پرش به محتوا

باربد: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
(نمایش تمامی تغییرات در حال بررسی)
[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
افزودن با ترجمه
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ساخت}}
{{Infobox person
{{Infobox person
|name=باربد
| name = باربد
|image=BarbadPahlbod.jpg
| image = BarbadPahlbod.jpg
| native_name = {{Lang|fa|باربد‎}}
|image_size=javascript:;
| caption = باربد در حال نواختن ''[[بربت]]'' در دربار [[خسرو پرویز]]
|caption=باربد
| birth_place = [[مرو]] یا [[جهرم]]
|birth_date=
| death_place = [[تیسفون]]؟
|birth_place=[[جهرم]]
|occupation=شاعر، خنیاگر، موسیقی‌دان
|death_date=۶۲۸
| years_active = {{دوره فعالیت|اواخر سده ۶ تا اوایل سده ۷ میلادی}}{{Sfn|''Grove''|2001}}
|death_place=[[کرمانشاه]] یا [[تیسفون]] یا [[جهرم]]
| movement = [[موسیقی در دوران ساسانیان|موسیقی ساسانی]]
|occupation=موسیقیدان
|ethnicity=[[ایرانیان فارسی‌زبان]]
|genre=[[موسیقی در دوران ساسانیان]]
|movement=
|period=[[شاهنشاهی ساسانی]]
|influences=
|influenced=
}}
}}
'''باربَد''' یا '''باربُد''' ({{دوره فعالیت|اواخر سده ششم تا اوایل سده هفتم میلادی}}) شاعر، خنیاگر، موسیقی‌دان، [[بربت]]‌نواز و ترانه‌سرای ایرانی بود که در دربار [[شاهنشاه]] [[خسرو پرویز]] ({{Reign|۵۹۰|۶۲۸}}) خدمت می‌کرد. او یکی از نامورترین افراد تاریخ [[موسیقی در ایران|موسیقی ایران]] است و برجسته‌ترین موسیقی‌دان زمان خود به‌شمار می‌رفت. از باربد بارها در آثار [[ادبیات فارسی]] به ویژه ''[[شاهنامه]]‌ی'' [[فردوسی]] یاد شده‌است. درون‌مایه و فراوانی این گونه ارجاعات، تأثیر منحصر به فرد او را بر موسیقی و فرهنگ زمان خود نشان می‌دهد، به طوری که برخی منابع او را «بنیانگذار موسیقی ایرانی» معرفی می‌کنند. گرچه دانسته‌ها دربارهٔ زندگی او اندک هستند، [[اصالت تاریخی]] باربد به‌طور کلی مورد تأیید است. باربد که زاده [[جهرم]] یا [[مرو]] بود، بیشتر دوران حرفه‌ای خود را در دربار خسرو به سر برد. پس از کشته شدن خسرو، در مورد سرنوشت باربد در میان منابع اختلاف است.
[[پرونده:Barbod relief.jpg|بندانگشتی|سنگ‌نگاره باربد در [[غار سنگ‌شکنان]] [[جهرم]]]]

'''باربَد''' یا '''باربُد''' (نام‌های دیگر: ''فهلود/ذ''، ''بهلبد/ذ''، ''فهلود/ذ''،<sup>*</sup><ref>به گفته [[ابویوسف کندی|کندی]]</ref> ''فهرود/ذ''، ''بهربد/ذ''، ''باربد/ذ'' در منابع عربی و ''برباد/ذ'' در منابع فارسی<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/barbad-minstrel BĀRBAD]، ''[[ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]''</ref> و همچنین ''فهربد'' و ''فهلبذ''<sup>*</sup><ref>به گفته [[فارابی]]</ref> و ''پهلبذ'') نامورترین [[موسیقی‌دان]]، [[شاعر]]، [[بربط]] نواز و [[خواننده]] دوران [[ساسانی]] در زمان پادشاهی [[خسرو پرویز]] است. بیربادیوس یا باربادیوس نام‌های احتمالی یونانی باربد ساسانی هستند.
باربد به‌طور تاریخی با اختراعات مختلف در موسیقی ایرانی شناخته می‌شود. با این حال، برخی از این انتساب‌ها به دلیل گذشت چندین سده از مرگ او، مورد تردیدند. گرچه از باربد یک شعر باقی مانده و عناوین برخی از آثارش نیز مشخص است، هیچ‌یک از سرایش‌های او موجود نیست. هیچ‌یک از منابع تا زمان خالد بن فیاض ({{کوته‌نوشت|م.|مرگ در}} {{Circa|۷۱۸}}) دربارهٔ باربد بحث نمی‌کند که این نشان‌دهنده حفط شهرت او از طریق [[سنت شفاهی]] است. آثار او حداقل تا قرن دهم باقی ماند و به عنوان «الگویی از دستاوردهای هنری» توصیف شد.{{Sfn|Schimmel|2019|loc="The pre-Islamic period"}} باربد همچنان در [[ایران]]، [[افغانستان]] و [[تاجیکستان]] یک چهره شناخته‌شده‌است.

== نام ==
[[File:Brooklyn Museum - Bahram Gur and Courtiers Entertained by Barbad the Musician Page from a manuscript of the Shahnama of Firdawsi (d. 1020).jpg|thumb|''باربد در حال نوازندگی در دربار بهرام گور'' (باربد در پایین سمت راست) از نسخه خطی ''[[شاهنامه]]'' مربوط به سده هفدهم.<ref>{{cite web |url=https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/objects/43541 |title=Bahram Gur and Courtiers Entertained by Barbad the Musician, Page from a manuscript of the Shahnama of Firdawsi (d. 1020) |publisher=[[موزه بروکلین|Brooklyn Museum]] |access-date=4 January 2021}}</ref>]]
منابع مختلف با انسجام اندکی از نام این موسیقی‌دان یاد می‌کنند. گرچه منابع فارسی نام او را «بَرباد» ذکر کرده‌اند، منابع عرب از فهلبد، بهلبد، فهلود، فهربد، بهربد و باربد/ذ استفاده می‌کنند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 1}} منابع امروزی اغلب از «باربد» استفاده می‌کنند، املایی که [[آرتور کریستنسن]]، خاورشناس دانمارکی، برای نخستین بار صحت آن را تأیید کرد.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 1}}{{پانویس‌های تودرتو|تقریباً همه منابع در این مقاله از شکل «باربد/Barbad» استفاده می‌کنند - البته گاهی اوقات علامت‌های [[لاتین‌نویسی فارسی|نویسه‌گردانی]] روی «a» (مثلاً «باربد/Bārbad») متفاوت است - برای نمونه به {{Harvard citation text|Curtis|2003|pp=137–138}}<nowiki>،</nowiki> {{Harvard citation text|Kia|2016|p=151}}<nowiki>،</nowiki> {{Harvard citation text|Miller|2012|p=۶}} و {{Harvard citation text|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 1}} مراجعه کنید.|group=n}} با این حال، خاورشناس آلمانی [[تئودور نلدکه]] باور دارد که املای مفسران عرب مانند «فهلبد» در واقع [[عربی‌سازی]] نام واقعی او، احتمالاً پهربد/پهلبد است. نولدکه ادامه می‌دهد که «باربد» در تفسیر شخصیت‌های مبهم پهلوی اشتباه بوده‌است.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 1}} [[احمد تفضلی]]، [[ایران‌شناس]]، نیز با نولدکه موافق است و به [[مهر (علامت)|مهری]] ساسانی با نام «پهربد/پهلبد» اشاره می‌کند که کهن‌ترین اشاره به این موسیقی‌دان است و نشان‌دهنده عربی‌سازی‌شده بودن این نام است.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 1}}

باربد از ''بار'' به مفهوم اجازه و ''بَد'' به معنی صاحب، خدایگان و فرمانده تشکیل شده که در روی هم رفته یعنی کسی که اجازه همیشگی برای بار یافتن را دارد. [[شفیعی کدکنی]] با اشاره به دقایقی از نکات تاریخی ارتباط میان ''باربد'' و ''[[بربت]]''، پسندیده‌تر می‌داند که آن دو از یک ریشه دانسته شود.<ref>{{پک|صفوت|ک=پژوهشی کوتاه|ص={{چر}}۸۱–۷۹}}</ref>

== متون و منابع ==
[[تاریخ موسیقی ایران]] حداقل تا تصاویر [[چنگ]]‌های قوسی مربوط به سال‌های ۳۳۰۰ تا ۳۱۰۰ پیش از میلاد امتداد دارد،{{Sfn|Lawergren|2001|loc="1. Introduction.", "2. 3rd millennium BCE."}} اما اطلاعات چندانی از آن تا دوره [[شاهنشاهی ساسانی]] در سال‌های ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی در دست نیست.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} این فراوانی آثار ساسانی نشان‌دهنده فرهنگ برجسته موسیقی در امپراتوری،{{Sfn|Farhat|2012|loc="Historic Retrospective"}} به ویژه در مناطق [[زرتشتی|زرتشتی‌نشین]] است.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} بسیاری از شاهنشاهان ساسانی از جمله بنیانگذار آن [[اردشیر بابکان]] و [[بهرام گور]] از حامیان سرسخت موسیقی بودند.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} [[خسرو پرویز]] ({{Reign|۵۹۰|۶۲۸}}) برجسته‌ترین حامی موسیقی بود و دوره فرمانروایی او به عنوان [[عصر طلایی]] موسیقی ایرانی تلقی می‌شود.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} نوازندگان در خدمت خسرو عبارتند از [[نکیسا]]، [[بامشاد]]، [[سرکش]]،{{پانویس‌های تودرتو|در منابع امروزی در مورد نکیسا (یا نگیسا) و سرکش (همچنین سرگیس یا سرکس) تناقضات زیادی وجود دارد. برخی منابع مانند {{Harvard citation text|During|1991a|p=۳۹}} و {{Harvard citation text|Farhat|2004|p=۳}} آن‌ها را به عنوان افراد جداگانه‌ای معرفی کرده و هر دو را در زمره نوازندگان دربار خسرو برشمرده‌اند. منابع دیگر، مانند {{Harvard citation text|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} و {{Harvard citation text|Farhat|2001|loc="1. History."}} نشان می‌دهند که این دو نفر یکسان هستند: «سرکش چنگ‌نواز (نکیسا نیز گفته می‌شود)»{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} و «نکیسا یا سرکش».{{Sfn|Farhat|2001|loc="1. History."}} این واقعیت که [[هرمز فرهت]] این دو نوازنده را متفاوت معرفی کرده‌است، مسائل را بیشتر گیج‌کننده می‌کند.|group=n|name=Nakisa}} [[رامتین (موسیقیدان)|رامتین]]، آزادور چنگی،{{پانویس‌های تودرتو|آزادور چنگی گاه به نام آزاد نیز شناخته می‌شود.{{Sfn|Farhat|2004|p=۳}}|group=n}} و باربد،{{Sfn|During|1991a|p=۳۹}} که به مراتب از سایرین مشهورتر بود.{{Sfn|Farhat|2001|loc="1. History."}} این نوازندگان معمولاً به‌عنوان [[خنیاگر]] فعالیت می‌کردند، که در اصل نوازندگانی بودند که هم به عنوان شاعر و هم به عنوان موسیقی‌دان دربار کار می‌کردند؛{{Sfn|Curtis|2003|p=۱۳۸}} چرا که در امپراتوری ساسانی تفاوت چندانی میان موسیقی و شعر وجود نداشت.{{Sfn|During|1991b|p=۱۵۴}}

