استان آذربایجان غربی: تفاوت میان نسخهها
Babakmaster (بحث | مشارکتها) ←تاریخ استان: افزودن مطلب برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
به نسخهٔ 26504572 ویرایش Alborz Fallah برگردانده شد: مطالب دسته اول و قوم گرایانه. (توینکل) برچسب: خنثیسازی |
||
خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
== تاریخ استان == |
== تاریخ استان == |
||
{{همچنین|ماد کوچک|آتورپاتکان}} |
{{همچنین|ماد کوچک|آتورپاتکان}} |
||
از نظر تاریخی، |
از نظر تاریخی، [[تاریخ]] باستانی آذربایجان با تاریخ قوم [[ماد]] درآمیختهاست. قوم ماد پس از مهاجرت به [[ایران]] آرام آرام قسمتهای غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله میتوان به دولت [[آشور]] در شمال [[بینالنهرین]]، دولت [[هیق]] در [[آسیای صغیر]]، دولت [[اورارتو]] در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام [[کادوسی]] در شرق و [[کاسیان]] در حوالی کوههای [[زاگرس]] اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت [[ماد]]، آذربایجان به [[ماد کوچک]] معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی [[همدان]]، [[ری]]، [[اصفهان]] و [[کرمانشاه]] بود. |
||
گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از «آذرآبادگان» گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگترین آتشکدههای زرتشتی در این منطقه بودهاست و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا ماندهاست. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام [[آتورپات]] یا اتروپاد میدانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه [[اسکندر مقدونی]] به ایران، سردار [[آتورپات]] در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط [[یونانیان]] ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام [[آتورپاتگان]] معروف شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان [[اشکانیان]] نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال داخلی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام [[اردشیر بابکان]] بنیانگذار سلسله [[ساسانی]] بر حکمرانان محلی آذربایجان استیلا یافت و آن را به صورت یک ایالت غیر موروثی اداره نمود. |
گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از «آذرآبادگان» گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگترین آتشکدههای زرتشتی در این منطقه بودهاست و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا ماندهاست. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام [[آتورپات]] یا اتروپاد میدانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه [[اسکندر مقدونی]] به ایران، سردار [[آتورپات]] در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط [[یونانیان]] ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام [[آتورپاتگان]] معروف شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان [[اشکانیان]] نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال داخلی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام [[اردشیر بابکان]] بنیانگذار سلسله [[ساسانی]] بر حکمرانان محلی آذربایجان استیلا یافت و آن را به صورت یک ایالت غیر موروثی اداره نمود. |
||
==ورود کردها به ایران و استان آذربایجان غربی == |
|||
براساس اظهارات معاون سیاسی امنیتی آذربایجان غربی و امام جمعه ارومیه، این استان در دهه های 60 و 70 بیش از یک میلیون و 600 هزار کردعراقی را اسکان داده است که این تعداد غیر از صدها هزار کردعراقی است که به غرب ایران پناهنده شده اند.<ref>https://www.trt.net.tr/persian/yrn/2016/06/20/adhrbyjn-grby-dr-nym-qrn-khyr-myzbn-dst-khm-ykh-mylywn-w-600-hzr-shhrwnd-khrd-rq-bwdh-st-514770</ref> |
|||
== موقعیت اقتصادی اجتماعی == |
== موقعیت اقتصادی اجتماعی == |
نسخهٔ ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۴:۳۳
درخواست شده برای بهبود کیفیت این نوشتار، یک تصویر یا عکس بارگذاری شود. خواهشمند است در صورت امکان، الگوی درخواست رسانه بهتری را جایگزین این الگو کنید.
