آبله

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
آبله
Child with Smallpox Bangladesh.jpg
دختری دچار آبله در بنگلادش. در سال ۱۹۷۳ میلادی
تخصصبیماری عفونی (تخصص پزشکی) ویرایش این در ویکی‌داده
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
آی‌سی‌دی-۱۰.b 03 .b
آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام050
دادگان بیماری‌ها12219
مدلاین پلاس001356
ئی‌مدیسینemerg/۸۸۵
پیشنت پلاسآبله
سمپD012899

ویروس واریولا (آبله)
طبقه‌بندی ویروس‌ها
Group: Group I (dsDNA)
تیره: پوکس‌ویریده
سرده: اورتوپوکس ویروس
گونه: واریولا ورا

آبله، (به انگلیسی: smallpox) یک نوع بیماری واگیر ویروسی بود که عامل آن یکی از دو ویروس آبلهٔ درشت یا آبلهٔ ریز تشکیل شده‌است.[۱] آخرین نمونهٔ طبیعی ویروس آبله در اکتبر ۱۹۷۷ تشخیص داده شد و سازمان جهانی بهداشت ریشه‌کن کردن بیماری را با انجام عمل پیش‌گیری آبله‌کوبی «از سطح زمین» در ۱۹۸۰ تأیید کرد.[۲][۳] احتمال مرگ پس از ابتلا به بیماری حدود ۳۰ درصد بوده که این رقم در نوزادان حتی بالاتر بود.[۴] معمولا کسانی که از این بیماری نجات پیدا می‌کردند زخم‌های پوستی زیادی را برای ادامه زندگی به همراه داشتند و حتی گاهی فرد دچار نابینایی می‌شد.[۵]

علائم ابتدایی این ویروس شامل تب و استفراغ بود.[۶] به دنبال این علائم زخم‌هایی در دهان و روی پوست ایجاد می‌گردید.[۷] پس از چند روز این زخم‌های پوستی تبدیل به تاول‌های پر از مایع با مرکزی فرورفته می‌شدند.[۸] سپس این برجستگی‌ها پوسته پوسته شده و می‌افتادند و زخمی از خود به جای می‌گذاشتند.[۹] این بیماری بین افراد یا از طریق اشیا آلوده پخش می‌شد.[۱۰][۱۱] پیشگیری این بیماری عمدتاً به کمک واکسن آبله میسر شد.[۱۲] پس از گسترش بیماری استفاده از داروهای ضد ویروس هم گاهی تاثیر گذار بودند.[۱۳] ویروس آبله در رگ‌های ریز پوست، دهان و گلو جای‌گیری می‌کند.[۱۴]

منشا بیماری آبله نامعلوم بوده اما اولین شواهد این بیماری در مومیایی‌های مصری و مربوط به قرن سوم پیش از میلاد است.[۱۵] گمان می‌رود که آبله ۱۰۰۰۰ سال پیش از میلاد در میان مردم پدید آمده باشد.[۱۶] شاید نخستین نشانهٔ پدیداری آبله جوش‌های چرکی یافت شده در بدن مومیایی شدهٔ رامسس پنجم، فرعون مصر، باشد.[۱۷]

تا قبل از اینکه محمد بن زکریای رازی کتاب «الجدری و الحصبه» را بنویسد آبله با سرخک یکی گرفته می‌شد رازی در این کتاب که کهن‌ترین و مهم‌ترین کتابی است که پیرامون آبله و سرخک نوشته شده‌است، این دو بیماری را دو بیماری جداگانه دانسته به بیان تفاوت‌های ان دو پرداخت.[۱۸]

گمان می‌رود که پیرامون ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون مرگ در سدهٔ بیستم از آبله برخاسته باشد.[۱۹] ازجملهٔ افراد برجسته‌ای که مبتلا به آبله بودند: ولفگانگ آمادئوس موتسارت، گاو نشسته، رامسس پنجم، هنری هشتم، ادوارد ششم، پتر دوم روسیه، جرج واشینگتن، اندرو جکسون.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

تَمَرد و سرکشی مردم در اجرای آبله‌کوبی[ویرایش]