اگرچه متون [[فارسی میانه]] (پهلوی) بسیاری از شاهنشاهی ساسانی باقی مانده‌است، تنها یکی از آن‌ها - [[خسرو و ریدگ|خسرو قبادان و ریدگ]] - شامل تفسیر موسیقی است، با این حال نه آن و نه هیچ منبع ساسانی دیگری دربارهٔ باربد بحث نمی‌کنند.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۵}} شهرت باربد باید حداقل تا یادکرد اولین منبع که شعری عربی از خالد بن فیاض ({{کوته‌نوشت|م.|مرگ}} {{Circa|۷۱۸}}) است، از طریق [[سنت شفاهی]] منتقل شده باشد.{{Sfn|Khazrai|2016|pp=۱۷۰–۱۷۱}}{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۶}}{{پانویس‌های تودرتو|برای ترجمه انگلیسی شعر فیاض {{Harvard citation text|Khazrai|2016|p=۱۶۸}} را ببینید|name=Fayyaz|group=n}} در منابع بعدی عربی و فارسی باربد پربحث‌ترین موسیقیدان ساسانی است، اگرچه او به ندرت در نوشته‌هایی که صرفاً به موسیقی اختصاص داده شده‌است، وارد می‌شود.{{Sfn|Lucas|2019|p=۵۹}} یک استثنای نادر در این مورد، ذکر مختصری از او در رسالهٔ محمد بن محمد بن محمد نیشابوری به نام ''رساله موسیقی'' است.{{Sfn|Lucas|2019|pp=۵۹, ۲۴۴}} منابع تاریخی به‌طور کلی اطلاعات کمی از زندگی‌نامه ارائه می‌دهند و بیشتر آنچه در دسترس است با داستان‌های اساطیری آمیخته شده‌است.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 2}} مشهورترین گزارش‌ها دربارهٔ باربد در ''[[شاهنامه]]‌ی'' [[فردوسی]] (مربوط به سده دهم میلادی) یافت می‌شوند.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۹}} منابع مهم دیگر عبارتند از ''غررالسایا''ی [[ابومنصور عبدالملک ثعالبی|ثعالبی]]، شاعر معاصر فردوسی، و همچنین ''[[خسرو و شیرین]]'' و ''[[هفت‌پیکر]]'' از ''[[پنج گنج]]'' [[نظامی گنجوی|نظامی]]، شاعر سده دوازدهم.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 1–7}}{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} علی‌رغم وجود داستان‌های انبوهی که او را فردی افسانه‌ای نشان می‌دهند، پژوهشگران عموماً باربد را شخصیتی کاملاً [[اصالت تاریخی|تاریخی]] می‌دانند.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}}{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۷۱}}


== زندگی ==
== زندگی ==
=== آغاز زندگی ===
دربارهٔ زندگی این هنرمند اطلاعات اندک و افسانه آمیزی در کتاب‌های [[فارسی]] و [[عربی]] آمده‌است. منابع کهن‌تر او را اهل [[مرو]] دانسته‌اند ولی منابع تازه‌تر زادگاه او را [[جهرم]] یاد کرده‌اند<ref>[http://www.encyclopaediaislamica.com/ ''دانشنامه جهان اسلام'']. سرواژه: باربد</ref> همچنین مسعودی از گفته [[ابن خردادبه]] او را اهل [[ری]] نام برده‌است.<ref name="ستش باربد">ستایشگر، ۸۱–۷۹</ref>
{{برش تصویر
|Image = King Khusraw and Barbad, Folio from a Shahnama (Book of Kings) LACMA 57.17.4.jpg
|bSize = 260
|cWidth = 210
|cHeight = 174
|oTop = ۷
|oLeft = ۸
|Location=right
|Description = تصویری از یک نسخه خطی از ''[[شاهنامه]]'' که باربد (بالا سمت چپ) را به تصویر می‌کشد که در حال نواختن برای خسرو (پایین سمت راست) در میان درختان پنهان شده‌است.{{Sfn|Kia|2016|p=۱۵۲}}
}}
در مورد زادگاه باربد، روایت‌های تاریخی متناقضی وجود دارد. منابع کهن‌تر شهر [[مرو]] در شمال شرقی [[خراسان]] را زادگاه او می‌دانند،{{Sfn|Kia|2016|p=۱۵۱}}{{پانویس‌های تودرتو|منابع کهن‌تر که [[مرو]] را زادگاه باربد معرفی می‌کنند شامل ''کتاب اللهو و الملاهی'' [[ابن خردادبه]]، ''[[نزهت القلوب]]'' [[حمدالله مستوفی]]، ''غرر السایای'' [[ابومنصور عبدالملک ثعالبی|ثعالبی]] و همچنین [[جاحظ]] و [[اصطخری]] هستند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 2}}|group=n}} درحالی که منابع جدیدتر [[جهرم]]،{{پانویس‌های تودرتو|منابع جدیدتری که [[جهرم]] را زادگاه باربد معرفی می‌کنند شامل ''[[فرهنگ جهانگیری]]'' جمال‌الدین اینجوی شیرازی و [[فخر رازی]] هستند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 2}}|group=n}} شهری در جنوب [[شیراز]] در [[پارس (استان ساسانی)|پارس]]، را زادگاه وی معرفی می‌کنند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 2}} تفضلی چنین فرض می‌کند که نویسندگانی که جهرم را ضبط کرده‌اند به بیتی از شاهنامه فردوسی اشاره می‌کنند که می‌گوید باربد پس از کشته شدن خسرو از جهرم به [[تیسفون]] سفر کرد.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 2}} مهرداد کیا تاریخ‌نگار امروزی مرو را زادگاه او می‌داند.{{Sfn|Kia|2016|p=۱۵۱}}


فردوسی و ثعالبی هر دو داستانی را نقل می‌کنند که باربد یک نوازنده جوان با استعداد در زمان خسرو پرویز بود که سودای جانشینی به عنوان خنیاگر دربار را داشت، اما سرکش، خنیاگر ارشد دربار{{پانویس‌های تودرتو||group=n|name=Nakisa|۲}} ظاهراً از این کار جلوگیری کرد.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 3}} بدین ترتیب باربد با پوشیدن لباسی سبز در باغ سلطنتی پنهان شد.{{Sfn|Kia|2016|p=۱۵۱}} با ورود خسرو به باغ، باربد سه ترانه با بربت خود نواخت: ''دادآفرید''، ''پیکار گُرد'' و ''سبز در سبز''.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 3}} خسرو بلافاصله تحت تأثیر قرار گرفت و باربد را به عنوان خنیاگر ارشد یا ''شاه رامشگران''{{Sfn|Curtis|2003|p=۱۳۸}}{{پانویس‌های تودرتو|عنوان خنیاگر ''رامشگر'' و ''گوسان'' نیز نام داشت.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۴}} ''خنیاگر'' کسی است که هم می‌نوازد و هم شعر می‌سراید.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۵}}|group=n}} گماشت.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 3}}{{Sfn|Miller|2012|p=۶}}{{پانویس‌های تودرتو|داستان ادعا شده در مورد گماشتن باربد به منصب خنیاگر ارشد دربار بسته به منبع، انواع متفاوتی دارد. {{Harvard citation text|Khazrai|2016|p=۱۶۹–۱۷۰}} را برای بحث دربارهٔ تفاوت‌های نسخه فردوسی و ثعالبی ببینید. بازگویی‌های مدرن را از منابع نامشخص را در {{Harvard citation text|Curtis|2003|pp=137–138}}<nowiki>،</nowiki> {{Harvard citation text|Kia|2016|p=151}}<nowiki>،</nowiki> {{Harvard citation text|Miller|2012|p=۶}} و {{Harvard citation text|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 3}} ببینید.|group=n}} در ''خسرو و شیرین'' نظامی گفته شده که خسرو پرویز در رؤیایی پدربزرگش [[خسرو انوشیروان]] را دید که به او مژده خنیاگری به نام باربد را می‌دهد که «هنرش می‌تواند مزه زهر را نیز دلپذیر کند».{{Sfn|Curtis|2003|p=۱۴۲}}
از اشعار حکیم ابوالقاسم فردوسی بر می‌آید که باربد از اهالی جهرم بوده‌است چنان‌که در بیتی این چنین می‌فرماید:


=== داستان‌ها با خسرو ===
زجهرم بیامد سوی طیسفون *** پر از آب مژگان و دل پر ز خون
باربد از زمان انتصاب در دربار، نوازنده مورد علاقه خسرو بود و داستان‌های زیادی در مورد این اعتبار وجود دارد.{{Sfn|Farhat|2004|p=۳}} گفته می‌شود که رابطه او با خسرو به گونه‌ای بود که سایر اعضای دربار از او برای میانجی‌گری درگیری میان خود و شاهنشاه کمک می‌گرفتند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 4}} داستانی در ''خسرو و شیرین'' نظامی نقل می‌کند که مدتی که از ازدواج خسرو و [[شیرین (شخصیت تاریخی)|شیرین]] گذشته بود، این دو به دلایل سیاسی مجبور به جدایی شدند. خسرو با شخص دیگری ازدواج می‌کند، اما به زودی به یاد شیرین می‌افتد.{{Sfn|Curtis|2003|pp=۱۴۳–۱۴۴}} سپس آن‌ها یکدیگر را ملاقات کردند و ترتیبی دادند که نکیسا از عشق شیرین به خسرو و باربد از عشق خسرو به شیرین بخواند.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۴}} این سرایش باعث آشتی این زوج شد و توسط نظامی در ۲۶۳ [[دوبیتی]] ضبط شده‌است.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۴}} ایده سرودن شعر به منظور بازنمایی احساسات شخصیت‌ها تا آن زمان در موسیقی ایرانی بی‌سابقه بود.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۴}} به گفته تاریخ‌نگار سده دهمی [[ابن فقیه همدانی]] در ''کتاب البلدان''،{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۷}} شیرین از باربد خواست که قول خسرو مبنی بر ساختن قلعه برای خودش را به شاهنشاه یادآوری کند. برای انجام این کار، او ترانه‌ای خواند و به عنوان پاداش زمینی در نزدیکی [[اصفهان]] به او و خانواده‌اش داده شد.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 4}} به گفتهٔ [[نظام‌الملک]]، باربد به ملاقات یکی از درباریان رفت که به دستور خسرو زندانی شده بود و پس از سرزنش شاهنشاه، یک «تذکر شوخ‌آمیز» برای حل این وضعیت کافی بود.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 4}}


[[File:Barbad playing for Khosrau II.jpg|thumb|upright=۱٫۳|باربد (چپ) در حال نواختن موسیقی برای [[خسرو پرویز]]]] [[ابوالفرج اصفهانی]] در ''[[کتاب الاغانی]]'' نقل می‌کند که یک بار یک نوازنده رقیب حسود در یک مهمانی سلطنتی سیم‌های بربت باربد را باز کرد. قوانین سلطنتی کوک سازها را در حضور شاهانشاه منع کرده بود، اما مهارت باربد به حدی بود که توانست خود را با سیم‌های کوک‌نشده وفق دهد و قطعات را بدون توجه به آن بنوازد.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 5}} اصفهانی این داستان را به [[اسحاق موصلی]] (۷۷۶–۸۵۶) —یک خنیاگر برجسته در دربار [[هارون الرشید]]— منسوب می‌کند که ظاهراً داستان را به دوستان خود منتقل کرده‌است.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۷}}
... و همانا ازین افتاده‌است که باربد جهرمی که استاد بربطی بود بناء لحون و اغانی خویش در مجلس خسروپرویز که آنرا خسروانی خوانند با آنک سربسر مدح و آفرین خسرو است بر نثر نهاده‌است و هیچ از کلام منظوم در آن بکار نداشته. (المعجم فی معاییر اشعار العجم چ ۱ طهران ص ۱۵۰).