شاید ابزار جستجوی نگاره آزاد یا جستجوی کرییتیو کامنز بتوانند نگارههای درخوری را در فلیکر و دیگر وبگاهها بیابند. |
درخواست شده که برای بهبود کیفیت این نوشتار، یک یا چند نقشه به آن افزوده شود. |
استان آذربایجان غربی | |
---|---|
مختصات: | |
جمعیت | ۳٬۲۶۵٬۲۱۹ بر اساس سرشماری ۱۳۹۵[۱] |
استان آذربایجان غربی یکی از ۳۱ استان ایران است، که در منطقهٔ آذربایجان در شمال غربی این کشور قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است. این استان با داشتن حدود ۱۰۰۰ کیلومتر راه اصلی و بزرگراه که از شمالیترین نقطه استان (مرز بازرگان) تا جنوبیترین منطقه آن (بوکان) را به هم متصل میکند و از امکان ارتباطات زمینی مناسبی برخوردار است.[۳]این استان تنها استان ایران است که با ترکیه هم مرز است.
جغرافیا
استان آذربایجان غربی در شمالغربی ایران قرار دارد و از شمال به جمهوری آذربایجان و ترکیه، از مغرب به کشورهای ترکیه و عراق، از شرق به استان آذربایجان شرقی و استان زنجان و از جنوب به استان کردستان محدود است. مساحت استان برابر ۳۷٫۰۵۹ کیلومتر مربع است که سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب میشود و ۲٫۲۵ درصد مساحت کل کشور را تشکیل میدهد. جمعیت استان آذربایجان غربی طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، ۲٬۸۷۳٬۴۵۹ نفر است که ۴٫۰۸ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای دادهاست و از این لحاظ هشتمین استان پرجمعیت کشور بهشمار میآید.
استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گستردهای دارد. بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستمهای ویژهای از ترکیب گیاهان در سطوح مختلف پوشش گیاهی در سطوح مختلف توپوگرافی به وجود آمدهاست که اهم آنها به شکل جنگلها و مراتع خودنمایی میکنند.
جمهوری آذربایجان | ||||
آذربایجان شرقی | ترکیه | |||
آذربایجان غربی | ||||
زنجان | کردستان | کردستان عراق |
این استان عمدتاً تحت تأثیر جریان هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانهاست، ولی در برخی از ماههای زمستان، تودهٔ هوای سردی از اطراف شمال، هوای مدیترانهای آن را متأثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما میشود.
ناهمواریها
سراسر مرز استان با ترکیه و عراق از کوههای مرتفع دیوارمانندی از شمال به جنوب کشیده شدهاست که منبع چشمههای آب فراوان هستند.
حوزههای آبریز
- دریاچه ارومیه
- رودخانه ارس
- رودخانه زاب کوچک
آبهای معدنی
- ایستی سو؛ در نزدیکی گردنه قوشچی.
- آب گرم محال باراندوز؛ در نزدیکی قریهٔ هفتآباد ارومیه.
- آب معدنی کوه زنبیل؛ در کنار دریاچهٔ ارومیه.
- آب معدنی دریک؛ که بسیار گوارا بوده و در روستای دریک سلماس قرار دارد.
۵) آب معدنی کانی گراوان؛ در روستای کانی گویز در نزدیکی شهر رَبَط، فاصلهٔ ۲ کیلومتری ۶) آب معدنی شیخ معروف؛ در جاده نقده-مهاباد.
بلندیها
- رشتهکوههای مرکزی ترکیه و عراق
- ارتفاعات گردنهٔ قوشچی
- کوههای باستان
- ارتفاع مور شهیدان
- ارتفاعات گردنه کله شین
- کوه بینار ارومیه
- کوه قندیل
- دره حاجی ابراهیم
۹) کوه ترغه بوکان به ارتفاع ۲٬۲۴۶ متر
رودخانهها
جنگلها
جنگلهای طبیعی استان، هرچند که در قسمتهایی از پیرانشهر و مهاباد وجود دارد، ولی مناطق وسیع جنگلی در سردشت قرار گرفتهاست که مساحت آن را بین ۶۰ تا ۸۰ هزار هکتار تخمین میزنند. کل مساحت جنگلهای مصنوعی در استان به ۳۲۰ هکتار در قطعات متفاوت میرسد.
