ترقه

ترقه‌های رایج در بازار ایران

ترقه (ترغه) آتش‌بازی کوچکی است که با زدن آن بر زمین یا آتش زدن فتیلهٔ آن منفجر شده و صدای مهیبی ایجاد می‌کند.

پیشینه

چینی‌ها از همان سدهٔ نخستین قبل از میلاد شوره و گوگرد را می‌شناختند. اختلاط این دو جسم به نسبت‌های معین در سدهٔ سوم میلادی رایج بود. در آغاز سدهٔ هفتم موفق به تهیهٔ ترقهٔ آتشبازی شدند. با شروع سدهٔ دهم از یک مخلوط محترقه که از گوگرد، شوره، زغال و قیر ترکیب شده بود در صنایع جنگی استفاده می‌کردند.

اجزا

ترقه‌ها، که با صدای مهیب و ترس آور خود، بیشتر توجه جوانترها را جلب می‌کنند، انواع و اقسام مختلفی دارند، اما اساس و پایهٔ ساخت همهٔ آنها یکی است؛ آنها در واقع از محفظه‌ای نسبتاً مستحکم تشکیل شده‌اند، که معمولاً از چندین لایه کاغذ و مقوای به هم چسبانده شده یا به ندرت از پلاستیک ساخته و با مقدار اندکی ماده منفجره چون باروت پر می‌شوند. برای آغاز عمل احتراق، یک رشته فتیله بکار گرفته می‌شود یا همانند جعبه کبریت، بخش فوقانی آن، با عمل اصطکاک آتش زده می‌شود.

برخلاف تصور همگانی، ترقه، همانند یک بمب منفجر نمی‌شود، بلکه محفظهٔ نامبرده از هم می‌پاشد، زیرا فشار درونی آن بر اثر احتراق پودر سوزان به سرعت افزایش می‌یابد. صدای کرکنندهٔ ترقه، بر اثر خروج گازهای محترقی تولید می‌شود، که با سرعت ماورای صوت خود از محفظهٔ ترقه، به خارج راه می‌یابند.

کاربرد

معمولاً از ترقه در جشن‌ها و مراسمی چون چهارشنبه سوری در ایران، هالووین و کریسمس، روز استقلال در آمریکا، دیوالی در هند، تیهار در نپال، عید فطر در مالزی، روز عاشورا در مراکش، شب آتش بازی در انگلستان، روز باستیل در فرانسه، سال نوی چینی و تقریباً در هر جشنواره فرهنگی سری‌لانکا استفاده می‌کنند.

ممنوعیت

استفاده از ترقه، هر چند در طی سال‌ها بخشی جدایی ناپذیر از جشن‌های سنتی محسوب شده، اما منجر به نتایج تاسف باری چون از دست دادن بخش‌های از بدن، نابینا شدن، و زخم‌های همراه درد و رنج و مرگ گشته‌است، از این رو برخی از دولت‌ها و مقامات به دلیل مسائل ایمنی، قوانینی در ممنوعیت و محدودیت فروش یا استفاده از ترقه تصویب کرده‌اند. بطور نمونه ترقه بازی در تمام یا مناطقی از کشورهای استرالیا، اندونزی، تایلند، تایوان، چین، هنگ‌کنگ، سنگاپور، سوئد، فیلیپین، کانادا، مالزی ممنوع می‌باشد.

ترکیب‌ها

ترکیبات ترقه‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند

• دود زا>> از ترکیب پتاسیم نیترات و شکر به دست می‌آید که در گذشته از آن استفاده شده است نسبت آن ۳۸/ شکر ۶۲/ پتاسیم نیترات
• منفجره>>ترکیبی از گوگرد و زغال بید یا بادمجان و شوره یا همون پتاسیم نیترات بدست میاید به نسبت معمولا 11گوگرد 14زغال75شوره
• .