شهرستان ملکان

شهرستان ملکان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
مرکز	ملکان شهر ملکان
سال شهرستان شدن	۱۳۷۴
مردم
جمعیت	(۱۳۸۷) ۱۱۱٫۳۱۹ نفر
رشد جمعیت	۱٫۹ درصد (سالانه)
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۱۰۶۸۷
ارتفاع از سطح دریا	۱۳۰۲ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۳۳/۳ الی ۸/۸-
داده‌های دیگر
پیش‌شماره تلفنی	۰۴۱۳۷۸
شهرها
لیلان
تعداد بخش‌ها
مرکزی، لیلان

شهرستان ملکان یکی از شهرهای جنوب غربی استان آذربایجان شرقی است، که پایتخت باستانی آتروپاتکان یعنی گانزک را در خود جای داده‌است. این شهر با ۳۸۲۴۳ نفر جمعیت در سال۱۳۹۵ خورشیدی، به‌عنوان دوازدهمین شهرستان استان آذربایجان شرقی شناخته می‌شود. ملکان در جنوب شرق دریاچهٔ ارومیه و در محل اتصال استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی قرار گرفته‌است. ملکان در ۱۵۰ کیلومتری جنوب تبریز واقع شده‌است.

شهرستان ملکان دارای دو بخش مرکزی و لیلان و سه شهر (لیلان ، مبارک شهر و ملکان) و پنج دهستان و ۸۴ روستا می‌باشد. این شهرستان در تاریخ ۱۳۷۴/۳/۲۸ از بخش ملکان به شهرستان ارتقاء یافت.

وجه تسمیه

به عقیدهٔ برخی از کارشناسان، چون ملکان در گذشته حاکم (ملک) زیادی داشته، از همین‌روی نام آن را «ملک‌کندی» نهاده‌اند. به اعتقاد گروهی دیگر، پیش‌تر یکی از اربابان این شهر «ملک‌نیا» نام داشته و نام این شهر از نام این ارباب گرفته شده‌است. و برخی بر این عقیده‌اند که دختر چنگیز خان به نام ملائکه در یکی از سفرهای خود این شهر را به این نام نام‌گذاری کرده‌است.

ملکان در حدود ۱۰۰ سال پیش به صورت روستای کوچکی در محدود هٔ باغ اربابی و مسجد صحرا واقع شده بود که از طرف شرق به حمام قدیمی و تپه‌ای به نام تیچان تپه و از طرف جنوب به اراضی بایر و بدون کشت و قسمتی از باغ‌های چم چال به مالکیت نصرت السلطنه و مالکان آن آقایان ستار سلطان و صمد خان بود محدود می‌شد. ملک کندی تماماً متعلق به سلطنت قاجار بود و مالک آن نصرت السلطنه بوده‌است و نصرت السلطنه در سال ۱۳۲۰ه‍.ش ملک کندی را به آقای محسنی معروف به اصغر بقال انتقال داده‌است و در سال ۱۳۲۴ ه‍.ش آقای محسنی ملک کندی را به آقایان حاج نجف مددیان و مظفرخان صولتی واگذار کرده‌است در سال ۱۳۲۴ ه‍.ش آقای جمشید خان اسفندیاری بعد از آن‌ها مالکیت آن را به دست گرفت.

منابع آبی شهرستان

این شهرستان دارای دو رودخانه فصلی می‌باشد که عبارتند از:

۱- رودخانه مردق (مردق چای): این رودخانه که در منطقه به مردی معروف است با آبدهی متوسط ۱۳۲ میلیون متر مکعب در سال از دامنه جنوبی کوه سهند سرچشمه گرفته و در جهت جنوب جریان یافته و با اتصال شاخه‌های فرعی نظیر مغانجیق چای مسیر خود را به شهر مراغه ادامه داده و از داخل شهر ملکان گذشته و وارد دریاچه اورمیه می‌شود.

۲- رودخانه لیلان چای: که از کوه‌های سهند سرچشمه می‌گیرد این رودخانه از دو شاخه اصلی تشکیل شده یکی به نام بلوک آباد و دیگری به نام سراجو چای که در محلی به نام روستای کوسه صفر بهم می‌رسند و تشکیل لیلا چای را می‌دهند و بعد این دو رودخانه به سمت جنوب غربی حرکت کرده و در روستای باغچه دیزج شاخه‌های کوچکی هم از روستای تبه اغبلاغ را دریافت کرده و پس از عبور از روستای قوشقیه جیغالو و شیرین کند در داخل شهر میاندوآب وارد زرینه رود می‌شود.

آب و هوا

آب و هوای ملکان تحت‌تأثیر جریان‌های آسیای مرکزی، اقیانوس اطلس، دریای خزر، دریای سیاه و دریای مدیترانه قرار می‌گیرد. جریان‌های آسیای مرکزی در فصل‌های بهار، پاییز و زمستان موجب بارندگی و گاهی برف می‌شوند. جریان‌های اقیانوس اطلس و دریای خزر (بادهای خزری) بیش‌تر در منطقهٔ ارسباران موجب بارش می‌شوند و گهگاهی مناطق جنوبی‌تر را نیز تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهند. جریان‌های دریای سیاه و دریای مدیترانه (بادهای سفید) در فصل‌های بهار و زمستان موجب بارش می‌شوند.

