بالگرد حضور نداشته. سپس همان رسانه‌ها به نقل از برخی مقام‌های ایران از «فرود سخت» بالگرد حامل رئیسی خبر دادند اما بلافاصله همان رسانه‌هایی این اخبار را منتشر کرده بودند، به نقل از مقام‌های دیگر دولتی و نظامی آن‌ها را تکذیب کردند.[۷۰]

هوای منطقه هنگام حادثه

غلامحسین اسماعیلی در روایت روز سه‌شنبه خود بیان کرد که هوا در هنگام پرواز بسیار خوب و بدون هیچ اختلال جوی بوده است.[۷۱][۷۲] و به گزارش یورونیوز فارسی با بررسی آب و هوای آن زمان از روی نقشه‌ها و سوابق اینترنتی مشخص می‌شود که ادعای او مبنی بر صاف بودن هوا در آن زمان در منطقه سد قیز قلعه‌سی درست است.[۷۲] اسماعیلی همچنین می‌گوید: «بعد از ۴۵ دقیقه از حرکت در دره مجاور منطقه معدن مس سونگون لکه ابری که مانند سفره‌ای در آسمان بگسترانند دیده شد، هیچ هوای مه آلودی نبود و در یک منطقه محدود لکه ابری روی این دره قرار داشت اما از نظر ارتفاع پروازی به گونه‌ای بود که با این ابرها مواجه شدیم و حتی قدری هم پایین‌تر از ابرها بودیم.»[۷۱] با بررسی سوابق آب و هوایی مربوط به آن زمان، می‌بینیم که بارش محدودی در آن منطقه در ساعت ۱۳:۳۰ به وقت ایران وجود داشته است.[۷۲]

اما، کلنل استیو گینارد، خلبان سابق جنگنده در گفتگو با شبکه ای‌بی‌سی آمریکا ادعا می‌کند که در زمان حادثه هوا مه‌آلود بوده است. تصاویری هم که چند کاربر شبکه‌های اجتماعی از لحظه بلند شدن هلیکوپترها به اشتراک گذاشته‌اند، آسمانی ابری را نشان می‌دهد.[۷۲]

اسماعیلی می‌گوید: «سه بالگرد پشت سر هم پرواز می‌کردند و خلبان مصطفوی که خلبان بالگرد حامل رئیس‌جمهور بود به عنوان فرمانده میدان به بقیه خلبانان اعلام می‌کند که بالای ابرها حرکت کنند. بعد از ۳۰ ثانیه ادامه مسیر از بالای ابرها، خلبان بالگرد شماره ۳ متوجه می‌شود که بالگرد وسطی نیست و دیگر بالگرد حامل رئیس‌جمهور را ندیدیم.»[۷۱] یکی از موضوعاتی که کاربران شبکه‌های اجتماعی به آن بسیار اشاره کردند این است که چه‌طور با وجود این که سه هلیکوپتر پشت سر هم پرواز می‌کردند، خلبان هلیکوپتر سوم پس از سی ثانیه متوجه غیبت هلیکوپتر میانی، یعنی هلیکوپتر ابراهیم رئسی شده است.[۷۲]

تماس با سرنشینان پس از حادثه

رئیس دفتر ابراهیم رئیسی می‌گوید که با محمدعلی آل‌هاشم، امام جمعه تبریز که در هلیکوپتر آقای رئیسی حضور داشته، تا سه ساعت بعد از حادثه در تماس بوده است. غلامحسین اسماعیلی، رئیس دفتر ابراهیم رئیسی می‌گوید: «محمدعلی آل هاشم، امام جمعه تبریز، تا چند ساعت پس از حادثه به تماس‌های گرفته‌شده به تلفن خلبان پاسخ می‌داده است. دوباره که من تماس گرفتم، آقای آل‌هاشم گفت حالم خوب نیست و متوجه نشدم چه شده است و نمی‌دانم کجا هستم. لابلای درخت‌ها هستم و هیچ‌کسی را نمی‌بینم و تنها هستم. مشخصه جنگل و درخت را داد».[۷۳][۷۲]

محسن منصوری، معاون اجرایی ابراهیم رئیسی در اخبار ساعت ۲۱ روز حادثه مدعی شده بود با دو نفر از همراهان رئیس‌جمهور که یکی از آنها کادر پرواز بوده در چند نوبت ارتباط برقرار کرده‌اند؛[۷۴] میان صحبت‌های او و رئیس دفتر رئیسی که می‌گوید پس از سانحه فقط موفق به تماس به آل هاشم شده‌اند تناقض وجود دارد.[۷۲]

مسئله‌دیگری که کاربران شبکه‌های مجازی به آن به دفعات اشاره کرده‌اند این است که آقای اسماعیلی مدعی شده است که تلفن همراه کاپیتان مصطفوی، خلبان پرواز در دست آل‌هاشم بوده که مبهم است.[۷۲] روزنامه هم‌میهن در این رابطه نوشت: «چگونه کسی می‌تواند چنین سقوطی را تجربه کند و همچنان دسترسی به تلفن همراه خودش داشته باشد، چه رسد به اینکه تلفن همراه خلبان در دسترس او باشد و پاسخ هم داده باشد. آن هم تلفن کس دیگری که می‌گوید اصلاً آن‌ها را نمی‌بیند.»[۳۵]

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ویدئویی از لحظهٔ تماس با موبایل خلبان که به ادعای آن‌ها آل هاشم آن را پاسخ می‌دهد پخش کرد. اما در این ویدئو هیچ صدایی از آن طرف خط شنیده نمی‌شود و به ابهامات و تناقضات موجود در این زمینه نیز پاسخی نمی‌دهد.[۳۷]

عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز گفت: «گوشی یکی از سرنشینان بالگرد رئیس‌جمهوری تا ساعت هفت و هشت شب روشن بود و توانستیم با استفاده از آنتن‌دهی آن اطلاعات خوب و دقیق‌تری از محدوده بگیریم و در اختیار گروه‌های امدادی و تیم‌های پهپادی کشور ترکیه که قبلاً با هماهنگی مجوز دریافت کرده بودند، قرار دهیم.»[۷۵] ادعای دیگری که توسط مقامات مطرح شد این بود که برای ردگیری موبایل به «حداقل سه بی‌تی‌اس نیاز است، اما فقط یک بی‌تی‌اس نزدیک آنجا بود.»[۳۷]

عدم مشاهده دود در محل حادثه

غلامحسین اسماعیلی می‌گوید وقتی توانستیم محل حادثه را پیدا کنیم، اوضاع و احوال اجساد نشان می‌داد که آن‌ها بلافاصله پس از حادثه کشته شدند، اما آقای آل‌هاشم چند ساعتی پس از حادثه جان باخته بود و با او در تماس بودیم و در آن منطقه پس از ناپدید شدن بالگرد رئیس‌جمهور هیچ‌گونه صدای انفجار، و آتش مشاهده نکردیم این درحالی است که اصغر عباسقلی‌زاده فرمانده سپاه پاسداران آذربایجان شرقی پس از پیدا شدن اجساد گفته بود برخی از پیکرها متأسفانه سوخته‌اند و قابل شناسایی نیستند و همچنین منصور ارضی، مداح نزدیک به علی خامنه‌ای، نیز در مراسمی ادعا کرد که جسد رئیسی سوخته بود.[۷۶][۷۲] تصاویری که از صحنه سقوط منتشر شده، چند جسد به نظر سوخته می‌رسند اما یک جسد که به پشت افتاده به نظر می‌رسد که کاملاً سالم است. همین امر باعث پدیدار شدن تناقضاتی می‌شود که اگر انفجار صورت گرفته است چطور برای سایرین قابل رویت نبوده یا اگر بنابر اظهارات آقای اسماعیلی انفجاری نبوده، چرا پیکرها سوخته‌اند.[۷۲]

کادر پرواز

  • امیر سرتیپ دوم خلبان سید طاهر مصطفوی خلبان اصلی پرواز رئیس‌جمهور با تخصص خلبانی بالگرد ۲۱۴ و سابقه ۲۰۰۰ ساعت پرواز
  • امیر سرتیپ دوم خلبان محسن دریانوش کمک خلبان پرواز رئیس‌جمهور در کارنامه خدمتی خود دارای ۱۴۵۰ ساعت پرواز
  • سرهنگ دوم فنی بهروز قدیمی با تخصص الکترومکانیک دارای ۷۲۰ ساعت پرواز.[۷۷][۷۸][۷۹][۸۰]

صبا و مهرداد بختیاری، خواهر و برادر منوچهر بختیاری، زندانی سیاسی و پدر پویا بختیاری (از جان‌باختگان آبان ۱۳۹۸)، با انتشار عکسی اعلام کردند که بهروز قدیمی، تکنسین این پرواز، پسرعمهٔ آن‌ها بوده است.[۷۵][۸۱]

نخستین مشاهده لاشه بالگرد

در ترکیه، خبرگزاری دولتی آناتولی اعلام کرد لاشه بالگرد حامل رئیسی در مختصات اعلامی پهپاد آکینجی این کشور پیدا شده است[۴۵][۸۲] اما ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد پهپاد ترکیه‌ای به دلیل «نداشتن تجهیزات تشخیص و کنترل نقاط زیر ابر» موفق به اعلام دقیق محل سقوط بالگرد نشد و در نهایت به کشور ترکیه بازگشت بلکه یک پهپاد ایرانی مجهز به رادار دهانه ترکیبی از شمال اقیانوس هند به ایران بازگشت و این محل را کشف کرد.[۷۵] این در حالی است که تصاویر پهپاد ترکیه‌ای به صورت اینترنتی پخش می‌شد و بیش از یک میلیون نفر به صورت آنلاین این تصاویر را مشاهده کردند.[۸۳] از طرفی موقعیت پهپاد نیز از طریق سامانه‌های پیگیری پرواز قابل مشاهده بود. بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی فارسی پس از مقایسه مختصات اعلامی از سوی رسانه‌های ترکیه‌ای و مختصات محل سقوط متوجه شد مختصات اعلامی از طرف این رسانه‌ها با محل سقوط حدود ۶ کیلومتر فاصله دارد. مشخص نیست که آیا ترکیه مختصات دیگری به ایران ارائه کرده یا خیر.[۸۴] پهپاد ترکیه‌ای پس از پایان عملیات، بر روی دریاچه وان دور افتخار زد و ماه و ستارهٔ پرچم ترکیه را رسم کرد.[۸۵]

رسانه‌های داخلی اعلام کردند ورزشکاران موتورسواری کراس نخستین کسانی بودند که به محل سقوط و لاشهٔ بالگرد رسیدند.[۸۶]

تئوری توطئه

برخی گزارش‌های تأیید نشده به نقش احتمالی اسرائیل[۸۷][۸۸][۸۹][۹۰][۹۱] و مجتبی خامنه‌ای[۹۲][۹۳][۹۴][۹۵] در این حادثه پرداخته‌اند.