مردمشناسی
ترکهای آذربایجانی و کردها از گروههای عمده این استان بهشمار میروند.[۵]
کردها در بخشهای مرتفع غربی و جنوبی استان نشیمن دارند و متقابلاً ترکهای آذری در دشتهای پیرامون دریاچه ارومیه و بخشی نیز در دشتهای شمال و جنوب شرقی استان، سکونت دارند.[۵][نیازمند منبع] همچنین اقلیتهای آشوری و ارمنی هم در استان ساکن هستند.
تاریخ استان
از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد درآمیختهاست. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام قسمتهای غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله میتوان به دولت آشور در شمال بینالنهرین، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسیان در حوالی کوههای زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود.
گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از «آذرآبادگان» گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگترین آتشکدههای زرتشتی در این منطقه بودهاست و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا ماندهاست. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام آتورپات یا اتروپاد میدانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سردار آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان معروف شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال داخلی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان استیلا یافت و آن را به صورت یک ایالت غیر موروثی اداره نمود.
موقعیت اقتصادی اجتماعی
این استان یکی از مناطق مستعد کشاورزی است. علاوه بر این وجود ایلات و عشایر در دامداری استان نقش قابل توجهی دارد. این استان از نظر اکتشاف و بهرهبرداری منابع معدنی نسبت به سایر استانها در وضع مطلوبی قرار ندارد. بررسی ترکیب کارگاههای موجود استان نیز نشان میدهد که دو گروه صنعتی کانیهای غیرفلزی و غذایی - داروئی در بین سایر صنایع بالاترین تعداد میزان اشتغال را دارد. از جمله معادن این استان میتوان به معادن مصالح و سنگهای ساختمانی، گرانیت، میکا، زرنیخ، تالک، تراورتن، طلا، خاک نسوز و پوکه معدنی اشاره کرد.
استانداری
طبق قانون مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ تقسیمات کشوری، ارومیه-با نام قبلیش، رضائیه-در استان شمال غرب قرار گرفت. در سوم بهمن همان سال آذربایجان شرقی و غربی از یکدیگر جدا شده و ارومیه جزو استان چهارم قرار گرفت. از سال ۱۳۴۴ این استان با نام آذربایجان غربی شناخته میشود. در سال ۱۳۴۴ قسمتهای از نواحی جنوبی کردنشین (بوکان) از این استان جدا گردید و به استان کردستان الحاق شد.
شهرستانهای استان
استان آذربایجان غربی در سال ۱۳۸۵ دارای ۱۷ شهرستان، ۳۶ بخش، ۳۶ شهر، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه بودهاست. از لحاظ وسعت ارومیه بزرگترین و شهرستان شوط کوچکترین شهرستانهای استان هستند.
