سراب (آذربایجان شرقی)

سراب
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	سراب
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	سراو
سال شهرشدن	۱۳۱۴
مردم
جمعیت	۴۵٬۰۳۱ نفر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۲
اطلاعات شهری
شهردار	محمدرضا علیپورآزاد
ره‌آورد	لبنیات محلی، فطیر، محصولات کشاورزی، فرش دستبافت
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۴۱
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۲۵ ص
سراب روی نقشه ایران ۳۷٫۹۲۶۴°شمالی ۴۷٫۵۴۸۱°شرقی / 37.9264; 47.5481

سراب، استان آذربایجان در دوره خلفای عباسی

سراب یکی از شهر های استان آذربایجان شرقی و مرکز اداری شهرستان سراب است.شهر سراب به پایتخت عسل و لبنیات ایران مشهور است و یکی از قطب های تولید لبنیات در کشور میباشد. این شهر با ۴۵٬۰۳۱ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۵ خورشیدی، هشتمین شهر استان محسوب می شود. شهر سراب در منطقه‌ای به وسعت ۱۳ کیلومتر مربع گسترده شده‌است. شهر سراب در ۸۶ کیلومتری غرب اردبیل، ۱۳۴ کیلومتری شرق تبریز و ۱۸۵ کیلومتری میانه واقع شده و با احداث راه جدید سراب به میانه، این فاصله به یک سوم کاهش خواهد یافت تا علاوه بر سراب، منطقه ارسباران نیز از بن‌بست خارج شود.

نام

حمدالله مستوفی در کتاب معروف خود یعنی نزهة القلوب می‌نویسد سراو شهریست از شرق سبلان مایل به قبله افتاد چو هوایش سرد است و آب آن از رودی که بدان شهر منسوب است از کوه سبلان برخیزد و به دریاچه چی چست (ارومیه) ریزد. مردمان این شهر سفید چهره‌اند و شیعی مذهب. یاقوت حموی این شهر را «سراو» یا «سرو» ضبط کرده و گوید در سال ۶۱۷ هجری مغول به آن شهر حمله کرد آن شهر خراب شد و بیشتر اهالی کشته شدند. مورخین نیز سراب را سراو ذکر کرده‌اند که در کنار رودخانه سراو بنا شده و از این نام اسم شهر را سراو یا سراب گذاشته‌اند جغرافی نویسان قدیم به جای نام سراب لغت سراو را ذکر نموده‌اند. ابن حوقل در وصف این شهر گفته‌است سراو شهری است نیکو و دارای چند آسیاب و گرداگرد آن مزارع غله خیز و باغستان‌ها پر فراگرفته و مهمانخانه‌ای پاکیزه و بازارهای خوب دارد.

تاریخ

پیش از اسلام

قدمت این شهرستان آنطوری که از مدارک و کتابهای موجود در این زمینه بر می‌آید به دوره پیش از اسلام برمیگردد. وجود کتیبه اورارتو، تپه‌های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشان گر قدمت تاریخی منطقه است. سراب در دوره امپراتوری اورارتویی از جمله مناطق دارای تمدن شهرنشینی بود. حتی پاره‌ای از محققین و باستان شناسان بر این باورند که قبور پراکنده در اطراف و اکناف شهر سراب، قدمتی بیش از سنگ نبشته‌های اورارتویی دارند همچنین، آثار به جای مانده از فتوحات حکمرانان اورارتویی قدمت تاریخی این منطقه را به سال‌های ۶۸۵–۷۳۰ ق. م می‌رساند.

در گوشه و کنار این شهرستان آثاری به صورت خطوط اورارتو مبین این مطلب است و با عنایت به اینکه شهر سراب بر سر جاده ابریشم قرار داشته‌است، از قدیم الایام مورد توجه بوده‌است وجود آثار و علائم گورستانهای بسیار در سطح شهر سراب نشان می‌دهد که سراب از پرجمیعت‌ترین شهرهای منطقه در گذشته بوده‌است. یکی از شاخه‌های جاده ابریشم از ری به قزوین و فیروز آباد خلخال و بزغوش از راه سراب به تبریز می‌رسیده‌است و یکی دیگر از شاخه‌ها از راه قزوین و فیروز آباد خلخال به اردبیل از کنار و نزدیکیهای سراب می‌گذشته‌است.