علی‌اکبر رائفی‌پور، نظریه‌پرداز ایرانی مدتی بعد از مرگ رئیسی، در سخنانی سربسته گفت «با چندین خلبان در خصوص سقوط بالگرد صحبت کردم و برای آن‌ها هم این اتفاق عجیب بود. خلبان بالگرد رئیس‌جمهور بسیار ماهر بوده است و برای جابه‌جایی رهبر انقلاب بارها از همین بالگرد و خلبان استفاده شده بود. افرادی که با این خلبان پرواز کرده‌اند می‌گویند او در رعایت نکات ایمنی خیلی محتاط بوده است.»[۹۶]

روزنامه جمهوری اسلامی روز پنج‌شنبه سوم خرداد در مطلبی تحلیلی با بیان فرضیات مختلف از احتمال توطئه خارجی در سقوط بالگرد خبر داد. این موضوع در حالی بود که یک مقام ارشد دولت جو بایدن به شبکه ان‌بی‌سی نیوز گفته است «هیچ دخالت خارجی‌ای» در سقوط بالگرد حامل ابراهیم رئیسی وجود نداشته است. همچنین مقامات اسرائیلی اعلام کردند که هیچ نقشی در سقوط هلیکوپتر نداشته‌اند.[۳۶][۳۵]

انتشار نخستین گزارش از حادثه

مرکز ارتباطات ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نخستین گزارش هیئت عالی بررسی ابعاد و علل سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور و هیئت همراه را بدین شرح منتشر کرد:

  • بالگرد در مسیر پیش‌بینی شده از قبل ادامه مسیر داده و از مسیر تعیین شده پروازی خارج نگردیده است.
  • حدود یک و نیم دقیقه قبل از سانحه بالگرد، خلبان بالگرد سانحه دیده با دو بالگرد دیگر گروه پروازی ارتباط برقرار نموده است.
  • آثار اصابت گلوله یا موارد مشابه آن در اجزای باقی مانده بالگرد سانحه دیده مشاهده نگردیده است.
  • بالگرد سانحه دیده پس از برخورد با ارتفاع، دچار آتش‌سوزی شده است.
  • به دلیل پیچیدگی منطقه، مه گرفتگی و درجه حرارت پایین، عملیات تجسس به شب کشیده شده و در طول شب نیز استمرار می‌یابد و در بامداد صبح روز دوشنبه (ساعت ۵ صبح) با کمک پرنده‌های بدون سرنشین (ایرانی) نقطه دقیق محل سانحه مشخص و نیروهای زمینی عملیات تجسس در آن نقطه حضور پیدا می‌کنند.
  • در مکالمات برج مراقبت با گروه پروازی نیز مورد مشکوکی مشاهده نگردیده است.[۹۷][۹۸][۹۹][۱۰۰][۱۰۱][۱۰۲][۱۰۳][۱۰۴]

پیامدها

طبق اصل ۱۳۱ قانون اساسی، در صورت فوت، عزل، استعفا، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس‌جمهور، معاون اول رئیس‌جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را برعهده می‌گیرد. در این مدت شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه و معاون اول رئیس‌جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس‌جمهور جدید انتخاب شود.[۱۰۵] بر همین اساس محمد مخبر با فرمان خامنه‌ای به سمت مدیریت قوهٔ مجریه منصوب شد.[۱۰۶][۱۰۷][۱۰۸] محمد مخبر نیز بر اساس اصل ۱۳۵ قانون اساسی ایران علی باقری کنی را به سرپرستی وزارت خارجه منصوب کرد[۴۴][۱۰۹][۱۱۰] و با موافقت شورای نگهبان بنا شد در ۸ تیر انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود.[۱۱۱]

همه امتحانات دانش‌آموزان کشور تا پایان هفتهٔ وقوع حادثه لغو شد[۱۱۲] و سازمان سنجش و ارزشیابی نظام آموزش طی اطلاعیه‌ای از تعویق نوبت دوم آزمون سراسری سال ۱۴۰۳ که قرار بود ۷ و ۸ تیرماه برگزار شود خبرداد و آزمون سراسری به روزهای ۲۱ و ۲۲ تیرماه سال ۱۴۰۳ موکول شد.[۱۱۳]

بدین شکل دولت سیزدهم جمهوری‌اسلامی به پایان رسید.

  • در پی تأیید درگذشت رئیسی، رهبر جمهوری اسلامی پنج روز عزای عمومی اعلام کرد.[۱۱۴]
  • در پی اعلام خبر درگذشت رئیسی، صدها تن در میدان ولی‌عصر در سوگ رئیس‌جمهور تجمع کردند. در جلسه مجلس خبرگان رهبری در ۱ خرداد، تصویر تزیین‌شده رئیسی با گل بر روی صندلی وی قرار گرفت.[۱۱۵]
  • در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد به احترام رئیسی یک دقیقه سکوت شد.[۱۱۶] این اقدام با اعتراضات و انتقادهایی همراه بود.[۱۱۷]
  • اعلام عزای عمومی در کشورهای هند، پاکستان، ترکیه، کوبا، عراق، سوریه، لبنان، سریلانکا و تاجیکستان[۱۱۸][۱۱۹][۱۲۰]
  • تمامی بازی‌های هفته‌های بیست و نهم و سی ام لیگ برتر فوتبال ایران با یک دقیقه تأخیر آغاز شدند.
  • تعلیق شدن مذاکرات هسته‌ای ایران تا اطلاع ثانوی از طرف ایرانی‌ها[۱۲۱]
  • پخش برنامه «چندشنبه با سینا» در «ام‌بی‌سی پرشیا» به صورت موقت لغو شد اما به خاطر انتشار فیلم برنامه در اینترنت که در آن با مرگ رئیسی شوخی شده بود، به‌طور کلی این برنامه از شبکه کنار گذاشته شد.[۱۲۲]

تشکیل پرونده قضایی

در ۲۲ خرداد ۱۴۰۳ سخنگوی قوه قضاییه دربارهٔ رویداد سقوط بالگرد سید ابراهیم رئیسی و همراهان گفت: بلافاصله بعد از وقوع حادثه گروهی از سوی سازمان قضایی نیروهای مسلح مأموریت پیدا کرد تا موضوع را پیگیری کند و پرونده‌ای در این خصوص تشکیل شد. او ادامه داد: ضابطان در حال جمع‌آوری ادله و گزارشات نهایی هستند و به محض تکمیل تحقیقات و ارائه به دستگاه قضایی موضوع پرونده با تمام ابعاد پیگیری و در وقت تعیین شده، اطلاع‌رسانی لازم صورت خواهد گرفت.[۱۲۳][۱۲۴]

واکنش‌ها به سانحه

پرونده:Charlie hebdo mollahs.jpg
جلد مجله شارلی ابدو در واکنش به مرگ ابراهیم رئیسی: خدا وجود دارد. او شر ملاها را از سر ما کم می‌کند.

واکنش ایرانیان به این سانحه به‌ویژه در فضای مجازی به دو صورت بود، گروهی از ایرانیان پس از این حادثه به شادی پرداختند و گروهی دیگر به عزاداری مشغول شدند.[۱۲۵] حامیان حکومت در شبکه‌های اجتماعی با «شهید» نامیدن ابراهیم رئیسی از «مردمی بودن» او سخن گفتند.[۱۲۶] برای اولین‌بار در تاریخ ایران [۱]، حکومت مراسم تولد علی بن موسی الرضا در مشهد را لغو کرد[۱۲۷] و از مردم دعوت کرد تا در اماکن مذهبی برای سلامتی سید ابراهیم رئیسی و همراهانش دعا کنند.[۱۲۸][۱۲۹] مخالفان جمهوری اسلامی و آسیب‌دیدگان اعتراضات ۱۴۰۱، با خرسندی از این حادثه یاد کرده و تصاویری از خوشحالی و سرور خود منتشر کرده‌اند.[۱۳۰] به گفته خبرگزاری دویچه وله، بسیاری از بازیگران سینما، تئاتر و تلویزیون در داخل ایران در واکنش به خبر مرگ او به دلیل شرایط امنیتی حاکم بر کشور سکوت اختیار کردند. اما برخی هنرمندان خارج از کشور با توجه به نداشتن ملاحظات امنیتی عکس‌العمل‌های آزادتری در ابراز عقاید خود داشتند.[۱۳۱] مجله فرانسوی شارلی ابدو هم دربارهٔ مرگ ابراهیم رئیسی و نقض حقوق بشر در ایران چند طرح منتشر کرد که در یکی از آن‌ها، چهره یک زن خندان بدون پوشش حجاب به چشم می‌خورد که در نزدیکی یک مسجد ایستاده و یک جفت گوشواره به شکل بالگرد از گوش‌هایش آویزان است. در طرح دیگری که بعداً توسط حساب توییتری همین نشریه به زبان فارسی هم منتشر شد،[۱۳۲] یک بالگرد در حال سقوط تصویر شده که دستی بزرگ از آسمان آن را له کرده. این متن در دل طرح نوشته شده: «خدا وجود داره: او ما را از شر ملاها رها میکنه.»[۱۳۳]

جشن مخالفان جمهوری اسلامی

ایرانیان

در پس سقوط هلیکوپتر در جنگل دیزمار در ورزقان تعداد زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی به شادی پرداختند و از احتمال مورد حمله قرار گرفتن جسد ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان توسط خرس‌ها و گرگ‌های جنگل دیزمار ورزقان و سوختن جسد وی اقدام به ساخت لطیفه و طنزپردازی کردند.[۱۳۴] تعداد زیادی از ایرانیان ساکن کپنهاگن [۱۳۵]، توکیو[۱۳۶] ، هامبورگ و کلن، آلمان[۱۳۷] لندن، بریتانیا، تورنتو[۱۳۸]و ونکوور[۱۳۹]در کانادا و دیگر شهرهای اروپا و آمریکای شمالی به رقص و پایکوبی پرداختند؛ همچنین تعدادی از ایرانیان در مقابل سفارت جمهوری اسلامی ایران در توکیو[۱۴۰][۱۴۱] ، سفارت جمهوری اسلامی ایران در کپنهاگن[۱۴۲] ، کنسولگری جمهوری اسلامی ایران[۱۴۳]در هامبورگ،[۱۴۴]سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن،[۱۴۵] سفارت جمهوری اسلامی ایران در بروکسل،[۱۴۶] سفارت جمهوری اسلامی ایران در لاهه در هلند، سفارت جمهوری اسلامی در برن واقع در سوئیس، کنسولگری جمهوری اسلامی ایران[۱۴۷] در ملبورن،[۱۴۸] کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در سیدنی[۱۴۹]و دیگر شهرهای جهان مرگ وی را جشن گرفتند و شعارهای ضد نظام جمهوری اسلامی سر دادند همچنین در پی تأیید خبر مرگ ریاست جمهوری اسلامی و همراهان وی تعدادی از ایرانیان داخل ایران نیز اقدام به آتش بازی و ترقه زنی در بسیاری از شهرها از جمله شهرهای تهران،[۱۵۰] اصفهان،[۱۵۱] کرمان، کرج[۱۵۲] و شیراز[۱۵۳]کردند؛ همچنین در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۳) معترضان در مقابل سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن[۱۵۴]و کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در هامبورگ اقدام به قرار دادن هلیکوپتر بادکنکی و تمسخر مرگ ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان نمودند.[۱۵۵][۱۵۶]

سوریه

در پی وقوع سانحه مرگبار برای هلیکوپتر بل ۲۱۲ ابراهیم رئیسی و همراهان وی، تعدادی از شهروندان جمهوری عربی سوریه اقدام به پخش شیرینی، شادی و تمسخر مرگ وی کردند.[۱۵۷]