آمار شهرستانهای این استان در سال۱۳۹۰ بدین قرار است:
نامشهرستان | جمعیت (۱۳۹۰)[۶] | رتبهجمعیت | درصدباسوادی (۱۳۸۵) | رتبهباسوادی (۱۳۸۵) | مساحت کممربع[۷] | میزان شهرنشینی[۸] | رتبهمساحت |
---|---|---|---|---|---|---|---|
شهرستان ارومیه | ۹۶۳٬۷۳۸ | ۱ | ۷۳٫۵ ٪ | ۱ | ۵٬۲۵۱ | ۶۸/۴۲٪ | ۲ |
شهرستان اشنویه | ۷۰٬۰۳۰ | ۱۳ | ۶۱٫۳ ٪ | ۱۲ | ۱٬۱۹۳ | ٪ ۵۱/۳۱ | ۱۳ |
شهرستان بوکان | ۲۲۴٬۶۲۸ | ۴ | ۶۸٫۶ ٪ | ۶ | ۲٬۵۴۱ | ٪ ۷۴/۲۵ | ۶ |
شهرستان پیرانشهر | ۱۲۳٬۶۳۹ | ۷ | ۶۰٫۸ ٪ | ۱۳ | ۲٬۲۵۹ | ٪ ۵۲/۵۸ | ۸ |
شهرستان تکاب | ۷۸٬۱۲۲ | ۱۲ | ۶۶٫۲ ٪ | ۱۰ | ۲٬۵۲۳ | ٪ ۵۳/۵۳ | ۷ |
شهرستان خوی | ۳۵۴٬۳۰۹ | ۲ | ۶۹٫۹ ٪ | ۴ | ۵٬۵۶۱ | ٪ ۵۸/۳۴ | ۱ |
شهرستان چالدران | ۴۶٬۳۹۸ | ۱۵ | ۵۹٫۳ ٪ | ۱۵ | ۱٬۹۷۵ | ٪ ۳۵/۹۵ | ۱۱ |
شهرستان چایپاره | ۴۳٬۲۰۶ | ۱۶ | -- ٪ | -- | -- | -- | -- |
شهرستان شوط | ۵۲٬۵۱۹ | ۱۴ | ۷۰٪ | ۱۴ | ۹۳۱ | ۵۰٪ | ۱۷ |
شهرستان پلدشت | ۴۲٬۰۷۱ | ۱۷ | -- ٪ | -- | -- | -- | -- |
شهرستان سردشت | ۱۱۱٬۵۹۰ | ۹ | ۶۲٫۹ ٪ | ۸ | ۱٬۴۱۱ | ٪ ۴۷/۷۹ | ۱۲ |
شهرستان سلماس | ۱۹۲٬۵۹۱ | ۶ | ۶۷٫۸ ٪ | ۹ | ۲٬۵۴۴ | ٪ ۴۸/۸۷ | ۵ |
شهرستان شاهیندژ | ۹۱٬۱۱۳ | ۱۰ | ۶۶٫۴ ٪ | ۱۱ | ۲٬۱۴۴ | ٪ ۴۹/۰۶ | ۱۰ |
شهرستان ماکو | ۸۸٬۸۶۳ | ۱۱ | ۶۸٫۳ ٪ | ۷ | ۴٬۳۳۵ | ٪ ۴۵/۴۹ | ۳ |
شهرستان مهاباد | ۲۸۰٬۵۲۹ | ۵ | ۶۹٫۴ ٪ | ۲ | ۲٬۵۹۲ | ٪ ۶۷/۵۴ | ۴ |
شهرستان میاندوآب | ۲۶۰٬۶۲۸ | ۳ | ۷۰٫۵ ٪ | ۳ | ۲٬۲۳۳ | ٪ ۵۱/۰۱ | ۹ |
شهرستان نقده | ۱۲۱٬۶۰۲ | ۸ | ۷۰٫۸ ٪ | ۵ | ۱٬۰۵۰ | ٪ ۶۸/۷۵ | ۱۴ |
مناطق دیدنی
- تخت سلیمان تکاب
- بقعه ایوب انصاری تکاب
- زندان برنجه تکاب
- آبشار قینرجه تکاب
- قلعه ساری قورخان تکاب
- چمن متحرک چملی تکاب
- تپه خلیل آباد شوط
- آرامگاه شمس تبریزی خوی
- آبشار شلماش سردشت
- سنگنگاره ساسانی خانتختی
- آرامگاه سرداران مکری در بوکان
- تپه حسنلو
- سه گنبد
- سد بوکان
- قرهکلیسا
- غار سهولان مهاباد
- فقرگاه مهاباد
- سد مهاباد
- تپه قلایچی
- شهر باستانی سه هزار ساله موصاصیر سردشت
- سلطان یعقوب نقده
- مسجد جامع ارومیه
- سنگ کاظم خان
- کلیسای ننه مریم
- دره قاسملو (گه لیه خان) (دره شهدا)
- موزه ارومیه
- سه گنبد
- آبشار سولهدوکل مرگور
- جنگلهای مرگور (واقع در دره باوان)
- چشمه آب معدنی گراوان مهاباد
- دامنه کوه قره داغ دربسر
- بوزخانا چورس
- قرمزی مسجد چورس
- آرامگاه سادات کوه کمرهای -چالدران
- دژ بسطام، دژ باستانی دوره اورارتو در روستای بسطام-چایپاره
- غار چهل پله خضرلو-چالدران
- کاخ و موزه باغچهجوق-ماکو
- دالانها و غارهای زیرزمین در اطراف آرارات-ماکو
رودها
نام رود | محل جریان | مقصد | طول (کیلومتر) |
---|---|---|---|
زرینه رود | شاهین دژ، میاندوآب | دریاچه ارومیه | ۲۳۰ طولانیترین |
