فرش ماشینی

ترنج یک فرش ماشینی

فرش ماشینی گونه‌ای مصنوعی از قالی است که بر خلاف قالی دستبافت توسط ماشین الآت صنعتی بافته می‌شود. به دلیل سرعت تولید و همچنین ارزان بودن مواد اولیه نسبت به قالی دستبافت قیمت ارزانتری دارد.

تاریخچه

تاریخچه پیدایش فرش ماشینی در کشورمان نشان می‌دهد که این محصول در ایران عمری تقریباً ۴۰ ساله دارد. در ابتدای دهه ۵۰ اولین فرش ماشینی تولید داخل در کارخانجات مخمل و ابریشم کاشان توسط ماشین‌های مخمل بافی ژاکارد و با الیاف مصنوعی براق و پرز نسبتاً کوتاه و وزن سبک، بافته و روانه بازار گردید. همزمان با آن عده‌ای از تجار، فرش‌هایی با همین مشخصات و تا حدی مرغوب‌تر از کشور بلژیک وارد بازار ایران نمودند و سلیقه ایرانی را با پدیده فرش ماشینی آشنا کردند. با مشاهده استقبال نسبتاً مطلوبی که مردم از فرش ماشینی به عمل آوردند صاحبان گروه صنعتی بهشهر (خاندان لاجوردی) که از کارخانه‌داران و سرمایه‌گذاران خوشنام کشور بودند، اقدام به تاسیس شرکت بزرگی به نام شرکت صنایع کاشان (فرش راوند) نمودند که فعالیت آن در زمینه تولیدات مواد مرتبط با فرش و همچنین خود فرش ماشینی بود و اولین محصول آن در سال ۱۳۵۳ به بازار عرضه شد. این محصول با نمونه‌های قبلی کاملاً متفاوت و شباهت‌های زیادی به فرش دستباف داشت که به خصوص نوع پشمی آن فوق‌العاده مورد اقبال عمومی قرار گرفت. متعاقب آن شرکت‌های دیگری از جمله شرکت شهباف که بعدها به فرش گیلان تغییر نام داد و همچنین شرکت‌های فرش پارس و مولن روژ (نقش ایران) و فرش اکباتان تاسیس و به رقابت پرداختند. این امر تا اواخر سال ۵۷ به طور معمول ادامه داشت و شرکت‌های بزرگ تولیدکننده فرش با هم در حال رقابت بودند. پس از مصادره اموال و کارخانجات تعدادی از سرمایه‌داران ایرانی در سال ۵۸ از جمله شرکتهای ملی (مصادره شده)، کارخانجات فرش ماشینی موجود نیز چون صدها واحد تولیدی دیگر زیر پوشش مدیریتی سازمان‌های دولتی مثل سازمان صنایع ملی ایران، بنیاد مستضعفان و جانبازان و … درآمد و مدیران دولتی اکثراً کم تجربه و بیگانه با مسائل صنعت، به مدیریت این کارخانجات بزرگ و با ارزش منصوب شدند و از آن پس منحنی حیات این کارخانجات به سراشیبی افتاده و رو به افول نمود. در سال ۵۷ تعدادی از متخصصان صنعت نساجی و دست‌اندرکاران صنعت فرش ماشینی و همچنین پاره‌ای از کارخانه‌داران که تا آن زمان در رشته‌های دیگر نساجی فعال بودند به فکر ایجاد واحدهای جدید فرش ماشینی افتادند و کارخانجاتی از قبیل قالی سلیمان، فرش مشهد، فرش شیراز (دناژ)، فرش مازندران، فرش باستان و ستاره کویر و تعدادی دیگر در گوشه و کنار کشور و با ماشین‌های مربوط به آن زمان مثل وندویل ALD۶۱ و AL۱ و TEXTIMA شروع به کار نمودند و از همین جا سیر تحول فرش ماشینی در بخش خصوصی و توقف یکی پس از دیگری کارخانجات بزرگ موجود تحت پوشش دستگاه‌های دولتی آغاز شد. با انتقال تدریجی متخصصان شاغل در کارخانه‌های بزرگ به کارخانه‌های نوپا رقابت جدیدی در زمینه تولید فرش ماشینی در میان واحدهای بخش خصوصی در گرفت، ولی تحول اساسی در صنعت فرش ماشینی در کشور از سال ۶۵ شروع شد که این سیر تحول موجب ایجاد بیش از ۱۶۰۰ واحد کوچک و بزرگ تولیدکننده فرش گردید که در حال حاضر مشغول رقابتند.

