علی

برای دیگر کاربردهای نام علی به صفحهٔ علی (ابهام‌زدایی) مراجعه کنید.

علی ، پسر ابوطالب (۲۴ رجب قبل از هجرت، ۲۱ رمضان ۴۰ ه.ق.) پسرعمو، داماد و نزدیکترین اصحاب محمد ابن عبدالله، (پیامبر اسلام) و از اهل بیت پیامبر است. بنا بر روایات محمد او را به برادری خود برگزید و با او پیمان برادری بست.^∗ او از دیدگاه اهل سنت چهارمین خلیفه مسلمانان و از نظر شیعیان بنابر وصیت و سفارش‌های محمد جانشین پیامبر و امام اول می‌باشد. دو کنیه‌ معروف او «ابوالحسن» و «ابو تراب» است و بین گروه‌های مختلف با لقب‌های گوناگونی (به مانند امیرالمومنین، اسدالله و حیدر کرار) خوانده می‌شود. مدت خلافت وی ۵ سال (از ۶۵۶ م تا ۶۶۱ م.) بود.

او در مکه به دنیا آمد، پدرش ابوطالب و مادرش بنت اسد بود. در خانه محمد پرورش یافت و در حالی که حدود ده سال بیشتر نداشت، اولین مردی گشت که اسلام پذیرفت. علی زمانی که پیامبر در مکه اسلام را تبلیغ می‌کرد و مورد آزار و اذیت مشرکان قرار می‌گرفت، یار و مددکار او بود. هنگام هجرت محمد، علی به جای وی در بسترش خوابید تا نقشه قتل پیامبر را خنثی کند و او بتواند از مکه بگریزد؛ سپس امانات وی را ادا نمود و به همراه فاطمه زهرا، مادرش و زنی دیگر به مدینه هجرت کرد. در سال دوم پس از هجرت محمد گفت که به فرمان خدا وی را به همسری دخترش فاطمه در می‌آورد که حاصل این ازدواج چند فرزند از جمله حسن و حسین بود. در طول دورانی که پیامبر اداره جامعه مسلمانان در مدینه را بر عهده داشت علی او را یاری می‌کرد و در تمام جنگ‌ها به جز جنگ تبوک شرکت داشت. همچنین وی حامل پیام‌ها و دستورات او بود. محمد هنگام بازگشت از آخرین حج خود در غدیر خم، او را "مولای مسلمانان" معرفی کرد و مردم با او بیعت کرده و تبریک گفتند و این از دید شیعیان به معنی معرفی علی به جانشینی پیامبر است.

پس از درگذشت پیامبر در ماجرای انتخاب جانشین پیامبر بین او و ابوبکر اختلاف رخ داد. وی مدتی پس از درگذشت فاطمه زهرا با ابوبکر بیعت کرد. علی در دوران خلافت سه خلیفه اول جز در انتخاب خلیفه سوم فعالیت سیاسی نداشت و در جنگ‌ها شرکت نمی‌کرد و تنها در امور دینی، قضایی و سیاسی به خلفا مشورت می‌داد. پس از قتل عثمان، خلیفه سوم، علی با اصرار مردم خلافت را پذیرفت و از سال ۳۵ تا ۴۰ هجری قمری این منصب را بر عهده داشت. وی با مخالفت برخی از بزرگان قریش و عایشه مواجه شد. این امر منجر به بروز سه جنگ جمل، صفین و نهروان در دوران خلافتش شد. نهایتا ابن ملجم مرادی یکی از بازماندگان خوراج نهروان در مسجد کوفه به هنگام نماز صبح با شمشیر زهرآلود فرق او را شکافت و دو روز پس از آن در ۲۱ رمضان سال ۴۰ هجری درگذشت.

علی پس از مرگش نیز تأثیر زیادی بر جامعه مسلمانان نهاد. از او احادیث، سخنرانی‌ها، نامه‌ها، اشعار و دعاهای فراوانی بر جامانده‌است که در کتاب‌های مختلف نظیر نهج البلاغه و غررالحکم، به جای مانده‌است. عموم مسلمانان او را برترین مفسر قرآن و عالم ترین شخص به دانش فقه می‌دانند. همچنین اکثریت صوفیه برای او مرتبه بالای ولایت را قائلند. فیلسوفان شیعه او را بنیانگذار فلسفه الهی می‌دانند. علاوه بر این مسلمانان او را به جهت کوشش‌های بیدریغ و از جان گذشتگیش در راه اسلام ارج می‌نهند و همچنین به خاطر شجاعت، کرم، گذشت، عدالت و بزرگواری اش نسبت به مردم او را دوست می‌دارند. به همین جهت در دانش، فرهنگ و هنر مسلمانان آثار فراوانی در مورد او و برای او ایجاد شده‌است.

