شاهنامه فلورانس

نگاره‌ای از شاهنامه فلورانس
نخستین دیباچهٔ شاهنامه
جای نگهداری: کتابخانه ملی مرکزی فلورانس

شاهنامهٔ فلورانس کهن‌ترین نسخهٔ دست‌نویس کتاب شاهنامهٔ فردوسی است. تاریخ نوشتن این نسخه از شاهنامه سال ۶۱۴ هـ. ق/ ۱۲۱۷ م/ ۵۹۶ هـ. ش، بیش از ۲۰۰ سال پس از پایانِ سرایش شاهنامه است. با این حال، این نسخه نقشی پایه‌ای در تصحیح شاهنامه دارد. این نسخه از شاهنامه ناتمام است و شامل نیمی از متن اثر است. نسخهٔ خطی شاهنامه‌ای که در کتابخانهٔ فوق نگهداری می‌شود، کهن‌ترین نسخهٔ شناخته‌شدهٔ موجود در جهان است و به حدود ۸۰۰ سال پیش برمی گردد.

تاریخچهٔ شناسایی

جلال خالقی مطلق در تصحیحِ خود از شاهنامه از این دست‌نویس فراوان سود جسته است. وی در دفتر یکم شاهنامه می‌نویسد: این دست‌نویس نه تنها کهن‌ترین، بلکه معتبرترین دست‌نویس موجود شاهنامه نیز هست. یکی از بزرگ‌ترین ویژگی‌های آن نقطه‌گذاری آن است. همچنین در این دست‌نویس بسیاری از واژه‌ها به ریخت کهنه‌تر آن‌ها به‌کار رفته‌اند.

آنجلو پیه‌مونتِزه، پژوهشگر ایران‌شناس ایتالیایی، این دست‌نویس را در سال ۱۹۷۸ میلادی، شناسایی کرد. تا پیش از پیدا کردن این دست‌نویس، دست‌نویس شاهنامهٔ لندن، که به سال ۶۷۵ هـ. ق منسوب بود، کهن‌ترین نسخهٔ شاهنامه شناخته می‌شد.

چون این دست‌نویس نسبت به دیگر دست‌نویس‌ها تازه‌تر یافت شده است، تصحیح‌های قدیمی شاهنامه، همچون تصحیح مسکو، امکان بهره‌وری از آن را نداشته‌اند. از برخی از ویژگی‌های این دست‌نویس می‌توان به حفظ کردن ضبط کهنِ بسیاری از واژه‌ها، کمتر بودنِ شمار بیت‌های الحاقی و رعایت کردن قاعدهٔ ذال معجم اشاره کرد.

تصحیح عزیزالله جوینی

نسخهٔ خطی موزهٔ فلورانس را عزیزالله جوینی در هشت جلد تصحیح نموده که توسط انتشارات دانشگاه تهران تاکنون ۷ جلد آن چند بار چاپ شده و جلد هشتم در دست چاپ است.

پیوند به بیرون

• نسخه فلورانس کتابخانه دیجیتال