آنتیبیوتیک: تفاوت میان نسخهها
FarmanRamiz (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
== منابع و اختصاصات برخی از آنتیبیوتیکهای متداول == |
== منابع و اختصاصات برخی از آنتیبیوتیکهای متداول == |
||
{|class="wikitable" style="text-align:center" |
{|class="wikitable" style="text-align:center" |
||
|آنتیبیوتیک||تاریخ کشف||منبع||ماهیت شیمیایی||موارد مصرف اختصاصی |
|'''آنتیبیوتیک'''||'''تاریخ کشف'''||'''منبع'''||'''ماهیت شیمیایی'''||'''موارد مصرف اختصاصی''' |
||
|- |
|- |
||
|[[پنیسیلین]]||۱۹۲۹||پنیسیلیوم نوتاتوم||دیپپتید||علیه باکتریهای گرم مثبت، گونوککها، مننگوکوکها و اسپیروکت |
|[[پنیسیلین]]||۱۹۲۹||پنیسیلیوم نوتاتوم||دیپپتید||علیه باکتریهای گرم مثبت، گونوککها، مننگوکوکها و اسپیروکت |
نسخهٔ ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۵۳
پادزیست یا آنتیبیوتیک (به فرانسوی: Antibiotique) به صورت کلی فراورده یا مادهای است که از یک میکروارگانیسم تولید یا از آن گرفته میشود و میکروارگانیسمهای دیگر را از بین میبرد یا مانع رشد آنها میشود. آنتیبیوتیک یک زیست کش است. اما در کاربرد معمولتر این تعریف شامل انواع صناعی آنتیبیوتیکها همچون سولفونامیدها و کینولونها میشود. انواع مختلف آنتیبیوتیکها از لحاظ خصوصیات شیمیایی، فیزیکی، داروشناسی، طیف ضد میکروبی و مکانیسم عمل با هم متفاوت هستند.[۱]
آنتیبیوتیکهای با طیف وسیع، آنهایی هستند که در مقابل انواع مختلف میکرو ارگانیسمها فعّال میباشند. مانند تتراسایکلین که در مقابل بسیاری از باکتریهای گرم منفی، کلامیدیا، مایکوپلاسما و ریکتزیاها مؤثر است. آنتیبیوتیکهای با طیف محدود، آنهایی هستند که فقط در مقابل یک میکرو ارگانیسم یا طیف بسیار محدودی از میکروارگانیسمها فعّال میباشند؛ مانند وانکومایسین که عمدتاً در مقابل کوکسیهای گرم مثبت مانند استافیلوکوکها و انتروکوکها مورد استفاده قرار میگیرد.
اطلاعات اولیه
آنتیبیوتیکها مواد شیمیایی هستند که از دو راه طبیعی و ساختگی به دست میآیند. آنتیبیوتیکهای طبیعی از میکروارگانیسمهایی مانند قارچها و باکتریها گرفته میشوند. آنتیبیوتیکها به دو گروه عمدهٔ آنتیبیوتیکهای باکتریوسید، که باعث کشتن سلول بیماریزا میشوند و باکتریواستاتیک، که باعث توقف رشد سلول بیماریزا می شوند طبقهبندی میشوند.
تاریخچه
مدتها قبل از کشف پنیسیلین بشر آموخته بود بهطور تجربی بعضی مواد خام را به عنوان عامل ضد میکروب مورد استفاده قرار دهد. ۶۰۰–۵۰۰ سال قبل از میلاد، چینیها شیره کپک زده لوبیای شور را برای درمان عفونتها بکار میبردند. اصطلاح آنتی بیوز (Antibiosis) اولین بار در سال ۱۸۸۹ بهوسیله ویلمین برای توجیه ماهیت رقابتی جوامع بیولوژیک که در آن فقط قویترین و اصلحترین زنده میماند بکار برده شد و چند سال بعد این اصطلاح برای آنتاگونیسم میکروارگانیسمها نیز مورد استفاده قرار گرفت.