از محبوب‌ترین افسانه‌های باربد می‌توان به اسب محبوب خسرو، [[شبدیز]]، اشاره کرد. خسرو در این ماجرا اعلام کرد که وقتی شبدیز بمیرد هرکس این خبر را اعلام کند اعدام خواهد شد.{{Sfn|Miller|2012|p=۶}} پس از مرگ شبدیز، هیچ‌یک از اعضای دربار نمی‌خواستند جان خود را به خطر بیندازند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 4}} باربد برای حل این موضوع آهنگ غمگینی خواند و خسرو با درک هدف ترانه گفت: «شبدیز مرده‌است». باربد پاسخ داد: «بله، اعلیحضرت شما اعلام کردید» و بدین وسیله از خطر مرگ جلوگیری کرد.{{Sfn|Miller|2012|p=۶}} این داستان نخستین بار توسط خالد بن فیاض نقل شده‌است.{{پانویس‌های تودرتو|name=Fayyaz|group=n}} ثعالبی و [[زکریای قزوینی]] در سده سیزده نیز آن را نقل کرده‌اند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 4}} داستان‌های مشابه بسیاری در ایران، ترکیه و [[آسیای میانه]] مربوط به نوازندگانی موجود است که از موسیقی برای بیان مرگ اسب حاکم استفاده می‌کنند تا از خشم حاکم علیه گوینده خبر جلوگیری کنند.{{Sfn|Blum|2001|loc="2. Musicians."}} قطعه‌های بسیاری با ''[[دوتار]]'' [[خوارزم]]ی، ''[[چگور]]'' [[قرقیزها|قرقیزی]] و ''[[دمبوره]]'' [[مردم قزاق|قزاقی]] همین داستان را نقل می‌کنند.{{Sfn|Blum|2001|loc="2. Musicians."}} تفضلی معتقد است که این داستان تأثیر منحصر به فرد باربد را بر خسرو نشان می‌دهد،{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 4}} در حالی که موسیقی‌شناس [[لوید میلر]] بیان می‌کند که این داستان و داستان‌های مشابه نشان می‌دهد که موسیقی و موسیقی‌دانان به‌طور کلی تأثیر قابل توجهی بر رهبران سیاسی خود داشته‌اند.{{Sfn|Miller|2012|p=۱۹}}
مطرب پرویز که در فن بربطنوازی و موسیقی عدیل نداشته و سرود مسجع که سرود خسروانی نام نهاده از مخترعات اوست و موطن این دانشمند جهرم فارس است. (ناظم الاطباء).


=== مرگ ===
[[فارابی]] در کتاب [[موسیقی کبیر]]، از فهلبذ یاد می‌کند که در زمان [[خسرو پرویز]]، پسر هرمز پادشاه [[فارس (سرزمین)|فارس]] بوده‌است. [[ابن خردادبه]] دربارهٔ باربد می‌نویسد:<ref name="ستش باربد"/>
روایت‌های متناقضی دربارهٔ سال‌های پایانی زندگی باربد همانند زادگاه او وجود دارد. به گفتهٔ فردوسی باربد در بهبوههٔ کشته شدن خسرو به دست [[شیرویه]]، از جهرم به تیسفون رفت.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 7}} او پس از ورود به دربار یک [[سوگواره]] سرود{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 7}} و سپس انگشتانش را برید و بربت خود را سوزاند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 7}}{{Sfn|Curtis|2003|p=۱۳۸}} ثعالبی روایت می‌کند که سرکش{{پانویس‌های تودرتو||group=n|name=Nakisa}} که پس از برکناری از مقام شاه رامشگران همچنان در دربار مانده بود، باربد را مسموم کرد.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 7}} با این حال [[ابن خردادبه]] در سده نهم در ''کتاب اللهو و الملاهی'' خلاف آن را بیان می‌کند و می‌گوید که باربد سرکش را مسموم کرد، اما به‌واسطه یک «تذکر شوخ‌آمیز» از مجازات خسرو در امان ماند.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 7}} [[ابن قتیبه دینوری]] نیز در سده نهم در ''‘عیون الاخبار'' و [[ابن عبدربه]] در سده دهم در ''[[العقد الفرید]]'' بیان می‌کنند که باربد توسط یک نوازنده دیگر کشته شد که نامش به شکل‌های یوشت، ربوست، روشک و زیوشت ضبط شده‌است.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 7}}
{{نقل قول|او از مردم [[ری]] بود و با سخنانی موزون به همراه [[بربط]]، برای خسرو آهنگ‌هایی می‌ساخت که در آن، حوادثی را که دیگران جرأت بازگفتن آن را نداشتند، با زبان موسیقی و شعر بیان می‌نمود، که از آهنگ‌های باربد در ستایش پادشاه ۷۵ آواز بوده‌است.}}


== موسیقی و شعر ==
در مورد سرنوشت باربد بین منابع اختلاف هست. [[ابومنصور عبدالملک ثعالبی|ثعالبی]] نوشته که باربد توسط موسیقی‌دان دیگری در دربار خسرو پرویز با نام «سرکش» مسموم و کشته شد. ابن‌خردادبه برعکس این روایت را نقل کرده‌است. فردوسی نیز در شاهنامه چنین می‌نویسد که زمانی که خسرو پرویز توسط پسرش [[شیرویه]] از سلطنت به زیر کشیده شد، باربد در نهایت پریشانی به زندان رفت و در آنجا آهنگی حزن‌آلود نواخت، سپس چهار انگشت خود را برید و به منزل رفت و تمام آلات موسیقی خود را به آتش کشید.
[[File:Хосров слушает музыку Барбада.Хамсе, Низами. 1539-43. Брит.библ..jpg|thumb|upright=1.3|تصویری از باربد با ''بربت'' در میانه تصویر مربوط به سده شانزدهم در [[کتابخانه بریتانیا]].{{Sfn|Curtis|2003|p=۱۳۷}}]]
باربد یک شاعر و موسیقی‌دان،{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۳}} [[لوت (ساز)|لوت‌نواز]]، نوازنده و [[تئوری موسیقی|تئوریسین موسیقی]] بود.{{Sfn|''Grove''|2001}} سرایش‌های او شامل [[مدح]]، مرثیه و نظم بود.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 6}} او این سرایش‌ها را در جشن‌هایی همچون [[نوروز]] و [[مهرگان]] و همچنین مهمانی‌ها و جشن‌های پیروزی اجرا می‌کرد.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 6}} گرچه هیچ‌یک از این سروده‌ها باقی نمانده‌اند، نام برخی از آن‌ها در دسترس است که موضوعات گسترده‌ای را در بر می‌گیرند.{{Sfn|Farhat|2004|p=۳}} موسیقی‌شناس قومی [[هرمز فرهت]] آن‌ها را به گروه‌های مختلفی تقسیم کرده‌است: حماسه‌هایی بر پایه رویدادهای تاریخی ''کین ایرج''، ''کین سیاوش''، و ''تخت اردشیر''؛ ترانه‌های مرتبط با دربار ساسانی ''باغ شیرین''، ''باغ شهریار'' و ''هفت گنج'' و «سروده‌های وصف طبیعت» ''روشن چراغ''.{{Sfn|Farhat|2004|p=۳}} به گفتهٔ ابن فقیه و [[یاقوت حموی]] باربد قطعه ''باغ نخجیران'' را نیز برای کارگرانی که به تازگی باغ‌های [[قصر شیرین]] را ساخته بودند، ایجاد کرد.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 6}}


یک شعر از باربد باقی مانده که در ''کتاب اللهو و الملاهی'' اثر ابن خردادبه ضبط شده‌است.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۶}} این اثر ۳ [[مصراع]] مدح‌گونه در فارسی میانه به [[خط عربی]] است؛{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 6}} هیچ‌یک از موسیقی‌های او موجود نیستند.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۶}} این شعر بدین شرح است:
در بین نوازندگان کرمانشاه داستانی هست که سالیان پیش در روزی از هفته همه نوازندگان در جایی جمع می‌شدند و ساز می‌نواختند و می‌خواندند، تعداد اندکی از آنان دلیل این کار را می‌دانستند و پس از سالها بین تمام نوازندگان پخش می‌شود که جایی که نوازندگان جمع می‌شوند قبر باربد است و با باخبر شدن حکومت آن زمان که صفویه‌ها بوده قصد تخریب آن مکان را داشتند که اهالی موسیقی کرمانشاه تصمیم می‌گیرند آنجا را قبر سیده فاطمه اعلام کنند و در سال ۱۰۶۵ ق آن مکان بازسازی و به نام سیده فاطمه ثبت شد و مردم به زیارت آن می‌روند.<ref>{{پک|صفوت|۱۳۵۰|ک=پژوهشی کوتاه|ص={{چر}}۱۰–۱۱}}</ref>


{{Poem quote
== نام ==
|text=قیصر ماه مانَد و خاقان خورشید
باربد از ''بار'' به مفهوم اجازه و ''بَد'' به معنی صاحب، خدایگان و فرمانده تشکیل شده که در روی هم رفته یعنی کسی که اجازه همیشگی برای باریافتن دارد. [[شفیعی کدکنی]] با اشاره به دقایقی از نکات تاریخی ارتباط بین ''باربد'' و ''[[بربت]]''، پسندیده‌تر می‌داند که آن دو از یک ریشه دانسته شود.<ref name="ستش باربد"/>
آن من خدای ابر ماند کامغاران
که خواهد ماه پوشد که خواهد خورشید
|source=باربد، در ''کتاب اللهو و الملاهی'' اثر ابن خردادبه{{Sfn|Tafazzoli|1974|p=۳۳۸}}
}}


کریستنسن در سال ۱۹۳۶ بیان می‌کند که نوشتهٔ ''خورشید روشن'' در اصل از شعری است که توسط باربد یا یک موسیقی‌دان هم‌دورهٔ او نوشته شده‌است.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} این متن به زبان فارسی میانه در دست‌نوشته‌های [[آیین مانوی|مانوی]] [[تورفان]] در [[سین‌کیانگ]] چین یافته شده‌است.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} این متن دارای چهار خط ۱۱ هجایی است و نام آن یادآور ترانه پهلوی ''آرایش خورشید'' است.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}}
== آثار ==
باربد برای هر روزی از روزهای هفته نواهایی ساخته بود که این نواهای هفتگانه به نام ''[[طرق الملوکیه]]'' معروف است. همچنین آهنگ‌هایی برای هر سی روز ماه که به نام ''[[سی لحن باربد]]<nowiki/>ی'' نام‌دار است.<ref>[[نظامی گنجوی|نظامی]] آن‌ها را نام برده.</ref> و هم ۳۶۰ [[لحن]] به تعداد روزهای سال نوای خاص ساخته بوده‌است.<ref name="ستش باربد"/>


{{Poem quote
هنوز هم میراث او در نام‌های گوشه‌های دستگاه‌های موسیقی ایرانی امروزی بر جای مانده‌است. او برای اولین بار [[دستگاه موسیقی]] را در جهان به نام ''[[سرود خسروانی]]'' خلق کرد؛ که آن به خسرو پرویز پادشاه، فرمانروای ایران از ۵۹۰ میلادی تا ۶۲۸ تقدیم نموده بود.
|text=خورشید درخشان، ماه کامل درخشان
درخشنده و پرجلوه پشت تنه درخت؛
پرندگان مشتاق پر از شادی در اطراف آن می‌چرخند،
کبوترها و طاووس‌های رنگارنگ در حال حرکت هستند.
|source=''خورشید روشن''، {{کوته‌نوشت|نسب.|منتسب به}} موسیقی‌دان ناشناختهٔ ساسانی، احتمالاً باربد{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}}
}}