تولد و دودمان

او در روز جمعه سیزدهم رجب سال سی‌ام عام الفیل مطابق با ۵۹۹ میلادی (ده سال قبل ازبعثت محمد) در مکه و بنا بر روایات در مسجد الحرام و داخل کعبه به دنیا آمد.^∗

تا امروز متولد شدن هیچ فردی در کعبه بجز تولّد علی در تاریخ ثبت نشده، این به باور شیعیان نشانگر احترام خداوند به علی است.

پدر وی ابوطالب و مادر وی فاطمه دختر اسد بود. علی و برادرانش (طالب، عقیل و جعفر) نخستین کسانی هستند که از دو سو (هم از ناحیه پدر و هم از ناحیه مادر) از نسل هاشم پسر عبدمناف هستند.

کودکی

زمانی که علی شش ساله بود، در مکه قحطی شد و پدراو ابوطالب، دچار مشکل مالی گردید. محمد که خود در کودکی تحت سرپرستی ابوطالب قرار گرفته بود و در این زمان سنش از سی سال گذشته بود، برای سبک کردن بار عایلهٔ وی به او پیشنهاد کرد که سرپرستی علی را او بر عهده بگیرد. ابوطالب پذیرفت و علی از کودکی در خانهٔ محمد و تحت نظر او قرار گرفت.^∗ و زیر دست او بزرگ شد و پرورش یافتن به دست محمد امتیازی بود که او آن را از شرافت‌های خود بر می‌شمرد.^{∗ ∗}

اسلام آوردن

علی که از کودکی در خانه محمد بزرگ شده بود، اولین مردی بود که پس از بعثت محمد به پیامبری، به او ایمان آورد. ^∗

در سال سوم پس از بعثت، محمد از طرف خداوند وظیفه یافت تا اعضای خانوادهٔ خود را به اسلام دعوت کند. او به این منظور حدود چهل نفر از خاندان عبدالمطلب را به مهمانی ناهار دعوت کرد و در پایان آن مجلس سه بار از مهمانان درخواست کرد که به پیامبریش ایمان بیاورند و او را یاری کنند که از این جمع در هر سه بار فقط علی بود که آمادگی خود را اعلام کرد. پس از آن محمد گفت: ای خویشاوندان و بستگان من، بدانید که علی (ع) برادر و وصی و خلیفه پس از من در میان شماست.^∗

زندگی علی در زمان حیات محمد

علی از آغاز بعثت محمد تا درگذشتن وی، پیامبر را یاری می‌کرد. او برای محمد به هنگام اعتکاف در غار حرا غذا می‌برد. در هنگامی که محمد بعد از سه سال دعوت پنهانی، برای اجرای آیه ۲۱۴ سوره شعراء، خویشان خود را به اسلام فراخواند و از آنها یاری خواست، تنها علی که ۱۴ سال داشت به یاری او برخاست. در (به عربی: ليلة المبيت) که بزرگان مکه گروهی جنگاور را برای کشتن محمد به خانه‌اش فرستادند، بنا بر روایات علی در جای محمد خوابید، تا مکیان متوجه فرار او نشوند. علی در سال دوم بعد از هجرت (۲ هجری قمری) با فاطمه دختر محمد ازدواج کرد و در خانه‌ای کنار خانهٔ محمد اقامت گزید. در واقعه برائت از مشرکین، محمد سورهٔ توبه را به وسیلهٔ او به مکیان ابلاغ کرد. در فتح مکه پرچم اسلام به دست او بود و با شعار امروز روز مرحمت است^∗ وارد مکه شد، سپس با پیامبر وارد خانهٔ کعبه شد و بر دوش او رفت و بت‌ها را شکست.

در روز غدیر محمد او را به عنوان ولی مومنین معرفی کرد و فرمود «هر کس من مولای اویم، پس علی مولای اوست»، بین مذاهب مختلف اسلام تفسیرهای متفاوتی از واژه ولی شده‌است.^∗ او وصی محمد بود و پس از مرگش بدن او بنا به وصیت خود وی به دست علی غسل و کفن شد و بر او نماز خوانده شد و در خانه خودش به خاک سپرده شد.

علی در جنگ‌های محمد

علی یکی از موثرترین جنگاوران سپاه محمد بود و در تمامی جنگ‌های پیامبر به جز جنگ تبوک او را همراهی کرد. در جنگ احد و حنین که سپاه مسلمانان شکست خورد و گریخت، از معدود افرادی بود که با محمد باقی ماند و از جان او دفاع کرد. در جنگ خندق قهرمان عرب عمرو بن عبدود را شکست داد. در جنگ خیبر سپاه اسلام به فرماندهی او قلعه‌های مستحکم خیبر را فتح کرد.