روش تولید

فرش ماشینی توسط ماشین آلات مختلفی تولید می‌گردد که می‌توان به دستگاه‌های تکسیما، واندویل، شونهر ,Alpha ,CRX، ASR، VTR و... اشاره کرد. جنس هر فرش نیز می‌تواند آکریلیک یا BCF ومخلوطی از این دو، یا الیاف جدیدابریشم مصنوعی (پلی استر) باشد. قابل ذکر است که فرش‌های ۱۰۰٪ آکریلیک دارای کیفیت و قیمت بالاتری هستند ولی فرش‌های ابریشم مصنوعی در حال حاضر به دلیل عدم پرزدهی و شستشوی بسیار آسان وثبات و درخشندگی بالا در بازارهای جهانی بعنوان بهترین کفپوش مورد توجه قرار گرفته و همچنین فرش‌ها بر اساس شانه به ۳۵۰ - ۴۴۰ - ۵۰۰ - ۷۰۰و هزار شانه تقسیم می‌شوند. تراکم فرش‌ها نیز می‌تواند براساس نوع ماشین و شانه بین ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ باشد.

شهرهای تولید کننده فرش ماشینی

کارخانجات فرش ماشینی در اکثر شهرهای کشور وجود دارد ولی بسته به امکانات در برخی شهرهای کشور از کثرت بیشتری برخوردار است که می‌توان به ابتدا کاشان و بعد آران و بیدگل بعنوان پایتخت فرش ماشینی ایران که در این شهر بیش از ۷۰۰ واحد فعال در امر تولید فرش ماشینی فعال است. همچنین تولید فرش ماشینی در شهرهای مشهد، دلیجان، یزد، اصفهان و تهران , ماکو نیز چشمگیر است.

ده نکته برای نگه‌داری فرش

فرش یکی از وسائل با اهمیت و گران‌قیمت منزل است؛ لذا باید در نگه‌داری آن دقت نمود:

• ۱- فرش را در محیط‌های مرطوب قرار ندهید. رطوبت دشمن فرش است. در تار و پود فرش معمولاً پنبه یا جوت به‌کار می‌رود که در محیط مرطوب دچار پوسیدگی می‌شوند.
• ۲- در صورت ریختن هر مایعی بر روی فرش سریعاً نسبت به تمیز نمودن فرش و رفع لکه اقدام نمایید.
• ۳- فرش را در نزدیکی بخاری و منابع حرارتی قرار ندهید. فرش ماشینی سلطان آبی
• ۴- اگر فرش شما روی سرامیک حرکت می‌کند، از ترمز فرش کمک بگیرید.
• ۵- رول نمودن فرش، هنگام جابجایی و نگهداری بهتر از تا نمودن فرش می‌باشد.
• ۶- اشیاء سنگین مانند مبل، کمد و میزناهارخوری را حتی الامکان روی فرش قرار ندهید. اگر مجبور به این کار هستید اولاً از در زیر پایه‌ها از یک قطعه طلق، فوم فشرده و یا موکت چند لا استفاده نمایید. ثانیاً هر چند وقت یک‌بار این وسایل را جابجا نمایید.
• ۷- به صورت هفتگی فرش را جارو نمایید.
• ۸- فرش‌را هر شش‌ماه یک‌بار سر و ته نمایید. این کار سایش فرش را به تعویق می‌اندازد.
• ۹- فرش ماشینی را در معرض تابش نور خورشید قرار ندهید.
• ۱۰- برای شستشوی فرش از شرکت‌های معتبر کمک بگیرید. بهترین وقت برای شستشو اواخر بهار و تابستان است.

اصطلاح لچک، ترنج و حاشیه

فرش‌های سنتی ایران عموماً دارای گلی در وسط به نام ترنج هستند که یادآور حوض‌های خانه‌های قدیمی می‌باشند. چهار مثلث در چهار گوشهٔ فرش لچک‌ها را تشکیل می‌دهند. قاب دور فرش به نام حاشیه خوانده می‌شود. ترنج به شکل دایره (مانند تصویر روبرو) یا بیضی و برخی اوقات دوکی شکل می‌باشد. طرح لچک‌ها معمولاً برگرفته از ترنج همراه با اضافاتی است.

حاشیه فرش ماشینی

فرش ماشینی تمام ابریشم

این مدل فرش به دلیل شباهت زیاد با فرش‌های ابریشم تبریز و قم نامگذاری شده است. در بافت این مدل فرش‌ها از نخ پلی استر برای شفافیت فرش استفاده می‌شود. بیشتر طرح‌ها و نقشه‌ای فرش تمام ابریشم ماشینی از طرح‌های فرش‌های ابریشم تبریز اقتباس شده است

جستارهای وابسته

• قالی
• قالی ایرانی
• تابلو فرش