باربد به‌طور سنتی مخترع بخش‌های فراوانی از موسیقی ایرانی تلقی می‌شود. ثعالبی برای نخستین بار سازماندهی دستگاه‌های [[هفت خسروانی]] یا [[سرود خسروانی]] را به او نسبت داده‌است.{{Sfn|Youssefzadeh|2012}}{{Sfn|Farhat|2004|p=۳}}{{Sfn|During|1991a|p=۳۹}}{{Sfn|Farhat|2001|loc="1. History."}} پژوهشگرانی همچون [[علی بن حسین مسعودی]]{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 6}} و [[قطب‌الدین شیرازی]] نیز این انتساب را تأیید کرده‌اند.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} باربد از این دستگاه‌ها [[سی لحن باربد|۳۰ لحن]] و ۳۶۰ [[ملودی|داستان]] ساخت.{{Sfn|During|1991a|p=۳۹}}{{Sfn|Farhat|2001|loc="1. History."}}{{پانویس‌های تودرتو|برای فهرست ۳۰ لحن پیشنهادی {{cite journal |last=Farmer |first=Henry George |date=January 1926 |title=The Old Persian Musical Modes |journal=The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland |publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]] |location=Cambridge |volume=1 |issue=1 |pages=93–95 |doi=10.1017/S0035869X00055593 |jstor=25220900}} را ببینید|group=n}} ساختار هفت، ۳۰ و ۳۶۰ گونه مربوط به تعداد روزها، هفته‌ها و ماه‌ها در [[گاه‌شماری اوستایی نو]] است.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}}{{پانویس‌های تودرتو|پژوهشگر [[بو لاورگرن]] بیان می‌کند که ۳۶۰ داستان برای تطابق با شمار روزهای یک سال، پنج روز [[کبیسه‌گیری|کبیسه]] را نادیده می‌گیرد.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}}|group=n}} فرهت دلیل آن را ناشناخته می‌داند{{Sfn|Farhat|2001|loc="1. History."}} اما به گفتهٔ [[حمدالله مستوفی]] در ''[[تاریخ گزیده]]''، باربد هر روز سال یکی از ۳۶۰ داستان را برای شاهنشاه می‌نواخت.{{Sfn|Tafazzoli|1988|loc=§ para. 6}} ثعالبی گزارش کرده که هفت دستگاه خسروانی تا دوران زندگی او از ۹۶۱ تا ۱۰۳۹{{Sfn|Orfali|2009|p=۲۷۳}} هنوز در کار بودند.{{Sfn|Youssefzadeh|2012}} اطلاعات بیشتری در مورد ماهیت این موضوعات، نظریه‌ها یا ترکیب‌های او باقی نمانده‌است.{{Sfn|Farhat|2004|p=۳}} فیروزه خضرایی موسیقی‌شناس در بررسی منابع تاریخی و ادبی مرتبط با باربد بیان می‌کند که «تا زمانی که منبع مستقل جدیدی در این زمینه آشکار نشود، بسیاری از این انتساب‌ها باید به عنوان اختراعات تألیفی در نظر گرفته شوند.»{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۷۱}} از نظر او بسیاری از انتساب‌ها به باربد به سده‌ها پس از مرگ او بازمی‌گردند؛ به‌ویژه ۳۰ لحنی که برای نخستین بار توسط نظامی در سده دوازدهم به باربد منتسب شده‌اند.{{Sfn|Khazrai|2016|pp=۱۷۰–۱۷۱}} با این حال [[منوچهری دامغانی]] در سده یازدهم در [[دیوان (ادبیات)|دیوان]] خود از برخی از دستگاه‌هایی را که نظامی ذکر کرده‌است، یاد می‌کند اما آن‌ها را به باربد منتسب نمی‌کند، گرچه در جای دیگری به او اشاره کرده‌است.{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۷۰}}
اختراع اغلب نغمات و ترانه‌های موسیقی را به وی نسبت می‌دهند. گویند حوادث و اتفاقات مهم را باربد به‌صورت نغمات نغز و نواهای دل‌فریب درآورده به سمع [[خسروپرویز]] می‌رسانیده، مثلاً تلف شدن [[شبدیز]] اسب ویژه پرویز را که دیگران یارای اظهار آن نداشتند وی به قالب نوای موسیقی ریخته و به عرض خسرو رسانید که هم‌اکنون این موسیقی را که از مقامات سرنا و دهل می‌باشد، اهالی لرستان و کرمانشاه به نام «چَمَه ری» که به معنای «چشم به راه» می‌باشد می‌شناسند و در مراسم ختم آن را می‌نوازند. باربد چون شنید که [[خسروپرویز]] در یاری رامشگران و نوازندگان می‌کوشد، خواست خویشتن را به درگاه پرویز رساند، ولی سرکش (رامشگر خاص پرویز) سالار بار را محرض آمد که از راه جستن باربد به دربار جلوگیری نماید، ولی باربد با رساندن نغمه‌های خود به گوش شاه او را شیفته آواز خود ساخت.

اغلب کارهای او در وصف شاهان آن دوره می‌بود.
== نامداری ==
[[File:King Khusraw Parviz Listening to Barbad the Concealed Musician- Illustration from a manuscript of the Shahnama (Book of kings) LACMA M.73.5.406.jpg|thumb|right|تصویری از ''[[شاهنامه]]'' که باربد در درختی در بالای سمت راست تصویر قرار دارد. این اثر در [[موزه هنر شهرستان لس آنجلس]] نگهداری می‌شود.<ref>{{cite web |title=King Khusraw Parviz Listening to Barbad the Concealed Musician, Page from a Manuscript of the Shahnama (Book of Kings) of Firdawsi |publisher=[[موزه هنر شهرستان لس آنجلس|Los Angeles County Museum of Art]] |url=https://collections.lacma.org/node/239673 |access-date=23 July 2021}}</ref>]]
لوت باربد ''[[بربت]]'' نام دارد.{{Sfn|Blum|2001|loc="4. Instruments."}}{{Sfn|Farhat|2012|loc="Instruments"}} این ساز در زمان او محبوب بود، اما از آن هیچ اثری باقی نماند و در نهایت [[عود (ساز)|عود]] جایگزین آن شد.{{Sfn|During|Mirabdolbaghi|1991b|p=۱۰۶}} موسیقی‌شناسان [[ژان دورینگ]] و ضیا میرعبدالباغی بر این باورند که علی‌رغم عدم استفاده تدریجی از این ساز، «اصطلاح «بربت» برای سده‌ها در شعر کلاسیک به عنوان نمادی از دوران طلایی موسیقی ایران که توسط هنرمندانی مانند باربد ایجاد شده بود، باقی ماند.{{Sfn|During|Mirabdolbaghi|1991b|p=۱۰۶}} منابع بعدی مرتباً باربد را می ستایند و برخی عنوان "بنیانگذار موسیقی ایرانی" را برای [[گورنوشته]] وی پیشنهاد می‌کنند.{{Sfn|Lawergren|2001|loc="5. Sassanian period, 224–651 CE."}} او به عنوان برجسته‌ترین موسیقی‌دان زمان خود شناخته می‌شود،{{Sfn|Farhat|2004|p=۳}} و در میان شخصیت‌های بزرگ [[تاریخ موسیقی ایران]] قرار دارد.{{Sfn|Nettl|2012}} در ''شرح بر کتاب ادوار'' که منسوب به [[علی بن محمد جرجانی]] در سده چهاردهم است، آمده که:

{{گفتاورد|«در میان نوازندگان قدیم کسانی بودند که هرگز یک ترانه را دو بار در حضور شاه ننواختند، باربد نیز چنین بود که در زمان [خسرو پرویز] می‌زیست، او مراقب بود که مخاطب خود را خوب بشناسد، به خلق و خوی شنوندگانش توجه می‌کرد و متناسب با موقعیت و مطابق با میل هر فرد، الفاظ و آهنگ مناسب را بداهه می‌گفت و آوازه‌اش در سراسر جهان پیچید و [خسرو] به این مباهات می‌کرد که نه پادشاهان گذشته و نه زمان او چنین هنرمندی را در اختیار داشتند.»|source=[[علی بن محمد جرجانی|جرجانی]] ({{کوته‌نوشت|نسب.|منسوب}})، ''شرح بر کتاب ادوار''{{Sfn|During|1991a|p=۳۹}}{{پانویس‌های تودرتو|ضبط توسط [[رودولف درلانژه]] (۱۹۳۸).{{Sfn|During|1991a|p=۳۹}}|group=n}}}}

برتری و انتقال فراوان داستان‌های مربوط به باربد نشان دهنده محبوبیت او مدت‌ها پس از مرگش است.{{Sfn|Kia|2016|p=۱۵۳}}{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۷}}

== میراث ==
[[پرونده:Barbod relief.jpg|بندانگشتی|سنگ‌نگاره باربد در [[غار سنگ‌شکنان]] [[جهرم]]]]
باربد همچنان در [[ایران]]، [[افغانستان]] و [[تاجیکستان]] یک چهره شناخته‌شده‌است.{{Sfn|Kia|2016|p=۱۵۳}} نام یکی از تالارهای [[فرهنگستان هنر]] در [[تهران]] باربد است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.iranconcert.com/?place=295&t=فرهنگستان%20هنر%20(سالن%20باربد) |عنوان=فرهنگستان هنر (سالن باربد) | ناشر =ایران کنسرت |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> سنگ‌نگاره‌ای از او در [[غار سنگ‌شکنان]] [[جهرم]] یافت می‌شود. آرامگاهی در نزدیکی [[آتشکده جهرم]] نیز منسوب به باربد است اما هنوز مستنداتی دال بر این موضوع وجود ندارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4591701/چتر-باز-جهرم-برای-گردشگران-جاذبه-ای-در-کنار-شیراز-اما-ناشناخته |عنوان=چتر باز جهرم برای گردشگران/جاذبه‌ای در کنار شیراز، اما ناشناخته | ناشر = خبرگزاری مهر |تاریخ = ۲۷ فروردین ۱۳۹۸ |تاریخ بازبینی=}}</ref> به نقل از داستانی عامیانه در [[کرمانشاه]]، در دوره [[صفویه]] همه نوازندگان شهر در روزی از هفته در جایی جمع می‌شدند و به ترانه‌سرایی می‌پرداختند. پس از چندین سال بین مردم پخش می‌شود که این مکان، قبر باربد است. حکومت با باخبر شدن از این واقعیت، تصمیم به تخریب آن مکان می‌گیرد اما اهالی موسیقی کرمانشاه آنجا را قبر سیده فاطمه اعلام می‌کنند و از تخریب آن جلوگیری می‌کنند. این مکان در سال ۱۰۶۵ قمری بازسازی و به نام امامزاده سیده فاطمه ثبت شد.<ref>{{پک|صفوت|۱۳۵۰|ک=پژوهشی کوتاه|ص={{چر}}۱۰–۱۱}}</ref> همچنین خیابان‌ها و آموزشگاه‌ها و فروشگاه‌های موسیقی بسیاری در سراسر ایران باربد نام دارند.

نهاد فرهنگی دولت تاجیکستان در سال‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ مردم خود را تشویق می‌کرد تا به دستاوردهای باربد افتخار کنند. این فعالیت‌ها بخشی از تلاش‌های دولت تاجیکستان برای مصادرهٔ «دستاوردهای تمدن پیش از اسلام ایران» به نفع تاجیکستان است.{{Sfn|Manz|1998|p=۱۳۷}} بزرگترین تالار موسیقی [[دوشنبه (تاجیکستان)|دوشنبه]] در تاجیکستان، «کوه باربد» نامیده شده‌است.{{Sfn|Kia|2016|p=۱۵۳}} فیروزه خضرایی، موسیقی‌شناس، میراث باربد را چنین خلاصه می‌کند:

{{گفتاورد|«از منابع و ماهیت چیزهایی که به باربد نسبت داده می‌شود، می‌توان نتیجه گرفت که باربد در یک سنت عامه شفاهی زنده مانده که او را با بازگویی مستمر داستان‌های قدیمی دربارهٔ او و قدرت افسانه‌ای موسیقی‌اش و با ایجاد داستان‌های جدید، جاودانه کرده‌است. گرچه همه این داستان‌ها بدون اینکه اطلاعات محکمی در مورد ماهیت واقعی موسیقی باربد به ما بدهند، از او اسطوره‌سازی کرده‌اند؛ بر اقتدار بی‌نظیر این نوازنده و تسلط قدرتمند او و موسیقی‌اش بر تصور مردم پس از عصر ساسانیان تأکید می‌کنند.»|source=فیروزه خضرایی{{Sfn|Khazrai|2016|p=۱۶۷}}}}