باریکه غزه

همچنین تعدادی از ساکنان باریکه غزه که هم‌اکنون درگیر جنگ اسرائیل و حماس هستند؛ اقدام به پخش شیرینی و تنقلات و شادی در پی مرگ ابراهیم رئیسی و همراهان در سانحه هلیکوپتر ورزقان نمودند.[۱۵۸]

واکنش‌های خبرگزاری‌ها و سیاستمداران

داخلی

  • صدا و سیما مراسم‌های دعا برای حادثه سقوط بالگرد را به‌صورت زنده پخش کرد و خبرگزاری فارس به خوانندگان توصیه کرد برای سلامتی رئیسی دعا کنند.[۱۵۹]
  • خبرگزاری آناتولی در بخش‌های خبری خود تصاویر مربوط به پهپاد آکینجی که برای عملیات یافتن لاشه هلیکوپتر آمده بود را به‌صورت زنده نشان می‌داد.[۱۶۰][۱۶۱]
  • دادستان تهران به برخی از رسانه‌هایی که اقدام به پخش اخبار «کذب» کرده‌اند تذکر داد.[۱۶۲]
  • سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران، اظهار امیدواری کرد و گفت: «ملت ایران نگران و دلواپس نباشند، هیچ اختلالی در کار کشور به وجود نمی‌آید.»[۱۶۳]
  • سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به سازمان نیروهای مسلح دستور داد که برای تفحص و امدادرسانی در سانحه بالگرد حامل سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور و همراهان وی از کلیه امکانات، تجهیزات و ظرفیت‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فراجا استفاده شود.[۱۶۴]
  • سید محمد خاتمی پنجمین رئیس‌جمهور ایران: «با نگرانی در این شرایط خاص کشور، اخبار نگران کننده در مورد سقوط بالگرد رئیس‌جمهور و همراهان را پیگیری و برای سلامت ایشان و همراهان دعا می‌کنم.»[۱۶۵]
  • انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ با انتشار بیانه‌ای گفت «در شب هجدهم دی‌ماه ۱۳۹۸ ابراهیم رییسی از اعضای شورای عالی امنیت ملی در حکومت اسلامی بود. او نه تنها در باز گذاشتن آسمان ایران و شلیک به پرواز PS752 نقش داشت بلکه از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تقدیر کرد و به عنوان رئیس قوهٔ قضاییه تمام تلاشش را به کار بست تا تلاش خانواده‌ها در ایران برای یافتن حقیقت با بن‌بست مواجه شود.»[۱۶۶]
  • سازمان حقوق بشری هه‌نگاو در واکنش به مرگ ابراهیم رئیسی در سقوط بالگرد نوشت: «در بهترین حالت باید اعضا چنین هیئت مرگ و سازمان‌دهندگان جنایت‌های وسیع جمهوری اسلامی را پشت میله دادگاه‌های جنایت علیه بشریت دید.»[۱۶۷]
  • شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران با اشاره به مرگ ابراهیم رئیسی در بیانیه‌ای نوشت «امیدوار است کسانی که در کودک‌کشی به ویژه در ایران دستی داشته‌اند در دادگاهی مردمی و عادلانه به سزای اعمال خود برسند».[۱۶۷]

بین‌المللی

  • ایالات متحده آمریکا وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که از این حادثه آگاه است. به گفته کاخ سفید، جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در جریان این حادثه قرار گرفت.[۱۶۸][۱۶۹] متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت شادی و خرسندی مردم ایران و داغدیدگان خیزش ۱۴۰۱ از مرگ ابراهیم رئیسی را «قطعاً درک می‌کند».[۱۷۰]
  • اتحادیه اروپا شارل میشل، رئیس شورای اروپا در شبکه اجتماعی اِکْس نوشت: «ما همراه با کشورهای عضو اتحادیه اروپا و شرکا، وضعیت را از نزدیک زیر نظر داریم.»[۱۷۱] پیام تسلیت اتحادیه اروپا به این مناسبت رسماً در قالب توئیت‌هایی ابتدا از سوی شارل میشل، رئیس شورای اروپا و سپس توسط جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی این نهاد اروپایی منتشر شد. شارل میشل، در پیام خود آورده بود: «اتحادیه اروپا درگذشت رئیس‌جمهوری و وزیر امور خارجه ایران و سایر اعضای هیئت همراه را در سانحه سقوط هلیکوپتر تسلیت می‌گوید.»[۱۷۲]
پرچم ترکیه در پی اعلام خبر به حالت نیمه افراشته درآمد.
  • روسیه ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه با بیان اینکه اطلاعات مربوط به سانحه بالگرد حامل مقامات بلندپایه ایران از جمله رئیس‌جمهور این کشور را از نزدیک رصد می‌کنیم؛ افزود: «امیدواریم سرنشینان بالگرد در سلامت باشند و خطری جانشان را تهدید نکند. روسیه آماده کمک به جستجوی بالگرد مفقود شده حامل رئیس‌جمهور ایران و تحقیقات دربارهٔ علت این حادثه است.»[۱۷۶][۱۷۷]
  • پاکستان شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان با ابراز نگرانی از گزارش‌های اخیر مبنی بر سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران و همراهانش، گفت فکر و دعای او با رئیس‌جمهور رئیسی و ملت ایران است.[۱۷۸]دولت پاکستان ۱ روز عزای عمومی اعلام کرد.[۱۷۹]
  • عراق محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق پس از این حادثه به وزارت کشور، هلال احمر عراق و طرف‌های مرتبط برای ارائه امکانات موجود به جمهوری اسلامی ایران برای یافتن بالگرد رئیس‌جمهوری ایران که در شمال ایران ناپدیده شده، دستور داد.[۱۸۰]دولت عراق ۱ روز عزای عمومی اعلام کرد.[۱۷۹]
  • تاجیکستان رستم امامعلی رئیس مجلس ملی تاجیکستان در پیام تسلیت گفت: «خبر دلخراش سقوط بالگرد و جان باختن سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و هیئت همراه ایشان موجب اندوه عمیق ما شد. در ارتباط با این فاجعه سنگین، از طرف خود و نمایندگان مجلس ملی جمهوری تاجیکستان، مراتب همدردی عمیق و صمیمانه خود را به شما و مردم برادر ایران عرض نموده، برای همه بستگان و خویشاوندان شهدا صبر جمیل خواهانم.»[۱۸۱]دولت تاجیکستان ۲ روز عزای عمومی اعلام کرد.[۱۷۹]
  • جمهوری آذربایجان الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان پس از این حادثه در شبکه اجتماعی اِکْس نوشت: «دعای ما از خداوند متعال با رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی و هیئت همراه وی است. جمهوری آذربایجان به عنوان کشوری همسایه، دوست و برادر آماده ارائه انواع حمایت‌ها می‌باشد.»[۱۸۲]
  • ترکیه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در پیامی اعلام کرد: «از سانحه هوایی که برای رئیس‌جمهور ایران پیش آمده بسیار متأسف هستیم» همچنین وزارت امور خارجه ترکیه نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد: «تحولات درخصوص سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران را با نگرانی دنبال می‌کنیم. امیدواریم رئیس‌جمهور و مسئولان ایرانی سلامت باشند.»[۱۸۳]دولت ترکیه ۱ روز عزای عمومی اعلام کرد.[۱۷۹]
  • هند نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند ضمن اظهار تأسف از این سانحه، اعلام کرد: «ما در این ساعت سخت با مردم ایران اعلام همبستگی می‌کنیم و برای رئیس‌جمهور و اطرافیانش دعا می‌کنیم»[۱۸۴] دولت هند ۱ روز عزای عمومی اعلام کرد.[۱۷۹]
  • کوبا میگل دایاز-کانل رئیس‌جمهور کوبا همبستگی خود با رهبر ایران و بهترین امیدها و آرزوهای خود برای یافتن رئیس‌جمهور ایران و همراهان وی را ابراز کرد.[۱۸۵]
  • عمان دولت عمان در بیانیه‌ای اعلام کرد که با نگرانی شدید ناپدید شدن بالگرد رئیس‌جمهور ایران را دنبال می‌کند و آماده پشتیبانی و همکاری با ایران است.[۱۸۵]
  • لبنان وزارت امور خارجه لبنان اعلام کرد: «ما بر همدردی خود با دولت و مردم ایران در این مصیبت تأکید می‌کنیم و برای رئیس‌جمهور ایران و اطرافیانش آرزوی سلامتی داریم.»[۱۸۵]دولت لبنان ۳ روز عزای عمومی اعلام کرد.[۱۷۹]
  • ونزوئلا وزیر امور خارجه ونزوئلا اعلام کرد که رئیس‌جمهور نیکلاس مادورو از نزدیک حوادث مربوط به سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی را دنبال می‌کند.[۱۸۵]
  • مصر گروه اخوان المسلمین ضمن ابراز تاسف نسبت به ناپدیدشدن بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران و هیئت همراه وی، برای آنان آرزوی سلامتی کرد.[۱۸۵]
  • یمن محمد عبدالسلام سخنگوی انصارالله یمن از حادثه پیش آمده ابراز تاسف کرد.[۱۸۵]
  • عراق سید عمار حکیم، رئیس جریان حکمت ملی عراق در پیامی نسبت به اخبار مربوط به وضعیت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران و هیئت وزارتی و دولتی همراهش ابراز نگرانی کرد.[۱۸۵]
  • سازمان ملل متحد سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد امروز یکشنبه و به دنبال حادثه سقوط بالگرد حامل سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور اسلامی ایران با صدور بیانیه ای اعلام کرد: آنتونیو گوترش با نگرانی اخبار مربوط به وقوع سانحه برای بالگرد رئیس‌جمهور ایران را پیگیری می‌کند.[۱۸۵]
  • سوریه وزارت خارجه سوریه با انتشار بیانیه ای ضمن ابراز نگرانی از حادثه فرود اضطراری بالگرد حامل ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور اسلامی ایران اعلام کرد تلاش‌های‌های نهادها و تیم‌های امداد و نجات برای دسترسی به محل این حادثه را دنبال می‌کند.[۱۸۵]دولت سوریه ۳ روز عزای عمومی در این کشور اعلام کرد.[۱۷۹]
  • اقلیم کردستان نچیروان ادریس بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق ضمن ابراز نگرانی دربارهٔ وضعیت سلامتی رئیس‌جمهور کشورمان برای سلامتی وی و همراهانش دعا کرد.[۱۸۵]
  • کویت وزارت خارجه کویت با صدور بیانیه ای از حادثه پیش آمده ابراز نگرانی کرد.[۱۸۵]
  • قطر «ماجد الانصاری» سخنگوی وزارت خارجه قطر ضمن ابراز نگرانی و آرزوی سلامتی برای رئیس‌جمهور از آمادگی این کشور در پشتیبانی این سانحه خبر داد.[۱۸۵]
  • گروهک شبه نظامی اسلامگرای حماس طی بیانیه‌ای اعلام کرد: ما در جنبش مقاومت اسلامی حماس با اهتمام و نگرانی فراوان پیگیر اخبار مربوط به حادثه فرود اضطراری بالگرد هستیم.[۱۸۵]
  • عربستان سعودی وزارت خارجه عربستان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «با نگرانی فراوان اخبار منتشرشده از سوی رسانه‌ها در خصوص بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران را دنبال می‌کنیم.»[۱۸۵]
  • ارمنستان وزارت امور خارجه ارمنستان با صدور بیانیه ای اعلام کرد: از اخبار واصله از ایران در مورد سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور این کشور شوکه شده است. در این بیانیه آمده بود که ارمنستان آماده تقدیم تمام کمک‌های لازم در این زمینه است.[۱۸۶]