وجود دو سنگ نبشته اورارتویی در جوار سراب در منطقه نشت اوغلی و دیزج رازلیق از نظر آثار تاریخی بسیار اهمیت دارد. آثار بدست آمده از دوره اورارتورها (معاصر مادها) به خط میخی نشانگر قدمت این شهر و تاریخی بودن آن می‌باشد. این دو سنگ نبشته نشان از فتح نامه شاهان اورارتور هاست. وجود این دو کتیبه نشانگر اهمیت این منطقه در آن زمانها می‌باشد اما معلوم نیست که شهرهای مفقود شده یاد شده در کتیبه‌های اورارتویی در کجا و کدام نقطه واقع هستند مسلماً مراکز مزبور مهم و سوق الجیشی بوده که در حوالی این کتیبه‌ها قرار داشتند. تاریخ نویسان قدیم تاریخ سراب را با تاریخ اهر و ارسباران به هم آمیخته دانسته‌اند.

مراکز تمدن عهد باستان، معمولاً پس از ویرانی و انهدام در اثر حملات دشمنان، دوباره بازسازی نمی‌شد، اما شهر سراب بعد از شکست اورارتوها، در دوران حکمرانی پارت‌ها نیز از رونق کافی برخوردار شد و مورد توجه حکم رانان پارتی بود. وجود تپه‌های باستانی، تل‌ها و سفالینه‌های کشف شده در منطقه، شاهد این مدعا است. در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی بر جای مانده که مبیّن اهمیت آن، در دوره ساسانی است.

پس از اسلام

در دوران بعد از حاکمیت اسلام در ایران و آذربایجان، شهر سراب هم چنان ارزش و اعتبار شهری خود را حفظ کرد و به لحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی و حاصل خیزی خاک همیشه مورد توجه حکم رانان بود.

شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی آذربایجان بود. نوشته‌اند که سلطان احمد اکودار که اسلام آورده بود، از دست ارغون خان و سرداران مغول به اردوی مادر که در سراب مستقر بود، پناه برد و در آن جا دستگیر شد و به دستور ارغون به سال ۶۸۳ کشته شد. بعد از شکست سلطان احمد اکودار ارغون خان مغول، شورای مغولان را در گردنه صائین به سال ۶۸۳ تشکیل داد.

در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با جانی بیگ خان از اولاد جوجی خان بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد. در اوایل حکم رانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل و میانه از شهرهای مهم به‌شمار می‌رفتند، سراب به دلیل نزدیکی به این شهرها و موقعیت سوق الجیشی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. شاه اسماعیل صفوی بعد از شکست در جنگ چالدران به سراب روی آورد؛ و در سال ۹۳۰ در این شهر درگذشت. جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و باعث ویرانی و خسارات جبران ناپذیری شد، ولی شاه عباس قوای عثمانی را در این شهر شکست داد.

به سال ۱۲۰۵ آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید و بعد از گریختن صادق خان از شهر، آغا محمد خان سراب را فتح کرد. صادق خان شقاقی درجنگ با فتح علی شاه نیز شکست خورده به سراب عقب‌نشینی کرد و بعد از اینکه جواهرات آغا محمد خان را به فتح علی شاه پس دارد، از طرف شاه قاجار بخشوده شد و به حکومت سراب منصوب شد. شهرستان سراب هم‌اکنون دربرگیرنده شهرها، بخش‌ها و روستاهای زیادی است و از مناطق آباد و سرسبز استان آذربایجان شرقی به‌شمار می‌رود.

وضعیت طبیعی

جغرافیا

شهر سراب با مساحت ۱۳ کیلومترمربع در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده‌است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۵۰ متر می‌باشد. براساس آخرین تقسیمات کشوری، شهر سراب مرکز ۹ دهستان و ۳ نقطه شهری به نامهای مهربان، شربیان و دوزدوزان است.

شهر سراب در حال حاضر از طریق جاده بستان آباد به شهر میانه ۱۸۰ کیلومتر می‌باشد که در صورت احداث یا مرمت جاده سراب به میانه این فاصله به ۶۵ کیلومتر کاهش می‌یابد که نقش به سزایی در خارج کردن منطقه ارسباران از بن‌بست با وجود ۱۲ شهرستان در آن دارد.

رودها

مهمترین رودخانه‌های جاری در منطقه عبارتند از سوین، آغمیون، پسلر و تاجیار که از دامنه‌های سبلان سرچشمه می‌گیرند و از شمال به جنوب جریان می‌یابند. رود وانِق چای نیز از کوه‌های بزقوش سرچشمه گرفته و در جنوب سراب با پیوستن به سایر رودخانه‌ها، آجی چای را تشکیل می‌دهد. در منطقهٔ مهربان هم رودخانهٔ ارزنق به آنها ملحق می‌شود.

