قنوت
قنوت از ریشهٔ «قنو» است که در لغت به معنای به دست آوردن چیزی و خوشه ی خرما آمده و در اصطلاح قرآنی یعنی طاعت و پرستش همراه با خضوع و فروتنی؛[۱] که در واقع به معنای به دست آوردن حالت خضوع در عبادت به صورت قیام، سجده و رکوع بعد از تحقق ایمان میباشد.[۲] البته «قنوت» در اصطلاح فقه دعا و ثنا در پیشگاه خداوند متعال در موضع خاصی از نماز است؛[۳] و کیفیت آن در نزد امامیه، بلند کردن دستها تا مقابل صورت بوده، به طوریکه کف دستها رو به آسمان و در حال خواندن دعا باشد.[۴][۵]
محتویات
فلسفه و رموز قنوت[ویرایش]
- نمازگزار در قنوت این اجازه را مییابد که خواستهها و نیازهای معنوی و مادی خود را مطرح کند و استجابت آنها رااز آفریدگارش طلب نماید. به هر حال قنوت در نماز یک مرحله حساس است و طبق احادیث، دعا در آن مستجاب میگردد.[۶]
- قنوت و دعای در آن، نشانه تواضع و خدا خواهی انسان است. خداوند میفرماید: مرا (با خلوص دل) بخوانید تادعای شما را اجابت کنم. آنان که از دعا و عبادت من اعراض و سرکشی کنند زود باشد که با ذلت و خواری، داخل جهنم شوند.[۷]
نظر شیعه و اهل سنت[ویرایش]
شیعه[ویرایش]
- خواندن قنوت در نماز (دستها را مقابل صورت گرفتن و دعا خواندن) بگونهای که در میان شیعه معمول و متداول است (گرفتن دو دست به صورت در رکعت دوم، قبل از رفتن به رکوع) در هیچیک از مذاهب چهارگانه اهل سنت متداول نیست.
در همه نمازهای واجبی و مستحبی در رکعت دوم قنوت قبل از رکوع مستحب است و مدرک آن علاوه بر روایات ائمه اهل بیت (علیهم السلام) روایتی است که اهل سنت از پیامبر گرامی (صلوات الله علیه و آله) نقل میکنند:
براء بن عازب که از یاران رسول خداست میگوید: «کان رسول الله (ص) لا یصلی صلاه مکتوبه إلا قنت فیها.»؛[۸]
[پیامبر نماز واجبی نمیخواند مگر این که در آن قنوت به جا میآورد.]
و نیز از امیرمؤمنان (علیه السلام) نقل میکنند که آن حضرت در نماز مغرب قنوت بجا میآورد.[۹]
هرگاه قنوت در نماز مغرب مشروع باشد با دیگر نمازها فرقی نخواهد داشت.
زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل میکند:
«القنوت فی کل صلاه فی الرکعه الثانیه قبل الرکوع؛ قنوت در تمام نمازها در رکعت دوم پیش از رکوع است»[۱۰]
اهل سنت[ویرایش]
در میان فقیهان اهل سنت دربارهٔ قنوت نظر واحدی وجود ندارد در میان آنها در این مسئله اختلاف است.
- شافعی میگوید: قنوت در نماز صبح در همه اوقات مستحب است.[۱۱]
- ابو حنیفه میگوید: قنوت جز در نماز «وتر» در دیگر نمازها مکروه است.[۱۲]
- ابو یوسف شاگرد ابو حنیفه میگوید: وظیفه مأموم پیروی از امام است، هرگاه او قنوت به جا آورد، مأموم باید از آن پیروی کند.