اپوزیسیون ایران

  • رضا پهلوی با اشاره به شادمانی گروهی از مردم ایران و به ویژه خانواده‌های محکومان سیاسی از مرگ رئیسی، گفت: «شاید تنها افسوس‌شان این است که او سقوط جمهوری اسلامی را ندید و برای جرم و جنایت‌هایش محاکمه نشد.»[۱۸۷]
  • مریم رجوی، رئیس‌جمهور منتخب شورای ملی مقاومت ایران گفت: «مرگ رئیسی «ضربه راهبردی تاریخی و جبران‌ناپذیر» به رهبر آخوندها، علی خامنه‌ای و کل رژیم است. این یک سلسله پیامدها و بحران‌ها را در درون استبداد مذهبی ایجاد خواهد کرد. نفرین مادران و عدالت‌خواهان اعدام‌شدگان همراه با لعنت مردم و تاریخ ایران، بدرقه ابراهیم رئیسی است. وی عامل بدنام قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ است».[۱۸۸][۱۸۹][۱۹۰][۱۹۱][۱۹۲]

غیره

تهدید و بازداشت شهروندان

تجمع حامیان رئیسی در میدان ولیعصر تهران، ساعاتی پیش از اعلام خبر مرگ سرنشینان هلیکوپتر[۱۹۸]

این حادثه بین کاربران فارسی‌زبان در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های طنزآمیز گسترده‌ای به دنبال داشت.[۱۹۹][۲۰۰][۲۰۱] مقام‌های قضایی، امنیتی و پلیس فتا[۲۰۲] روزنامه‌نگاران و کاربران فضای مجازی را به‌علت واکنش به مرگ رئیسی و سقوط بالگرد با عنوان اقدام به «توهین» یا «مخدوش ساختن امنیت روانی جامعه و تشویش اذهان عمومی» تهدید به برخورد شدید کردند.[۲۰۳][۲۰۴] محمد موحدی آزاد، دادستان کل کشور، طی بخشنامه‌ای کاربران رسانه‌های اجتماعی را تهدید به «برخورد سریع، مؤثر و بازدارنده» کرد.[۲۰۳] برخی هنرمندان، ورزشکاران و فعالان از تماس نهادهای امنیتی همچون وزارت اطلاعات خبر دادند و اعلام کردند که از آنها خواسته شده توییت‌ها یا پست‌های خود را حذف کرده و طی روزهای پیش رو مطلبی منتشر نکنند.[۲۰۵] رضا ببرنژاد، برادر دادخواه مهدی ببرنژاد از کشته‌شدگان خیزش زن، زندگی، آزادی به‌علت انتشار ویدیوی رقص برادرش توسط اطلاعات سپاه در قوچان بازداشت شد.[۲۰۶][۲۰۷] شقایق محمدی، همسر حسین مرادمند، بازیکن فوتبال تیم استقلال به‌دلیل انتشار بخشی از شعر حافظ با عنوان «ظالم نَبَرد راه به منزل» توسط وزارت اطلاعات احضار شد.[۲۰۳] اکبر یوسفی شهروند ملکانی به‌علت انتشار یک استوری با عنوان «امیدوارم جنگل آسیبی ندیده باشد» بازداشت و پس از یک روز با قرار وثیقه آزاد شد.[۲۰۸] یک متصدی رستوران در قم به‌دلیل انتشار مطالبی دربارهٔ مرگ رئیسی بازداشت و رستورانش نیز پلمپ شد.[۲۰۹]

پلیس فتا برای ۸۰ سایت به اتهام توهین به سقوط بالگرد رئیسی به‌دلیل انتشار مصادیق توهین‌آمیز و شایعه دربارهٔ سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور و همراهانش پرونده تشکیل داد.[۲۱۰][۲۱۱]

بازداشت ۷ شهروند در فومن

نیروی انتظامی از بازداشت ۱ زن و ۶ مرد در شهرستان فومن استان گیلان به اتهام آنچه که انتشار محتوا، مطالب و تصاویر توهین‌آمیز نسبت ابراهیم رئیسی و همراهان شدر فضای مجازی به قصد تشویش اذهان عمومی نامیده‌اند خبر داد.[۲۱۲][۲۱۳][۲۱۴]

بازداشت ۱۰ شهروند در املش گیلان

فرمانده انتظامی املش از بازداشت ۱ زن و ۹ مرد به اتهام انتشار محتوای توهین‌آمیز به ابراهیم رئیسی و همراهان کشته‌شده‌اش خبر داد.[۲۱۵][۲۱۶]

از زمان انتشار خبر مرگ ابراهیم رئیسی و همراهانش دست‌کم ۲۳ شهروند اهل ملکان، تبریز، لاهیجان، سبزوار، قم، فومن، املش و تهران که دربارهٔ مرگ ابراهیم رئیسی در شبکه‌های اجتماعی محتوایی منتشر کردند بازداشت شده‌اند.[۲۱۷]

تشکیل پرونده برای بیش از ۲۰۰ نفر در اصفهان

محمد موسویان دادستان انقلاب اصفهان در روز ۲۳ خرداد اعلام کرد که برای بیش از ۲۰۰ نفر از شهروندان اصفهان در رابطه با اظهار نظر در مورد مرگ رئیسی پرونده تشکیل شده است.[۲۱۸]

تشییع

در تبریز

پس از پایان عملیات تجسس، اجساد کشته‌شدگان از جمله رئیسی[۲۱۹] به معراج الشهدای تبریز منتقل[۲۲۰] و کمیته تشییع جنازه تشکیل شد. ریاست این کمیته به معاون اجرائی رئیس‌جمهور سپرده شد.[۲۲۱] در اطلاعیه اولی که این کمیته منتشر کرد، برنامه تشییع مشخص گردید. بر اساس آن برنامه قرار شد تا تشییع جنازه‌هایی در شهرهای تبریز، قم، تهران، بیرجند و مشهد انجام گیرد. در تبریز این تشییع جنازه قرار بود تا از میدان شهدا تا مصلی این شهر برگزار گردد. آغاز تشییع ساعت ۹ صبح روز سه شنبه مشخص شد.[۲۲۲][۲۲۳]

در صبح روز سه شنبه، تشییع جنازه در تبریز آغاز شد. ۸ تابوت پوشیده شده با پرچم ایران در این مراسم حمل می‌شد.[۲۲۴] خبرگزاری‌های داخلی با انتشار تصاویر هوایی، خبر از جمعیت کثیر شرکت‌کنندگان در این تشییع جنازه دادند.[۲۲۵][۲۲۶] اجساد پس از تشییع در تبریز، به فرودگاه مهرآباد تهران منتقل شد تا آماده انتقال به قم گردد. در فرودگاه توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران، آئین استقبال رسمی از تابوت‌ها صورت گرفت.[۲۲۷]

در قم

طبق اعلامیه کمیته تشییع جنازه رئیس‌جمهور، قرار شد تا اجساد در روز سه شنبه از ساعت ۴ بعد از ظهر از حرم فاطمه معصومه تا جمکران انجام گیرد.[۲۲۲] بر اساس تصاویر منتشر شده از این مراسم، جمعیت بسیاری در این مراسم شرکت داشتند.[۲۲۸][۲۲۹] پس از پایان تشییع جنازه ابراهیم رئیسی در قم، اجساد به تهران منتقل شدند.[۲۲۷]

در تهران

پیکر کشته‌شدگان حادثه در شب سه شنبه به تهران منتقل شدند. ابتدا در مراسمی با نام وداع به مصلی تهران منتقل شدند. پس از ساعاتی، پیکر برای مراسم نماز میت به امامت سید علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران به دانشگاه تهران منتقل شدند.[۲۲۹]

در صبح روز چهارشنبه، تشییع در تهران برگزار شد. در ابتدا مردم به سمت دانشگاه تهران در حرکت شدند و از آنجا به سمت میدان آزادی تشییع جنازه برگزار شد.[۲۲۹] در ساعت ۹ صبح، سید علی خامنه ای نماز میت خواند.[۲۳۰]‌[۲۳۱][۲۳۲][۲۳۳] تشییع جنازه ابراهیم رئیسی در تهران، با پوشش زنده برخی شبکه‌های خبری همچون بی‌بی‌سی بود.[۲۲۷] در این مراسم، اسماعیل هنیه سخنرانی کرد.[۲۳۴] آمارهای اولیه از حضور چهار میلیون نفری تهرانی‌ها در این مراسم خبر می‌دهند.[۲۳۵]

در بعد از ظهر چهارشنبه، مراسمی رسمی از سوی محمد مخبر، سرپرست موقت نهاد ریاست جمهوری برگزار شد. در این مراسم مهمانان رسمی و بین‌المللی به پیکر رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه و سرپرست محافظان آنان، ادای احترام کردند.[۲۳۶] امیر قطر، رهبر ملی ترکمنستان، رئیس اقلیم کردستان روسای جمهور تونس، سوریه و تاجیکستان، نخست وزیران عراق، پاکستان، ارمنستان، اقلیم کردستان، آذربایجان، گرجستان و سوریه، روسای مجالس لبنان، الجزایر، قزاقستان، مالی، اتیوپی، دومای روسیه و روسای مجلس قانون‌گذاری و مجلس عالی ازبکستان، معاونین روسای جمهور ترکیه و هند و معاونین نخست وزیران قرقیزستان، ارمنستان، چین، افغانستان و صربستان و وزرای خارجه عربستان سعودی، مصر، ترکیه، بحرین، بلاروس، امارات متحده عربی، ونزوئلا، کویت، ازبکستان، سریلانکا، تونس و فرستادگان ویژه ژاپن، سنگاپور، سوریه، مالزی، مالدیو، نیکاراگوئه، اردن، عمان و رئیس سازمان همکاری اسلامی از جمله مقامات ارشدی هستند که با حضور در محل سالن اجلاس سران تهران و عرض تسلیت به سرپرست ریاست جمهوری، به مقام رئیس‌جمهور متوفی ایران ادای احترام کردند.[۲۳۷]

در بیرجند

در صبح روز پنج‌شنبه تشییع پیکر رئیسی در شهر بیرجند، که محل کاندیداتوری وی برای مجلس خبرگان رهبری بود، برگزار شد.[۲۳۸][۲۳۹]

در مشهد

در ظهر پنج شنبه جسد رئیسی به همراه محافظ خود سید مهدی موسوی و استاندار آذربایجان شرقی مالک رحمتی به مشهد منتقل شد.[۲۳۸][۲۳۹][۲۴۰] جسد با تشریفات و به همراه خانواده به فرودگاه مشهد وارد شد.[۲۴۱] به گزارش خبرگزاری انتخاب به نقل از دولت، بیش از یکصد هزار مهاجر افغانستانی مقیم مشهد در تشییع رئیسی شرکت کردند.[۲۴۲]

