سراب (آذربایجان شرقی)

سراب
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	سراب
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	سراو
سال شهرشدن	۱۳۱۳
مردم
جمعیت	۴۵۰۳۱ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۶۵۰
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۰/۷.۵
میانگین بارش سالانه	۲۸۵/۳۰۰میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۱۵۰
اطلاعات شهری
شهردار	محمدرضا علیپورآزاد
ره‌آورد	لبنیات محلی، فطیر، محصولات کشاورزی، فرش دستبافت
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۴۱
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۲۵ ص
سراب روی نقشه ایران ۳۷٫۹۲۶۴°شمالی ۴۷٫۵۴۸۱°شرقی / 37.9264; 47.5481

سراب یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز اداری شهرستان سراب است. سراب هفتمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی می‌باشد.

این شهر با ۴۵٬۰۳۱ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۵ خورشیدی، هفتمین شهر استان محسوب می‌شود. شهر سراب در منطقه‌ای به وسعت ۱۳ کیلومتر مربع گسترده شده‌است. این شهر در ۸۶ کیلومتری غرب اردبیل، ۱۳۴ کیلومتری شرق تبریز و ۱۸۵ کیلومتری میانه واقع شده‌است. با احداث راه جدید سراب به میانه، فاصله این دو شهر به یک سوم کاهش خواهد یافت و علاوه بر سراب، منطقه ارسباران نیز از بن‌بست خارج خواهد شد.
مدارک و شواهد گسترش روستاها و شکل‌گیری زندگی بر پایه کشاورزی و دامپروری در حدود ۸٬۰۰۰ سال پیش از میلاد در محدوده میانی کوه‌های زاگرس یعنی مناطقی مثل سراب، تپه گوران و علی کش را ثابت می‌کند.

نام

حمدالله مستوفی در کتاب معروف خود یعنی نزهة القلوب می‌نویسد سراب شهری است از شرق سبلان مایل به قبله افتاده، هوایش سرد است و آب آن از رودی که بدان شهر منسوب است از کوه سبلان برخیزد و به دریاچه چی چست (ارومیه) ریزد. مردمان این شهر سفید چهره‌اند و شیعی مذهب. یاقوت حموی این شهر را «سراو» یا «سرو» ضبط کرده و می‌گوید در سال ۶۱۷ هجری مغول به آن شهر حمله کرده، آن را خراب کرد و بیشتر اهالی آن کشته شدند. مورخین نیز سراب را سراو ذکر کرده‌اند که در کنار رودخانه سراو بنا شده و از این نام اسم شهر را سراو یا سراب گذاشته‌اند. جغرافی نویسان قدیم به جای نام سراب لغت سراو را ذکر نموده‌اند. ابن حوقل در وصف این شهر گفته‌است سراو شهری است نیکو و دارای چند آسیاب که گرداگرد آن را مزارع غله خیز و باغستان‌ها پر فراگرفته و مهمانخانه‌ای پاکیزه و بازارهایی خوب دارد.

تاریخ

سراب، استان آذربایجان در دوره خلفای عباسی

پیش از اسلام

قدمت این شهرستان آنطوری که از مدارک و کتابهای موجود در این زمینه بر می‌آید به دوره پیش از اسلام برمیگردد. وجود کتیبه اورارتو، تپه‌های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشان گر قدمت تاریخی منطقه است. سراب در دوره امپراتوری اورارتویی از جمله مناطق دارای تمدن شهرنشینی بود. حتی پاره‌ای از محققین و باستان شناسان بر این باورند که قبور پراکنده در اطراف و اکناف شهر سراب، قدمتی بیش از سنگ نبشته‌های اورارتویی دارند همچنین، آثار به جای مانده از فتوحات حکمرانان اورارتویی قدمت تاریخی این منطقه را به سال‌های ۶۸۵–۷۳۰ ق. م می‌رساند.

در گوشه و کنار این شهرستان آثاری به صورت خطوط اورارتو مبین این مطلب است و با عنایت به اینکه شهر سراب بر سر جاده ابریشم قرار داشته‌است، از قدیم الایام مورد توجه بوده‌است وجود آثار و علائم گورستانهای بسیار در سطح شهر سراب نشان می‌دهد که سراب از پرجمعیت‌ترین شهرهای منطقه در گذشته بوده‌است. یکی از شاخه‌های جاده ابریشم از ری به قزوین و فیروز آباد خلخال و بزغوش از راه سراب به تبریز می‌رسیده‌است و یکی دیگر از شاخه‌ها از راه قزوین و فیروز آباد خلخال به اردبیل از کنار و نزدیکیهای سراب می‌گذشته‌است.