آبله از دیرهنگام بشر را آزار داده و باعث مرگ و کوری بسیاری از انسان‌ها شده‌است. به گونه‌ای که آبله‌کوبی موضوعی مهم در سده‌های گذشته به‌شمار می‌آمد که هم از نظر دگرگونی‌های پزشکی، هم از لحاظ تغییرات سیاسی و اجتماعی قابل بررسی است. این پدیده از طرفی تاریخ علم را بیان می‌دارد و از جهت دیگر چالش‌هایی را آشکار می‌کند که طبابت بومی و مردم بعضی از جوامع در رویارویی با راهکارهای دانش پزشکی نوین داشته‌اند.[۱]

نگارخانه[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. Ryan KJ, Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4th ed.). McGraw Hill. pp. 525–8. ISBN 0-8385-8529-9.
  2. "Smallpox". WHO Factsheet. Archived from the original on 21 September 2007.
  3. ویروس سی هزار ساله زنده شد، بی‌بی‌سی فارسی
  4. Clink, Kellian (2017-02-20). "CDC WONDER". Reference Reviews. 31 (2): 14–14. doi:10.1108/rr-08-2016-0213. ISSN 0950-4125.
  5. Clink, Kellian (2017-02-20). "CDC WONDER". Reference Reviews. 31 (2): 14–14. doi:10.1108/rr-08-2016-0213. ISSN 0950-4125.
  6. Forsyth, Rob; Newton, Richard (2017-10). "Signs and symptoms". Oxford Medicine Online. doi:10.1093/med/9780198784449.003.0003. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  7. Forsyth, Rob; Newton, Richard (2017-10). "Signs and symptoms". Oxford Medicine Online. doi:10.1093/med/9780198784449.003.0003. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  8. Forsyth, Rob; Newton, Richard (2017-10). "Signs and symptoms". Oxford Medicine Online. doi:10.1093/med/9780198784449.003.0003. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  9. Forsyth, Rob; Newton, Richard (2017-10). "Signs and symptoms". Oxford Medicine Online. doi:10.1093/med/9780198784449.003.0003. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  10. Clink, Kellian (2017-02-20). "CDC WONDER". Reference Reviews. 31 (2): 14–14. doi:10.1108/rr-08-2016-0213. ISSN 0950-4125.
  11. Lebwohl MG, Heymann WR, Berth-Jones J, Coulson I (2013). Treatment of Skin Disease E-Book: Comprehensive Therapeutic Strategies. Elsevier Health Sciences. p. 89. ISBN 978-0-7020-5236-1.
  12. «Position statement - Brian Denton». Volume 42, Number 4, August 2015. ۲۰۱۹-۰۷-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۹.
  13. "Grain Transportation Report, December 14, 2017". 2017-12-14. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  14. Behbehani AM (1 December 1983). "The smallpox story: life and death of an old disease".Microbiol Rev 47 (4): 455–509.
  15. Economou, Nick (2017-06). "Victoria July to December 2016". Australian Journal of Politics & History. 63 (2): 297–302. doi:10.1111/ajph.12356. ISSN 0004-9522. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  16. Barquet N, Domingo P (15 October 1997). "Smallpox: the triumph over the most terrible of the ministers of death". Ann. Intern. Med. 127 (8 Pt 1): 635–42.
  17. Hopkins, Donald. "Ramses V:Earliest known victim?". WHO. Retrieved 6 July 2010.
  18. زکریای رازی، سایت جزیره دانش بایگانی‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، بازیابی: 24 خرداد 1392
  19. Koplow, David A. (2003). Smallpox: the fight to eradicate a global scourge. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-24220-3.
  20. Koplow, David (2003). Smallpox: The Fight to Eradicate a Global Scourge. Berkeley and Los Angeles, CA: University of California Press. ISBN 0-520-23732-3.
  21. "President Abraham Lincoln: Health & Medical History". 24 March 2007. Retrieved 18 June 2007.
  22. Massie, Robert K. (2011). Catherine the Great: Portrait of as Woman, pp. 387–388. Random House, New York. شابک ‎۹۷۸−۰−۶۷۹−۴۵۶۷۲−۸.
  23. Oldstone, Michael (2010). Viruses, Plagues, and History. Oxford University Press. pp. 65–71. ISBN 978-0-19-532731-1.