به گفته منابع خبری قرار است تا ۶۵ رسانه خارجی مراسم تشییع رئیس‌جمهور در مشهد را پوشش بدهند.[۲۴۳]

آمار رسمی نشان می‌دهد در تشییع ابراهیم رئیسی و همراهان در شهرهای تبریز، قم، تهران، بیرجند و مشهد دوازده میلیون نفر در تشییع شرکت داشته‌اند.[۲۴۴]

  • تشییع پیکر رئیس جمهور و همراهان در تهران
    تشییع پیکر رئیس جمهور و همراهان در تهران
  • تشییع پیکر رئیس جمهور و همراهان در قم
    تشییع پیکر رئیس جمهور و همراهان در قم
  • نماز سید علی خامنه ای بر پیکر سید ابراهیم رئیسی و همراهانش
    نماز سید علی خامنه ای بر پیکر سید ابراهیم رئیسی و همراهانش


شرکت‌کنندگان در مراسم

مراسم وداع با ابراهیم رئیسی، ۲ خرداد ۱۴۰۳

از میان شرکت‌کنندگان رسمی این مراسم، هیئتی از کشور افغانستان به رهبری ملابرادر آخند، معاون اقتصادی ریاست الوزرا، و همراهی مولوی امیرخان متقی، وزیر خارجه شرکت داشتند.[۲۴۵] ویچسلاو ولودین رئیس دوما، پارلمان روسیه برای شرکت در مراسم یادبود ابراهیم رئیسی و همراهان او، وارد تهران شد. رئیس‌جمهور تونس هم در این مراسم شرکت داشت. معاون نخست‌وزیر، نخست‌وزیر ارمنستان، نخست‌وزیر عراق، رئیس‌جمهور تاجیکستان، اسماعیل هنیه، از رهبران جنبش حماس از حاضران در این مراسم بودند.[۲۳۲] شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر و محمد بن عبدالرحمن آل ثانی نخست‌وزیر قطر و وزیر خارجه کویت هم به نمایندگی از امیر کویت هم در این مراسم حاضر شدند.[۲۴۶] محمد شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان، رئیس پارلمان لبنان، رئیس و نخست‌وزیر منطقه کردستان عراق، دیگر مهمانان بین‌المللی حاضر در این مراسم بودند.[۲۴۷]

همچنین حضور چند نفر از خاخام‌های ضد صهیونیسم در مراسم تشییع در تهران، مورد توجه برخی رسانه‌ها قرار گرفت.[۲۴۸]

تدفین

پیکر رئیسی در تاریخ ۳ خرداد ۱۴۰۳ در حرم امام رضا و در رواق دارالسلام دفن شد.[۲۴۹]