وجود دو سنگ نبشته اورارتویی در جوار سراب در منطقه نشت اوغلی و دیزج رازلیق از نظر آثار تاریخی بسیار اهمیت دارد. آثار بدست آمده از دوره اورارتورها (معاصر مادها) به خط میخی نشانگر قدمت این شهر و تاریخی بودن آن می‌باشد. این دو سنگ نبشته نشان از فتح نامه شاهان اورارتور هاست. وجود این دو کتیبه نشانگر اهمیت این منطقه در آن زمانها می‌باشد اما معلوم نیست که شهرهای مفقود شده یاد شده در کتیبه‌های اورارتویی در کجا و کدام نقطه واقع هستند مسلماً مراکز مزبور مهم و سوق الجیشی بوده که در حوالی این کتیبه‌ها قرار داشتند. تاریخ نویسان قدیم تاریخ سراب را با تاریخ اهر و ارسباران به هم آمیخته دانسته‌اند.

مراکز تمدن عهد باستان، معمولاً پس از ویرانی و انهدام در اثر حملات دشمنان، دوباره بازسازی نمی‌شد، اما شهر سراب بعد از شکست اورارتوها، در دوران حکمرانی پارت‌ها نیز از رونق کافی برخوردار شد و مورد توجه حکم رانان پارتی بود. وجود تپه‌های باستانی، تل‌ها و سفالینه‌های کشف شده در منطقه، شاهد این مدعا است. در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی بر جای مانده که مبیّن اهمیت آن، در دوره ساسانی است.

پس از اسلام

در دوران بعد از حاکمیت اسلام در ایران و آذربایجان، شهر سراب هم چنان ارزش و اعتبار شهری خود را حفظ کرد و به لحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی و حاصل خیزی خاک همیشه مورد توجه حکم رانان بود.

شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی آذربایجان بود. نوشته‌اند که سلطان احمد اکودار که اسلام آورده بود، از دست ارغون خان و سرداران مغول به اردوی مادر که در سراب مستقر بود، پناه برد و در آن جا دستگیر شد و به دستور ارغون به سال ۶۸۳ کشته شد. بعد از شکست سلطان احمد اکودار ارغون خان مغول، شورای مغولان را در گردنه صائین به سال ۶۸۳ تشکیل داد.

در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با جانی بیگ خان از اولاد جوجی خان بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد. در اوایل حکم رانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل و میانه از شهرهای مهم به‌شمار می‌رفتند، سراب به دلیل نزدیکی به این شهرها و موقعیت سوق الجیشی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. شاه اسماعیل صفوی بعد از شکست در جنگ چالدران به سراب روی آورد؛ و در سال ۹۳۰ در این شهر درگذشت. جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و باعث ویرانی و خسارات جبران ناپذیری شد، ولی شاه عباس قوای عثمانی را در این شهر شکست داد.

به سال ۱۲۰۵ آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید و بعد از گریختن صادق خان از شهر، آغا محمد خان سراب را فتح کرد. صادق خان شقاقی درجنگ با فتح علی شاه نیز شکست خورده به سراب عقب‌نشینی کرد و بعد از اینکه جواهرات آغا محمد خان را به فتح علی شاه پس دارد، از طرف شاه قاجار بخشوده شد و به حکومت سراب منصوب شد. شهرستان سراب هم‌اکنون دربرگیرنده شهرها، بخش‌ها و روستاهای زیادی است و از مناطق آباد و سرسبز استان آذربایجان شرقی به‌شمار می‌رود.

وضعیت طبیعی

جغرافیا

شهر سراب با مساحت ۷۳ کیلومترمربع در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده‌است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۵۰ متر می‌باشد. براساس آخرین تقسیمات کشوری، شهر سراب مرکز ۹ دهستان و ۳ نقطه شهری به نامهای مهربان، شربیان و دوزدوزان است.

شهر سراب در حال حاضر از طریق جاده بستان آباد به شهر میانه ۱۴۰ کیلومتر می‌باشد که در صورت احداث یا مرمت جاده سراب به میانه این فاصله به ۶۵ کیلومتر کاهش می‌یابد که نقش به سزایی در خارج کردن منطقه ارسباران از بن‌بست با وجود ۱۲ شهرستان در آن دارد.

رودها

مهمترین رودخانه‌های جاری در منطقه عبارتند از سوین، آغمیون، پسلر و تاجیار که از دامنه‌های سبلان سرچشمه می‌گیرند و از شمال به جنوب جریان می‌یابند. رود وانِق چای نیز از کوه‌های بزقوش سرچشمه گرفته و در جنوب سراب با پیوستن به سایر رودخانه‌ها، آجی چای را تشکیل می‌دهد. در منطقهٔ مهربان هم رودخانهٔ ارزنق به آنها ملحق می‌شود.