کشف اولین ماده آنتیبیوتیک به سال ۱۹۲۸ توسط الکساندر فلمینگ صورت گرفت، او بهطور اتفاقی متوجه اثر ضدباکتریایی ماده مترشحه توسط قارچ پنیسیلیوم نوتاتوم شد. هاوارد فلوری Howard Florey این ماده را تخلیص کرد و با تجویز آن موفق به درمان عفونتها به روش سیستمیک شد. پس از این یافته دانشمندان مواد طبیعی دیگری را هم به عنوان آنتیبیوتیک به دست آوردند شامل تتراسایکلین، استرپتومایسین و سفالوسپورینها. پس از شناسایی ساختار این مواد توسط شیمیدانها، با ایجاد تغییرات در آنها انواع صناعی آنتیبیوتیکها تولید شدند. در نهایت انواع جدید کاملاً صناعی آنتیبیوتیکها با اثر بخشی بیشتر و ثبات شیمیایی بیشتر نیز تولید شدند.[۲]
انواع آنتیبیوتیکها و مکانیسم اثر
بحث اصلی: فهرست آنتیبیوتیکها
جلوگیری از ساخت دیواره سلولی باکتری:
شامل گروه بتالاکتامها (پنی سیلین ها ، سفالوسپورینها ، کارباپنم ها (مثل ایمی پنم) ، باسیتراسین ، آزترئونام و ونکومایسین) می شود.
جلوگیری کننده از اثر آنزیم بتالاکتاماز:
این آنزیم توسط برخی باکتری ها تولید شده و حلقه بتالاکتام آنتی باکتری ها را تخریب می کند.
این آنتی بیوتیک ها شامل کلاولانیک اسید ، سولباکتام ، تازوباکتام و آویباکتام می شود.
تغییر در عملکرد غشاء سلولی:
این دسته با ایجاد تغییراتی در غشاء سلولی باعث افزایش نفوذپذیری و در نتیجه تخریب غشاء میشوند. شامل: دترژانتهایی همچون پلیمیکسین، عوامل ضد قارچ پلیان (نیستاتین و آمفوتریسین بی) و داپتومایسین.
مهار پروتئین سازی:
از دو مسیر ممکن می شود:
الف) از طریق محدود کردن بخش 30s ریبوزوم : شامل دسته ی آمینوگلیکوزیدها (مثل جنتامایسین) و دسته ی تتراسایکلین ها می شود.
ب) از طریق محدود کردن بخش 50s ریبوزوم: شامل دسته ی ماکرولیدها ، دسته ی لینکوزامیدها ، کلرامفنیکل ، کلیندامایسین ، لینزولید و استرپتوگرامین می شود.
جلوگیری از سنتز DNA:
شامل دسته ی فلوروکینولون ها و مترونیدازول می شود.
جلوگیری از سنتز RNA:
شامل ریفامپین می شود.
جلوگیری از سنتز فولیک اسید:
شامل دسته ی سولفونامید ها و تری متوپریم می شود.
جلوگیری از سنتز مایکولیک اسید:
شامل ایزونیازید می شود.
منابع و اختصاصات برخی از آنتیبیوتیکهای متداول
آنتیبیوتیک | تاریخ کشف | منبع | ماهیت شیمیایی | موارد مصرف اختصاصی |
پنیسیلین | ۱۹۲۹ | پنیسیلیوم نوتاتوم | دیپپتید | علیه باکتریهای گرم مثبت، گونوککها، مننگوکوکها و اسپیروکت |
استرپتومایسین | ۱۹۴۴ | استرپتومیسس تری رئوس | گلوکوزید بازی | علیه سالمونلا و در درمان بیماری سل |
نئومایسین | ۱۹۴۹ | استرپتومیسس فرادی | آمینو گلوکوزید | علیه باکتریهای گرم مثبت و منفی و بکار رفتن آن به عنوان ضدعفونیکننده موضعی و عمومی |
نیستاتین | ۱۹۵۱ | استرپتومیسس نورسئی | نامشخص | مؤثر علیه قارچ کاندیدا آلبیکنس و سایر قارچها |
کانامایسین | ۱۹۵۷ | استرپتومیسس نیوئوس | آمینو گلیکوزید | مؤثر علیه استافیلوکوکوس طلایی و اغلب باکتریهای گرم منفی بجز سودوموناس و درمان عفونت مجاری ادراری |
خصوصیات آنتیبیوتیک موفق برای درمان بیماریها
یک آنتیبیوتیک وقتی میتواند برای درمان بیماریها با موفقیت بکار رود که دارای خصوصیات زیر باشد.
روی عامل بیماری اثر داشته باشد بدون اینکه آثار جانبی سمی قابل توجهی ایجاد نماید.
باید به حد کافی پایدار باشد بهطوریکه بتوان آن را از محیط کشت جدا نمود و برای مدت معقولی ذخیره کرد بدون اینکه اثرش کاهش یابد.
سرعت دتوکسیفیکاسیون (سم زدایی) و دفع دارو از بدن به گونهای باشد که غلظت کافی را برای مدت معینی در خون نگاه داشته و احتیاجی به دوزهای مکرر نباشد.