جستارهای وابسته

منابع

  1. ↑ "Bell 212: The missing helicopter carrying Iran's president". Al Jazeera. Retrieved 20 May 2024.
  2. ↑ "Islamic Republic of Iran Air Force 6-9221 | ASN accident description". Aviation-safety.net (به انگلیسی). Flight Safety Foundation. Retrieved 20 May 2024.
  3. ↑ «اسامی شهدای سانحه سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهوری». ایسنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۵.
  4. ↑ «تصاویر پهپادی از لحظه کشف هلیکوپتر رئیسی». تابناک. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  5. ↑ Fassihi, Farnaz (19 May 2024). "Helicopter Carrying Iran's President Has Crashed, State Media Reports". The New York Times. Archived from the original on 19 May 2024. Retrieved 19 May 2024.
  6. ↑ "'No signs of helicopter's occupants being alive': Red Crescent". Al Jazeera. 20 May 2024. Archived from the original on 2024-05-20. Retrieved 20 May 2024.
  7. ↑ «سید ابراهیم رییسی به شهادت رسید». خبرگزاری مهر. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  8. ↑ Reuters.com. "Helicopter carrying Iran's President Raisi crashes, search under way" (به انگلیسی).
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ "Helicopter carrying Iran's president suffers a 'hard landing,' state TV says without further details". Associated Press. 19 May 2024..
  10. ↑ "Qiz-Qalasi Dam symbol of cooperation between Tehran, Baku". Mehr News Agency. 19 May 2024.
  11. ↑ «وزیر کشور:منتظریم گروه‌های امدادی به‌محل حادثه بالگرد رئیس‌جمهور برسند». خبرگزاری صداوسیما. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ Raice, Shayndi; Eqbali, Aresu (19 May 2024). "Iran Says Helicopter Carrying Its President Is Missing After 'Difficult Landing'". The Wall Street Journal. Archived from the original on 19 May 2024. Retrieved 19 May 2024.
  13. ↑ "EU activates mapping service to aid search effort". BBC News. 19 May 2024. Archived from the original on 19 May 2024. Retrieved 19 May 2024.
  14. ↑ "Iranian president Ebrahim Raisi and foreign minister killed in helicopter crash – live updates". The Guadian.
  15. ↑ Radford, Antoinette; Andone, Dakin; Shen, Michelle; Almasy, Steve; and Meyer, Matt (19 May 2024). "Live updates: Iranian President Raisi involved in helicopter crash". CNN. Archived from the original on 19 May 2024. Retrieved 19 May 2024.
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ «پایان عملیات جستجوی بالگرد رئیس‌جمهور/ شهادت آیت‌الله رئیسی و تیم همراه». ایسنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  17. ↑ "Ceremony to commission "Khudafarin" hydroelectric complex and inaugurate "Giz Galasi" hydroelectric complex was held with participation of Azerbaijani and Iranian Presidents". Azerbaijan State News Agency. 19 May 2024. Retrieved 20 May 2024.
  18. ↑ «افتتاح سد قیزقلعه‌سی با حضور رؤسای جمهور ایران و آذربایجان - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۱۹.
  19. ↑ «روایت خبرنگار تسنیم از منطقه سانحه بالگرد رئیس‌جمهور + فیلم - تسنیم». خبرگزاری تسنیم. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۱۹.
  20. ↑ «آنچه از هلی‌کوپتر سقوط‌کردهٔ ابراهیم رئیسی و سابقهٔ آن می‌دانیم». رادیوفردا. ۱ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  21. ↑ ««پرواز با هلی‌کوپترهای شاه»؛ بالگرد حامل ابراهیم رئیسی تا چه حد مناسب پرواز بود؟». یورونیوز. ۲۰ مه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۲۴.
  22. ↑ «ابراهیم رئیسی سوار چه هلی‌کوپتری بود؟». ایران اینترنشنال. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  23. ↑ «دربارهٔ هلیکوپتر آمریکایی ابراهیم رئیسی چه می‌دانیم؟». دویچه وله. ۱ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  24. ↑ «بالگرد بل ۲۱۲ که رئیس‌جمهور امروز سوار آن بود، چه ویژگی‌هایی دارد؟». خبرآنلاین. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  25. ↑ ««بل ۲۱۲» بالگرد حامل رئیس‌جمهور و اعضای هیئت همراه وی بود». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  26. ↑ Catherine Frammery (20 May 2024). "En Iran, neuf morts dans un vieil hélicoptère, des questions bien plus nombreuses". Le Temps. Retrieved 20 May 2024..
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ «بالگرد حامل رئیس‌جمهور دچار سانحه شد+ اسامی همراهان». ایرنا. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ «اعزام پهپادها و تیم‌های امدادی هلال احمر به محل حادثه برای بالگرد کاروان همراه رئیس‌جمهور». ایسنا. ۱۹ مه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۴.
  29. ↑ "اخبار حادثه سقوط بالگرد/ شهادت رئیس‌جمهور، وزیر خارجه و همراهان". خبرگزاری مهر. 20 May 2024.
  30. ↑ "President Raisi's helicopter crashes in Iran: What we know so far". الجزیره. ۲۰ مه ۲۰۲۴. Retrieved 20 May 2024.
  31. ↑ «با پیداشدن لاشه بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران؛ کشته شدن ابراهیم رئیسی و هیئت همراه تأیید شد». euronews. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  32. ↑ "EU activates mapping service to aid search effort". BBC News. 19 May 2024. Retrieved 20 May 2024.
  33. ↑ "Iranian president Ebrahim Raisi and foreign minister killed in helicopter crash – live updates". The Guadian. 20 May 2024. Retrieved 20 May 2024.
  34. ↑ "Death in the fog: the grim search for Raisi's helicopter". France 24. 2024-05-20. Retrieved 2024-05-20.
  35. ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ ۳۵٫۲ ««ابهامات» سقوط بالگرد رئیسی و «احتمال توطئه» در دو روزنامه تهران». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  36. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ «طرح احتمال «توطئه خارجی» در سقوط بالگرد رئیسی از سوی روزنامه جمهوری اسلامی». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  37. ↑ ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ ۳۷٫۲ ۳۷٫۳ ««روایت سانحه»؛ گزارش تلویزیون ایران از سقوط بالگرد رئیسی: بین سانحه و اعلام خبر دو ساعت فاصله بود». بی‌بی‌سی فارسی. ۶ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
  38. ↑ «تصاویر ماهواره‌ای از منطقه احتمالی سانحه بالگرد ابراهیم رئیسی». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ مه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۴.
  39. ↑ «سخنگوی دولت: هیچ خبر جدیدی نداریم». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ مه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۴.
  40. ↑ «ادامه بارندگی در محل سانحه». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ مه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۴.
  41. ↑ «رئیس اتاق عملیات هلال احمر: به دلیل وضعیت بد آب‌وهوا و مسیر، امداد و نجات به‌سختی پیش می‌رود». 19 مه 2024. بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۴.
  42. ↑ Motamedi, Maziar (2024-05-19). "Search under way after helicopter carrying Iran's president Raisi crashes". Al Jazeera (به انگلیسی). Archived from the original on 19 May 2024. Retrieved 2024-05-19.
  43. ↑ "Iran announces five days of mourning after President Raisi's death". Al Jazeera. 2024-05-21. Archived from the original on 21 May 2024. Retrieved 2024-05-21.
  44. ↑ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ Topchi, Ali (20 May 2024). "Over 2.5 million watch live stream of Akinci UAV's Iran SAR operation". TRT World. Retrieved 20 May 2024.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ «Akıncı İHA, İran Cumhurbaşkanı Reisi'yi taşıyan helikopterin enkaz bölgesini tespit edip yurda döndü». www.aa.com.tr. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  46. ↑ Haber7. "Akıncı İHA dünyada bir ilki başardı". Haber7 (به ترکی استانبولی). Retrieved 2024-05-30.
  47. ↑ «فوری | پهپاد آکینجی سرنخی از محل دقیق سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور تشخیص داد + ویدئو». همشهری آنلاین. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  48. ↑ «پهپاد آکینجی با موفقیت محل سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران را شناسایی کرد». www.aa.com.tr. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  49. ↑ "Türkiye's Akinci UAV identifies source of heat suspected to be crash site of Iranian president's helicopter". aa.com.tr (به ترکی استانبولی). Anadolu Agency. 2024-05-20. Archived from the original on 20 May 2024. Retrieved 2024-05-20.
  50. ↑ «یک میلیون بیننده به صورت زنده عملیات جستجوی پهپاد ترکیه برای یافتن بالگرد رئیسی را تماشا کردند». انتخاب. ۱۴۰۳-۰۲-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  51. ↑ "Türkiye's Akinci UAV identifies source of heat suspected to be crash site of Iranian president's helicopter". aa.com.tr (به ترکی استانبولی). Anadolu Agency. 2024-05-20. Archived from the original on 20 May 2024. Retrieved 2024-05-20.
  52. ↑ «کمک‌های ترکیه راهی ایران شدند». اقتصادنیوز. ۲۰۲۴-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  53. ↑ «اعلام آمادگی ترکیه برای کمک به عملیات جستجوی هلی‌کوپتر حامل رئیسی و همراهان». TRT Persian. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  54. ↑ «درخواست ایران از ترکیه برای بالگرد دید در شب». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  55. ↑ «اصرار حکومت بر نقش نداشتن خارجی‌ها در پیدا کردن لاشه بالگرد رئیسی». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  56. ↑ «دستیار پوتین: تمام ظرفیت‌های روسیه برای کمک به ایران آماده است». عصرایران. ۱۴۰۳-۰۲-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  57. ↑ https://www.asriran.com/fa/news/967874/دستیار-پوتین-تمام-ظرفیت‌های-روسیه-برای-کمک-به-ایران-آماده-است
  58. ↑ «بالگرد حامل رئیسی؛ ایران از آمریکا "درخواست کمک کرده بود" – ۱۴۰۳/۲/۳۱». DW. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  59. ↑ «کمیسر اتحادیه‌اروپا در امور بشردوستانه و مدیریت بحران: فعال شدن نقشه‌برداری ماهواره‌ای اروپا برای تشخیص محل سقوط بالگرد». خبرگزاری مهر. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  60. ↑ «اتحادیه اروپا یک سامانه را برای یافتن رئیسی فعال کرد». همشهری آنلاین. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  61. ↑ "EU unterstützt Iran bei der Suche". zentralplus.ch. Zentralplus. 2024-05-20. Retrieved 2024-05-20.
  62. ↑ ۶۲٫۰ ۶۲٫۱ ۶۲٫۲ ۶۲٫۳ ۶۲٫۴ ۶۲٫۵ «اسامی شهدای حادثه سقوط بالگرد +جزئیات». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  63. ↑ «پیکر رئیس‌جمهور دچار سوختگی نشده است /شهدا ۸ نفر هستند /پیکرها در حال انتقال به تبریز است». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  64. ↑ ۶۴٫۰ ۶۴٫۱ «تصاویر ۲ خلبان شهید شده در حادثه بالگرد حامل رئیس‌جمهور». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  65. ↑ ۶۵٫۰ ۶۵٫۱ ۶۵٫۲ «اسامی ۳ خلبان شهید شده در سانحه بالگرد رئیس‌جمهور». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  66. ↑ «فرود اضطراری هلیکوپتر حامل رئیس‌جمهور». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  67. ↑ «دلیل سفر زمینی رئیس‌جمهور به تبریز مشخص شد». اقتصادنیوز به نقل از مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  68. ↑ «خبرگزاری فارس: رئیسی سالم است/ او به‌صورت زمینی راهی تبریز شده». منیبان. ۲۰۲۴-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  69. ↑ «فاجعه ارسباران». هم‌میهن. ۲۰۲۴-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  70. ↑ «چرا رسانه‌های ایران از ابتدای سانحه برای بالگرد حامل رئیسی این قدر اخبار ضدونقیض منتشر کردند؟». euronews. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  71. ↑ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ ۷۱٫۲ «شرح حادثه سقوط بالگرد رئیسی از زبان رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور». عصر ایران. ۱ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  72. ↑ ۷۲٫۰۰ ۷۲٫۰۱ ۷۲٫۰۲ ۷۲٫۰۳ ۷۲٫۰۴ ۷۲٫۰۵ ۷۲٫۰۶ ۷۲٫۰۷ ۷۲٫۰۸ ۷۲٫۰۹ ««سقوط مشکوک» بالگرد رئیس‌جمهوری ایران؛ چرا روایت رئیس دفتر او بر ابهامات حادثه می‌افزاید؟». euronews. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  73. ↑ «رئیس دفتر رئیسی: به تلفن خلبان بالگرد که زنگ زدیم، امام جمعه تبریز جواب داد». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  74. ↑ «برقراری تماس با دو همراهان رئیس‌جمهور در بالگرد». خبرگزاری صدا و سیما. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  75. ↑ ۷۵٫۰ ۷۵٫۱ ۷۵٫۲ «روایت جدید مقامات: پهپاد بازگشته از اقیانوس هند بالگرد رئیسی را یافت». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  76. ↑ «منصور ارضی، مداح دفتر خامنه‌ای: بدن رئیسی مانند فاطمه زهرا سوخته بود». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  77. ↑ «پیکر کادر پروازی سانحه بالگرد رئیس‌جمهور در پایگاه شهید لشکری تشییع شدند». نورنیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۵.
  78. ↑ «دیدار مقامات ارتش با کادر پرواز بالگرد رئیس‌جمهور / خلبانان اهل کدام شهر بودند؟ + عکس». آفتاب. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۵.
