جانماز

یک جانماز.

جانماز یا سجاده فرشی کوچک است که مسلمانان بر کف اتاق یا زمین می‌گسترند و روی آن نماز می‌گزارند.

پیدایش

سجاده یا جانماز نوعی قالیچه است که مسلمانان بر آن نماز می‌گزارند. در صدر اسلام سجاده وجود نداشته و در ابتدای پیدایش آن، به این دلیل که سنت پیامبر نبوده، از سوی بسیاری از مسلمانان با آن مبارزه می‌شده و از جمله در دوران بنی امیه سجاده‌ها را می‌سوزاندند.

سجاده را معمولاً بعد از نماز جمع (لوله یا تا) می‌کنند. از خرافات گذشتگان این بوده که اگر جانماز جمع نشود شیطان به روی آن خواهد رفت و نماز خواهد گذاشت.

طرح اصلی سجاده فرش معمولاً محراب است. نقش قندیل، ستون و سر ستون هم در سجاده معمول است. دوران طلایی بافت سجاده اوایل سدهٔ هفدهم م. (یازدهم ه‍. ق) بوده‌است. شیعیان در بالای محراب، یا در حاشیه سجاده کتیبه‌هایی به نام معصومین - و اشعاری در مدح ایشان- و کلماتی چون «یاهو» یا حروف ابجد مانند ۱۲۱ (یا علی)، ۱۱ (هو) نقش می‌کرده‌اند. در حالی که سجاده‌های ایرانی با گل و بوته و نقش جانوران زیاد دیده شده، سجاده‌های مناطق دیگر - مانند آسیای صغیر- هرگز با شکل حیوانات دیده نمی‌شود. سجاده‌های بافت بلوچ، افغان و ترکمن رنگ متن قرمز سیر، ارغوانی تیره یا مشکی دارند.

تولید سجاده فرش ماشینی

تولید سجاده فرش در ایران در ابتدا به صورت دستباف صورت می‌پذیرفت، اما با گسترش و توسعه ماشین آلات قالی بافی و فرش ماشینی، تولید جانمازی به صورت ماشینی آغاز و در حال حاضر بسیاری از مساجد، نمازخانه‌ها و حسینیه‌ها توسط تولیدات فرش سجاده ای ماشینی مفروش گشته‌است.

تاریخچه فرش مساجد

از دیرباز ایرانیان فضای خانه های خود را فرش می کردند. با ورود اسلام به ایران و گرویدن ایرانیها به دین اسلام و ساختن مساجد و حسینیه‌ها و ... ایرانیهای متمدن و با ذوق و سلیقه به فرش کردن مساجد و حسینیه‌ها پرداختند.

سجاده فرش ، فرشی است با طرح سجاده، که به آن فرش مسجد، فرش نمازخانه، فرش مصلی نیز گفته می شود. از زمان­های قدیم تا به حال مردم نمازگزار در مساجد، حسینه­ ها، مصلی­ ها و اماکن متبرکه مذهبی از سجاده فرش یا فرش مسجد استفاده می‌کنند.

سجاده فرش تلفیقی از هنر و دین است و محصولی ایرانی اسلامی محسوب می­ شود از قدیم الایام در تزیین اماکن مذهبی نقش به سزایی داشته است و همواره زینت بخش اماکن متبرکه بوده است.

ابتدا در ایران فرش سجاده به صورت دستباف تولید می شد اما امروزه با پیشرفت علم و ساخت انواع ماشین آلات پیشرفته به تولید فرش سجاده­ای ماشینی با کیفیت و مرغوب پرداختند. با پیشرفت صنعت فرش و تولید انواع سجاده فرش در طرح­ها و نقش های زیبا و متنوع و رنگ های مختلف، بسیاری از متولیان بقاع متبرکه و مساجد و حسینیه‌ها اقدام به خرید سجاده فرش های زیبا و مرغوب و با کیفیت برای تزیین اماکن مذهبی می­ کنند.

امروزه سران بسیاری از کشورهای مسلمان به خرید عمده فرش سجاده­ای یا فرش مسجد اقدام می‌کنند. بنابراین تولید سجاده فرش با کیفیت بالا و مرغوب از اهمیت زیاد برخوردار است.

نگارخانه

• 

منابع

• معین، محمد، لغتنامهٔ معین.