دفع دارو به حد کافی سریع و کامل باشد و پس از قطع مصرف دارو بهطور کامل دفع گردد.{منبع}
مقاومت علیه آنتیبیوتیکها
مقاومت به آنتیبیوتیک یعنی میکروبهای بیماریزا که برای مبارزه با آنان آنتیبیوتیک استفاده میشوند، با جهش ژنی نسبت به این داروها مقاومت پیدا کنند و نسلهای جدیدی به وجود بیایند که نتوان با آنها مبارزه کرد. از مهمترین عوامل این پدیده، مصرف خودسرانه یا بیش از حد آنتیبیوتیکها است.[۳][۴] این پدیده کل جامعه انسانی را به خطر میاندازد بطوریکه خطر آن را به تروریسم تشبیه کردهاند.[۵]
در هر یک میلیون تقسیم سلولی یک جهش یافته را میتوان یافت که به یک آنتیبیوتیک مقاوم باشد. هر گاه این جهش در بیمار تحت درمان با آنتیبیوتیک رخ دهد، جهش یافته قدرت زنده ماندن بیشتر از سایر میکروارگانیسمهای میزبان را دارا بوده و در مدت کوتاهی تعداد آنها افزایش مییابد و از این رو درمان با همان آنتیبیوتیک نتیجه مطلوبی بدست نمیدهد؛ و باید آنتیبیوتیک دیگری جایگزین آن شود.[۶][۷][۸]
چشمانداز
آنتیبیوتیکها از شایعترین داروهای مورد استفاده نابجا هستند. نتیجه کاربرد وسیع آنتیبیوتیکها به وجود آمدن عوامل بیماریزای مقاوم بوده که خود نیاز به تولید همیشگی انواع جدیدتر آنتیبیوتیکها را ایجاد کرده. متأسفانه سرعت توسعه داروهای جدیدتر کاهش قابل توجهی یافتهاست؛ لذا لازم است درآینده از تجویز غیرضروری این داروها توسط پزشکان پرهیز شود. این تجویزها که بهطور گسترده و معمولاً توسط درخواست شدید بیماران و کمبود وقت پزشکان در اقدامات تشخیصی صورت میگیرد لازم است به سمت تجویز محتاطانه و دقیق آنتیبیوتیکها پیش برود.[۱] مطابق آمارهای وزارت بهداشت ایران، مصرف آنتیبیوتیک در کشور روند بالایی یافته بهطوریکه در بیش از نیمی از نسخههای پزشکی که تجویز میشود حداقل یک آنتیبیوتیک وجود دارد.[۹]
برخی متخصصان عوارض دیگری را نیز برای استفاده بیش از حد آنتیبیوتیکها بر میشمرند. آنها اعتقاد دارند که مصرف آنتیبیوتیکها به عنوان یکی از دلایل معضل چاقی بشر است.[۱۰]
پانویس
*[۱]واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی
جستارهای وابسته
منابع
- دانشنامه رشد
- مالک نژاد، پرویز. «خلاصه و آزمونهای میکروبشناسی پزشکی جاوتز». ویرایش نهم، ۲۰۰۶
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ GOODMAN & GILMAN'S THE PHARMACOLOGICAL BASIS OF THERAPEUTICS - 11th Ed. (2006)
- ↑ Modern Pharmacology With Clinical Applications, 6th ed. p510
- ↑ «خوددرمانی موجب مقاومت میکروبی نسبت به آنتیبیوتیکها میشود». سلامت نیوز. دریافتشده در ۱۱ اسفند ۱۳۹۱.
- ↑ «مصرف بیش از حد آنتیبیوتیک به مقاومت دارویی میانجامد». همشهری آنلاین. دریافتشده در ۱۱ اسفند ۱۳۹۱.
- ↑ «خطر باکتریهای مقاوم شده در برابر آنتیبیوتیکها». بیبیسی فارسی. 11 مارس 2013 - 21 اسفند 1391. دریافتشده در ۱۱ اسفند ۱۳۹۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ سایت پزشکان بدون مرز: مقاومت آنتیبیوتیک
- ↑ Konjkav.com
- ↑ Dyer, Betsey Dexter (2003). A Field Guide To Bacteria. Cornell University Press. pp. Chapter 9, Pathogens. ISBN 978-0-8014-8854-2.
- ↑ فاجعه آنتیبیوتیک در ایران/ تجویز در نیمی از نسخههای پزشکان . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
- ↑ آنتیبیوتیکها موجب چاقی میشود . [ofv'chvd [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ آنتیبیوتیک موجود است. |