- احمد بن حنبل میگوید: قنوت برای امام در نماز در صورتی درست است که گروهی را برای جهاد اعزام کند.[۱۳]
خواندن قنوت به زبان غیر عربی[ویرایش]
- آیت الله خمینی:در تحقق و عدم تحقق قنوت تأمل است. (احتیاط کند و به عربی بخواند یا به اعلم بعدی رجوع کند).[۱۴]
- آیتالله اراکی:جایز است و قنوت محقق میشود.[۱۵]
- آیت الله بهجت:جایز است و قنوت محقّق میشود.[۱۶]
- آیتالله تبریزی:ظاهر این است وظیفه قنوتی به غیر عربی ادا نمیشود؛ اما اگر به غیر عربی خواند، نمازش صحیح است[۱۷]
- آیتالله خویی:ظاهر این است وظیفه قنوتی به غیر عربی ادا نمیشود اما اگر به غیر عربی خواند نمازش صحیح است[۱۸]
- آیتالله سیستانی:در تحقق وظیفه قنوتی به غیر عربی اشکال است اما اگر به فارسی دعا کرد نمازش صحیح است[۱۹]
- آیتالله صافی گلپایگانی:وظیفه قنوتی انجام نمیشود ولی مبطل نماز نیست[۲۰]
- آیتالله فاضل لنکرانی:وظیفه قنوت به غیر عربی ادا نمیشود[۲۱]
- آیتالله مکارم شیرازی:وظیفه قنوتی به غیر عربی محقق نمیشود[۲۲]
- آیتالله نوری همدانی:ظاهر این است وظیفه قنوتی به غیر عربی ادا نمیشود؛ اگر چه ضروری به صحت نماز نمیزند[۲۳]
- آیتالله وحید خراسانی:ظاهر این است وظیفه قنوتی به غیر عربی ادا نمیشود؛ اگر چه ضروری به صحت نماز نمیزند.[۲۴]
منابع[ویرایش]
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۲۶ق، چاپ چهارم، ص۶۸۴.
- ↑ مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش، ج۹، ص۳۶۰.
- ↑ شریفی اشکوری، الیاس؛ فقرات فقهیه، قم، آل ایوب، ۱۳۸۱ش، چاپ اول، ج۱، ص۵۸۱٫۹۰۹
- ↑ روحالله، موسوی (امام خمینی)؛ آداب الصلاة، قم، مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۰ش، چاپ اول، ص۳۷۳–۳۷۴.
- ↑ وب سایت آیتالله مدرسی فلسفه قنوت
- ↑ وسائل الشیعه، ج۴، ص۹۰۹
- ↑ موئمن ۴۰، آیه ۶۱
- ↑ سنن دارقطنی:۲/۳۷، حدیث ۴؛ سنن بیهقی:۲/۱۹۸
- ↑ سنن بیهقی:۲/۲۴۵
- ↑ وسائل:۴/۹۰۰، باب ۳ از ابواب قنوت، حدیث ۱.
- ↑ بدایه المجتهد:۱/۱۳۱؛ المغنی: ۱/۸۲۳
- ↑ هدایه مرغینانی:۱/۶۶؛ بدایه المجتهد:۱/۱۳۲
- ↑ المجموع:۳/۵۰۴
- ↑ عروة الوثقی، ۱۴۲۰ه ق، ج۱، ص ۵۴۴، م۳
- ↑ عروة الوثقی، ۱۴۲۰ ه ق، ج۱، ص ۵۴۴، م۳
- ↑ وسیلة النجاة، ۱۴۲۳ه ق، ج۱، ص ۲۲۰، م ۷۶۶
- ↑ المسائل المنتخبة، ۱۳۸۲، ص ۱۱۸، م ۳۲۲
- ↑ المسائل المنتخبة، ۱۴۱۲ ه ق، ص ۱۱۸، م ۳۲۲
- ↑ المسائل المنتخبة، ۱۴۲۵، ه ق، ص ۱۵۴، م ۳۲۵
- ↑ جامع الاحکام، ۱۴۱۸ه ق، ج۱، ص ۷۲، س ۲۲
- ↑ عروة الوثقی، مع التعلیقات، ج۱، ص ۵۲۰ م ۳
- ↑ عروة الوثقی، ۱۳۸۶، ج۱، ص ۵۹۳ م ۳
- ↑ منتخب المسائل، ۱۴۲۰ ه ق، ص ۱۲۴، م ۳۲۲
- ↑ منهاج الصالحین، ج۲، ص ۲۰۵، م ۶۶۸