  79. ↑ «کادر پروازی بالگرد شهدای خدمت را بشناسید». borna.news. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۵.
  80. ↑ «همه چیز دربارهٔ کادر پروازی سانحه سقوط بالگرد رئیس‌جمهور + تصاویر». خبرگزاری ایلنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۵.
  81. ↑ «کادر هلیکوپتر رئیسی چه کسانی بودند و سوابقشان چه بود؟». ایندیپندنت فارسی. ۲ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  82. ↑ «اصرار حکومت بر نقش نداشتن خارجی‌ها در پیدا کردن لاشه بالگرد رئیسی». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  83. ↑ «چگونه عملیات پهپاد ترکی که گفتند یک میلیون بیننده داشته در کمتر از دو ساعت انکار شد». عصر ایران. ۲ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  84. ↑ راستی‌آزمایی: تناقض‌ها در ادعاهای یافتن محل دقیق هلیکوپتر رئیسی, بی‌بی‌سی فارسی, 2024-05-21, retrieved 2024-05-26
  85. ↑ «پهپاد آکینجی و رسم پرچم ترکیه بر فراز دریاچه وان (عکس)». عصر ایران. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  86. ↑ «ناگفته‌های اولین نفراتی (موتورسواران) که به هلیکوپتر سقوط‌کرده رئیسی رسیدند». خبرآنلاین. ۱ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  87. ↑ «یک سریال اسرائیلی شبهاتی را در مورد «مرگ رئیس‌جمهور ایران و نقش موساد» ایجاد می‌کند». العین فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۴.
  88. ↑ «بررسی یک احتمال از سانحه تلخ اخیر/ پایگاه جاسوسی اسرائیل چند کیلومتری محل سقوط بالگرد رئیسی بود؟». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۴.
  89. ↑ دخالت اسرائیل در حادثه منجر به مرگ رئیسی چقدر محتمل است؟ گفتگو با آوی داویدی, 2024-05-24, retrieved 2024-07-14
  90. ↑ «ادعای دخالت اسرائیل در حادثه هلی کوپتر رئیسی!». تابناک. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۴.
  91. ↑ بدیع یونس (۲۰۲۴-۰۶-۰۹). «چرا رئیسی کشته شد؟ آیا آمریکا و اسرائیل در سانحه سقوط هلی‌کوپتر نقش داشتند؟». ایندیپندنت فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۴.
  92. ↑ «پشت پرده یک سقوط؛ روایت تازه از نقشه پنهانی مجتبی خامنه‌ای و حسین طائب برای حذف رئیسی». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۴.
  93. ↑ «نقش احتمالی مجتبی خامنه‌ای در مرگ رئیسی و گسترش قدرت او؛ دوروی سکه یک بحران برای پدر و پسر». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۴.
  94. ↑ «نام مجتبی خامنه ای دوباره سر زبان‌ها افتاد؛ مرگ ابراهیم و حذف رقیب؟». العربیه فارسی.
  95. ↑ «نام مجتبی خامنه‌ای پس از مرگ رئیسی بر سر زبان‌ها افتاد؛ راز آن چیست؟». العین فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۴.
  96. ↑ «ببینید | ادعای رائفی‌پور دربارهٔ بالگرد شهید رئیسی: خیلی صبوری کردم تا چیزی نگویم». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۴-۰۶-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۴.
  97. ↑ «انتشار نخستین گزارش از حادثه بالگرد رئیس‌جمهور». خبرگزاری صدا و سیما. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  98. ↑ «گزارش هیئت عالی بررسی ابعاد و علل سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  99. ↑ «ایران: آثار اصابت گلوله در هلیکوپتر سانحه دیده مشاهده نشده است». www.aa.com.tr. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  100. ↑ «انتشار گزارش اولیه هیئت عالی بررسی ابعاد و علل سقوط بالگرد حامل ابراهیم رئیسی». TRT Persian. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  101. ↑ «بالگرد پس از برخورد با ارتفاع، دچار آتش‌سوزی شده است». هم‌میهن. ۲۰۲۴-۰۵-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  102. ↑ «۶ نکته کلیدی دربارهٔ سقوط بالگرد رئیس‌جمهور | یک کارشناس خبره صنعت هوایی توضیح می‌دهد». همشهری آنلاین. ۲۰۲۴-۰۵-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  103. ↑ «اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، از گزارش اولیه هیئت عالی بررسی ابعاد و علل سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور». شفقنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  104. ↑ «انتشار نتایج اولیه تحقیقات دربارهٔ سانحه بالگرد رئیس‌جمهوری فقید ایران». العربیه.
  105. ↑ «اصل 131 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران | مهدی داودآبادی». davoudabadi.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  106. ↑ «محمد مخبر دزفولی؛ جانشین رئیس‌جمهور ایران». پایگاه خبری اختبار. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  107. ↑ احسان مهرابی (۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳). «۵۰ روز فرصت برای بقا؛ دربارهٔ محمد مخبر چه می‌دانیم؟». دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  108. ↑ «محمد مخبر، معاون اول و جایگزین موقت رئیس‌جمهور ایران کیست؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  109. ↑ «باقری‌کنی، منتقد برجام و مدافع احیای آن، سرپرست وزارت خارجه شد». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  110. ↑ «علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شد». mfa.gov.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  111. ↑ «موافقت شورای نگهبان با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ۸ تیر». ایسنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  112. ↑ «برنامه جدید امتحانات نهایی اعلام شد». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  113. ↑ «برگزاری نوبت دوم کنکور به تعویق افتاد». ایسنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  114. ↑ "Iran's president, foreign minister and others found dead at helicopter crash site". Associated Press. 20 May 2024. Archived from the original on 20 May 2024. Retrieved 20 May 2024.
  115. ↑ "Mourners begin days of funerals for Iran's president and others killed in helicopter crash". Associated Press. 2024-05-21. Archived from the original on 21 May 2024. Retrieved 2024-05-21.
  116. ↑ Martin, Daniel; Barnes, Joe (2024-05-21). "Ministers refuse to use tribute to Iranian president drawn up by Foreign Office staff". The Telegraph (به انگلیسی). ISSN 0307-1235. Archived from the original on 21 May 2024. Retrieved 2024-05-21.
  117. ↑ «انتقاد نرگس محمدی از تصمیم سازمان ملل برای برگزاری مراسم یادبود ابراهیم رئیسی». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۹.
  118. ↑ «اعلام عزای عمومی در برخی کشورها در پی شهادت آیت الله رئیسی». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  119. ↑ «کوبا یک روز عزای عمومی اعلام کرد». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  120. ↑ «عزای عمومی در سریلانکا/ ادای احترام به شهادت ابراهیم رئیسی». اقتصادنیوز. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  121. ↑ «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: ایران پس از مرگ رئیسی مذاکرات را تعلیق کرده است». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۹.
  122. ↑ «شوخی با مرگ ابراهیم رئیسی؛ پخش «چندشنبه با سینا» در «ام‌بی‌سی پرشیا» فعلاً متوقف شده است». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۶-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۹.
  123. ↑ https://www.asriran.com/fa/news/973577/تشکیل-پرونده-قضایی-برای-سانحه-سقوط-بالگرد-رئیس‌جمهور
  124. ↑ https://www.entekhab.ir/fa/news/791180/تشکیل-پرونده‌-در-قوه-قضاییه-برای-سقوط-بالگرد-رئیس‌جمهور
  125. ↑ «واکنش حکومت به نمایش شادمانی مردم در پی مرگ رئیسی؛ از تهدید نهاد رسمی تا خط و نشان حامیان حکومت در فضای مجازی». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  126. ↑ «واکنش‌ها به سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران؛ چرا عده‌ای از کشته شدن ابراهیم رئیسی خوشحال هستند؟». euronews. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  127. ↑ «برای اولین بار در تاریخ مراسم خطبه‌خوانی لغو شد / لغو همه برنامه‌های شب میلاد در حرم امام رضا (ع)». انتخاب. ۳۰ اردیبهشت. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  128. ↑ «دعوت مرکزمدیریت حوزه ازمردم انقلابی جهت دعابرای سلامتی رئیس‌جمهور». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
  129. ↑ «یک ایران دل نگران خادمان/ همه دست به دعا شدند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۴-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۴.
  130. ↑ «واکنش‌ها به مرگ ابراهیم رئیسی همزمان با اعلام ۵ روز عزای عمومی در ایران». بی‌بی‌سی فارسی.
  131. ↑ «مرگ رئیسی؛ تعطیل سراسری چهارشنبه و لغو امتحانات دانش‌آموزان – DW – ۱۴۰۳/۲/۳۱». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  132. ↑ «"خدا واقعی است"! به درخواست مردم، در اینجا آخرین "صفحه اول" ما به فارسی ترجمه شده است!». X (formerly Twitter). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۹.
  133. ↑ «واکنش‌های طنز به مرگ رئیسی؛ از آنگوزمان و پرپکانی «سید الاغ پیغمبر» تا آزادی از «شر آخوند» به دست خدا». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۹.
  134. ↑ «عکساشو گاو خورد خودش رو خرس! - ویدئوی دیدنی». بالاترین. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  135. ↑ ارسالی شما| شادی گروهی از ایرانیان مقابل سفارت جمهوری اسلامی پس از انتشار خبر مرگ ابراهیم رئیسی, 2024-05-20, retrieved 2024-09-11
  136. ↑ رقص و شادی ایرانیان ژاپن از مرگ ابراهیم رئیسی و همراهانش در سقوط بالگرد, 2024-05-30, retrieved 2024-09-11
  137. ↑ «ایرانیان خارج از کشور و مرگ رئیسی؛ رقص و شادی در بیم و امیدواری+ویدئوها». iranglobal.info. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  138. ↑ «پایکوبی گروهی از ایرانیان تورنتو پس از کشته شدن رئیسی». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  139. ↑ جشن خیابانی ایرانیان ساکن تورنتو در پی مرگ ابراهیم رئیسی, 2024-05-21, retrieved 2024-07-06
  140. ↑ رقص و شادی ایرانیان ژاپن از مرگ ابراهیم رئیسی و همراهانش در سقوط بالگرد, 2024-05-30, retrieved 2024-09-11
  141. ↑ ارسالی شما| شادی گروهی از ایرانیان مقابل سفارت جمهوری اسلامی پس از انتشار خبر مرگ ابراهیم رئیسی, 2024-05-20, retrieved 2024-09-11
  142. ↑ ارسالی شما| شادی گروهی از ایرانیان مقابل سفارت جمهوری اسلامی پس از انتشار خبر مرگ ابراهیم رئیسی, 2024-05-20, retrieved 2024-09-11
  143. ↑ ارسالی شما| رقص و پایکوبی ایرانیان در مقابل سفارت جمهوری اسلامی در هامبورگ, 2024-05-20, retrieved 2024-07-06
  144. ↑ «عکساشو گاو خورد خودش رو خرس! - ویدئوی دیدنی». بالاترین. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  145. ↑ رقص و شادمانی ایرانیان مقابل سفارت جمهوری اسلامی در لندن پس از مرگ رئیسی, 2024-05-21, retrieved 2024-07-06
  146. ↑ شعار، اعتراض و رقص گروهی از ایرانیان مقابل سفارت جمهوری اسلامی در بلژیک, 2023-04-17, retrieved 2024-07-06
  147. ↑ «ایران». ایندیپندنت فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  148. ↑ «رقص و پایکوبی در سفارت جمهوری اسلامی در ملبورن از مرگ ابراهیم رئیسی| ایران». ایندیپندنت فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  149. ↑ ارسالی شما| شادی گروهی از ایرانیان مقابل سفارت جمهوری اسلامی در سیدنی پس از انتشار خبر مرگ ابراهیم رئیسی, 2024-05-20, retrieved 2024-07-06
  150. ↑ «شادی از مرگ ابراهیم قاتل». mojahedin.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  151. ↑ آتش‌بازی شهروندان منطقه ۱۹ تهران پس از سانحه برای بالگرد ابراهیم رئیسی, 2024-05-20, retrieved 2024-07-06
  152. ↑ «آتش‌بازی پس از سقوط هلی‌کوپتر رئیسی و همراهانش». factnameh.com. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  153. ↑ «عده‌ای از ایرانی‌ها با آتش‌بازی و شادنوشی مرگ احتمالی رئیسی را جشن گرفتند». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۷-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  154. ↑ «بالگرد بادکنکی رئیسی در تجمع مخالفان جمهوری اسلامی مقابل سفارتش در لندن». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۷-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  155. ↑ «بالگرد بادکنکی رئیسی در تجمع مخالفان جمهوری اسلامی مقابل سفارتش در لندن». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۷-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  156. ↑ «اعتراض مقابل سفارت جمهوری اسلامی در هامبورگ و لندن؛ از هلی‌کوپتر بادکنکی تا رقص و شادی». ایندیپندنت فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  157. ↑ "خوشحالی مردم سوریه و پخش شیرینی به بهانه کشته شدن ابراهیم رئیسی و هیئت همراهش". news.gooya.com (به انگلیسی). Retrieved 2024-07-06.
  158. ↑ «قابل توجه اپوزیسیون و جماعت نادان - خوشحالی مردم غزه و پخش شیرینی به مناسب مرگ ابراهیم رییسی/ ویدیو». بالاترین. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  159. ↑ Badshah, Nadeem; Lowe, Yohannes; Murray, Jessica; Badshah (now), Nadeem; Murray (earlier), Jessica (2024-05-19). "Helicopter carrying Iran's president crashes in mountains, official says – Middle East live". The Guardian (به انگلیسی). ISSN 0261-3077. Retrieved 2024-05-19.
  160. ↑ https://www.aa.com.tr/fa/ایران/پهپاد-آکینجی-با-موفقیت-محل-سقوط-بالگرد-حامل-رئیس-جمهور-ایران-را-شناسایی-کرد/3225024
  161. ↑ https://www.aa.com.tr/fa/ایران/سلجوق-بایراکدار-پهپاد-آکینجی-درحال-پایش-منطقه-است/3224257
  162. ↑ «تذکر دادستانی تهران به برخی افراد رسانه‌ای». همشهری آنلاین. ۱۹ مه ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۴.