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|group=n|colwidth=24em}}


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}

== کتاب‌شناسی ==
;کتاب‌ها و فصل‌ها
{{آغاز منابع}}
{{چپ‌چین}}
* {{cite book |last=Curtis |first=Vesta Sarkhosh |author-link=Vesta Sarkhosh Curtis |year=2003 |title=World of Myths |chapter=Persian Myths |publisher=[[انتشارات دانشگاه تگزاس|University of Texas Press]] |location=Austin |isbn=978-0-292-70607-1 |url={{Google books|plainurl=y|id=xr7wES9T-ksC}} }}
* {{cite book |editor-last1=During |editor-first1=Jean |editor-link1=Jean During |editor-last2=Mirabdolbaghi |editor-first2=Zia |year=1991a |title=The Art of Persian Music |publisher=Mage Publishers |location=Washington D.C. |isbn=978-0-934211-22-2}}
** {{cite book |last=During |first=Jean |author-link=Jean During |year=1991a |title=The Art of Persian Music |chapter=Historical Survey |postscript=. (In {{Harvard citation text|During|Mirabdolbaghi|1991a}}) |pages=31–56 }}
** {{cite book |last1=During |first1=Jean |author-link1=Jean During |last2=Mirabdolbaghi |first2=Zia |year=1991b |title=The Art of Persian Music |chapter=The Instruments of Yesterday and Today |postscript=. (In {{Harvard citation text|During|Mirabdolbaghi|1991a}}) |pages=99–152}}
** {{cite book |last=During |first=Jean |author-link=Jean During |year=1991b |title=The Art of Persian Music |chapter=Poetry and Music |postscript=. (In {{Harvard citation text|During|Mirabdolbaghi|1991a}}) |pages=153–166 }}
* {{cite book |last=Farhat |first=Hormoz |author-link=Hormoz Farhat |year=2004 |title=The Dastgah Concept in Persian Music |publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]] |location=Cambridge |isbn=978-0-521-54206-7 |url={{Google books|plainurl=y|id=NiMhWnYDuQMC}} }}
* {{cite book |last=Khazrai |first=Firoozeh |editor-last1=Talattof |editor-first1=Kamran |editor-link1=Kamran Talattof |editor-last2=Clinton |editor-first2=Jerome W. |editor-link2=Jerry Clinton |year=2016 |title=The Poetry of Nizami Ganjavi: Knowledge, Love, and Rhetoric |chapter=Music in ''Khusraw Va Shirin'' |publisher=[[پالگریو مک‌میلان|Palgrave Macmillan]] |location=London |isbn=978-1-137-09836-8 |url={{Google books|plainurl=y|id=S3AYDAAAQBAJ}} }}
* {{cite book |last=Kia |first=Mehrdad |year=2016 |title=The Persian Empire: A Historical Encyclopedia |volume=2 |series=Empires of the World |publisher=[[ABC-CLIO]] |location=Santa Barbara |isbn=978-1-61069-391-2 |url={{Google books|plainurl=y|id=B5BHDAAAQBAJ}} }}
* {{cite book |last=Lucas |first=Ann E. |year=2019 |title=Music of a Thousand Years: A New History of Persian Musical Traditions |publisher=[[انتشارات دانشگاه کالیفرنیا|University of California Press]] |location=Berkeley |isbn=978-0-520-97203-2 |url={{Google books|plainurl=y|id=Mln0DwAAQBAJ}} |jstor=j.ctv1f884pp }}
* {{cite book |editor-last=Manz |editor-first=Beatrice F. |year=1998 |orig-year=1994 |title=Central Asia In Historical Perspective |series=The John M. Olin Critical Issue Series |publisher=[[گروه تیلور و فرانسیس|Taylor & Francis]] |location=Boulder |isbn=978-0-8133-3638-1}}
* {{cite book |last=Miller |first=Lloyd |author-link=Lloyd Miller (musician) |year=2012 |title=Music and Song in Persia: The Art of Avaz |publisher=[[گروه تیلور و فرانسیس|Taylor & Francis]] |location=Abingdon-on-Thames |isbn=978-1-136-81487-7 |url={{Google books|plainurl=y|id=zfr1odMhpUsC}} }}
* {{cite book |last=Tafazzoli |first=A. |author-link=Ahmad Tafazzoli |editor-last1=Gignoux |editor-first1=Ph.<!--ilippe--> |editor-last2=Tafazzoli |editor-first2=A. |year=1974 |title=Mémorial Jean de Menasce |chapter=Some Middle-Persian Quotations in Classical Arabic and Persian Texts |publisher=Imprimerie Orientaliste Louvain |location=Tehran and Liège |pages=337–349 |oclc=469830825}}
{{پایان چپ‌چین}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = صفوت| نام = داریوش | پیوند نویسنده = داریوش صفوت |عنوان=پژوهشی کوتاه دربارهٔ استادان موسیقی ایران و الحان موسیقی ایرانی|ناشر = وزارت فرهنگ و هنر | سال = ۱۳۵۰ | مکان = تهران | صفحات = ۱۰۱ صفحه |پی‌نوشت =. (شماره کتابشناسی ملی: [http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/851403 ۴۶۰۱۹ّ])}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = صفوت| نام = داریوش | پیوند نویسنده = داریوش صفوت |عنوان=پژوهشی کوتاه دربارهٔ استادان موسیقی ایران و الحان موسیقی ایرانی|ناشر = وزارت فرهنگ و هنر | سال = ۱۳۵۰ | مکان = تهران | صفحات = ۱۰۱ صفحه |پی‌نوشت =. (شماره کتابشناسی ملی: [http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/851403 ۴۶۰۱۹ّ])}}
{{پایان منابع}}
* {{یادکرد کتاب | کتاب= نام‌نامهٔ موسیقی ایران‌زمین | نویسنده= ستایشگر، مهدی| ناشر= اطلاعات| جلد=۳ | شهر=تهران| سال=۱۳۷۶| شابک= 964-423-377-8}}

* مجلهٔ موسیقی دورهٔ ۳، شمارهٔ
;مقاله‌های دانشنامه‌ها و مجله‌ها
* [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=141 «باربد»] در ''[[دانشنامهٔ جهان اسلام]]''
{{آغاز منابع}}
* [http://www.iranicaonline.org/articles/barbad-minstrel BĀRBAD] در ''[[دانشنامهٔ ایرانیکا]]''
{{چپ‌چین}}
* {{cite encyclopedia |last=Blum |first=Stephen |author-link=Stephen Blum |year=2001 |encyclopedia=[[فرهنگنامه موسیقی و موسیقی‌دانان نیو گروو|Grove Music Online]] |title=Central Asia |publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]] |location=Oxford |doi=10.1093/gmo/9781561592630.article.05284 |isbn=978-1-56159-263-0 |url-access=subscription |url=https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000005284}} {{Grove Music subscription}}
* {{cite journal |last=Farhat |first=Hormoz |author-link=Hormoz Farhat |year=2012 |title=An Introduction to Persian Music |journal=Catalogue of the Festival of Oriental Music |publisher=[[دانشگاه دورام|University of Durham]] |location=Durham |url=http://www.dl.edi-info.ir/An%20Introduction%20to%20Persian%20Music.pdf}}
* {{cite encyclopedia |last1=Lawergren |first1=Bo |author-link1=Bo Lawergren |last2=Farhat |first2=Hormoz |author-link2=Hormoz Farhat |last3=Blum |first3=Stephen |author-link3=Stephen Blum |year=2001 |encyclopedia=[[فرهنگنامه موسیقی و موسیقی‌دانان نیو گروو|Grove Music Online]] |title=Iran |publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]] |location=Oxford |doi=10.1093/gmo/9781561592630.article.13895 |isbn=978-1-56159-263-0 |url-access=subscription |url=https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000013895}} {{Grove Music subscription}}
** {{cite encyclopedia |last=Lawergren |first=Bo |author-link=Bo Lawergren |year=2001 |encyclopedia=[[فرهنگنامه موسیقی و موسیقی‌دانان نیو گروو|Grove Music Online]] |title=Iran |section=I. Pre-Islamic |postscript=. (In {{Harvard citation text|Lawergren|Farhat|Blum|2001}}) }}
** {{cite encyclopedia |last=Farhat |first=Hormoz |author-link=Hormoz Farhat |year=2001 |encyclopedia=[[فرهنگنامه موسیقی و موسیقی‌دانان نیو گروو|Grove Music Online]] |title=Iran |section=II. Classical traditions |postscript=. (In {{Harvard citation text|Lawergren|Farhat|Blum|2001}}) }}
* {{cite encyclopedia |last=Nettl |first=Bruno |author-link=Bruno Nettl |year=2012 |orig-year=2006 |encyclopedia=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |title=Iran xi. Music |publisher=[[انتشارات بریل|Brill Publishers]] |location=Leiden |url=https://iranicaonline.org/articles/iran-xi-persian-music}}
* {{cite journal |last=Orfali |first=Bilal |author-link=Bilal Orfali |date=2009 |title=The Works of Abū Manṣūr al-Tha'ālibī (350-429/961-1039) |journal=Journal of Arabic Literature |publisher=[[انتشارات بریل|Brill Publishers]] |location=Leiden |volume=40 |issue=3 |pages=273–318 |doi=10.1163/008523709X12554960674539 |jstor=20720591}}
* {{cite encyclopedia |last1=Schimmel |first1=Annemarie |authorlink=Annemarie Schimmel |date=19 November 2019 |title=Islamic arts - The history of Islamic music &#124; Britannica |section=The history of Islamic music |encyclopedia=[[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britannica]] |publisher=[[شرکت دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britannica, Inc]] |location=Chicago |url=https://www.britannica.com/topic/Islamic-arts |archive-url=https://web.archive.org/web/20210622144153/https://www.britannica.com/topic/Islamic-arts |archive-date=22 June 2021 |url-status=live}}
* {{cite encyclopedia |last=Tafazzoli |first=A. |author-link=Ahmad Tafazzoli |year=1988 |encyclopedia=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |title=Bārbad |publisher=[[انتشارات بریل|Brill Publishers]] |location=Leiden |url=https://iranicaonline.org/articles/barbad-minstrel}}
* {{cite encyclopedia |last=Youssefzadeh |first=Ameneh |year=2012 |orig-year=2002 |encyclopedia=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |title=Haft Ḵosravāni |publisher=[[انتشارات بریل|Brill Publishers]] |location=Leiden |url=https://iranicaonline.org/articles/haft-kosravani}}
* {{cite encyclopedia |year=2001 |encyclopedia=[[فرهنگنامه موسیقی و موسیقی‌دانان نیو گروو|Grove Music Online]] |title=Bārbad |publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]] |location=Oxford |doi=10.1093/gmo/9781561592630.article.01979 |isbn=978-1-56159-263-0 |url-access=subscription |url=https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000001979 |ref={{SfnRef|''Grove''|2001}} }} {{Grove Music subscription}}
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان منابع}}

== برای مطالعهٔ بیشتر ==
{{چپ‌چین}}
{{آغاز منابع}}
* {{cite journal |last=Boyce |first=Mary |author-link=Mary Boyce |year=1957 |title=The Parthian Gōsān and Iranian Minstrel Tradition |journal=[[Journal of the Royal Asiatic Society]] |volume=89 |issue=1–2 |pages=10–45 |publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]] |doi=10.1017/S0035869X0010735X |jstor=25201987 |ref=none}}
* {{cite journal |last=Browne |first=Edward G. |author-link=Edward Granville Browne |date=January 1899 |title=The Sources of Dawlatshāh; With Some Remarks on the Materials Available for a Literary History of Persia, and an Excursus on Bārbad and Rūdagī |journal=The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland |publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]] |pages=37–69 |jstor=25208066 |ref=none}}
* {{cite book |last=Christensen |first=Arthur |author-link=Arthur Christensen |editor=Gatha Society |year=1918 |title=Dastur Hoshang Memorial Volume: Being Papers on Iranian Subjects |chapter=Some Notes on Persian Melody-Names of the Sasanian Period |publisher=Fort Printing Press |location=Bombay |oclc=500234890 |url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=umn.319510021032718&view=1up&seq=13&skin=2021 |chapter-url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=umn.319510021032718&view=1up&seq=390&skin=2021 |ref=none}}
* {{cite book |last=Tafazzoli |first=Ahmad |year=1988 |title=Namvara-ye Doktor Mahmud Afsar |chapter=Bārbad yā Pahlbad |volume=IV |location=Tehran |pages=2222–2235 |ref=none}}
{{پایان منابع}}
{{پایان چپ‌چین}}


== پیوند به بیرون ==
== پیوند به بیرون ==
{{رده انبار}}
* ''[http://www.jahrompl.ir/ اداره کتابخانه‌های عمومی شهرستان جهرم]''
{{چپ‌چین}}
* [http://www.barbad.ajayeb.ir/ باربد]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}} در فرهنگنامه داستانی ''عجایب‌المخلوقات''
* [https://iranicaonline.org/articles/5-10-Nakisa-va-Barbad "Barbad and Nakisā"], a song inspired by Barbad performed by the [[تنبور|Tanbur]] player Nur ʿAli Elāhi on ''[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]''
{{پایان چپ‌چین}}


