هوریها
 شیر اورکیش از تمدن هوری | |
| مکان | خاورمیانه |
|---|---|
| منطقه | میانرودان |
| گونه | قوم، کشور |
| مساحت | شمال بینالنهرین |
| تاریخ | |
| ساختهشده | هزاره ششم پیش از میلاد |
| رهاشده | حدود هزاره یکم پیش از میلاد |
| دورهها | بسیارکهن |
| فرهنگها | هوریها، میتانی |
| اطلاعات بیشتر | |
| باستانشناسان | گلب، اسپیسر و دیگران |
| وضعیت | مستحیل در سایر تمدنها |
| مالکیت | ایران، عراق، سوریه، ترکیه |
| دسترسی عمومی | ناشناخته |
هوریها (Hurrians) مردم باستانی شمال میانرودان از کوههای زاگرس تا سوریه بودند که در هزاره ششم پیش از میلاد در این منطقه ظهور یافتند. اطلاعات بسیار کمی از هوریها نسبت به سایر تمدنهای خاور نزدیک در دست میباشد. لیکن این تمدن از مهمترین و تأثیرگذارترین تمدنهای کهن خاور نزدیک میباشد.[۱]
ساکنان باستانی هزارهٔ سوم پیش از میلاد
[ویرایش]بخشی از خاک ماد در ربع پایانی هزارهٔ سوم پیش از میلاد جزو منطقهای است که منابع کتبی بر آن پرتو افکنده سخن گفتهاند. از آثاری که به زبان سومری و اکدی در دست است چنین مستفاد میگردد که در کوهپایههای غربی زاگرس و آنجاییکه بعدها ماد غربی را تشکیل میداد قبایل هوریان و لولوبیان و کوتیان و قبایل دیگری که با ایلامیان قرابت داشتند، زندگی میکردند.
تمدن هوریها در هزاره سوم در آناتولی شرقی نیز در سایه پادشاهی میتانی وجود داشت و آنها بزرگترین و بانفوذترین ملت پادشاهی میتانی محسوب میشدند. هوریها عملاً در هزاره دوم ق.م در همه قسمتهای بینالنهرین باستانی ساکن گشتند و نقش اساسی در تاریخ هیتیها بازی کردند و این سرزمینها معروف بود به سرزمین هوریها. بسیاری از آیینهای هوری در آناتولی هیتی یافت شد.[۲] با بسط سرزمینشان، هوریها در اواخر قرن ۱۵ ق.م رقیبی شدند برای بابل و مصر.
هوریها احتمالاً برای نخستینبار در آسیای مقدم پدیدار شدهاند.
زبان
[ویرایش]زبان هوری، که اینک از میان رفته، نه زبان هندواروپایی بود و نه زبان سامی، بلکه زبانی خاص بوده، لیکن ممکن است که با زبانهای گرجی و قفقازی خویشاوند باشد. این موضوع بیشتر از الواح میخی به دست آمده از خاتوشا Hattusha، پایتخت هیتیان، که تمدناش بیشتر از هوریها تأثیر پذیرفته بود، دانسته و تشخیص داده شده است. هوریان فاقد یک امپراتوری بودند اما بیشتر جمعیت پادشاهی نیرومند میتانی (۱۴۰۰–۱۵۵۰ پ. م) را هوریها تشکیل میدادند.
زبان مردمان کاسی نیز به زبانهای هوری اورارتویی مرتبط بوده است.[۳]
آثار و تمدن هوری
[ویرایش]
قبایلی که به زبان هوری سخن میگفتند در هزارهٔ دوم پ.م. در بین النهرین شمالی و تا حدی در سوریه[۴] در سراسر فلات ارمنستان پراکنده بودند. اینان تا اواسط هزارهٔ یکم پ.م. در کنار قبایلی که منشأ دیگر داشتند باقی ماندند.[۵] زبان هوری با اورارتوییان خویشاوندی نزدیک داشت. نبشتهای به خط اکدی و به زبان هوری از شخصی به نام تیشاری پادشاه اورکیش و ناوار از ربع سوم هزارهٔ سوم پیش از میلاد در دست است. محل اورکیش مشخص نیست و مورد بحث میباشد.[۶] ولی ناوار مسلماً مکانی است که بعدها نامار یا نامرو خوانده شد.[۷]
در مشرق دجله و خاک آشور در هزارهٔ سوم پ.م.[۸] وجود هوریان ثابت شده است و در هزاره دوم پ.م. نیز ایشان در ناحیه کرکوک[۹] شهری در اقلیم کردستان عراق امروزی میزیستهاند. مدارک متقنی دربارهٔ نفوذ هوریان به نقاط شرقیتر در دست نیست. گرچه بعضیها حدس زدهاند نواحی آذربایجان و زنجان تا هزارهٔ یکم پ.م. ویژگیهای هوریها را واجد بودهاند. برخی از هوریها احتمالأ از زمان قدیم در ناحیه دریاچه ارومیه (غربی) میزیستهاند و بخشی نیز شاید پس از استعمار آنجا توسط اورارتو در پایان قرن نهم و آغاز قرن هشتم پیش از میلاد، به آن نواحی کوچانده شده باشند.[۱۰]
پانویس
[ویرایش]- ↑ گرنات ویلهلم، هورینها، ترجمهشده به انگلیسی توسط جنیفر بارنز، ۱۹۸۹.
- ↑ "history of Mesopotamia". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-12-16.
- ↑ Arnaud Fournet (June 2011). "The Kassite Language In a Comparative Perspective with Hurrian and Urartean". The Macro-Comparative Journal. ۲ (۱): ۱–۱۹.
- ↑ چناکه از برخی نامهای امکنه و اشخاص بر میآید
- ↑ ظاهراً ماتینیان که در آثار هرودوت و دیگر مؤلفان باستانی ذکری از ایشان رفته همان هوریها بودهاند
- ↑ اینکه محل اورکیش را در بادی امر در مشرق دجله ذکر کرده بودند مورد اعتراض اکالاگان قرار گرفت و وی نقطهٔ مزبور را در میانرودان میداند
- ↑ در درّهٔ رود دیاله
- ↑ از روی اسامی خاص اشخاص
- ↑ آراپخای باستانی Arrapxa
- ↑ دیاکونوف، ای. م. (۱۳۴۵). تاریخ ماد -ترجمه کریم کشاورز. بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
منابع
[ویرایش]- ای.م. دیاکونوف. تاریخ ماد. شابک ۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۶
- مرتضی راوندی: تاریخ اجتماعی ایران. (جلد ۱) - ۱۵۹–۱۶۰
- https://web.archive.org/web/20150701005402/http://www.allaboutturkey.com/urartu.htm
- تاریخ میان رودان، دانشنامه بریتانیکا
پیوند به بیرون
[ویرایش]| دوران تکوین |
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سکنه ماننا |
| ||||||||||||||||
| سکنه ماد |
| ||||||||||||||||
| القاب |
| ||||||||||||||||
کتاب پژوهشی در اساطیر ایران -مهرداد بهار صفحه۴۴۲ پانوشت ۱
- هوریها
- اقوام باستانی فلات ایران
- ایالتها و قلمروهای بنیانگذاریشده در هزاره سوم (پیش از میلاد)
- ایالتها و قلمروهای منحلشده در سده ۶ (پیش از میلاد)
- بینالنهرین
- تاریخ ایران باستان
- تاریخ سوریه
- تمدنهای باستانی
- قومهای باستانی خاورمیانه
- مردمان ایرانیتبار
- مردمان باستانی ارمنستان
- مردمان باستانی ایران
- هلال حاصلخیز