روی هم رفته شهرستان سراب یکی از مناطق نسبتاً پرآب استان آذربایجان شرقی به‌شمار می‌رود و علاوه بر آبهای سطح الارضی تعداد ۱۳۵ حلقه چشمه و قنات نیز در منطقه وجود دارد.

آب و هوا

شهر سراب به واسطه قرار گرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است و یکی از نقاط سردسیر کشور به‌شمار می‌رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به‌طور متوسط ۱۴۸ تا ۱۵۰ روز در سال و مقدار بارندگی سالانه هم حدود ۲۵۰ میلی‌متر است.

مردم

قومیت

ساکنین شهرستان سراب آذربایجانی می باشند.

زبان

مردم این شهر به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می کنند.

جاذبه های گردشگری

• پارک و شهربازی شهید بهشتی
• پارک لاله
• بوستان معلم
• منطقه نمونه گردشگری آبگرم اسبفروشان
• منطقه گردشگری و آبگرم اردها
• آبشار اسبفروشان
• طبیعت روستای آغمیون
• باغ بهشت رازلیق
• سد تاجیار
• طبیعت منطقه سرسبز دربند در روستای میرکوه

آبشار اسبفروشان سراب

اماکن تاریخی

مسجد جامع سراب

مسجد جامع سراب یکی از بناهای تاریخی، مذهبی شهر سراب است که در مرکز شهر واقع شده است.این مسجد در قرن ۹ قمری ساخته شده است.این مسجد با معماری سنتی و بسیار زیبا یکی از مساجد شهر سراب به شمار می اید که در ان هرهفته نماز جمعه برگزار می شود.

موزه مردم شناسی عشایر سراب

حمام سراب(حمام جلال) یکی از حمام های قدیمی سراب بوده که امروزه تغییر کاربری داده و از ان به عنوان موزه عشایر استفاده می شود.در این موزه آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان سراب نگهداری می شود و یکی از جاذبه های تاریخی-فرهنگی شهر سراب به شمار می اید. این بنا در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

موزه مردم شناسی عشایر سراب

پل و برج روستای گاودوش آباد

پلی تاریخی همراه با برجی قدیمی یکی از اثار تاریخی سراب به حساب می اید که در روستای گاودوش‌آباد واقع شده است.

تیمچه حاج ملک

تیمچه حاج ملک به عنوان بازارچه در شهر سراب کاربرد دارد و همچنین از اماکن تاریخی سراب نیز به شمار می آید.این تیمچه در مرکز شهر و در جنب بازار بزرگ سراب واقع شده است.

مسجد روستای اسفستان

این مسجد یکی از مساجد تاریخی سراب است که در روستای اسفستان واقع شده ااست.

کتیبه رازلیق

سنگ نوشته ای باستانی که در روستای رازلیق شهرستان سراب واقع شده است.

سنگ نوشته تاریخی قلعه جوق

سنگ نوشته ای باستانی که در روستای قلعه جوق سراب واقع شده است.

چهار طاق آغمیون

این بنای تاریخ مربوط به دوره ساسانیان است که در شهرستان سراب، بخش مرکزی، روستای آغمیون جای گرفته است. این اثر در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۴۷ با شمارهٔ ثبت ۷۹۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این چهارطاقی که در ۱۲ کیلومتری شمال خاوری شهر سراب قرار دارد، دارای گنبدی از قلوه سنگ با ملاط آهک به بلندای یک متر و نیم است. بنای آن که دارای ورودی بلندی است از سنگ قلوه و تراشیده ساخته شده است.

اماکن مذهبی

نمایی از حرم مطهر در داخل امامزاده بزرگ سراب

• امامزاده بزرگ (سراب)
• مسجد جامع سراب
• مسجد خلیفه بیگی سراب

مراکز خرید

• راسته بازار سراب
• برج میلاد سراب
• پاساژ امام رضا
• مرکز خرید زمرد
• مرکز خرید قائم
• بازارچه شیخ الاسلام
• تیمچه حاج ملک

سوغاتی

لبنیات محلی

کره محلی و لبنیات شهرستان سراب از دیرباز به عنوان یکی از مهمترین و معروف ترین ره آوردها و سوغات این شهر پر آوازه محسوب میشود. در قدیم الایام به روش سنتی و با خمره ، مشک و ... به این صنعت می پرداختند که به تدریج به صورت شغلی درآمدزا وارد چرخه بازار شد و یکی از منابع درآمد خانواده های روستایی شهرستان سراب محسوب شد. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی ،خمره ها و مشکها جای خود را به دستگاهای کره گیری به وارد این صنعت سنتی شده بودند ،دادند. اما با این وجود ، هم اکنون خانواده های متعددی هستند که به روش سنتی کره گیری میکنند و همین موضوع باعث میشود فرق حاصل بین کره های سنتی و کره های دستگاهی را چه در طعم، چه در کیفیت و چه در رنگ و ماندگاری این محصول ، تشخیص داد.