{{موسیقی‌دانان ساسانیان}}
{{موسیقی‌دانان ساسانیان}}

{{شاهنامه}}
{{شخصیت‌های شاهنامه}}
{{شخصیت‌های شاهنامه}}
{{نوار درگاه|زندگی‌نامه|موسیقی|ایران}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}

{{ترتیب‌پیش‌فرض:باربد}}
[[رده:اهالی ایران در سده ۷ (میلادی)]]
[[رده:اهالی ایران در سده ۷ (میلادی)]]
[[رده:اهالی جهرم|باربد]]
[[رده:اهالی جهرم]]
[[رده:اهالی سده ۷ (میلادی)]]
[[رده:اهالی مرو]]
[[رده:خسرو پرویز]]
[[رده:خوانندگان اهل جهرم]]
[[رده:درگذشتگان ۶۲۸ (میلادی)]]
[[رده:سال درگذشت نامشخص]]
[[رده:سال زادروز نامشخص]]
[[رده:شخصیت‌های شاهنامه]]
[[رده:شخصیت‌های شاهنامه]]
[[رده:موسیقی در عهد ساسانیان]]
[[رده:موسیقی‌دانان اهل ایران]]
[[رده:موسیقی‌دانان ساسانی]]
[[رده:موسیقی‌دانان ساسانی]]
[[رده:موسیقی‌دانان فارسی]]
[[رده:نام‌های ایرانی مردان]]
[[رده:نام‌های ایرانی مردان]]
[[رده:نوازندگان بربط]]
[[رده:نوازندگان بربط]]
[[رده:خوانندگان اهل جهرم]]
[[رده:موسیقی‌دانان فارسی]]
[[رده:اهالی مرو]]

نسخهٔ ‏۲۱ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۳۳

باربد
باربد‎
باربد در حال نواختن بربت در دربار خسرو پرویز
نام بومیباربد‎
زادهٔمرو یا جهرم
درگذشتتیسفون؟
پیشهشاعر، خنیاگر، موسیقی‌دان
سال‌های فعالیتش. اواخر سده ۶ تا اوایل سده ۷ میلادی[۱]
جنبشموسیقی ساسانی

باربَد یا باربُد (ش. اواخر سده ششم تا اوایل سده هفتم میلادی) شاعر، خنیاگر، موسیقی‌دان، بربت‌نواز و ترانه‌سرای ایرانی بود که در دربار شاهنشاه خسرو پرویز (حک. ۵۹۰–۶۲۸) خدمت می‌کرد. او یکی از نامورترین افراد تاریخ موسیقی ایران است و برجسته‌ترین موسیقی‌دان زمان خود به‌شمار می‌رفت. از باربد بارها در آثار ادبیات فارسی به ویژه شاهنامه‌ی فردوسی یاد شده‌است. درون‌مایه و فراوانی این گونه ارجاعات، تأثیر منحصر به فرد او را بر موسیقی و فرهنگ زمان خود نشان می‌دهد، به طوری که برخی منابع او را «بنیانگذار موسیقی ایرانی» معرفی می‌کنند. گرچه دانسته‌ها دربارهٔ زندگی او اندک هستند، اصالت تاریخی باربد به‌طور کلی مورد تأیید است. باربد که زاده جهرم یا مرو بود، بیشتر دوران حرفه‌ای خود را در دربار خسرو به سر برد. پس از کشته شدن خسرو، در مورد سرنوشت باربد در میان منابع اختلاف است.

باربد به‌طور تاریخی با اختراعات مختلف در موسیقی ایرانی شناخته می‌شود. با این حال، برخی از این انتساب‌ها به دلیل گذشت چندین سده از مرگ او، مورد تردیدند. گرچه از باربد یک شعر باقی مانده و عناوین برخی از آثارش نیز مشخص است، هیچ‌یک از سرایش‌های او موجود نیست. هیچ‌یک از منابع تا زمان خالد بن فیاض (م. ح. ۷۱۸) دربارهٔ باربد بحث نمی‌کند که این نشان‌دهنده حفط شهرت او از طریق سنت شفاهی است. آثار او حداقل تا قرن دهم باقی ماند و به عنوان «الگویی از دستاوردهای هنری» توصیف شد.[۲] باربد همچنان در ایران، افغانستان و تاجیکستان یک چهره شناخته‌شده‌است.

نام

باربد در حال نوازندگی در دربار بهرام گور (باربد در پایین سمت راست) از نسخه خطی شاهنامه مربوط به سده هفدهم.[۳]

منابع مختلف با انسجام اندکی از نام این موسیقی‌دان یاد می‌کنند. گرچه منابع فارسی نام او را «بَرباد» ذکر کرده‌اند، منابع عرب از فهلبد، بهلبد، فهلود، فهربد، بهربد و باربد/ذ استفاده می‌کنند.[۴] منابع امروزی اغلب از «باربد» استفاده می‌کنند، املایی که آرتور کریستنسن، خاورشناس دانمارکی، برای نخستین بار صحت آن را تأیید کرد.[۴][n ۱] با این حال، خاورشناس آلمانی تئودور نلدکه باور دارد که املای مفسران عرب مانند «فهلبد» در واقع عربی‌سازی نام واقعی او، احتمالاً پهربد/پهلبد است. نولدکه ادامه می‌دهد که «باربد» در تفسیر شخصیت‌های مبهم پهلوی اشتباه بوده‌است.[۴] احمد تفضلی، ایران‌شناس، نیز با نولدکه موافق است و به مهری ساسانی با نام «پهربد/پهلبد» اشاره می‌کند که کهن‌ترین اشاره به این موسیقی‌دان است و نشان‌دهنده عربی‌سازی‌شده بودن این نام است.[۴]

باربد از بار به مفهوم اجازه و بَد به معنی صاحب، خدایگان و فرمانده تشکیل شده که در روی هم رفته یعنی کسی که اجازه همیشگی برای بار یافتن را دارد. شفیعی کدکنی با اشاره به دقایقی از نکات تاریخی ارتباط میان باربد و بربت، پسندیده‌تر می‌داند که آن دو از یک ریشه دانسته شود.[۵]

متون و منابع

تاریخ موسیقی ایران حداقل تا تصاویر چنگ‌های قوسی مربوط به سال‌های ۳۳۰۰ تا ۳۱۰۰ پیش از میلاد امتداد دارد،[۶] اما اطلاعات چندانی از آن تا دوره شاهنشاهی ساسانی در سال‌های ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی در دست نیست.[۷] این فراوانی آثار ساسانی نشان‌دهنده فرهنگ برجسته موسیقی در امپراتوری،[۸] به ویژه در مناطق زرتشتی‌نشین است.[۷] بسیاری از شاهنشاهان ساسانی از جمله بنیانگذار آن اردشیر بابکان و بهرام گور از حامیان سرسخت موسیقی بودند.[۷] خسرو پرویز (حک. ۵۹۰–۶۲۸) برجسته‌ترین حامی موسیقی بود و دوره فرمانروایی او به عنوان عصر طلایی موسیقی ایرانی تلقی می‌شود.[۷] نوازندگان در خدمت خسرو عبارتند از نکیسا، بامشاد، سرکش،[n ۲] رامتین، آزادور چنگی،[n ۳] و باربد،[۱۱] که به مراتب از سایرین مشهورتر بود.[۹] این نوازندگان معمولاً به‌عنوان خنیاگر فعالیت می‌کردند، که در اصل نوازندگانی بودند که هم به عنوان شاعر و هم به عنوان موسیقی‌دان دربار کار می‌کردند؛[۱۲] چرا که در امپراتوری ساسانی تفاوت چندانی میان موسیقی و شعر وجود نداشت.[۱۳]

اگرچه متون فارسی میانه (پهلوی) بسیاری از شاهنشاهی ساسانی باقی مانده‌است، تنها یکی از آن‌ها - خسرو قبادان و ریدگ - شامل تفسیر موسیقی است، با این حال نه آن و نه هیچ منبع ساسانی دیگری دربارهٔ باربد بحث نمی‌کنند.[۱۴] شهرت باربد باید حداقل تا یادکرد اولین منبع که شعری عربی از خالد بن فیاض (م. ح. ۷۱۸) است، از طریق سنت شفاهی منتقل شده باشد.[۱۵][۱۶][n ۴] در منابع بعدی عربی و فارسی باربد پربحث‌ترین موسیقیدان ساسانی است، اگرچه او به ندرت در نوشته‌هایی که صرفاً به موسیقی اختصاص داده شده‌است، وارد می‌شود.[۱۷] یک استثنای نادر در این مورد، ذکر مختصری از او در رسالهٔ محمد بن محمد بن محمد نیشابوری به نام رساله موسیقی است.[۱۸] منابع تاریخی به‌طور کلی اطلاعات کمی از زندگی‌نامه ارائه می‌دهند و بیشتر آنچه در دسترس است با داستان‌های اساطیری آمیخته شده‌است.[۱۹] مشهورترین گزارش‌ها دربارهٔ باربد در شاهنامه‌ی فردوسی (مربوط به سده دهم میلادی) یافت می‌شوند.[۲۰] منابع مهم دیگر عبارتند از غررالسایای ثعالبی، شاعر معاصر فردوسی، و همچنین خسرو و شیرین و هفت‌پیکر از پنج گنج نظامی، شاعر سده دوازدهم.[۲۱][۷] علی‌رغم وجود داستان‌های انبوهی که او را فردی افسانه‌ای نشان می‌دهند، پژوهشگران عموماً باربد را شخصیتی کاملاً تاریخی می‌دانند.[۷][۲۲]

زندگی

آغاز زندگی

تصویری از یک نسخه خطی از شاهنامه که باربد (بالا سمت چپ) را به تصویر می‌کشد که در حال نواختن برای خسرو (پایین سمت راست) در میان درختان پنهان شده‌است.[۲۳]

در مورد زادگاه باربد، روایت‌های تاریخی متناقضی وجود دارد. منابع کهن‌تر شهر مرو در شمال شرقی خراسان را زادگاه او می‌دانند،[۲۴][n ۵] درحالی که منابع جدیدتر جهرم،[n ۶] شهری در جنوب شیراز در پارس، را زادگاه وی معرفی می‌کنند.[۱۹] تفضلی چنین فرض می‌کند که نویسندگانی که جهرم را ضبط کرده‌اند به بیتی از شاهنامه فردوسی اشاره می‌کنند که می‌گوید باربد پس از کشته شدن خسرو از جهرم به تیسفون سفر کرد.[۱۹] مهرداد کیا تاریخ‌نگار امروزی مرو را زادگاه او می‌داند.[۲۴]

فردوسی و ثعالبی هر دو داستانی را نقل می‌کنند که باربد یک نوازنده جوان با استعداد در زمان خسرو پرویز بود که سودای جانشینی به عنوان خنیاگر دربار را داشت، اما سرکش، خنیاگر ارشد دربار[n ۲] ظاهراً از این کار جلوگیری کرد.[۲۵] بدین ترتیب باربد با پوشیدن لباسی سبز در باغ سلطنتی پنهان شد.[۲۴] با ورود خسرو به باغ، باربد سه ترانه با بربت خود نواخت: دادآفرید، پیکار گُرد و سبز در سبز.[۲۵] خسرو بلافاصله تحت تأثیر قرار گرفت و باربد را به عنوان خنیاگر ارشد یا شاه رامشگران[۱۲][n ۷] گماشت.[۲۵][۲۷][n ۸] در خسرو و شیرین نظامی گفته شده که خسرو پرویز در رؤیایی پدربزرگش خسرو انوشیروان را دید که به او مژده خنیاگری به نام باربد را می‌دهد که «هنرش می‌تواند مزه زهر را نیز دلپذیر کند».[۲۸]