  163. ↑ «دعای رهبر انقلاب برای سلامتی رئیس‌جمهور در دیدار جمعی از خانواده‌های سپاهیان پاسدار». khamenei.ir. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  164. ↑ «سرلشکر باقری به نیروهای مسلح دستور داد همه ظرفیت‌های ارتش، سپاه و فراجا برای امدادرسانی به بالگرد حامل رئیس‌جمهور به کارگرفته شود». ایسنا. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  165. ↑ «واکنش سید محمد خاتمی به حادثه برای بالگرد رئیسی». انتخاب. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  166. ↑ «بیانیه انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ در مورد مرگ ابراهیم رئیسی». انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  167. ↑ ۱۶۷٫۰ ۱۶۷٫۱ «برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در روز ۸ تیر». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  168. ↑ "US comments on reports of accident". Al Jazeera. 19 May 2024. Retrieved 19 May 2024.
  169. ↑ «اولین واکنش بایدن به سانحه سقوط بالگرد رئیس‌جمهور». فرارو. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  170. ↑ «برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در روز ۸ تیر». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  171. ↑ «اتحادیه اروپا: گزارش‌ها دربارهٔ حادثه بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران را دنبال می‌کنیم». شرق. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  172. ↑ «چند سیاستمدار اروپایی با هشتگ «نه از طرف من» به پیام تسلیت اتحادیه اروپا برای مرگ رئیسی انتقاد کردند». euronews. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  173. ↑ «توییت چارلی وایمرز در پاسخ به اظهارات رئیس شورای اروپا». ایکس. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  174. ↑ «توییت خیرت ویلدرس در پاسخ به اظهارات رئیس شورای اروپا». ایکس. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳.
  175. ↑ «چند سیاستمدار اروپایی با هشتگ «نه از طرف من» به پیام تسلیت اتحادیه اروپا برای مرگ رئیسی انتقاد کردند». یورونیوز. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
  176. ↑ «واکنش روسیه به سقوط بالگرد حامل «سید ابراهیم رئیسی»». خبرگزاری مهر. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  177. ↑ «واکنش روسیه به حادثه بالگرد حامل سیدابراهیم رئیسی». دنیای اقتصاد. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  178. ↑ «واکنش نخست‌وزیر پاکستان به سقوط بالگرد رئیس‌جمهوری ایران - همشهری آنلاین». همشهری. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۱۹.
  179. ↑ ۱۷۹٫۰ ۱۷۹٫۱ ۱۷۹٫۲ ۱۷۹٫۳ ۱۷۹٫۴ ۱۷۹٫۵ ۱۷۹٫۶ «کدام کشورها در همبستگی با ایران عزای عمومی اعلام کردند؟». عصر ایران. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  180. ↑ «دستور نخست‌وزیر عراق برای کمک به ایران برای یافتن بالگرد حامل رئیس‌جمهور». ایسنا. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  181. ↑ «رئیس مجلس ملی تاجیکستان شهادت آیت‌الله رئیسی و همراهان او را تسلیت گفت». خبرگزاری صدا و سیما. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  182. ↑ «واکنش «علی‌اف» به سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران». خبرگزاری مهر. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  183. ↑ «اردوغان: از سانحه هوایی که برای رئیس‌جمهور ایران پیش آمده بسیار متأسف هستیم». ایرنا. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  184. ↑ «اعلام همبستگی نخست‌وزیر هند با مردم ایران». ایرنا. ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  185. ↑ ۱۸۵٫۰۰ ۱۸۵٫۰۱ ۱۸۵٫۰۲ ۱۸۵٫۰۳ ۱۸۵٫۰۴ ۱۸۵٫۰۵ ۱۸۵٫۰۶ ۱۸۵٫۰۷ ۱۸۵٫۰۸ ۱۸۵٫۰۹ ۱۸۵٫۱۰ ۱۸۵٫۱۱ ۱۸۵٫۱۲ ۱۸۵٫۱۳ «واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۰.
  186. ↑ «ابراز نگرانی رهبران دنیا برای دکتر رئیسی». irannewspaper.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  187. ↑ «بلاگ| در پی مرگ ابراهیم رئیسی و دیگر سرنشینان بالگرد؛ با تصمیم مقامات، جمهوری اسلامی جایگزین او را در تاریخ ۸ تیر ماه انتخاب می‌کند». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  188. ↑ Makoii، Akhtar؛ Zagon، Chanel؛ Luyken، Jörg (۲۰۲۴-۰۵-۲۰). «Israel says 'it wasn't us' after Iranian president killed in helicopter crash» (به انگلیسی). The Telegraph. شاپا 0307-1235. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  189. ↑ Jempson, Rosie (2024-05-20). "Iran facing 'rebellion' as Ebrahim Raisi's death set to spark massive uprising". Express.co.uk (به انگلیسی). Retrieved 2024-05-23.
  190. ↑ «Exiled opposition group says Raisi death 'monumental blow' to Iran». Yahoo News (به انگلیسی). ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  191. ↑ Eqbali، Laurence Norman, Sune Engel Rasmussen, Benoit Faucon and Aresu. «Iranian President, Foreign Minister Killed in Helicopter Crash» (به انگلیسی). WSJ. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  192. ↑ «'A Heavy Strategic Blow': Reactions to Raisi's Death».
  193. ↑ «بی‌تفاوتی مردم نوار غزه به خبر کشته شدن رئیسی». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  194. ↑ «پیام آیت‌الله سیستانی در پی شهادت رئیس‌جمهور و وزیر خارجه ایران». اقتصادنیوز. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  195. ↑ «پیام تسلیت مقتدی صدر در پی شهادت آیت‌الله رئیسی و هیئت همراه+ عکس». خبرگزاری مهر.
  196. ↑ «Pope Francis sends condolences on death of Iran's President Raisi». Vatican News.
  197. ↑ «پیام تسلیت رئیس شورای جهانی صنایع‌دستی». خبرگزاری صدا و سیما. ۱۴۰۳-۰۳-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  198. ↑ «عده‌ای از ایرانی‌ها با آتش‌بازی و شادنوشی مرگ احتمالی رئیسی را جشن گرفتند». ایران اینترنشنال. ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
  199. ↑ «واکنش‌های طنز به مرگ رئیسی؛ از آنگوزمان و پرپکانی «سید الاغ پیغمبر» تا آزادی از «شر آخوند» به دست خدا». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  200. ↑ «شوخ‌طبعی، وقت‌شناسی جمعی و تبدیل تراژدی حکومتی به کمدی». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  201. ↑ «ابراهیم رئیسی؛ رئیس‌جمهور «شهید» یا «ظالمی» که راه به منزل نبرد». BBC News فارسی. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  202. ↑ «پلیس فتا کاربران فضای مجازی را تهدید کرد پس از مرگ رئیسی احساسات را تحریک نکنند». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  203. ↑ ۲۰۳٫۰ ۲۰۳٫۱ ۲۰۳٫۲ «تهدید روزنامه‌نگاران و کاربران فضای مجازی پس از مرگ رئیسی». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  204. ↑ «واکنش حکومت به نمایش شادمانی مردم در پی مرگ رئیسی؛ از تهدید نهاد رسمی تا خط و نشان حامیان حکومت در فضای مجازی». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  205. ↑ «بازداشت یک شهروند در ملکان به دلیل اظهارنظر دربارهٔ مرگ رییسی». ایران‌وایر.
  206. ↑ «واکنش خانواده‌های دادخواه به مرگ رئیسی؛ برادر رضا ببرنژاد بازداشت شد». رادیو فردا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  207. ↑ «فشار نهادهای امنیتی به کاربران شبکه‌های مجازی؛ توهین نکنید، پست تسلیت بگذارید». ایران وایر.
  208. ↑ «اکبر یوسفی در ملکان بازداشت شد». خبرگزاری هرانا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  209. ↑ «دستگیری متصدی یک رستوران در قم به دلیل «توهین» به کشته‌شدگان بالگرد». ایران وایر. ۴ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۸ خرداد ۱۴۰۳.
  210. ↑ «پلیس فتا برای مدیران ده‌ها سایت با عنوان «توهین» به سقوط بالگرد رئیسی پرونده تشکیل داد». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  211. ↑ «تشکیل پرونده پلیس فتا برای ۸۰ سایت به اتهام توهین به سقوط بالگرد رئیسی». شرق. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۱.
  212. ↑ «دستگیری ۷ نفر از عاملان انتشار محتوای توهین آمیز در فومن». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۴-۰۵-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  213. ↑ «دستگیری ۷ نفر در پی اهانت به شهدای خدمت». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  214. ↑ «بازداشت هفت نفر در فومن به دلیل اظهار نظر دربارهٔ مرگ رئیسی». ایران وایر. ۵ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۸ خرداد ۱۴۰۳.
  215. ↑ «نیروی انتظامی ۱۰ نفر را در املش به دلیل واکنش مجازی به مرگ رئیسی بازداشت کرد». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  216. ↑ «دستگیری ۱۰ نفر از عاملان انتشار محتوای توهین‌آمیز به شهدای خدمت در این شهر شمالی». خبرآنلاین. ۲۰۲۴-۰۵-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۳۰.
  217. ↑ «بازداشت ۱۰مرد و زن دیگر به دلیل ابراز شادی از مرگ رئیسی». ایران وایر.
  218. ↑ «تشکیل پرونده علیه بیش از ۲۰۰ نفر در اصفهان در رابطه با واکنش آنها به مرگ ابراهیم رئیسی». صدای آمریکا. ۲۳ خرداد ۱۴۰۳. دریافت‌شده در ۲۴ خرداد ۱۴۰۳.
  219. ↑ «انتقال پیکر شهدای حادثه بالگرد رئیس‌جمهور به تبریز». ایسنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  220. ↑ «اجساد مطهر در حال انتقال به معراج شهدای تبریز است». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۸.
  221. ↑ «رئیس کمیته تشییع شهید «ابراهیم رئیسی» مشخص شد». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  222. ↑ ۲۲۲٫۰ ۲۲۲٫۱ «جزئیات مراسم تشییع پیکر شهید رئیسی و همراهان در شهرهای تبریز، قم، تهران، بیرجند و مشهد». رکنا. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  223. ↑ «ایران؛ مراسم تشییع جنازه رئیسی و دیگر جان‌باختگان آغاز شد – ۱۴۰۳/۳/۱». DW. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  224. ↑ «مراسم تشییع جنازه رئیسی و همراهانش در تبریز و قم برگزار شد». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  225. ↑ «تشییع پیکر شهدای خدمت در تبریز/ حضور گسترده مردم برای در مراسم بدرقه رئیس‌جمهور». میزان. ۱۴۰۳-۰۳-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  226. ↑ «رسانه‌های غربی: تشییع پیکر «آیت‌الله رئیسی» در تبریز گسترده بود». ایران آنلاین. ۱۴۰۳-۰۳-۰۱.
  227. ↑ ۲۲۷٫۰ ۲۲۷٫۱ ۲۲۷٫۲ «انتقال اجساد ابراهیم رئیسی و همراهانش به قم». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  228. ↑ «حضور باشکوه مردم قم در مراسم تشییع شهید رئیسی + تصاویر | سیل جمعیت را ببینید». همشهری آنلاین. ۲۰۲۴-۰۵-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  229. ↑ ۲۲۹٫۰ ۲۲۹٫۱ ۲۲۹٫۲ «گزارش لحظه به لحظه از مراسم تشییع پیکر شهید ابراهیم رئیسی/ وداع با شهدای خدمت+ عکس و فیلم». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  230. ↑ «ویدیوها. علی خامنه‌ای بر سر جنازه‌های رئیسی و همراهانش «نماز میت» خواند». euronews. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  231. ↑ «اقامه نماز رهبر معظم انقلاب بر پیکر آیت الله شهید رئیسی و شهدای خدمت + فیلم». خبرگزاری دانشجو. ۱۴۰۳-۰۳-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  232. ↑ ۲۳۲٫۰ ۲۳۲٫۱ «تشییع ابراهیم رئیسی و همراهانش در تهران؛ آیت‌الله خامنه‌ای بر کشته‌شدگان نماز خواند». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  233. ↑ «خامنه‌ای بر سر جنازه رئیسی و همراهانش "نماز میّت" خواند – ۱۴۰۳/۳/۲». DW. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  234. ↑ «تشییع ابراهیم رئیسی و همراهانش در تهران». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  235. ↑ «اولین برآورد از تعداد حاضرین در مراسم امروز تهران». انتخاب. ۱۴۰۳-۰۳-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  236. ↑ «مراسم ادای احترام مقام‌های خارجی به ابراهیم رئیسی آغاز شد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  237. ↑ «ادای احترام مقامات کشورها به رئیس‌جمهور شهید و همراهان». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  238. ↑ ۲۳۸٫۰ ۲۳۸٫۱ «مراسم تشییع رئیسی در مشهد: تحقیقاتی دربارهٔ حادثه بالگرد همزمان با طرح ابهام‌ها در دست انجام است». euronews. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  239. ↑ ۲۳۹٫۰ ۲۳۹٫۱ «پیکر رئیسی برای تشییع و دفن به مشهد رسید». العربیه.
  240. ↑ «جزئیات انتقال پیکر شهید ابراهیم رئیسی و همراهانش به مشهد مقدس+فیلم». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  241. ↑ «لحظه ورود خانواده ابراهیم رئیسی به فرودگاه مشهد+ عکس». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  242. ↑ «خبرگزاری دولت: بیش از یکصد هزار مهاجر افغانستانی مقیم مشهد در تشییع رئیس‌جمهور شرکت کردند». دولت. ۴ خرداد ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۲۴.
  243. ↑ «۶۵ رسانه خارجی مراسم تشییع رئیس‌جمهور در مشهد را پوشش می‌دهند». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  244. ↑ «دیوارنگاره جدید میدان انقلاب رونمایی شد؛ بدرقه ۱۲ میلیونی رئیس‌جمهور شهید». خبر آنلاین.
  245. ↑ «شرکت هیئت بلندپایه طالبان در مراسم تشیع جنازه رئیسی – ۱۴۰۳/۳/۲». DW. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  246. ↑ «سران چند کشور برای شرکت در مراسم ابراهیم رئیسی وارد تهران شدند». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  247. ↑ «ورود مقام‌های بلندپایه جهان برای حضور در مراسم بزرگداشت رئیس‌جمهور شهید». خبرگزاری صدا و سیما. ۱۴۰۳-۰۳-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
  248. ↑ «حضور خاخام‌های یهودی در مراسم تشییع شهدای خدمت». خبرگزاری مهر. ۲۰۲۴-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۳.
  249. ↑ «مراسم تشییع پیکر رئیسی و همراهان در دانشگاه تهران». TRT Persian. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سانحه_سقوط_بالگرد_در_ورزقان&oldid=40497035»