غدیر خم

در بین مسلمانان و از طریق شیعه و سنی به صورت متواتر نقل شده‌است، که پیامبر اسلام در غدیرخم درباره او گفته‌است: «هر کس من مولای او هستم، پس این علی مولای اوست». سپس مسلمانان با علی پسر ابیطالب بیعت کردند. شیعیان این عمل را دلیلی بر خلافت و جانشینی بلافصل او پس از محمد بن عبدالله عنوان می‌کنند.^∗

زندگی علی از مرگ پیامبر تا پیش از زمامداری

علی پس از مرگ پیامبر خود را وصی و جانشین مشروع او می دانست. چراکه از اهل بیت او بود، در اعتقادات به اسلام خالص و در علم آن برتر بود و در راه بیش از سایرین کوشیده بود. او حاضر به بیعت با ابوبکر نشد و زمانی که مدتی پس از درگذشت فاطمه زهرا با ابوبکر و سپس عمر و عثمان بیعت کرد، در شرایطی بود که مسلمانان از یاری او روگردانده بودند و علی در پی حفظ وحدت مسلمانان بود.^∗

مسلمانان درباره امامت علی از همان روز مرگ محمد اختلاف دیدگاه داشتند.^∗ گروهی از اصحاب محمد شامل بنی‌هاشم و سلمان، عمّار، ابوذر، مقداد، خزیمة بن ثابت (ذوالشّهادتین)، ابوایّوب انصاری، جابر بن عبداللّه انصاری، ابوسعید خدری و زبیر بن عوام بر این باور بودند که علی «خلیفهٔ رسول خدا» و «امام برحق» است؛ زیرا به عقیدهٔ ایشان" «او در فضایل و رأی و کمالات بر همگان پیشی و برتری دارد، هم در ایمان و هم در دانش و آگاهی به احکام و هم در مبارزه با دشمنان، بر همه پیشی گرفته‌است و در زهد و پارسایی و خیر و صلاح، بین او و دیگران، فاصله بسیار بود و اصلاً دیگران را نمی‌شد با او همپایه دانست و در نزدیکی جایگاه و خویشاوندی به پیامبر هیچ کس چون او نبود.»

در طی زمامداری عمر و عثمان همواره به آنها مشورت می‌داد، تا جایی که عمر بارها گفت «اگر علی نبود عمر مرده بود.». در شورای انتخاب خلیفه سوم حاضر نشد پیشنهاد عبدالرحمن بن عوف را بپذیرد، که گفته بود به شرطی با علی بیعت می‌کند که بر اساس قرآن، سنت پیامبر و سنت دو خلیفه اول عمل کند و تاکید کرده بود، که تنها بر اساس قرآن و سنت پیامبر عمل می‌کند. در حمله ناراضیان مسلمان به دارالخلافه در پایان حکومت عثمان تا حد توان در حفاظت از دارالخلافه کوشید.

عنوان پیوند[عنوان پیوند[عنوان پیوند]]==زمامداری علی==

طرح شمشیر ذوالفقار منسوب به علی

علی پس از رویداد کشته شدن عثمان خلیفهٔ سوم توسط سیل مسلمانانی که به او هجوم آورده بودند به فرمانروایی برگزیده شد.

او بار دیگر بیت المال را به تساوی بین عموم مسلمانان تقسیم کرد و دست آزمندان را از دارالخلافه مسلمانان کوتاه کرد. پایتخت او در ابتدا شهر مدینه بود. عده‌ای از یاران گذشتهٔ علی و محمد مانند طلحه و زبیر توقع حکومت بصره و کوفه را از علی داشتند که با مخالفت او روبرو شدند. آن‌ها به تشویق مروان پسر حکم (مشهور به چلپاسه) به همراه عایشه دختر ابوبکر و از همسران محمد به مخالفت وی پرداختند و قتل عثمان را به اشارات علی قلمداد کردند و به بهانه "خونخواهی عثمان" شهر بصره را تصرف کردند. این تحریکات باعث رخداد نبرد بصره شد که چون عایشه بر شتری سرخ مو سوار بود جنگ جمل نام گرفت. علی در آن جنگ پیروز گشت و مرکز زمامداری خود را از مدینه به کوفه تغییر داد.