روی هم رفته شهرستان سراب یکی از مناطق نسبتاً پرآب استان آذربایجان شرقی به‌شمار می‌رود و علاوه بر آبهای سطح الارضی تعداد ۱۹۵ حلقه چشمه و قنات نیز در منطقه وجود دارد.

آب و هوا

شهر سراب به واسطه قرار گرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است و یکی از نقاط سردسیر کشور به‌شمار می‌رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به‌طور متوسط۱۴۸ تا۱۵۰ روز در سال و مقدار بارندگی سالانه:۲۸۵/۳۰۰میلیمتر.این شهر به واسطه قرار گرفتن بین دو کوه پربرف،پرآب میباشد

فاصله با شهرها

فاصله با تبریز: ۱۳۴ کیلومتر

فاصله با اردبیل: ۸۶ کیلومتر

فاصله با سرعین:۷۲ کیلومتر

فاصله با تهران:۶۸۰ کیلومتر

فاصله با آستارا:۱۵۰

فاصله با میانه:۱۸۶ کیلومتر

مردم

قومیت

ساکنین شهرستان سراب آذربایجانی می‌باشند.

زبان

مردم این شهر به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می‌کنند. لهجه مردم سراب قره داغ هست که مشابه همسایه مجاور خود بستان آباد و کمی به لهجه اردبیل مشابه است

معابر و میادین و محله‌ها

• خیابان امام خمینی
• خیابان ورزش
• میدان انقلاب
• چهارراه فردوسی
• میدان بسیج (توحید)
• خیابان علوی
• میدان هفت تیر
• شهرک گلها
• خیابان فردوسی
• سه راه نماز
• خیابان پاسداران
• میدان چمران
• بلوار بهشتی
• چهارراه مالیات (دارایی)

محله‌های قدیمی

• خیابان فردوسی - کوچه رهبری
• خیابان پاسداران - کوی نجاران (نجاررار کوچه سی)
• چهارراه مالیات - کوچه قره داغلی
• چهار راه ساعت_محله شوراخانیلیلار

جاذبه‌های گردشگری

جاذبه‌های گردشگری و تفریحی

• پارک و شهربازی شهید بهشتی
• پارک لاله
• بوستان معلم
• منطقه نمونه گردشگری آبگرم اسبفروشان
• منطقه گردشگری و آبگرم اردها
• آبشار اسبفروشان
• طبیعت روستای آغمیون
• باغ بهشت رازلیق
• سد آبرس
• سلی چای روستای سهزاب
• طبیعت منطقه سرسبز دربند در روستای میرکوه
• آبشار(شرشر) میرکوه علیا(سلطان)

آثار تاریخی

• مسجد جامع سراب
• موزه مردم‌شناسی عشایر سراب
• پل و برج روستای گاودوش آباد
• تیمچه حاج ملک
• مسجد روستای اسفستان
• کتیبه رازلیق
• سنگ نوشته تاریخی قلعه جوق
• چهار طاق آغمیون

سنگ نوشته رازلیق

موزه مردم‌شناسی عشایر سراب

جاذبه‌های مذهبی

• امامزاده بزرگ (سراب)
• مسجد جامع سراب
• مسجد خلیفه بیگی سراب

مراکز خرید

برج میلاد سراب

• راسته بازار سراب
• برج میلاد سراب
• پاساژ امام رضا
• مرکز خرید زمرد
• مرکز خرید قائم
• پاساژ سلامی
• بازارچه شیخ الاسلام
• تیمچه حاج ملک

سوغاتی

لبنیات محلی

کره محلی و لبنیات شهرستان سراب از دیرباز به عنوان یکی از مهمترین و معروف‌ترین ره آوردها و سوغات این شهر پر آوازه محسوب می‌شود. در قدیم الایام به روش سنتی و با خمره، مشک و … به این صنعت می‌پرداختند که به تدریج به صورت شغلی درآمدزا وارد چرخه بازار شد و یکی از منابع درآمد خانواده‌های روستایی شهرستان سراب محسوب شد. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، خمره‌ها و مشکها جای خود را به دستگاهای کره‌گیری به وارد این صنعت سنتی شده بودند، دادند. اما با این وجود، هم‌اکنون خانواده‌های متعددی هستند که به روش سنتی کره‌گیری می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود فرق حاصل بین کره‌های سنتی و کره‌های دستگاهی را چه در طعم، چه در کیفیت و چه در رنگ و ماندگاری این محصول، تشخیص داد.