داستان‌ها با خسرو

باربد از زمان انتصاب در دربار، نوازنده مورد علاقه خسرو بود و داستان‌های زیادی در مورد این اعتبار وجود دارد.[۱۰] گفته می‌شود که رابطه او با خسرو به گونه‌ای بود که سایر اعضای دربار از او برای میانجی‌گری درگیری میان خود و شاهنشاه کمک می‌گرفتند.[۲۹] داستانی در خسرو و شیرین نظامی نقل می‌کند که مدتی که از ازدواج خسرو و شیرین گذشته بود، این دو به دلایل سیاسی مجبور به جدایی شدند. خسرو با شخص دیگری ازدواج می‌کند، اما به زودی به یاد شیرین می‌افتد.[۳۰] سپس آن‌ها یکدیگر را ملاقات کردند و ترتیبی دادند که نکیسا از عشق شیرین به خسرو و باربد از عشق خسرو به شیرین بخواند.[۲۶] این سرایش باعث آشتی این زوج شد و توسط نظامی در ۲۶۳ دوبیتی ضبط شده‌است.[۲۶] ایده سرودن شعر به منظور بازنمایی احساسات شخصیت‌ها تا آن زمان در موسیقی ایرانی بی‌سابقه بود.[۲۶] به گفته تاریخ‌نگار سده دهمی ابن فقیه همدانی در کتاب البلدان،[۳۱] شیرین از باربد خواست که قول خسرو مبنی بر ساختن قلعه برای خودش را به شاهنشاه یادآوری کند. برای انجام این کار، او ترانه‌ای خواند و به عنوان پاداش زمینی در نزدیکی اصفهان به او و خانواده‌اش داده شد.[۲۹] به گفتهٔ نظام‌الملک، باربد به ملاقات یکی از درباریان رفت که به دستور خسرو زندانی شده بود و پس از سرزنش شاهنشاه، یک «تذکر شوخ‌آمیز» برای حل این وضعیت کافی بود.[۲۹]

باربد (چپ) در حال نواختن موسیقی برای خسرو پرویز

ابوالفرج اصفهانی در کتاب الاغانی نقل می‌کند که یک بار یک نوازنده رقیب حسود در یک مهمانی سلطنتی سیم‌های بربت باربد را باز کرد. قوانین سلطنتی کوک سازها را در حضور شاهانشاه منع کرده بود، اما مهارت باربد به حدی بود که توانست خود را با سیم‌های کوک‌نشده وفق دهد و قطعات را بدون توجه به آن بنوازد.[۳۲] اصفهانی این داستان را به اسحاق موصلی (۷۷۶–۸۵۶) —یک خنیاگر برجسته در دربار هارون الرشید— منسوب می‌کند که ظاهراً داستان را به دوستان خود منتقل کرده‌است.[۳۱]

از محبوب‌ترین افسانه‌های باربد می‌توان به اسب محبوب خسرو، شبدیز، اشاره کرد. خسرو در این ماجرا اعلام کرد که وقتی شبدیز بمیرد هرکس این خبر را اعلام کند اعدام خواهد شد.[۲۷] پس از مرگ شبدیز، هیچ‌یک از اعضای دربار نمی‌خواستند جان خود را به خطر بیندازند.[۲۹] باربد برای حل این موضوع آهنگ غمگینی خواند و خسرو با درک هدف ترانه گفت: «شبدیز مرده‌است». باربد پاسخ داد: «بله، اعلیحضرت شما اعلام کردید» و بدین وسیله از خطر مرگ جلوگیری کرد.[۲۷] این داستان نخستین بار توسط خالد بن فیاض نقل شده‌است.[n ۴] ثعالبی و زکریای قزوینی در سده سیزده نیز آن را نقل کرده‌اند.[۲۹] داستان‌های مشابه بسیاری در ایران، ترکیه و آسیای میانه مربوط به نوازندگانی موجود است که از موسیقی برای بیان مرگ اسب حاکم استفاده می‌کنند تا از خشم حاکم علیه گوینده خبر جلوگیری کنند.[۳۳] قطعه‌های بسیاری با دوتار خوارزمی، چگور قرقیزی و دمبوره قزاقی همین داستان را نقل می‌کنند.[۳۳] تفضلی معتقد است که این داستان تأثیر منحصر به فرد باربد را بر خسرو نشان می‌دهد،[۲۹] در حالی که موسیقی‌شناس لوید میلر بیان می‌کند که این داستان و داستان‌های مشابه نشان می‌دهد که موسیقی و موسیقی‌دانان به‌طور کلی تأثیر قابل توجهی بر رهبران سیاسی خود داشته‌اند.[۳۴]

مرگ

روایت‌های متناقضی دربارهٔ سال‌های پایانی زندگی باربد همانند زادگاه او وجود دارد. به گفتهٔ فردوسی باربد در بهبوههٔ کشته شدن خسرو به دست شیرویه، از جهرم به تیسفون رفت.[۳۵] او پس از ورود به دربار یک سوگواره سرود[۳۵] و سپس انگشتانش را برید و بربت خود را سوزاند.[۳۵][۱۲] ثعالبی روایت می‌کند که سرکش[n ۲] که پس از برکناری از مقام شاه رامشگران همچنان در دربار مانده بود، باربد را مسموم کرد.[۳۵] با این حال ابن خردادبه در سده نهم در کتاب اللهو و الملاهی خلاف آن را بیان می‌کند و می‌گوید که باربد سرکش را مسموم کرد، اما به‌واسطه یک «تذکر شوخ‌آمیز» از مجازات خسرو در امان ماند.[۳۵] ابن قتیبه دینوری نیز در سده نهم در ‘عیون الاخبار و ابن عبدربه در سده دهم در العقد الفرید بیان می‌کنند که باربد توسط یک نوازنده دیگر کشته شد که نامش به شکل‌های یوشت، ربوست، روشک و زیوشت ضبط شده‌است.[۳۵]

موسیقی و شعر

تصویری از باربد با بربت در میانه تصویر مربوط به سده شانزدهم در کتابخانه بریتانیا.[۳۶]

باربد یک شاعر و موسیقی‌دان،[۳۷] لوت‌نواز، نوازنده و تئوریسین موسیقی بود.[۱] سرایش‌های او شامل مدح، مرثیه و نظم بود.[۳۸] او این سرایش‌ها را در جشن‌هایی همچون نوروز و مهرگان و همچنین مهمانی‌ها و جشن‌های پیروزی اجرا می‌کرد.[۳۸] گرچه هیچ‌یک از این سروده‌ها باقی نمانده‌اند، نام برخی از آن‌ها در دسترس است که موضوعات گسترده‌ای را در بر می‌گیرند.[۱۰] موسیقی‌شناس قومی هرمز فرهت آن‌ها را به گروه‌های مختلفی تقسیم کرده‌است: حماسه‌هایی بر پایه رویدادهای تاریخی کین ایرج، کین سیاوش، و تخت اردشیر؛ ترانه‌های مرتبط با دربار ساسانی باغ شیرین، باغ شهریار و هفت گنج و «سروده‌های وصف طبیعت» روشن چراغ.[۱۰] به گفتهٔ ابن فقیه و یاقوت حموی باربد قطعه باغ نخجیران را نیز برای کارگرانی که به تازگی باغ‌های قصر شیرین را ساخته بودند، ایجاد کرد.[۳۸]

یک شعر از باربد باقی مانده که در کتاب اللهو و الملاهی اثر ابن خردادبه ضبط شده‌است.[۱۶] این اثر ۳ مصراع مدح‌گونه در فارسی میانه به خط عربی است؛[۳۸] هیچ‌یک از موسیقی‌های او موجود نیستند.[۱۶] این شعر بدین شرح است:

قیصر ماه مانَد و خاقان خورشید
آن من خدای ابر ماند کامغاران
که خواهد ماه پوشد که خواهد خورشید

— باربد، در کتاب اللهو و الملاهی اثر ابن خردادبه[۳۹]

کریستنسن در سال ۱۹۳۶ بیان می‌کند که نوشتهٔ خورشید روشن در اصل از شعری است که توسط باربد یا یک موسیقی‌دان هم‌دورهٔ او نوشته شده‌است.[۷] این متن به زبان فارسی میانه در دست‌نوشته‌های مانوی تورفان در سین‌کیانگ چین یافته شده‌است.[۷] این متن دارای چهار خط ۱۱ هجایی است و نام آن یادآور ترانه پهلوی آرایش خورشید است.[۷]

خورشید درخشان، ماه کامل درخشان
درخشنده و پرجلوه پشت تنه درخت؛
پرندگان مشتاق پر از شادی در اطراف آن می‌چرخند،
کبوترها و طاووس‌های رنگارنگ در حال حرکت هستند.

— خورشید روشن، نسب. موسیقی‌دان ناشناختهٔ ساسانی، احتمالاً باربد[۷]

باربد به‌طور سنتی مخترع بخش‌های فراوانی از موسیقی ایرانی تلقی می‌شود. ثعالبی برای نخستین بار سازماندهی دستگاه‌های هفت خسروانی یا سرود خسروانی را به او نسبت داده‌است.[۴۰][۱۰][۱۱][۹] پژوهشگرانی همچون علی بن حسین مسعودی[۳۸] و قطب‌الدین شیرازی نیز این انتساب را تأیید کرده‌اند.[۷] باربد از این دستگاه‌ها ۳۰ لحن و ۳۶۰ داستان ساخت.[۱۱][۹][n ۹] ساختار هفت، ۳۰ و ۳۶۰ گونه مربوط به تعداد روزها، هفته‌ها و ماه‌ها در گاه‌شماری اوستایی نو است.[۷][n ۱۰] فرهت دلیل آن را ناشناخته می‌داند[۹] اما به گفتهٔ حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده، باربد هر روز سال یکی از ۳۶۰ داستان را برای شاهنشاه می‌نواخت.[۳۸] ثعالبی گزارش کرده که هفت دستگاه خسروانی تا دوران زندگی او از ۹۶۱ تا ۱۰۳۹[۴۱] هنوز در کار بودند.[۴۰] اطلاعات بیشتری در مورد ماهیت این موضوعات، نظریه‌ها یا ترکیب‌های او باقی نمانده‌است.[۱۰] فیروزه خضرایی موسیقی‌شناس در بررسی منابع تاریخی و ادبی مرتبط با باربد بیان می‌کند که «تا زمانی که منبع مستقل جدیدی در این زمینه آشکار نشود، بسیاری از این انتساب‌ها باید به عنوان اختراعات تألیفی در نظر گرفته شوند.»[۲۲] از نظر او بسیاری از انتساب‌ها به باربد به سده‌ها پس از مرگ او بازمی‌گردند؛ به‌ویژه ۳۰ لحنی که برای نخستین بار توسط نظامی در سده دوازدهم به باربد منتسب شده‌اند.[۱۵] با این حال منوچهری دامغانی در سده یازدهم در دیوان خود از برخی از دستگاه‌هایی را که نظامی ذکر کرده‌است، یاد می‌کند اما آن‌ها را به باربد منتسب نمی‌کند، گرچه در جای دیگری به او اشاره کرده‌است.[۴۲]

نامداری

تصویری از شاهنامه که باربد در درختی در بالای سمت راست تصویر قرار دارد. این اثر در موزه هنر شهرستان لس آنجلس نگهداری می‌شود.[۴۳]

لوت باربد بربت نام دارد.[۴۴][۴۵] این ساز در زمان او محبوب بود، اما از آن هیچ اثری باقی نماند و در نهایت عود جایگزین آن شد.[۴۶] موسیقی‌شناسان ژان دورینگ و ضیا میرعبدالباغی بر این باورند که علی‌رغم عدم استفاده تدریجی از این ساز، «اصطلاح «بربت» برای سده‌ها در شعر کلاسیک به عنوان نمادی از دوران طلایی موسیقی ایران که توسط هنرمندانی مانند باربد ایجاد شده بود، باقی ماند.[۴۶] منابع بعدی مرتباً باربد را می ستایند و برخی عنوان "بنیانگذار موسیقی ایرانی" را برای گورنوشته وی پیشنهاد می‌کنند.[۷] او به عنوان برجسته‌ترین موسیقی‌دان زمان خود شناخته می‌شود،[۱۰] و در میان شخصیت‌های بزرگ تاریخ موسیقی ایران قرار دارد.[۴۷] در شرح بر کتاب ادوار که منسوب به علی بن محمد جرجانی در سده چهاردهم است، آمده که:

«در میان نوازندگان قدیم کسانی بودند که هرگز یک ترانه را دو بار در حضور شاه ننواختند، باربد نیز چنین بود که در زمان [خسرو پرویز] می‌زیست، او مراقب بود که مخاطب خود را خوب بشناسد، به خلق و خوی شنوندگانش توجه می‌کرد و متناسب با موقعیت و مطابق با میل هر فرد، الفاظ و آهنگ مناسب را بداهه می‌گفت و آوازه‌اش در سراسر جهان پیچید و [خسرو] به این مباهات می‌کرد که نه پادشاهان گذشته و نه زمان او چنین هنرمندی را در اختیار داشتند.»