زاب بریسو | پیرانشهر - سردشت | آبریز زاب | ۲۱۸ |
رود ارس | مرز ماکو | رود کورا (جمهوری آذربایجان) | - |
رودخانه زنگمار | ماکو | رود ارس (آراز) | ۱۰۳ |
ساری سو | ماکو | رود ارس (آراز) | ۱۳۰ |
آقچای | چایپاره | ارس (آراز) | ۱۰۹ |
قطور چای | خوی | ارس (آراز) | ۱۴۵ |
مهابادرود (چم مهاباد) | مهاباد | دریاچه ارومیه | ۹۲٫۵ |
ساروق رود | تکاب | زرینهرود (جغاتو) | ۶۶٬۲ |
آجرلو رود | شاهین دژ | زرینهرود (جغاتو) | - |
هاچه سو | شاهین دژ | زرینهرود (جغاتو) | - |
لیلان رود | ملکان - میاندوآب | زرینهرود (جغاتو) | - |
سیمینهرود) | بوکان، میاندوآب | دریاچه ارومیه | ۱۳۹ |
خلیفان | بوکان | سیمینه رود (تاتائو) | - |
زولا چای | سلماس | دریاچه ارومیه | ۸۰٫۵ |
نازلو چای | ارومیه | دریاچه ارومیه | ۹۲٫۵ |
شهر چای | ارومیه | دریاچه ارومیه | ۷۲٫۵ |
باراندوز چای | ارومیه | دریاچه ارومیه | ۶۷٫۵ |
گدارچای (محمدیار) | نقده | دریاچه ارومیه | ۱۰۰ |
روضه چای | ارومیه | دریاچه ارومیه | ۶۰ |
آواچار رود | پیرانشهر | آبریز زاب | ۶۲ |
چم لاوین | پیرانشهر | آبریز زاب | ۴۹ |
چم زاب گرژال | سردشت | آبریز زاب | ۹۵ |
پانویس
- ↑ https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری
- ↑ «حجتالاسلام قریشی امام جمعه ارومیه و نماینده ولی فقیه در آذربایجان غربی شد». ایسنا. ۲۵ دی ۱۳۹۲. دریافتشده در ۳۰دی۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «بررسی اجمالی بخش راه استان آذربایجان غربی». مرکز خدمات سرمایهگذاری آذربایجان غربی. ۲۹ تیر ۱۳۹۲. دریافتشده در ۱۲ مرداد ۱۳۹۴.
- ↑ نقشه راهنمایی استانهای آذربایجان شرقی - غربی و اردبیل، سازمان جغرافیائی و کارتوگرافی گیتاشناسی
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ وزارت کشور، استانداری آذربایجان غربی. معاونت برنامهریزی. بازدید: مارس ۲۰۱۰.
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰». درگاه ملی آمار ایران. دریافتشده در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۵. مقدار
|پیوند بایگانی=
نادرست است: timestamp (کمک) - ↑ [۱]
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. بایگانیشده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۳ (فارسی). دریافتشده در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بایگانی=
را بررسی کنید (کمک)
پیوند به بیرون
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای استان آذربایجان غربی دارد. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ استان آذربایجان غربی موجود است. |
- آمار تفصیلی نفوس و خانوار نقاط جمعیتی استان آذربایجان غربی از «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار. بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.