پس از آن با مهم‌ترین دعوی‌دار زمامداری یعنی معاویه پسر ابوسفیان که از طایفهٔ بنی‌امیه بود و با او دشمنی داشت و برای خود در شام حکومتی پرقدرت برپا کرده بود به مخالفت پرداخت و وی را عزل نمود. ولیکن معاویه فرمان نپذیرفت و کشته شدن عثمان را بهانه قرار داده و از علی خواست که قاتلین عثمان را به وی تحویل دهد. علی هم اعلام کرد قاتلین عثمان پیش وی نیستند و با خلیفه‌گری معاویه مخالفت کرد. معاویه پیراهن خونین عثمان را بهانهٔ شورشی بر علیه علی کرد و جنگ صفین را به راه انداخت. پس از ۱۱۰ روز جنگ سرانجام کار به داوری گذاشته شد و عمروعاص که حکم از سوی معاویه بود با فریب ابوموسی اشعری که حکم تحمیل شده به علی از جانب گروهی از سپاهیان او بود که بعدها خوارج نام گرفتند، ^∗ اعلام کردند، معاویه خلیفهٔ مسلمانان است. این امر موجب شورش گروهی از سپاهیان علی شد. این گروه خوارج نام گرفتند. علی ابتدا آن‌ها را به گفتگو فرا خواند، ولی پس از آن که خوارج پیک‌های او را کشتند ، به جنگ با آنان پرداخت و تار و مارشان کرد. به گونه‌ای که جایگاه خود را به سیستان بردند. وی سرانجام در مسجد کوفه به دست یکی از خوارج به نام ابن ملجم مرادی در سال ۴۰ هجری هنگام نماز صبح ترور شد.

ویژگی‌ها

برای علی، ویژگی‌ها و خصائص بسیاری بر شمرده شده است. علی عین عدالت و حقیقت است. او در سخنوری و ادبیات چیره بود. ادبای عرب سخن او را شیواترین سخن پس از قرآن می‌دانند.^∗ به طوری که وابستگان بنی امیه علی رغم دشنام گفتن به وی، گفتارش را از حفظ می‌کردند، تا بیانشان شیوا شود.^∗ مجموعه گفتارها و نوشتارهای وی توسط سید رضی در کتابی به نام نهج البلاغه جمع آوری شده‌است. علاوه بر آن مجموعه روایات وی در کتاب غرر الحکم جمع شده‌است. بین مسلمانان خصوصاً شیعیان مقام عرفانی، علم، شجاعت، عدالت، صبر، کمک به بینوایان و ساده زیستی علی مورد ستایش قرار گرفته‌است. از میان مسلمانان غیر شیعه ابن ابی الحدید به شرح نهج البلاغه پرداخته‌است. علاوه بر آن بسیاری از شخصیت‌های غیر مسلمان نظیر جرج جرداق مسیحی، نویسنده کتاب «امام علی صدای عدالت انسانی» او را ستوده‌اند و توماس کارلایل، فیلسوف انگلیسی درباره او گفته‌است: «..شهادت او، بر اثر شدت دادگری‌اش بود...»^∗ و جبران خلیل جبران دیگر نویسنده و شاعر مسیحی درباره او می‌نویسد: «..عرب حقیقت مقام و قدر و منزلت علی را نشناخت. اما از میان همسایگان ایرانی‌نژاد عرب، مردانی برخاستند، که گوهر و سنگریزه را به خوبی از یکدیگر باز شناختند.»^∗ بسیاری از شاعران کهن و معاصر ایرانی، در مدح علی اشعار گوناگون سروده‌اند، از جمله مولانا در مثنوی و از معاصرین غزل بسیار زیبای شهریار که با این مطلع شروع می‌شود: «علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را ـ که به ماسوا فکندی، همه سایه هما را».

علی از دیدگاه شیعه

از دید شیعیان تنها ابلاغ وحی و شریعت که وظیفه پیامبر است، برای رستگاری کافی نیست. بلکه امت برای نزدیکی به خدا و همچنین برای رشد سیاسی و اجتماعی نیاز به امام دارد. به عبارت دیگر امامت فراتر از زمامداری و جانشینی پیامبر است و جانشینی پیامبر یکی از جنبه‌های آن است.

به قتل رسیدن علی

پیمان بستن خوارج

تاریخ نویسان مانند ابومخنف و اسماعیل بن راشد می‌نویسند:

گروهی از خوارج در مکّه اجتماع کردند و با هم به گفتگو پرداختند و از زمامداران یاد کردند و رفتار آنها را زشت شمردند و از نهروانیان (که در جنگ با علی به هلاکت رسیده بودند) یاد کردند و اظهار ناراحتی نمودند تا اینکه بعضی از آنان گفتند: خوب است ما جان خود را به خدا بفروشیم و نزد این زمامداران گمراه برویم و در کمین آنان قرار گیریم و آنان را بکشیم و مردم شهرها را از دست آنان آسوده کنیم و انتقام خون برادران شهیدمان را که در نهروان کشته شده‌اند بگیریم همه آنان این پیشنهاد را پذیرفتند و هم پیمان شدند که پس از مراسم حجّ، طرح خود را دنبال کنند.^∗ در این اجتماع، عبدالرّحمن بن ملجم عهده دار کشتن علی گشت. برک بن عبداللّه تمیمی کشتن معاویه را پذیرفت. و عمرو بن بکر تمیمی تصمیم به کشتن عمروعاص گرفت.