— جرجانی (نسب.)، شرح بر کتاب ادوار[۱۱][n ۱۱]

برتری و انتقال فراوان داستان‌های مربوط به باربد نشان دهنده محبوبیت او مدت‌ها پس از مرگش است.[۴۸][۳۱]

میراث

سنگ‌نگاره باربد در غار سنگ‌شکنان جهرم

باربد همچنان در ایران، افغانستان و تاجیکستان یک چهره شناخته‌شده‌است.[۴۸] نام یکی از تالارهای فرهنگستان هنر در تهران باربد است.[۴۹] سنگ‌نگاره‌ای از او در غار سنگ‌شکنان جهرم یافت می‌شود. آرامگاهی در نزدیکی آتشکده جهرم نیز منسوب به باربد است اما هنوز مستنداتی دال بر این موضوع وجود ندارد.[۵۰] به نقل از داستانی عامیانه در کرمانشاه، در دوره صفویه همه نوازندگان شهر در روزی از هفته در جایی جمع می‌شدند و به ترانه‌سرایی می‌پرداختند. پس از چندین سال بین مردم پخش می‌شود که این مکان، قبر باربد است. حکومت با باخبر شدن از این واقعیت، تصمیم به تخریب آن مکان می‌گیرد اما اهالی موسیقی کرمانشاه آنجا را قبر سیده فاطمه اعلام می‌کنند و از تخریب آن جلوگیری می‌کنند. این مکان در سال ۱۰۶۵ قمری بازسازی و به نام امامزاده سیده فاطمه ثبت شد.[۵۱] همچنین خیابان‌ها و آموزشگاه‌ها و فروشگاه‌های موسیقی بسیاری در سراسر ایران باربد نام دارند.

نهاد فرهنگی دولت تاجیکستان در سال‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ مردم خود را تشویق می‌کرد تا به دستاوردهای باربد افتخار کنند. این فعالیت‌ها بخشی از تلاش‌های دولت تاجیکستان برای مصادرهٔ «دستاوردهای تمدن پیش از اسلام ایران» به نفع تاجیکستان است.[۵۲] بزرگترین تالار موسیقی دوشنبه در تاجیکستان، «کوه باربد» نامیده شده‌است.[۴۸] فیروزه خضرایی، موسیقی‌شناس، میراث باربد را چنین خلاصه می‌کند:

«از منابع و ماهیت چیزهایی که به باربد نسبت داده می‌شود، می‌توان نتیجه گرفت که باربد در یک سنت عامه شفاهی زنده مانده که او را با بازگویی مستمر داستان‌های قدیمی دربارهٔ او و قدرت افسانه‌ای موسیقی‌اش و با ایجاد داستان‌های جدید، جاودانه کرده‌است. گرچه همه این داستان‌ها بدون اینکه اطلاعات محکمی در مورد ماهیت واقعی موسیقی باربد به ما بدهند، از او اسطوره‌سازی کرده‌اند؛ بر اقتدار بی‌نظیر این نوازنده و تسلط قدرتمند او و موسیقی‌اش بر تصور مردم پس از عصر ساسانیان تأکید می‌کنند.»

— فیروزه خضرایی[۳۱]

پانویس

  1. ↑ تقریباً همه منابع در این مقاله از شکل «باربد/Barbad» استفاده می‌کنند - البته گاهی اوقات علامت‌های نویسه‌گردانی روی «a» (مثلاً «باربد/Bārbad») متفاوت است - برای نمونه به (Curtis 2003، صص. 137–138)، (Kia 2016، ص. 151)، (Miller 2012، ص. ۶) و (Tafazzoli 1988، § para. 1) مراجعه کنید.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ در منابع امروزی در مورد نکیسا (یا نگیسا) و سرکش (همچنین سرگیس یا سرکس) تناقضات زیادی وجود دارد. برخی منابع مانند (During 1991a، ص. ۳۹) و (Farhat 2004، ص. ۳) آن‌ها را به عنوان افراد جداگانه‌ای معرفی کرده و هر دو را در زمره نوازندگان دربار خسرو برشمرده‌اند. منابع دیگر، مانند (Lawergren 2001، "5. Sassanian period, 224–651 CE.") و (Farhat 2001، "1. History.") نشان می‌دهند که این دو نفر یکسان هستند: «سرکش چنگ‌نواز (نکیسا نیز گفته می‌شود)»[۷] و «نکیسا یا سرکش».[۹] این واقعیت که هرمز فرهت این دو نوازنده را متفاوت معرفی کرده‌است، مسائل را بیشتر گیج‌کننده می‌کند.
  3. ↑ آزادور چنگی گاه به نام آزاد نیز شناخته می‌شود.[۱۰]
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ برای ترجمه انگلیسی شعر فیاض (Khazrai 2016، ص. ۱۶۸) را ببینید
  5. ↑ منابع کهن‌تر که مرو را زادگاه باربد معرفی می‌کنند شامل کتاب اللهو و الملاهی ابن خردادبه، نزهت القلوب حمدالله مستوفی، غرر السایای ثعالبی و همچنین جاحظ و اصطخری هستند.[۱۹]
  6. ↑ منابع جدیدتری که جهرم را زادگاه باربد معرفی می‌کنند شامل فرهنگ جهانگیری جمال‌الدین اینجوی شیرازی و فخر رازی هستند.[۱۹]
  7. ↑ عنوان خنیاگر رامشگر و گوسان نیز نام داشت.[۲۶] خنیاگر کسی است که هم می‌نوازد و هم شعر می‌سراید.[۱۴]
  8. ↑ داستان ادعا شده در مورد گماشتن باربد به منصب خنیاگر ارشد دربار بسته به منبع، انواع متفاوتی دارد. (Khazrai 2016، ص. ۱۶۹–۱۷۰) را برای بحث دربارهٔ تفاوت‌های نسخه فردوسی و ثعالبی ببینید. بازگویی‌های مدرن را از منابع نامشخص را در (Curtis 2003، صص. 137–138)، (Kia 2016، ص. 151)، (Miller 2012، ص. ۶) و (Tafazzoli 1988، § para. 3) ببینید.
  9. ↑ برای فهرست ۳۰ لحن پیشنهادی Farmer, Henry George (January 1926). "The Old Persian Musical Modes". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. Cambridge: Cambridge University Press. 1 (1): 93–95. doi:10.1017/S0035869X00055593. JSTOR 25220900. را ببینید
  10. ↑ پژوهشگر بو لاورگرن بیان می‌کند که ۳۶۰ داستان برای تطابق با شمار روزهای یک سال، پنج روز کبیسه را نادیده می‌گیرد.[۷]
  11. ↑ ضبط توسط رودولف درلانژه (۱۹۳۸).[۱۱]

منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Grove 2001.
  2. ↑ Schimmel 2019, "The pre-Islamic period".
  3. ↑ "Bahram Gur and Courtiers Entertained by Barbad the Musician, Page from a manuscript of the Shahnama of Firdawsi (d. 1020)". Brooklyn Museum. Retrieved 4 January 2021.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ Tafazzoli 1988, § para. 1.
  5. ↑ صفوت، پژوهشی کوتاه، ‎۸۱–۷۹.
  6. ↑ Lawergren 2001, "1. Introduction.", "2. 3rd millennium BCE.".
  7. ↑ ۷٫۰۰ ۷٫۰۱ ۷٫۰۲ ۷٫۰۳ ۷٫۰۴ ۷٫۰۵ ۷٫۰۶ ۷٫۰۷ ۷٫۰۸ ۷٫۰۹ ۷٫۱۰ ۷٫۱۱ ۷٫۱۲ ۷٫۱۳ ۷٫۱۴ Lawergren 2001, "5. Sassanian period, 224–651 CE.".
  8. ↑ Farhat 2012, "Historic Retrospective".
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ Farhat 2001, "1. History.".
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ ۱۰٫۵ ۱۰٫۶ Farhat 2004, p. 3.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ ۱۱٫۴ During 1991a, p. 39.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ Curtis 2003, p. 138.
  13. ↑ During 1991b, p. 154.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Khazrai 2016, p. 165.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Khazrai 2016, pp. 170–171.
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ Khazrai 2016, p. 166.
  17. ↑ Lucas 2019, p. 59.
  18. ↑ Lucas 2019, pp. 59, 244.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ ۱۹٫۳ ۱۹٫۴ Tafazzoli 1988, § para. 2.
  20. ↑ Khazrai 2016, p. 169.
  21. ↑ Tafazzoli 1988, § para. 1–7.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Khazrai 2016, p. 171.
  23. ↑ Kia 2016, p. 152.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ Kia 2016, p. 151.
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ Tafazzoli 1988, § para. 3.
  26. ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ۲۶٫۲ ۲۶٫۳ Khazrai 2016, p. 164.
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ Miller 2012, p. 6.
  28. ↑ Curtis 2003, p. 142.
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ ۲۹٫۲ ۲۹٫۳ ۲۹٫۴ ۲۹٫۵ Tafazzoli 1988, § para. 4.
  30. ↑ Curtis 2003, pp. 143–144.
  31. ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ ۳۱٫۲ ۳۱٫۳ Khazrai 2016, p. 167.
  32. ↑ Tafazzoli 1988, § para. 5.
  33. ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ Blum 2001, "2. Musicians.".
  34. ↑ Miller 2012, p. 19.
  35. ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ ۳۵٫۲ ۳۵٫۳ ۳۵٫۴ ۳۵٫۵ Tafazzoli 1988, § para. 7.
  36. ↑ Curtis 2003, p. 137.
  37. ↑ Khazrai 2016, p. 163.
  38. ↑ ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ ۳۸٫۲ ۳۸٫۳ ۳۸٫۴ ۳۸٫۵ Tafazzoli 1988, § para. 6.
  39. ↑ Tafazzoli 1974, p. 338.
  40. ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ Youssefzadeh 2012.
  41. ↑ Orfali 2009, p. 273.
  42. ↑ Khazrai 2016, p. 170.
  43. ↑ "King Khusraw Parviz Listening to Barbad the Concealed Musician, Page from a Manuscript of the Shahnama (Book of Kings) of Firdawsi". Los Angeles County Museum of Art. Retrieved 23 July 2021.
  44. ↑ Blum 2001, "4. Instruments.".
  45. ↑ Farhat 2012, "Instruments".
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ During & Mirabdolbaghi 1991b, p. 106.
  47. ↑ Nettl 2012.
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ ۴۸٫۲ Kia 2016, p. 153.
  49. ↑ «فرهنگستان هنر (سالن باربد)». ایران کنسرت.
  50. ↑ «چتر باز جهرم برای گردشگران/جاذبه‌ای در کنار شیراز، اما ناشناخته». خبرگزاری مهر. ۲۷ فروردین ۱۳۹۸.
  51. ↑ صفوت، پژوهشی کوتاه، ‎۱۰–۱۱.
  52. ↑ Manz 1998, p. 137.

کتاب‌شناسی

کتاب‌ها و فصل‌ها
  • صفوت، داریوش (۱۳۵۰). پژوهشی کوتاه دربارهٔ استادان موسیقی ایران و الحان موسیقی ایرانی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. صص. ۱۰۱ صفحه. (شماره کتابشناسی ملی: ۴۶۰۱۹ّ)
مقاله‌های دانشنامه‌ها و مجله‌ها

برای مطالعهٔ بیشتر

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ باربد موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=باربد&oldid=34178650»