آتشکده کرکویه
معبد تپۀ کرکو | |
---|---|
نام | معبد تپۀ کرکو |
کشور | ایران |
استان | استان سیستان و بلوچستان |
شهرستان | شهرستان هیرمند |
بخش | بخش مرکزی |
اطلاعات اثر | |
کاربری | تپه |
دیرینگی | دورۀ ساسانیان |
دورهٔ ساخت اثر | دورۀ ساسانیان |
اطلاعات ثبتی | |
شمارهٔ ثبت | ۱۱۹ |
تاریخ ثبت ملی | ۱۵ دی ۱۳۱۰ |
آتشکدۀ کرکویه یا آتشکدۀ کرکوشاه (که با نام خرابههای یک معبد (کرکو) در فهرست آثار ملی ثبت شدهاست) بنا و آتشکدهای مربوط به دورۀ ساسانیان است که در شهرستان هیرمند، در مرکز روستایی با همین نام واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۱۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱]
پیشینه
دیرینگی آتشکدۀ کرکویه را به زمان کیخسرو نسبت دادهاند و بنا بر روایات کرکویه تا سدۀ هفتم هجری آباد بودهاست.[نیازمند یادکرد دقیق] کرکویه توسط نویسندگان دوران اسلامی توصیف شدهاست. از آن میان، استخری کرکویه را نخستین راهی میداند که سیستان را به هرات پیوند میهد و بر پایۀ گفتۀ وی، کرکویه در سه فرسنگی زرنج یا زرنگ (سیستان) واقع شدهاست.[۲]
یاقوت حموی نیز در مورد آتشکدۀ کرکویه نوشته: شهری از سیستان بوده و آتشکدهای که نزد زرتشتیان محترم شمرده میشد در آنجا قرار داشت.[۲] این آتشکده تا سدۀ ۷ هجری که قزوینی آن را وصف کردهاست بسیار خرم و زیبا بودهاست.
این بنا از آتشکدههای مهم ایران بوده و موبدان آن نیز جایگاه ویژهای را دارا بودند. به گونهای که در تاریخ آمده فردوسی جهت نگارش شاهنامه و تحقیقات خود نزد موبد این آتشکده آمده است.[نیازمند منبع]
نام
واژۀ کار یا کر در زبان پارسی کهن به معنی مردم جنگاور و جنگجو است. بنابراین میتوان گفت کرکویه به معنی کوی جنگاوران است.[۲]
موقعیت جغرافیایی
این آتشکده از آثار تاریخی و قدیمی استان سیستان و بلوچستان است و در دهستان دوست محمد شهرستان هیرمند قرار دارد. این آتشکده که آتشکدۀ کرکوشاه نیز خوانده میشود، در کنار و چسبیده به روستای کریم کشته و در ۸ کیلومتری شهر دوست محمد و در میان زمینهای باتلاقی سیستان و نزدیک مرز ایران با افغانستان جای گرفتهاست.[۲]
این بنا و همچنین آثار تختهپل در شهرستان هیرمند، در روستای کرکو و در کنار روستای کریم کشته قرار دارد. تختهپل، پل آجری بودهاست که به نوشتۀ استخری، راه زرنگ و هرات را به هم متصل میکردهاست.
معماری
کرکوشاه یا کرکویه برجاماندههای یک آتشکده مربوط به دوران ساسانی است که شامل یک دیوار خشتی-چینهای از یک برج دفاعی شهر باستانی است. این آثار شامل تعدادی از بناهای بزرگ و کوچک است. این بخش دارای تالاری به درازای ۱۱ متر و پهنای ۸٫۵ متر است. براساس توصیفات مورخان دوران اسلامی، این اثر تاریخی دارای دو قبۀ بزرگ و بر هر قبه شاخی چون شاخ گاوی بزرگ ساخته بودند و آتشگاه در زیر آن دو قبه قرار داشت.[۲]
از دیگر مشخصههای معماری آن آجرهای بزرگ دوره ساسانی است. خانههای پیرامون آن مربوط به دورۀ قاجاریان است و زیباترین آنها اتاق گچبری میباشد.[۲]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «سازمان میراث فرهنگی و صنایعدستی و گردشگری». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. دریافتشده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ «آشنایی با آتشکده کرکویه - سیستان و بلوچستان». همشهری آنلاین. ۱۰ دی ۱۳۹۱. دریافتشده در ۲۳ دی ۱۳۹۶.
- دکتر سیدمنصور سید سجادی (۱۳۸۲)، راهنمای مختصر آثار باستانی سیستان، سازمان مدیریت و برنامهریزی استان سیستان و بلوچستان
- گروه باستانشناسی دانشگاه زابل (۱۳۸۰)، سیستان بهشت باستان شناسان، روابط عمومی دانشگاه زابل