این سه نفر با هم پیمان بستند و توافق کردند که شب نوزدهم ماه رمضان، به آن اقدام نمایند و سپس از همدیگر جدا شدند و در انتظار اجرای نقشه خود بودند. ابن ملجم که از قبیله کِنده بود با رعایت مخفی کاری، از مکّه به سوی کوفه رهسپار شد و با یاران خود در کوفه ملاقات کرد و برای اینکه نقشه اش فاش نشود، آن را به هیچ کس نگفت.^∗

دیدار ابن ملجم با قُطّام

ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه به نقل از مقاتل الطالبین ابوالفرج اصفهانی می نگارد که، ابن ملجم در کوفه در کوفه با قطّام دختر اخضر تیمی بود که پدر و برادرش در جنگ نهروان به دست علی کشته شده بودند دیدار کرد و عاشق و شیفته او شد، به طوری که در همان مجلس از او خواستگاری کرد. قطام به عنوان مهریه کشتن علی را درخواست کرد و ابن ملجم پذیرفت. به دنبال این جریان، قُطّام از وردان پسر مجالد که از قبیله «تیم رباب» درخواست کرد که ابن ملجم را یاری نماید. از سوی دیگر، ابن ملجم نزد یکی از خوارج از قبیله اشجع که نام او «شبیب بن بجره» بود رفت و داستان را به او گفت و از او کمک خواست و سرانجام ابن ملجم همراه وردان و شبیب، به مسجد اعظم کوفه رفتند تا نقشه خود را دنبال کنند. قُطّام در مسجد کوفه معتکف شده بود و برای گذراندن اعتکاف خود، خیمه‌ای در مسجد برای خود برپا کرده بود، به قُطّام گفتند:"ما راءی خود را بر کشتن این مرد (علی) هماهنگ کرده‌ایم"، قطام چند تکّه پارچه حریر خواست و سینه‌های آنان را با آن پارچه‌ها محکم بست و آنان شمشیرها را به کمر بسته، به راه افتادند و کنار دری آمدند که علی از آن در برای نماز وارد مسجد می‌شد و در آنجا نشستند. قبلاً اینان، اشعث ابن قیس را نیز از نقشه خود آگاه کرده بودند، او هم قول یاری به آنان را داده بود و آن شب به آنان پیوست تا آنان را در اجرای توطئه قتل، کمک کند.^∗

ضربت خوردن

امام علی سحر شب نوزدهم ماه رمضان سال چهلم هجرت، از خانه به سوی مسجد روانه شد. ابن ملجم از آغاز آن شب در کمین وی بود. او (طبق معمول) به مسجد آمد و مثل همیشه خفتگان را برای نماز بیدار می‌کرد، ابن ملجم در میان خفتگان بیدار بود. وی خود را به خواب زده و کارش را پنهان نموده بود که ناگهان برخاست و به علی حمله کرد و شمشیر زهرآگین خود را بر فرق علی وارد نمود.

در روایات دیگر این گونه‌است که بعد از اینکه امام علی در محراب مشغول خواندن نافله صبح یا نمار صبح شد و هنگامی که از سجده رکعت اول بر می‌خواست، ابن ملجم با شمشیر زهر آلود بر فرق او، همان جایی که قبلا در جنگ خندق توسط عمرو بن عبدود زخم برداشته بود، زد^∗ و علی فریاد زد: «قسم به پروردگار کعبه رستگار شدم.»

کشته‌شدن علی

آرامگاه علی در نجف

علی پس از این حادثه دو روز بستری شد، تا اینکه در ثلث آخر شب بیست و یکم، قبل از سپیده دم شب جمعه ۲۱ ماه رمضان سال چهلم هجرت، بر اثر ضربتی که بر فرقش زدند در گذشت. او هنگام مرگ ۶1 سال داشت.

به دستور علی، کار غسل و کفن نمودن او را دو پسرش حسن و حسین انجام دادند، سپس جنازه علی را به سوی سرزمین «غری» یعنی نجف بردند و در آنجا به خاک سپردند و طبق وصیتش، قبرش را پنهان کردند. قبر علی در دوران زمامداری بنی امیّه، همچنان مخفی بود تا اینکه با از میان رفتن بنی امیه و رفع خطر خوارج در زمان بنی عباس، قبر او توسط امام صادق به شیعیان شناسانده شد.^∗

فرزندان علی

در اینجا به ذکر فرزندان علی و تعداد آنان و نامهای آنها می‌پردازیم و به مختصری از امور مربوط به آنان اشاره می‌نماییم. علی دارای ۲۸ فرزند پسر و دختر بود:

۱ - حسن

۲ - حسین

۳ - زینب

۴ - زینب صغری که کنیه اش ام کلثوم بود

۵ - محسن ((مادر این ۵ فرزند، فاطمه دختر محمّد است)).