جمعیت

جدیدترین آمار جمعیتی شهرستان‌های کشور در سرشماری سال ۱۳۹۰ منتشر شد و طبق این آمار جمعیت شهرستان ملکان به این شرح است است: جمعیت کل شهرستان: ۱۰۶۱۱۸ نفر جمعیت مرد: ۵۴۰۹۰ نفر - جمعیت زن: ۵۲۰۲۸ نفر ---- تعدا کل خانوار: ۲۹۷۰۷ خانوار جمعیت شهری (مجموع ملکان و لیلان): ۳۱۴۸۷ نفر جمعیت شهری مرد: ۱۵۹۵۹ نفر—جمعیت شهری زن: ۱۵۵۲۸ نفر—خانوار شهری: ۹۱۴۲ خانوار جمعیت روستایی: ۷۴۶۳۱ نفر جمعیت روستایی مرد: ۳۸۱۳۱ نفر - جمعیت روستایی زن: ۳۶۵۰۰ نفر - تعداد خانوار روستایی: ۲۰۵۶۵ لازم است ذکر شود کل جمعیت شهرستان در سال ۸۵ تعداد ۱۰۱۵۱۸ نفر بود که بدین ترتیب مشخص می‌شود از سال ۸۵ تا ۹۰ تعداد ۴۶۰۰ نفر به جمعیت کل شهرستان ملکان افزوده شده‌است.این شهرستان داری سه نقطه شهری ملکان ، لیلان و مبارک شهر می باشد و از افراد شاخص آن می توان از جمشیدخان اسفندیاری مالک سابق ملکان ،سلمان خدادادی نماینده ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی و ریس کمسون اجتماعی مجلس ، دکتر اسدالله خدیوی ، دکتر عباسی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی سهند ، دکتر بشیر بیک بابایی استاد دانشگاه و شاعر ، دکتر علی عبادیان استاد دانشگاه ، دکتر هاشم هادی استاد دانشگاه ارومیه ،مهندس احمد انتظاری استاندار سابق لرستان ،شاهین زوارقی ، شهروز افغمی نماینده دوره هشتم مجلس ، ارصلان درگاهی ملی پوش سابق وبنام تیم ملی والیبال ، بهنام علیاری قهرمان دوچرخه سواری آسیا و یونس سرمستی قهرمان کشتی آسیا اشاره کرد.

محصولات

ملکان قطب تولید انگور در سطح استان آذربایجان شرقی بوده و به «الههٔ انگور» و سرزمین خوشه‌های طلایی مشهور است. این شهر یک شهر کشاورزی بوده و کارخانه‌های متعدد سبزه‌پاک‌کنی در آن فعال‌اند. کشورهای حوزهٔ خلیج فارس، اروپا و کانادا، بزرگ‌ترین واردکنندگان این محصول هستند. قالی‌بافی نیز در این شهر رایج است.

مناظر دیدنی و تاریخی ملکان

۱۱۶ منطقه و محوطه تاریخی شهرستان ملکان در آثار ملی ایران ثبت شده‌است.

پل دختر (قیزلار کورپوسی)، زیارتگاه علی بلاغی، مسجد جامع لیلان، قلعه بختک، پل آجری لیلان چای، آب معدنی شورسو، آب معدنی آرپادره سی، کوه شیروانشاهلوو همچنین دره گاومیش ئولناز و غار آبی بنایم جاذبه‌های طبیعی و تاریخی شهرستان ملکان به‌شمار می‌آیند. از دیگر مکان های تاریخی می توان به قره کولیگ لر و سلمان تختی و آق اولیا در مبارک شهر و قره تپه بایقوت اشاره کرد.کتاب سیمای جغرافیایی شهرستان ملکان که توسط دکتر سلمان خدادادی و دکتر بشیر بیک بابایی تالیف شده است اولین کتاب درباره این شهرستان می باشد.

صنایع و معادن

عمده‌ترین صنایع شهرستان ملکان، صنایع مرتبط با فراورده‌های کشاورزی است و انواع خشک بار از کارخانه‌های تهیه خشک بار در این شهرستان تولید می‌شود. از دیگر صنایع این شهرستان می‌توان از صنایع مربوط به آرد سازی، نان ماشینی، چوب بری، تولید مواد غذایی از قبیل ماکارونی، رب، کیک و … قطعات صنعتی و پلاستیکی، سنگ بری، اجاق گاز و… نام برد. هم چنین دو معدن سنگ ساختمانی لاشه با میزان برداشت سالیانه ۲۵۰۰۰ تن و چند معدن شن و ماسه در این منطقه مورد بهره‌برداری است.

کشاورزی و دام داری

ملکان به سبب حاصل خیزی خاک و مساعد بودن اوضاع جوی و دسترسی آسان به آب‌های سطحی و زیرزمینی مرکز کشاورزی مهمی است که عمدهٔ محصولات آن غلات، میوه به ویژه انگور، صیفی جات و سیب زمینی است. دام داری و پرورش طیور نیز در ملکان اهمیت زیادی دارد و انواع فراورده‌های دامی نظیر لبنیات، پوست و پشم از جمله صادرات این شهرستان است. پرورش دام در این بخش بیشتر شامل: گاو، گوسفند و بز بوده که به شیوهٔ روستایی و صنعتی توسط روستاییان صورت می‌گیرد و به صورت گوشت یا دام زنده به سایر نقاط ارسال می‌شود. علاوه بر آن پرورش طیور به دو شیوه سنتی و صنعتی شامل: پرورش مرغ، خروس، بوقلمون رواج دارد که علاوه بر مصارف داخلی مقداری هم صادر می‌شود حدود ۸۰ درصد روستاییان این شهر به این شغل مشغولند

نگارخانه

• 

  میدان انگور

• 

  رودخانه مردق در بهار

• 

  رودخانه مردق در زمستان

• 

  منطقه ژئوتوریسمی شورسو

• 

  روستای شورجه

• 

  شکوفه‌ها در فصل بهار باغات ملکان

• 

  انگور ملکات

• 

  رودخانه مردق

• 

  قیزلار کورپوسی

• 

  قیزلار کورپوسی

• 

  قلعه بختک لیلان