فطیر

فتیر سراب که با یک روش سنتی پخته می شود یکی از سوغات سراب است که در قنادی های این شهر فروخته می شود.فتیر به عنوان یک سوغات کام مسافران شهر را شیرین می کند و مهمان صبحانه های مردن سراب نیز هست.

عسل طبیعی

عسل طبیعی سراب که محصول زنبورداران سرابی در بهار و تابستان در مناطق سرسبزشهر سراب یکی از مهمترین سوغات سراب است.

فرش دستبافت

فرش دستبافت سراب به عنوان صنایع دستی شمار می آید.

مراکز آموزشی

• دانشگاه آزاد اسلامی سراب
• دانشکده علوم پزشکی سراب
• دانشگاه پیام نور واحد سراب
• دانشگاه فنی حرفه ای پسران سراب
• دانشگاه فنی حرفه ای سما سراب

مهمانسرا ها

• هتل رستوران جهانگردی سراب
• هتل و غذاخوری آذربایجان
• مهمانپذیر فردوس نو
• مسافرخانه متین
• خانه معلم سراب

اقتصاد و صنعت

• کشاورزی

این شهرستان با دارا بودن زمین هموار و حاصلخیز از نظر کشاورزی مستعد است. کشت محصولات کشاورزی زیر از عمومیت بیشتری برخوردار است. گندم، سیب زمینی، سبزیجات، خیار، گوجه فرنگی و حبوبات این شهر دارای شهرت بسیاری است. همچنین باغ‌های سیب، گلابی، گردو و زردآلو شهرستان سراب از محبوبیت خاصی در استان آذربایجان شرقی و ایران برخوردار می‌باشد.

• صنعت

هم چنین کارخانجات بسیاری از جمله سراب بافت(صنایع پارچه)،شبنم سراب(صنایع لبنیاتی)،هنر سراب و ...... فعالیت می کنند.

ترابری

پایانه مسافربری آزادی سراب

پایانه مسافربری آزادی که با نام ترمینال سراب هم شناخته می شود در حال حاضر تنها واحد مسافربری شهرستان سراب است که در ورودی شهر واقع شده است.روزانه اتوبوس هایی از این پایانه برای شهر های اردبیل،تبریز و تهران تردد می کنند.

ورودی پایانه مسافربری آزادی سراب

ایستگاه راه آهن سراب

خط راه‌آهن سراب-بستان آباد از سال ۱۳۹۷ در حال احداث است و هنوز ایستگاه سراب تاسیس نشده و ساخت خط ریلی آن به پایان نرسیده است.

مشاهیر

شاه قاسم انوار

شاعر و يكي از بزرگان صوفيه ي ايران درپايان سده ي هشتم و آغاز سده ي نهم هجري كه آثار جالبي به نظم و نثر فارسي دارد و در شعر بيشتر «قاسم » و « قاسمي» وگاهي « قاسم انواري » تخلص كرده و در روزگار خويش از مردان بزرگ و نام آور و متنفذ ايران بوده . وي به سال ۷۵۷ هـ ق در سراب به دنيا آمده و در ربيع الاخر سال ۸۳۷ در قصبه ي «خرجرد» ولايت جام (شهر تربت جام) از دنيا رفته است.

علامه امینی

عبدالحسین امینی ملقب به علامه امینی (از عالمان بسیار مشهور شیعه)،اهل روستای سردها،شهر سراب میباشند.علامه امینی نویسنده کتاب الغدیر نیز هست.علامه امینی در سال ۱۳۴۹ درگذشت.آرامگاه او در حرم امام علی در شهر نجف قرار دارد.

صابر آتشین

صابر آتشین بازیگر ایرانی و پدر گوگوش (خواننده مشهور ایرانی) اهل شهر سراب میباشد.صابر اتشین در سال ۱۳۶۵ در استانبول درگذشت.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

منابع

• آفتاب
• ایرنا
• پورتال شهرداری سراب
• استانداری آذربایجان شرقی
• درباره سراب
• صدای سراب

پیوند به بیرون

• سایت فرمانداری شهرستان سراب
• شهرداری سراب