۶ - محمّد (معروف به محمّد حَنَفیّه) که کنیه اش ابوالقاسم بود، مادرش ((خَوْله)) دختر جعفر بن قیس الحنفیّه نام داشت.

۷ و ۸ - عمر و رقیّه که دوقلو بودند و مادرشان ((ام حبیب)) دختر ربیعه بود.

۹ - عباس.

۱۰ - جعفر.

۱۱ - عثمان.

۱۲ - عبداللّه.

((این چهار نفر در کربلا همراه برادرشان امام حسین کشته شدند، مادرشان ((اُمّ البنین)) دختر حزام بن خالد بن جعفر بن دارم می‌باشد)).

۱۳ - محمد اصغر که کنیه اش ابوبکر بود.

۱۴ - عُبیداللّه (این دو فرزند نیز در کربلا همراه برادرشان امام حسین کشته شدند مادرشان ((لیلی)) دختر مسعود دارمی است).

۱۵ - یحیی که مادرش ((اسماء بنت عُمیس خثئمی)) بود.

۱۶ - اُمّ الحسن.

۱۷ - رمله (مادر این دو ((اُمّ سعید)) دختر عُروة بن مسعود ثَقَفی بود).

۱۸ - نفیسه.

۱۹ - زینب صغری.

۲۰ - رقیه صغری.

۲۱ - اُمّ هانی.

۲۲ - ام الکرام.

۲۳ - جمانه که کنیه اش اُمّ جعفر بود.

۲۴ - امامه.

۲۵ - اُمّ سلمه.

۲۶ - میمونه.

۲۷ - خدیجه.

۲۸ - فاطمه (این یازده نفر از مادران مختلف بودند).

احادیث و آیات درباره علی

۱- حدیث غدیر: «... هر که من ولی و سرپرست اویم پس این علی نیز سرپرست و ولی اوست.»

سند حدیث: این حدیث را ۳۵۰ نفر از مفسران و دانشمندان و تاریخ نویسان از اهل سنت با مدارک زیاد در کتاب خود آورده‌اند که نام این اشخاص در کتاب الغدیر نوشته علامه امینی آورده شده‌است.

توضیح کوتاه: واژه «مولی» در این حدیث بر طبق شواهد مستند موجود در کتب اهل سنت و شیعه به معنای «اولی به تصرف» است.

۲- حدیث ثقلین:

«من در میان شما دو امانت نفیس و گرانبها می‌گذارم یکی کتاب خدا قرآن و دیگری عترت و اهل بیت خودم. مادام که شما به این دو دست بیازند هرگز گمراه نخواهید شد و این دو یادگار من هیچ گاه از هم جدا نمی‌شوند.»

سند حدیث: این حدیث را ۲۰۰ نفر از علمای اهل سنت نقل کرده‌اند که میر حامد حسین نام این اشخاص را آورده‌است. همچنین صحّت این حدیث توسط رساله‌ای که «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» در مصر در چند سال پیش در مورد این حدیث چاپ کرد به اثبات رسیده‌است.

توضیح کوتاه: کسانی که تا روز رستاخیز پیوند ناگسستنی با قرآن دارند باید مانند خود قرآن از خطا و اشتباه معصوم باشند و لازمه این دو مقام (مصونیت از گناه و اشتباه) آنست که قول و فعل اهل بیت علیهم السلام در اسلام حجت باشد. چنان که اعتقاد شیعه همین است.

۳- حدیث سفینه نوح:

«مَثل ِ اهل بیت من در میان امتم همانند کشتی نوح است. هر کس وارد آن شد نجات یافت و هر کس به آن پناه نبرد غرق گردید.»

سند حدیث: این حدیث متواتر را ۹۰ نفر از علمای اهل سنت نقل کرده‌اند که نام آن‌ها را مرحوم میر حامد حسین در کتاب «عبقات الانوار» آورده‌است.

۴- حدیثی دیگر:

«... سو گند به آن که جانم به دست اوست این شخص - علی - و کسانی که پیرو و شیعه اویند در قیامت رستگارند.»

سند حدیث: این حدیث را سیوطی (دانشمند سنی مذهب) در کتاب «درّالمنثور» آورده‌است.