فطیر

فتیر سراب که با یک روش سنتی پخته می‌شود یکی از سوغات معروف سراب است که در قنادی‌های این شهر فروخته می‌شود. فتیر به عنوان یک سوغات کام مسافران شهر را شیرین می‌کند و مهمان صبحانه‌های مردم سراب نیز هست.

عسل طبیعی

عسل طبیعی سراب که محصول زنبورداران سرابی در بهار و تابستان در مناطق سرسبز شهر سراب یکی از مهمترین سوغات سراب است.

فرش دستبافت

فرش دستبافت سراب به عنوان صنایع دستی شمار می‌آید.

مراکز آموزشی و تحصیلی

• دانشگاه آزاد اسلامی سراب
• دانشکده علوم پزشکی سراب
• دانشگاه پیام نور واحد سراب
• دانشگاه فنی حرفه ای پسران سراب
• دانشگاه فنی حرفه ای سما سراب

مهمانسراها

• هتل رستوران جهانگردی سراب
• هتل و غذاخوری آذربایجان
• مهمانپذیر فردوس نو
• مسافرخانه متین
• خانه معلم سراب

اماکن فرهنگی

سینما

• سینما آزادی

در حال حاضر سینما آزادی تنها سینمای شهرستان سراب است. این سینما متأسفانه به دلیل عدم رسیدگی اکنون حدود ۱۵ سال است که فعالیت نمی‌کند و بسته‌است.

کتابخانه

• کتابخانه شاه قاسم انوار
• کتابخانه شیخ ولی الله اشراقی

اقتصاد و صنعت

• کشاورزی

این شهرستان با دارا بودن زمین هموار و حاصلخیز از نظر کشاورزی مستعد است. کشت محصولات کشاورزی زیر از عمومیت بیشتری برخوردار است. گندم، سیب زمینی، سبزیجات، خیار، گوجه فرنگی و حبوبات این شهر دارای شهرت بسیاری است. همچنین باغ‌های سیب، گلابی، گردو و زردآلو شهرستان سراب از محبوبیت خاصی در استان آذربایجان شرقی و ایران برخوردار می‌باشد.

• صنعت

هم چنین کارخانجات بسیاری از جمله سراب بافت (صنایع پارچه)، شبنم سراب (صنایع لبنیاتی)، هنر سراب و … فعالیت می‌کنند.

ترابری

پایانه مسافربری آزادی سراب

پایانه مسافربری آزادی که با نام ترمینال سراب هم شناخته می‌شود در حال حاضر تنها واحد مسافربری شهرستان سراب است که در ورودی شهر واقع شده‌است. روزانه اتوبوس‌هایی از این پایانه برای شهرهای اردبیل، تبریز و تهران تردد می‌کنند.

ایستگاه راه‌آهن سراب

خط راه‌آهن سراب-بستان آباد از سال ۱۳۹۷ در حال احداث است و هنوز ایستگاه سراب تأسیس نشده و ساخت خط ریلی آن به پایان نرسیده‌است.

مشاهیر

شاه قاسم انوار

شاعر و یکی از بزرگان صوفیهٔ ایران در پایان سدهٔ هشتم و آغاز سدهٔ نهم هجری که آثار جالبی به نظم و نثر فارسی دارد و در شعر بیشتر «قاسم» و «قاسمی» و گاهی «قاسم انواری» تخلص کرده و در روزگار خویش از مردان بزرگ و نام‌آور و متنفذ ایران بوده. وی به سال ۷۵۷ هـ ق در سراب به دنیا آمده و در ربیع‌الاخر سال ۸۳۷ در قصبهٔ «خرجرد» ولایت جام (شهر تربت جام) از دنیا رفته‌است.

علامه امینی

عبدالحسین امینی ملقب به علامه امینی (از عالمان بسیار مشهور شیعه)، اهل روستای سردها، شهر سراب می‌باشند. علامه امینی نویسنده کتاب الغدیر نیز هست. علامه امینی در سال ۱۳۴۹ درگذشت. آرامگاه او در حرم امام علی در شهر نجف قرار دارد.

صابر آتشین

صابر آتشین بازیگر ایرانی و پدر گوگوش (خواننده مشهور ایرانی) اهل شهر سراب می‌باشد. صابر آتشین در سال ۱۳۶۵ در استانبول درگذشت.

عزیز نصیرزاده

عزیز نصیرزاده سرتیپ خلبان در جمهوری اسلامی اهل شهر سراب می‌باشد.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

منابع

• آفتاب
• ایرنا
• پورتال شهرداری سراب
• استانداری آذربایجان شرقی
• درباره سراب
• صدای سراب

پیوند به بیرون

• سایت فرمانداری شهرستان سراب
• شهرداری سراب