آیاتی در بیان فضایل و مقامات علی:^∗

• سوره انسان یا هل أتی
• سوره عادیات
• سوره مائده آیه ۵۵
• سوره مائده آیه ۶۷
• سوره شوری آیه ۲۳
• آیه تطهیر: سوره احزاب آیه ۳۳
• سوره نساء آیه ۵۹

پانویس

1. ^  ر.ک، رسولی محلاتی، زندگانی حضرت محمد(ص) صفحه۲۷۳ و ینابیع الموده ج۱ ص۲۲۶، به نقل از «فروغ ابدیت» جلد اول صفحه ۴۶۰، چاپ۱۶، (ISBN ۹۶۴-۴۲۴-۵۴۴-x (۲vol.set، اثر آیت الله جعفر سبحانی
2. ^  ولادت علی
3. ^ ر.ک: تاریخ طبری تاریخ اسلام
4. ^  نهج البلاغه خطبه ۱۹۲ (خطبه قاصعه) و ر.ک: آیت الله سبحانی، جعفر، «فروغ ولایت» ص‏۱۷ تا ۱۹
5. ^  http://www.al-shia.com/html/far/2ahl/sireh/03.htm#link22
6. ^  تاریخ طبری ج۲ ص ۶۲ و ۶۳، تاریخ کامل ج۲ ص ۴۰ و ۴۱ و مسند احمد ج۱ ص ۱۱۱ و شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج ۱۳ ص ۲۲۰ و ۲۲۱، به نقل از، سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، چاپ شانزدهم، ج ۱ فصل ۱۳ از ص ۲۳۹ تا ۲۵۲، (ISBN ۹۶۴-۴۲۴-۵۴۴-x (۲vol.set
7. ^  http://www.tebyan.com/index.aspx?pid=42771&BiogId=2 و http://www.al-shia.com/html/far/2ahl/sireh/03.htm#link22
8. ^  (به عربی: اليوم يوم المرحمة)
9. ^  واقعه غدیر و اهمیت آن همچنین ر.ک.الغدیر علامه امینی، صحیح مسلم ج ۲ ص ۶۳۸
10. ^  حکیمی، محمدرضا، حماسه غدیر
11. ^  Madelung (1996), p.141و همچنین رجوع کنید به نهج البلاغه خطبه های 3، 66، 143، 171 و 216
12. ^  see>* Holt (1977a), p.57 @Lapidus (2002), p.32 @Madelung (1996), p.38-43
13. ^ ر.ک: آیت الله سبحانی، جعفر، «فروغ ولایت» ص ۶۴۹ تا ۶۶۰ گزینش داوران (حکمین)
14. ^  ر.ک استاد مطهری، مرتضی، «مجموعه آثار» جلد ۱۶، سیری در نهج البلاغه ص ۳۵۵ تا ۳۶۸ چاپ اول، انتشارات صدرا، ISBN ۹۶۴-۵۶۰۰-۰۶-۵
15. ^  ر.ک آیت الله مطهری، مرتضی، «فلسفه اخلاق» صفحه ۹۴ و ۹۵، انتشارات صدرا، ISBN ۹۶۴-۵۶۰۰-۰۸-۱ چاپ بیست و پنجم
16. ^  ر.ک (به عربی: «محمد المثل الاعلي») اثر توماس کاریل، مترجم عربی، محمد سباعی، ص ۳۴، به نقل از کتاب «امام علی صدای عدالت اسلامی» اثر جورج جرداق (جورج سجعان جرداق) ترجمه خسروشاهی، سید هادی، جلد۶ فصل «اروپاییان و امام» ص ۷۳۹، نشر خرم، دوره ۶ جلدی (در پنج مجلد) ISBN ۹۶۴-۹۰۵۳۰-۲-۶ و مجله تخصصی «کلام اسلامی» مقاله امام علی علیه السلام از زبان دیگران اثر فیضی پور، علی اصغر
17. ^  ر.ک «امام علی صدای عدالت اسلامی» اثر جورج جرداق (جورج سجعان جرداق) ترجمه خسروشاهی، سید هادی، جلد۶ فصل «معری، جبران و نعیمه» ص ۷۲۷، نشر خرم، دوره ۶ جلدی (در پنج مجلد) ISBN ۹۶۴-۹۰۵۳۰-۲-۶
18. ^  ر.ک: آیت الله سبحانی، جعفر، «فروغ ولایت» ص ‏۷۶۹ تا ۷۶۳
19. ^  «فروغ ولایت» ص ‏۷۶۹ تا ۷۶۳
20. ^  ابن ابی الحدید، جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج3، محمود مهدوی دامغانی
21. ^  ر.ک جعفریان، رسول، تاریخ خلفاء ص ۳۳۳ و آیت الله سبحانی، جعفر، «فروغ ولایت» صفحه ۷۷۶، انتشارات امام صادق، چاپ دوم ISBN ۹۶۴-۶۲۴۳-۱۱-۸
22. ^  ر.ک، علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۹۷ از صفحه۲۴۶ تا صفحه۲۵۱ روایات ۳۲ تا۴۳.
23. ^  ر.ک (به ترتیبی که آیات در متن ذکر شده‌اند) به:

۱- ترجمه فارسی تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی ج۲۰ ص ۲۱۳، ۲- تفسیر مجمع البیان اثر فضل بن حسن طبرسی، ۳- ترجمه فارسی تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی ج۶ ص ۴ تا ۳۵، ۴- تفسیر نمونه اثر آیت الله ناصر مکارم شیرازی ج ۵ ص ۴ به بعد، ۵- ترجمه فارسی تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی ج ۱۱ ص ۶۶، ۶- همان ج ۱۶ ص ۴۶۳، ۷- همان ج ۴ ص ۶۱۷

منابع

• ابن ابی الحدید، جلوه های تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ترجمه محمود مهدوی دامغانی (معروف ترین شرح نهج البلاغه)
• ابن اثیر، تاریخ کامل
• جرداق، جرج، امام علی صدای عدالت انسانی، ترجمه سی هادی خسروشاهی، نشر خرم، دوره ۶ جلدی (در پنج مجلد)
• جعفریان، رسول، تاریخ خلفا [۱]
• حکیمی، محمدرضا (1382) حماسه غدیر، قم:انتشارات دلیل ما، ISBN ۹۶۴-7990-76-6
• حلی، جمال الدین حسن بن یوسف بن مطهّر، نگاهی بر زندگی دوازده امام، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی
• سبحانی، جعفر، فروغ ولایت، انتشارات امام صادق، ISBN ۹۶۴-۶۲۴۳-۱۱-۸
• رسولی محلاتی، زندگانی حضرت محمد(ص)
• طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی[۲]
• طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان[۳]
• محمد بن جریر، تاریخ طبری(تاریخ پیامبران و پادشاهان)
• علی بن ابیطالب، نهج البلاغه، گردآوری سید رضی [۴]
• فیضی پور، علی اصغر، امام علی علیه السلام از زبان دیگران، مجله کلام اسلامی، شماره ؟ [۵]
• قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده
• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ترجمه ؟؟؟؟
• مطهری، مرتضی، سیری در نهج البلاغه، «مجموعه آثار» جلد ۱۶، چاپ اول، انتشارات صدرا، ISBN ۹۶۴-۵۶۰۰-۰۶-۵
• مطهری، مرتضی، «فلسفه اخلاق»، انتشارات صدرا، ISBN ۹۶۴-۵۶۰۰-۰۸-۱ چاپ بیست و پنجم
• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه[۶]

• Holt, P.M. and Bernard Lewis (1977). Cambridge History of Islam, Vol. 1. Cambridge University Press. ISBN 0521291364
• Lapidus, Ira. (2002). A History of Islamic Societies. Cambridge University Press. 2nd edition. ISBN 978-0521779333
• Madelung, Wilferd. (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press. ISBN 0521646960

مآخذشناسی

عناوین کتب مرجع:

• امینی نجفی، عبدالحسین احمد، الغدیر[۷]

[۸](مجموعه جامعه از احادیث، اشعار و... مربوط به غدیر خم)

• ابن ابی الحدید، جلوه های تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ترجمه محمود مهدوی دامغانی [۹][۱۰](معروف ترین شرح نهج البلاغه)
• جرداق، جرج، امام علی صدای عدالت انسانی، ترجمه عطامحمدسردارنیا [۱۱] (مقایسه سیره امیرالمومنین با ارزش‌های مدرنیته)
• طباطبایی، محمدحسین، شیعه در اسلام [۱۲] (معرفی تشیع از منظر شیعه)
• شوشتری، نورالله، احقاق الحق ترجمه محمد صحتی سردرودی[۱۳] (دفاعیه کلامی از شیعه)
• مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، مجموعه جامع احادیث منقول از شیعه
• مادلونگ، ویلفرد، پژوهشی پیرامون خلافت نخستین ؛ ترجمه احمد نمایی... [و دیگران]، ویرایش و توضیحات احمد نمایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۸۵ شابک ۹۶۴-۴۴۴-۹۶۰-۶ متن انگلیسی
• ابن اثیر، الکامل فی التاریخ
• طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل و الملوک
• ابن اعثم کوفی، الفتوح
• محمد بن محمد نعمان(شیخ مفید)، ارشاد

منابع دیگر

• کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین، مشخصات کلیه کتب فارسی و عربی چاپ شده در ایران با قابلیت جستجو بر اساس نام کتاب، نویسنده و ناشر
• متن کامل یا گزیدهای از ۴۲۰ کتاب درباره امیرالمومنین، سایت تبیان، دریافت شده در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۸۶
• چند کتاب درباره امیرالمؤمنین

جستارهای وابسته

• اسلام
• شیعه
• امام

پیوند به بیرون

• سایت امام علی
• سایت امام علی- ۲
• سایت حوزه
• پرتال امیرالمومنین